Marczak –finanse lokalne – wykład/egzamin

Finanse lokalne

Wykład 1: 2.10.2007r.

Literatura:

1.

„Budżet władz lokalnych” S. Owsiak; Warszawa 2002

2.

„Rozwój rynku obligacji komunalnych w Polsce w latach 1996-2000” Dagmara Hajdys;

Wyd. UŁ Łódź 2003

3.

„Finanse samorządu terytorialnego” Maria Kosek-Wojnar, Krzysztof Surówka; Wyd. Akademia
Ekonomiczna w Krakowie; Kraków 2002

4. „Finanse samorządu terytorialnego” Leszek Patrzałek; Wyd. Akademia Ekonomiczna we Wrocławiu;

Wrocław 2004

5. „Finanse lokalne w Polsce” Krystyna Piotrowska-Marczak; WN PWN Warszawa 1997

6.

„Finanse lokalne w dobie akcesji” Eugeniusz Ruśkowski; Dom Wydawniczy ABC Warszawa 2004

7. Ustawa z dnia 13 listopada 2003 roku o dochodach jednostek samorządu terytorialnego Dz.U.Nr203

poz.1966

Plan wykładu:

1)

Ogólna charakterystyka samorządu terytorialnego w Polsce.

2) Geneza samorządu terytorialnego:

a)

Historyczne uwarunkowania samorządu terytorialnego

b)

Ogólnie

c)

W Polsce.

3) Prawno – systemowe (ustrojowe) uwarunkowania samorządu terytorialnego.

4) Finanse samorządu w systemie finansów publicznych.
5) Podstawy finansów samorządowych:

a)

Finanse lokalne

b)

Finanse regionalne

c)

Specyfika Polska.

6)

Podstawowe elementy gospodarki finansowej gmin, powiatów i województw.

7) Dochody jednostek samorządu terytorialnego.
8) Wydatki jednostek samorządowych.

9) Planowanie i procedura budżetowa.
10)

Budżet klasyczny a budżet zadaniowy.

11) Działalność gospodarcza i inwestycyjna samorządu terytorialnego.
12) Perspektywy samorządu terytorialnego w Polsce.

13) Budżet miasta i powiatu na przykładzie miasta Łodzi.
14) Gospodarka finansowa samorządu terytorialnego w wybranych krajach.

Wykład 2: 9.10.2007r.

Samorząd terytorialny w Polsce jest trójszczeblowy: gminy, powiaty, województwa.

Samorząd lokalny: gminy i powiaty.
Samorząd regionalny: województwa.

Między tymi szczeblami mogą zachodzić lub nie różne relacje. Szczeble niższe mogą być

podporządkowane wyższym. W Polsce tego nie ma. Państwo może przekazać szczeblom wyższym
pewne uprawnienia względem niższych szczebli.

Poszczególne szczeble samorządu terytorialnego są od siebie niezależne (podlegają władzy

państwowej), nie są wobec siebie całkowicie autonomiczne. Liczba gmin, powiatów i województw jest
stała w określonym czasie. Gmin jest około 2500, powiatów 380, a województw 16.

Najbardziej rozbudowana jest polityka regionalna, dąży się do tego, aby sąsiadujące regiony miały
zbliżony poziom rozwoju.

Samorząd terytorialny w Polsce został reaktywowany w 1990 roku podczas obrad Okrągłego Stołu po
40 –tu latach nieobecności. Było to ważnym aktem życia społecznego, politycznego itp. Jest to ważny

1

Marczak –finanse lokalne – wykład/egzamin

element demokratyzacji państwa. Samorząd terytorialny zwiększył możliwość współdziałania

współdecydowania. Wymagał on zmiany regulacji państwowej.

Aby jednostki samorządu terytorialnego mogły funkcjonować to muszą mieć:
1. Zadnia

2.

Kompetencje – pozwalają realizować zadania.

3.

Środki finansowe – są dostosowane do zadań i kompetencji.

a)

Własne

b)

Transferowane – w postaci subwencji i dotacji; udziały w podatkach państwowych – te

środki są dysponowane w całości.

Te trzy powyższe elementy powinny ze sobą współgrać. W największym zakresie zostały

przekazane zadnia, w mniejszym stopniu kompetencje, a w najmniejszym środki finansowe.

Istotne problemy samorządu terytorialnego:

1. Zaspokajanie zróżnicowanych potrzeb – zbiorowych i indywidualnych.
2. Decentralizacja administracji – przekazanie uprawnień na szczeble niższe.

3.

Federalizm i federalizm fiskalny ( podział dochodów podatkowych między państwo a jednostki
samorządu terytorialnego).

4.

Kwestia autonomii, – kto ją posiada i w jakim zakresie. Oznacza pewien zakres swobodnego
dysponowania w odniesieniu do zadań, kompetencji i środków finansowych.

Powiaty i województwa nie posiadają własnych źródeł podatkowych (tylko gminy posiadają). Podatki

można wprowadzić tylko za pomocą ustaw.

Tendencje:

1. Brak układu hierarchicznego – jednostki są niezależne, dąży się do tworzenia większych

jednostek(małymi trudno zarządzać).

2. Regionalizacja (regiony mają być podobne do siebie) – dąży się do tego, aby rozwój finansowy,

kulturalny był zbliżony, co ułatwia rozwiązywanie problemów.

3. Dekoncentracja ( rozproszenie)- np. rozproszenie instytucji w różnych miastach.
4. Problemy ekonomiczne – zarządzanie ograniczonymi zasobami.

5. Ma miejsce wzrost potrzeb publicznych.

Geneza samorządu terytorialnego – charakterystyka

Metoda kompleksowa – śledzimy wszystkie etapy rozwoju samorządu terytorialnego.

Przeprowadzenie kompleksowej (historycznej) maksymalistycznej, pełnej analizy JST odnosi się do rzeczywistych
korzeni JST. Osadza samorząd na solidnych korzeniach, fundamentach, może zawierać pewne niuanse w historii
JST. Metoda kompleksowa nie ma charakteru historycznego, gdyż nie posługuje się narzędziami, metodami
właściwymi dla historii. Ma ona na celu określenie skutków pewnego stanu. Ma udzielić nam odpowiedzi na
pytanie, czy samorząd terytorialny powstał przypadkowo, czy był to przemyślany efekt działania.

Metoda pragmatyczna – odnosi się do momentu wyłonienia sformalizowanych struktur samorządu

terytorialnego. Metoda ta mieści się w metodzie kompleksowej.

Inaczej minimalistyczna, odwołuje się do momentu, gdy samorząd terytorialny stał się elementem sytemu
publiczno-prawnego, gdy nadano mu w tym systemie odpowiednią rangę. W Polsce momentem reaktywacji ST
był 1990 rok. Zastosowanie metody pragmatycznej ujawnia pewne ograniczenie, gdyż w pewnym momencie
okazuje się, że nie mamy się, do czego odwołać, albo, że zaczynamy od złego momentu. Sens tej metody polega
na tym, że podchodzi się do zagadnień w sposób operacyjny. Stosowane są praktyczne rozwiązania. Nie objaśnia
się przyczyn stosowania określonych rozwiązań. Rozwiązania te obejmują ilość szczebli w ST, ilość jednostek na
danym szczeblu.

Xix w. szerokie przemiany na szczeblu państwowym. Samorząd terytorialny nie może powstać z
niczego, dlatego ważne jest określenie jego genezy. Samorządy terytorialne są różne w różnych

krajach.
Niegdyś występowała wspólnota prywatna środków i narzędzi pracy.

Gospodarka naturalna – produkcja w celu zaspokojenia własnych potrzeb.

2

Marczak –finanse lokalne – wykład/egzamin

Państwo jest instytucją gwarantującą własność prywatną, w tym celu zostało utworzone.

Uprzywilejowaną pozycję zaczęli posiadać właściciele ziemi, środków, narzędzi.
Państwo – suwerenna organizacja polityczna społeczeństwa zamieszkująca terytorium o określonej

granicy, której głównym składnikiem jest hierarchiczna władza publiczna dysponująca aparatem
przymusu i dążąca do monopoli i jego stosowania. W ramach państwa istnieją różne formy organizacji

administracji. Inaczej przebiegał rozwój państw na obszarach, na których występowało niewolnictwo.
XII, XIII w. – zalążki kapitalizmu, tworzenie się kapitału bankowego. Kapitalizm w formie rozwiniętej w

niektórych państwach pojawił się w XX w.

Wykład 3: 16.10.2007r.

Samorząd terytorialny jest wynikiem bardzo długiej ewolucji. Jego początki można zauważyć już w
starożytności. Samorząd ówczesny mógł być utożsamiany z pewnym stopniem samodzielności.

Samorząd istniał również w średniowieczu, wywarł ogromny wpływ na kształt obecnego samorządu.
Spełniał cel publiczno-prawny. O początkach tworzenia się obecnego samorządu terytorialnego można

mówić od rewolucji francuskiej. Swoje prawa posiadały komuny wiejskie i komuny miejskie. Gminy
uzyskały osobowość prawną, a nadzór państwowy został zredukowany do minimum. Gminy zaczęto

traktować jako kręgi powołane do realizowania administracji państwowej. Na pierwszym miejscu
zaczęto stawiać państwo, a nie obywateli. Wprowadzono system scentralizowanego samorządu

terytorialnego. Ten model gminy obowiązywał do 80-tych lat XX wieku (model napoleoński).
W wielu państwach niemieckich (pod wpływem Francji) zaczęto wprowadzać rozwiązania Napoleońskie

– silnie scentralizowane gminy. Od 1808 r. tworzono samorząd nowego typu. Mieszczanie mieli
ogromny wpływ na sprawy miejskie. Resztą sprawa zajmował się rząd. ( Chodziło o to, aby pobudzić

obywateli do zaangażowania w sprawy społeczne. Mieszczanie chcieli utworzyć samorząd przeciwny
państwu, który powinien zajmować się wszystkimi sprawami, które go dotyczą. Ta społeczna teoria

samorządu stanowiła istotny krok naprzód w teorii myśli samorządowej).

Warunki do rozwoju samorządu terytorialnego stworzyło państwo prawa, zaczęto wprowadzać
konstytucje, która wprowadziła porządek. Państwo prawne wykonuje swoje zadania poprzez podległe

mu organy. Państwo nie jest przeciwstawne społeczeństwu może mu przekazywać część swoich
uprawnień.

Zrzeszenia okręgowe stają się samorządem, gdy państwo je upoważnia i zobowiązuje do realizacji
funkcji administracyjnych. Nowoczesny samorząd terytorialny powstał, gdy stosunek państwo –

obywatel stał się stosunkiem dwustronnym.
Samorząd był narzędziem walki państwa z obywatelami.

Istota samorządu terytorialnego

Samorząd stanowi ważną instytucje ustawowo-prawną. Kwestia uregulowania samorządu w

ustawodawstwie jest zróżnicowane w różnych krajach. Zatem ustawodawca europejski nie definiuje
pojęcia samorządu terytorialnego. Decydującą rolę samorządu stanowi podmiot, przedmiot, sposób

wykonywania działalności.

Podmiotem samorządu jest społeczność zamieszkała na określonym obszarze. Samorząd nie ma i nie
może mieć swoich suwerennych praw. Byt samorządu jest uzależniony od roli ustawodawcy. Jedynie

zamieszkanie decyduje o przynależności do wspólnot istniejących na danym obszarze. Bierność nie
powoduje wykluczenia ze związku. Wspólnota tworzy wyodrębnioną w strukturze organizację.

Społeczność lokalna dokonuje wyboru swoich przedstawicieli.

Przedmiot samorządu terytorialnego – jest administracja państwa.
Zadania z zakresu administracji są wykonywane jednocześnie przez państwo i samorząd. Zadania,

które posiadają jednostki samorządu terytorialnego, są zadaniami nałożonymi przez państwo i jednostki
samorządu terytorialnego nie mogą odmówić wykonania tych zadań. Jeżeli samorząd terytorialny

wykonuje zadania administracyjne musi posiadać odpowiednie kompetencje. Samodzielność
wykonywanych zadań jest ograniczona.

Inne istotne elementy samorządu terytorialnego:

3

http://notatek.pl/finanse-samorzadu-terytorialnego-wyklady?notatka