29
2
Jak zdobyæ informacjê
W Cyberiadzie Stanis³awa Lema jest zamieszczona opowieæ szczególna, sk³a-
niaj¹ca do refleksji czy Mistrz ju¿ w 1965 roku przewidzia³ powstanie technologii
informacyjnej? Chodzi o opowieæ o nieco d³ugim tytule Wyprawa szósta, czyli jak
Trurl i Klapaucjusz demona drugiego rodzaju stworzyli, aby zbójcê Gêbona pokonaæ.
Ów Gêbon by³ zbójc¹ dyplomowanym i ¿¹dnym wiedzy wszelakiej, byle prawdziwej.
Dwaj konstruktorzy, chc¹c uciec, ofiarowali mu maszynê, która z przypadkowych
ruchów cz¹steczek powietrza wybiera³a sensowne informacje i drukowa³a je na ta-
mie papierowej. Gêbon zosta³ przysypany wiedz¹ równie prawdziw¹, co bezu¿yteczn¹
... o tym, jaki pocz¹tek Drugiej ksiêgi d¿ungli napisa³by Rudyard Kipling, gdyby go
wtedy brzuch bola³, i o czym myli zmartwiony niezamêciem wieloryb, i jakie s¹ zalo-
ty mi³osne muchatek trupnych, i jak mo¿na za³ataæ stary worek, i co to jest strzyb³o,
i czemu siê mówi szewc i krawiec, a nie krawc i szewiec ...
Coraz szybszy dostêp do informacji sprawia, ¿e nadchodz¹ czasy, w których proble-
mem bêdzie nie zdobyæ informacje, tylko nie daæ siê nimi przysypaæ. Na szczêcie techno-
logia informacyjna, otwieraj¹c szeroko kana³y dostêpu do wiedzy, wypracowuje tak¿e
metody selekcji i weryfikacji informacji.
Ka¿de ród³o informacji mo¿na oceniæ pod k¹tem:
dostêpnoci,
zawartoci,
wiarygodnoci.
Dostêpnoæ okrela, jak szybko i w jakich warunkach otrzymamy potrzebn¹ infor-
macjê. Liczy siê czas od momentu sformu³owania zapotrzebowania do momentu uzy-
skania odpowiedzi. Przy takich za³o¿eniach technologia informacyjna nie zawsze wy-
grywa z tradycyjnymi ród³ami informacji. Je¿eli chcemy siê dowiedzieæ, co to jest np.
siwuszka, to musimy w³¹czyæ komputer, poczekaæ, a¿ uruchomi siê system operacyjny.
W tym czasie mo¿emy poszukaæ p³yty z encyklopedi¹, w³o¿yæ j¹ do czytnika, odcze-
kaæ, a¿ siê uruchomi i wpisaæ szukane has³o. Znalezienie odpowiedzi w Internecie mo¿e
trwaæ jeszcze d³u¿ej. Gorzej, gdy w pobli¿u nie ma komputera. W takich sytuacjach
zwyk³a, papierowa encyklopedia mo¿e okazaæ siê skuteczniejsza. To jest tak¿e powód,
dla którego musimy sami zapamiêtywaæ podstawowe informacje (nie zawsze mamy
encyklopediê pod rêk¹). Rozwój informatyki (prawo Moorea!) i telekomunikacji po-
30
zwala ¿ywiæ nadziejê, ¿e ju¿ nied³ugo stan¹ siê powszech-
nie dostêpne urz¹dzenia dysponuj¹ce szybkim ³¹czem do
Internetu, jak na ryc. 2.1. Nie nale¿y jednak specjalnie
liczyæ na to, ¿e nie trzeba bêdzie siê wtedy uczyæ. Dopó-
ki kto nie opracuje komputera sterowanego mylami,
zawsze szybciej bêdzie poszukaæ we w³asnej pamiêci ni¿
w komputerowej.
Zawartoæ informacji (poziom szczegó³owoci) okrela, ile jej otrzymamy w odpo-
wiedzi na zadane pytanie. Wbrew pozorom najczêciej nie zale¿y nam na pe³nej infor-
macji na dany temat (np. gdy na has³o siwuszka otrzymamy tysi¹cstronicowy Wstêp
do ornitologii ptaków Ameryki), dlatego zwykle poszukiwania zaczyna siê od ency-
klopedii oferuj¹cej krótkie, czêsto jednozdaniowe opisy. Dopiero, gdy to nam nie wy-
starcza, siêgamy g³êbiej, do opracowañ bardziej specjalistycznych.
2.1.
Jakoæ i poufnoæ informacji oraz ochrona
praw autorskich
£atwoæ uzyskiwania informacji nie oznacza automatycznie jej wysokiej jakoci.
Informacja mo¿e byæ b³êdna ju¿ u samego ród³a, a swój udzia³ w przek³amaniach wno-
sz¹ tak¿e ró¿nego rodzaju porednicy. W praktyce stosunkowo rzadko mamy do czynie-
nia z oryginalnymi ród³ami informacji (w zasadzie tylko przy transmisji telewizyjnej
na ¿ywo Ma³ysz leci, leci, leci!). Najczêciej dociera do nas informacja z drugiej lub
dalszej rêki (opowiem ci, co widzia³em na placu ¯o³nierza). Ka¿dorazowo musimy
podj¹æ decyzjê, na ile mo¿emy wierzyæ temu, co us³yszelimy czy zobaczylimy (wêch
i dotyk wydaj¹ siê tu byæ najpewniejsze), dlatego ród³a i kana³y informacji dzielimy na
mniej lub bardziej wiarygodne. Bardziej wierzymy, ¿e w procesorze znajduje siê kilka-
set tysiêcy tranzystorów, gdy przeczytamy o tym w encyklopedii, ni¿ gdy powie nam to
kolega notoryczny ³garz. Bardziej wierzymy informacji uzyskanej z kilku niezale¿-
nych róde³ ni¿ z jednego (ryc. 2.2). Czêsto pomoc¹ mog¹ s³u¿yæ tak¿e uniwersalne
zasady oddzielania prawdy od plotki.
2. Jak zdobyæ informacjê
Ryc. 2.1. Wearable PC. Ten mê¿czyzna nosi ze sob¹ swój komputer.
Polecenia wydaje za pomoc¹ urz¹dzenia trzymanego w rêku dla ce-
lów reklamowych (zwykle nosi go w kieszeni), wyniki widzi na mi-
krowywietlaczu
31
1. Je¿eli informacja oddzia-
³uje na nasze emocje, jest to
plotka (chyba, ¿e rzecz dotyczy
muzyki czy ogólnie sztuki).
2. Je¿eli informacji nie mo-
¿emy zweryfikowaæ za pomo-
c¹ niezale¿nego ród³a, jest to
plotka lub k³amstwo.
Na tê, wynikaj¹c¹ z dowiadczenia, wiedzê w wypadku technologii informacyjnej
nak³ada siê nowy czynnik informacje uzyskane z komputera wydaj¹ siê bardziej praw-
dopodobne. Wiadomoci nieprawdziwe, us³yszane lub przeczytane w gazecie od razu
klasyfikujemy jako bzdurê, przeczytane na ekranie komputera czêsto s¹ przyjmowane
w dobrej wierze. Zapomina siê, ¿e za ka¿d¹ z nich stoj¹ nie maszyny, a ludzie progra-
my komputerowe raczej nie tworz¹ informacji one j¹ przetwarzaj¹ (i to te¿ pod dyk-
tando cz³owieka).
Informacja czêsto mo¿e byæ i jest towarem, mo¿e te¿ byæ poufna i przeznaczona dla
w¹skiego grona odbiorców. Dotyczy to nie tylko tajemnic wojskowych, ale tak¿e han-
dlowych czy bankowych. Przekazywanie ich ogólnodostêpnymi ³¹czami (np. przez In-
ternet) oznacza, ¿e mog¹ je przeczytaæ osoby niepowo³ane. Straty z tego powodu mog¹
byæ czasami ogromne, dlatego wa¿ne informacje s¹ obowi¹zkowo szyfrowane. Polega
to na zastêpowaniu znaków w dokumencie innymi znakami w cile okrelony i znany
jedynie osobom wtajemniczonym sposób, zwany kluczem. Tylko osoba dysponuj¹ca
kluczem jest w stanie odczytaæ treæ dokumentu. Sporód ró¿norodnych technik szyfro-
Eksperyment wyszukiwanie b³êdów
Jedna osoba w klasie przygotuje stronicowy dokument tekstowy zawieraj¹cy kilkanacie
b³êdów ortograficznych i logicznych. Klasê dzielimy na dwie grupy. Zadaniem pierwszej ma
byæ zaznaczenie wszystkich b³êdów na dokumencie wydrukowanym na papierze, drugiej
na wywietlanym na monitorze (np. innym kolorem w edytorze tekstów). Nastêpnie oblicza-
my, ile b³êdów (rednio) w przeci¹gu trzech minut znalaz³a pierwsza, a ile druga grupa.
Nawet jeli uwzglêdniæ, ¿e b³êdy na ekranie zaznacza siê wolniej, to i tak otrzymane ró¿ni-
ce powinny byæ istotne. Nie wiadomo, czy to jest nasza cecha wrodzona, czy nabyta. Bada-
nia trwaj¹.
2.1. Jakoæ i poufnoæ informacji oraz ochrona praw autorskich
Ryc. 2.2. Informacja potwierdzona
przez inne ród³a jest wiarygodniej-
sza pod warunkiem, ¿e s¹ to ród³a
niezale¿ne
32
wania najpopularniejsz¹ jest algorytm DES (ang. Data Encryption Standard). Wyko-
rzystuje on dwa rodzaje kluczy: publiczny, który odbiorca wiadomoci przekazuje wszyst-
kim nadawcom, i prywatny znany tylko odbiorcy. Informacja zaszyfrowana kluczem
publicznym mo¿e byæ odczytana tylko za pomoc¹ klucza prywatnego, wiêc nic nie stoi
na przeszkodzie, ¿eby j¹ przekazywaæ przez Internet (ryc. 2.3).
Ryc. 2.3. Algorytm DES zapewnia bezpieczne przekazywanie informacji w Internecie
Abstrakcyjnoæ informacji sprawia, ¿e czêsto wydaje siê ona bezpañska. Tak jednak
nie jest. Informacja jest zapisem intelektualnej dzia³alnoci cz³owieka i przys³uguje jej
ochrona prawna. W wypadku cytowania krótkich tekstów konieczne jest podanie ich
ród³a. Je¿eli informacja ma charakter dzie³a (powieæ, obraz, zdjêcie, film, muzyka,
strona WWW), to komercyjne (handlowe) jej wykorzystanie wymaga zgody autora,
czêsto te¿ wykupienia odpowiednich praw. Dlaczego? Praktyka uczy, ¿e inaczej auto-
rom nie op³aca³oby siê tworzyæ tych dzie³. Produkty niematerialne, jak: programy, zdjê-
cia, nagrania, filmy, strony WWW, maj¹ te same prawa, co produkty materialne: rowery,
auta, magnetofony, radia. Bez zgody producenta nie mo¿na ich te¿ kopiowaæ i sprzeda-
waæ.
2. Jak zdobyæ informacjê
33
2.2.
Wyszukiwanie informacji z encyklopedii
multimedialnych
Do encyklopedii siêgamy wtedy, gdy potrzebna jest nam konkretna informacja. Na
ogó³ nie szukamy d³ugich i szczegó³owych opracowañ danego tematu, potrzebne nam
s¹ krótkie, ale pewne dane. Kiedy urodzi³ siê Juliusz S³owacki? Co to jest anekumena?
Kto napisa³ Nowele dla Marcii Leonardy? Jakie wydarzenia historyczne mia³y miej-
sce w roku 1002? Jak brzmi¹ pierwsze takty Sonaty Ksiê¿ycowej Ludwiga van Beetho-
vena? Kto re¿yserowa³ film Dolce Vita? Kim byli moi s³ynni imiennicy?
Korzystaj¹c z tradycyjnej, papierowej encyklopedii, mielibymy k³opot z odpowie-
dziami na te ostatnie pytania. Po prostu typowe encyklopedie umo¿liwiaj¹ wyszukiwa-
nie informacji tylko wed³ug jednego klucza (na jeden sposób), np. gdy znamy autora, to
mo¿emy odszukaæ, jakie utwory napisa³, ale znaj¹c utwór, trudno by by³o odszukaæ
autora. Podobnie jest z muzyk¹, filmami.
Encyklopedie multimedialne przekraczaj¹ barierê miêdzy informacj¹ tekstow¹ a gra-
ficzn¹, filmow¹, dwiêkow¹. Mo¿emy przeczytaæ biografiê kompozytora, ale te¿ i obej-
rzeæ zdjêcie, wys³uchaæ fragmentów jego najlepszych utworów. Mo¿emy nie tylko prze-
czytaæ, jak dzia³a silnik parowy, ale i zobaczyæ to na animowanym filmie.
Nie spodziewajmy siê jednak zbyt wiele. Je¿eli w encyklopedii maj¹ siê znaleæ
informacje prawie o wszystkim, to musz¹ byæ si³¹ rzeczy powierzchowne. Encyklope-
diê nale¿y traktowaæ jako punkt startowy do dalszych, bardziej pog³êbionych poszuki-
wañ. Co wa¿ne, informacjom encyklopedycznym mo¿emy ufaæ, gdy¿ s¹ opracowywane
przez zespo³y wzajemnie siê uzupe³niaj¹cych specjalistów.
Pos³ugiwanie siê encyklopedi¹ jest
w maksymalnym stopniu uproszczo-
ne. Zwykle wystarczy tylko zacz¹æ
wpisywaæ szukane has³o, a program
automatycznie rozpoczyna jego wy-
szukiwanie. Czêsto encyklopedia
umo¿liwia znalezienie wszystkich ha-
se³ zawieraj¹cych podane s³owo. Jest
to szczególnie wygodne, gdy chcemy
znaleæ wszystko np. na temat ¿eglar-
stwa czy filmu (ryc. 2.4). Niektóre wy-
dawane na p³ytach encyklopedie maj¹
swoje internetowe odpowiedniki (nie-
stety zwykle bez rozbudowanego ma-
teria³u multimedialnego). Takie roz-
wi¹zanie umo¿liwia aktualizowanie na
bie¿¹co zarówno treci, jak i liczby
hase³.
Ryc. 2.4. W encyklopedii multimedialnej ³atwo znaleæ
wszystkie has³a zawieraj¹ce dane s³owo
2.2. Wyszukiwanie informacji z encyklopedii multimedialnych
34
Atrakcyjnoæ encyklopedii multimedialnych podnosz¹ zgromadzone w niej zdjêcia,
rysunki, filmy i dlatego czêsto s¹ one wyodrêbnione w osobnej galerii. Wiele encyklo-
pedii umo¿liwia skopiowanie zarówno treci objanieñ, jak i materia³ów multimedial-
nych. Wystarczy tylko zaznaczyæ interesuj¹c¹ nas informacjê i poleceniem Kopiuj (lub
jego klawiaturowym odpowiednikiem [Ctrl+C]) przenieæ j¹ do Schowka. W ostatecz-
noci mo¿na klawiszem [Print Screen] skopiowaæ do Schowka ca³y ekran.
Bardziej pog³êbione informacje
zawieraj¹ encyklopedie tematyczne.
Powstaj¹ one najczêciej wskutek
wyodrêbnienia i rozbudowy hase³
du¿ych encyklopedii ogólnych. Tak¹
wyspecjalizowan¹ mikroencyklope-
di¹ jest, zamieszczony na p³ycie
do³¹czonej do podrêcznika, S³ownik
informatyczny dla ka¿dego (ryc. 2.5).
Ryc. 2.5. S³ownik informatyczny dla ka¿de-
go zawiera prawie 2500 hase³
Przyk³ady
1. Nie bardzo mo¿emy sobie poradziæ z pod³¹czeniem do komputera zakupionych g³oników. Pytany
przez telefon kolega poradzi³: Z ty³u komputera, na ledziu karty dwiêkowej, masz gniazdo opisane Line
out. Tam w³ó¿ cienkiego jacka od g³oników. Spróbujemy za pomoc¹ S³ownika... przet³umaczyæ te
zdania.
led metalowa blaszka przymocowana do krawêdzi karty rozszerzeñ, na której znajduj¹ siê gniazda do
pod³¹czania urz¹dzeñ zewnêtrznych, kabli sieciowych, telefonicznych itp.
Karta dwiêkowa, muzyczna (Sound card, Sound ada-
pter) karta interfejsu umo¿liwiaj¹ca zapisywanie
i odtwarzanie dwiêku na komputerze. Jest zwykle
wyposa¿ona w gniazda pozwalaj¹ce na pod³¹czenie
mikrofonu (Microphone), innego ród³a sygna³u (np.
z radia, magnetofonu, kompaktu) wejcie Line In,
g³oników g³ównych (Line Out) i dodatkowych (Au-
xiliary, Rear Out). Do karty dwiêkowej mo¿na te¿
pod³¹czyæ d¿ojstik.
Gniazdo, gniazdo rozszerzeñ (Slot) miejsce, gdzie
nale¿y w³o¿yæ wtyk, kartê interfejsu (tak jak do
gniazdka elektrycznego wk³ada siê wtyczkê). Z ty³u
obudowy komputera znajduj¹ siê gniazda do pod³¹-
czania urz¹dzeñ peryferyjnych.
Jack gniazdko s³u¿¹ce do pod³¹czania takich urz¹-
dzeñ, jak g³oniki, s³uchawki itp. (ryc. 2.6).
2. Jak zdobyæ informacjê
Ryc. 2.6. Tak wygl¹da cienki jack
35
2. Na licie dyskusyjnej jeden z dyskutantów napisa³ IMHO lepiej spróbowaæ ponownie zainstalowaæ
ten program. Wszystko jasne, ale co znaczy to IMHO? Klikaj¹c na przycisku
, przywo³ujemy listê
skrótów (akronimów). Okazuje siê, ¿e IMHO oznacza in my humble opinion moim skromnym zdaniem.
3. W czasie instalacji nowego programu pojawi³ siê komunikat Not enough memory to install program.
W indeksie s³ownika nie ma has³a Not, wiêc sprawdzamy, czy w objanieniach nie pojawiaj¹ siê s³owa Not
enough. Okazuje siê, ¿e jest has³o: Enough doæ, wystarczaj¹co. Najczêciej w komunikacie typu Not
enough memory to install program za ma³o pamiêci (wewnêtrznej, dyskowej), ¿eby zainstalowaæ pro-
gram. Przykre.
2.3.
Wyszukiwanie informacji w Internecie
Ogromnym i stale powiêkszaj¹cym siê ród³em informacji jest Internet. Liczba kom-
puterów pracuj¹cych w tej najwiêkszej sieci przekroczy³a ju¿ pó³ miliarda i stale ronie.
Szybkie ³¹cza (tzw. sieæ szkieletowa zbudowana ze wiat³owodów, ³¹cz satelitarnych)
zapewniaj¹ du¿¹ przepustowoæ i szybkoæ transmisji. Organizowaniem ruchu w sieci
zajmuj¹ siê specjalne komputery (routery), których zadaniem jest znalezienie najszyb-
szej drogi przesy³ania informacji od nadawcy do odbiorcy. Do sieci szkieletowej pod³¹-
czeni s¹ dostawcy us³ug internetowych, du¿e serwery WWW, serwery poczty oraz nazw
domen. Zadaniem tych ostatnich jest t³umaczenie adresów IP (np. 128.245.032.111) na
bardziej czytelne nazwy domenowe (np. http://www.moja.wspaniala.strona.pl). U¿yt-
kownicy zarówno indywidualni, jak i grupowi pod³¹czaj¹ siê do Internetu za porednic-
twem dostawców us³ug internetowych (ryc. 2.7).
Ryc. 2.7. Struktura Internetu
2.3. Wyszukiwanie informacji w Internecie
36
Komputer pracuj¹cy w Internecie mo¿e byæ nadawc¹, jak i odbiorc¹ informacji.
Fenomen Internetu polega w³anie na tym, ¿e mo¿na je stosunkowo szybko i tanio udo-
stêpniæ. Zrobiæ to mog¹ wszyscy zarówno du¿a firma oferuj¹ca t¹ drog¹ swoje pro-
dukty lub us³ugi, jak i ma³e przedsiêbiorstwa usi³uj¹ce dotrzeæ do swoich potencjalnych
klientów oraz ka¿dy, kto uwa¿a, ¿e ma co ciekawego do zaoferowania. Wystarczy dys-
ponowaæ sta³ym adresem IP i prostym oprogramowaniem. Niektóre komputery pe³ni¹
funkcje swoistych bram wiod¹cych do Internetu. To portale rozbudowane serwisy
oferuj¹ce najwie¿sze informacje z ró¿nych dziedzin. W Polsce do najpopularniejszych
portali nale¿¹ ONET (www.onet.pl) i Wirtualna Polska (www.wp.pl).
Odbiorca informacji musi dysponowaæ jedynie dostêpem do Internetu i przegl¹dar-
k¹. Nie jest wymagana specjalistyczna wiedza, sterowanie prac¹ przegl¹darki zosta³o
w maksymalnym stopniu uproszczone. Pocz¹tkuj¹cy u¿ytkownik musi jedynie wiedzieæ,
gdzie wpisaæ adres strony, któr¹ chce obejrzeæ, oraz jak wygl¹da odnonik (hiper³¹cze)
do innej strony (gdy najedziemy kursorem myszy na odnonik, to zmieni on kszta³t na
). Je¿eli zawêdruje za daleko, to powinien jeszcze wiedzieæ, jak wróciæ do poprzed-
nio odwiedzanych stron (ryc. 2.8). Bardziej zaawansowani internauci mog¹ u¿ywaæ pra-
wego klawisza myszy do przywo³ania menu podrêcznego, pracowaæ równolegle na kil-
ku otwartych oknach, ci¹gaæ ca³e witryny WWW (wykorzystuj¹c opcjê Udostêpnij
2. Jak zdobyæ informacjê
Ryc. 2.8. Przegl¹darka internetowa jest tak zaprojektowana, ¿eby jej obs³uga by³a intuicyjna
37
w trybie offline polecenia Dodaj do ulubionych
ryc. 2.9).
Wiêksze problemy zaczynaj¹ siê, gdy nie zna-
my adresu internetowego szukanej strony. Wte-
dy pomoc¹ mog¹ nam s³u¿yæ katalogi stron
WWW i wyszukiwarki.
Katalogi stron WWW to uporz¹dkowane
spisy adresów stron. Ich tworzeniem zajmuj¹ siê czêsto du¿e zespo³y specjalistów, co
gwarantuje, ¿e w katalogu znajd¹ siê np. przepisy
kulinarne uznanego mistrza patelni, a nie domowa
strona eksperymentatora maniaka. Klasycznym
przyk³adem katalogu jest www.yahoo.com. W Pol-
sce swoje katalogi maj¹ np. portale Onet i Wirtu-
alna Polska (ryc. 2.10).
Kiedy ju¿ otworzymy stronê zawieraj¹c¹ inte-
resuj¹ce nas informacje, warto zwróciæ uwagê na
odnoniki (linki) do innych stron o podobnej te-
matyce. To wa¿ne ród³o poszukiwanych informa-
cji. Zosta³o w jakiej mierze sprawdzone przez
autora strony, który uzna³ za celowe umieciæ na
niej odnonik.
2.3.1.
Wyszukiwanie za pomoc¹ wyszukiwarek
Je¿eli przegl¹danie katalogów nie przyniesie spodziewanych efektów, to musimy
skorzystaæ z us³ug wyszukiwarek. Tworz¹ one bazy danych stron WWW (tzw. indeksy)
z informacj¹ o ich zawartoci. Kiedy
sformu³ujemy pytanie, wyszukiwarka
sprawdza, jakie strony WWW spe³niaj¹
podane kryteria i prezentuje nam ich ad-
resy. Problem w tym, ¿e czêsto tych ad-
resów jest bardzo, bardzo du¿o lub do-
tycz¹ nie tych stron, które poszukujemy.
Niestety zadawanie pytañ wyszukiwar-
ce jest sztuk¹. Spróbujmy okreliæ, ja-
kie prawa tu rz¹dz¹.
Wyszukiwarek jest wiele, a ka¿da inna. Najbardziej popularne s¹ te, które przeszu-
kuj¹ najwiêksz¹ liczbê stron. W wiecie prym wiedzie Google (www.google.com) ma-
j¹ca na swoim koncie 3 miliardy zindeksowanych stron. Polskê najlepiej przeszukuje
Infoseek dostêpna np. w portalu www.onet.pl (ryc. 2.11). Przejrza³a ona ponad 8 milio-
nów polskich stron (dane z testu w magazynie komputerowym CHIP 2/2002).
2.3. Wyszukiwanie informacji w Internecie
Ryc. 2.9. Internet Explorer umo¿liwia za-
pamiêtywanie ca³ych witryn WWW
Ryc. 2.10. Katalog to najlepsze miejsce do
rozpoczêcia poszukiwañ
Wskazywan¹ przez odnonik stronê najwygod-
niej jest otworzyæ w nowym oknie przegl¹dar-
ki (polecenie Otwórz w nowym oknie w menu
podrêcznym). w ten sposób, jeli nowo otwar-
ta strona nie spe³ni naszych oczekiwañ, to j¹
po prostu zamykamy, zamiast oczekiwaæ na
ponowne przywo³anie strony poprzedniej.
38
Ryc. 2.11. Wyszukiwarki w dzia³aniu. U góry Google, na dole Infoseek
O jakoci wyszukiwarki wiadczy nie tylko liczba zindeksowanych stron. Wa¿na
jest kolejnoæ, w jakiej wyszukiwarka prezentuje wyniki. Te najbardziej trafne powinny
znaleæ siê na pocz¹tku listy. Jak okreliæ, co to jest trafny wynik? Czy jest to strona
zawieraj¹ca podane s³owo w tytule, czy wa¿niejsze jest jednak, ile razy s³owo powtarza
siê na stronie? Wydawa³oby siê, ¿e ten drugi przypadek powinien zas³ugiwaæ na wiêk-
sz¹ uwagê, ale wyobramy sobie, ¿e szukamy rewelacyjnego przepisu na naleniki. Nie
nale¿y raczej oczekiwaæ, ¿e s³owo naleniki bêdzie siê wielokrotnie powtarza³o w prze-
pisie.
Trudnoæ sprawia tak¿e próba okrelenia przez wyszukiwarkê atrakcyjnoci i rze-
telnoci strony. Zwykle przyjmuje siê, ¿e wa¿niejsza jest ta strona, do której wiedzie jak
najwiêcej odnoników.
Kolejnym problemem twórców wyszukiwarek s¹ twórcy stron WWW. Wiedz¹ oni,
¿e dostajemy siê do ich strony najczêciej poprzez wyszukiwarkê, stosuj¹ zatem ró¿ne-
go rodzaju triki, aby ich strona znalaz³a siê na szczycie listy. Mog¹ na przyk³ad w na-
g³ówku strony (niewidocznym w przegl¹darce) wielokrotnie wpisywaæ dane s³owa (sto
razy naleniki).
Najwiêkszych problemów przysparzamy jednak my u¿ytkownicy wyszukiwarek.
Mylimy siê, nie umiemy dok³adnie powiedzieæ, o co nam chodzi. Wyszukiwarki nie
potrafi¹ jeszcze zrozumieæ zdania typu Znajd przepis na bardzo dobre naleniki. Do
2. Jak zdobyæ informacjê
39
tego potrzebny by³by ogromny zasób wiedzy, którego programy komputerowe jeszcze
d³ugo nie bêd¹ mia³y. Wyszukiwarka mo¿e jedynie sprawdziæ, czy dane s³owa lub sfor-
mu³owania znajduj¹ siê czy te¿ nie na stronie WWW, dlatego musimy uczyæ siê jêzyka
wyszukiwarek s¹ one jeszcze za ma³o inteligentne, ¿eby rozumieæ nasz jêzyk.
Jêzyk wyszukiwarek nie jest z³o¿ony, wrêcz mo¿na go okreliæ jako prymitywny.
Ca³a sztuka zatem w tym, ¿eby podaæ wyszukiwarce takie s³owa, które najlepiej opisuj¹
szukan¹ stronê i tylko j¹ (wystêpuj¹ tylko na szukanej stronie WWW). W powy¿szym
kulinarnym przyk³adzie raczej nie warto u¿yæ s³owa przepis, bo ma ono wiele zna-
czeñ. Podobnie u¿ycie samego s³owa naleniki mo¿e nas zaprowadziæ np. do hurtow-
ni artyku³ów garma¿eryjnych. Rozs¹dnym rozwi¹zaniem wydaje siê byæ wpisanie dwóch
s³ów: naleniki i jajka. Przegl¹darka Google znalaz³a a¿ ponad 500 przepisów. Je-
¿eli nie chcemy przedzieraæ siê przez ten g¹szcz, musimy sprecyzowaæ nasze upodoba-
nia kulinarne i okreliæ, o jakie konkretnie naleniki nam chodzi. Mo¿e bardziej wyszu-
kane przepisy znajdziemy, uzupe³niaj¹c pytanie o s³owo dodaæ (jaki sk³adnik)?
Jak wynika z podanego przyk³adu, sztuka polega na dobieraniu s³ów, które maj¹
wyst¹piæ na szukanej stronie. Je¿eli nie przynosi to po¿¹danych rezultatów, musimy
wykorzystaæ zaawansowane sposoby wyszukiwania. Ka¿da wyszukiwarka umo¿liwia
tworzenie z³o¿onych pytañ i warto dowiedzieæ siê, jak to siê robi. Wystarczy klikn¹æ na
odpowiednim odnoniku na stronie wyszukiwarki, aby otrzymaæ szczegó³owy, poparty
przyk³adami i poradami, przepis. Najczêciej (jednak nie we wszystkich wyszukiwar-
kach) obowi¹zuj¹ nastêpuj¹ce zasady:
Je¿eli chcemy, ¿eby dane s³owo koniecznie wyst¹pi³o na szukanej stronie, to po-
przedzamy je znakiem +, np. +naleniki.
Je¿eli nie chcemy, ¿eby dane s³owo wyst¹pi³o na szukanej stronie, to poprzedzamy
je znakiem -, np. -pieczarki.
Je¿eli chcemy znaleæ stronê, na której wystêpuje jaki konkretny zwrot, to ujmuje-
my go w znaki cudzys³owu, np. naleniki domowe.
Je¿eli chcemy, ¿eby na szukanej stronie wyst¹pi³o jedno z podanych s³ów, to umiesz-
czamy miêdzy nimi s³owo OR (ang. lub), np. naleniki OR omlety.
Dodatkowo ka¿da wyszukiwarka
ma w³asne polecenia i od zapoznania siê
z nimi warto zacz¹æ. Najbardziej z³o¿o-
ne i precyzyjne pytania mo¿na zadawaæ,
u¿ywaj¹c operatorów logicznych zna-
nych z algebry Boolea (przypominamy
je w ramce).
Najczêciej wyszukiwanie rozpoczy-
namy od wpisania pojedynczego s³owa,
by potem przez dodawanie kolejnych
s³ów i operatorów zawê¿aæ kr¹g poszu-
kiwañ. Przeledmy to na przyk³adach.
Algebra Boolea w skrócie
AND (równowa¿ne znakowi +) musz¹ wy-
st¹piæ oba s³owa (lecz niekoniecznie obok
siebie), np. sól AND pieprz.
OR musi wyst¹piæ przynajmniej jedno z po-
danych s³ów, np. mas³o OR oliwa.
NOT (równowa¿ne znakowi -) dane s³owo
nie mo¿e wyst¹piæ, np. NOT szpinak.
Nawiasy s³u¿¹ do zgrupowania wyra¿eñ logicz-
nych, np. (mas³o OR oliwa) NOT margaryna.
2.3. Wyszukiwanie informacji w Internecie
40
Przyk³ady
Na p³ycie
do³¹czonej do podrêcznika zamiecilimy rocznik popularnego czasopisma kompute-
rowego ENTER oraz lokaln¹ wyszukiwarkê. Pozwoli to nam uczyæ siê sposobów wyszukiwania informacji
bez koniecznoci dostêpu do Internetu.
Po wybraniu odnonika Szukaj przegl¹-
darka otworzy stronê z lokaln¹ wyszukiwar-
k¹ (ryc. 2.12). Zgodnie z podan¹ poprzednio
rad¹ zaczniemy od poznania zasad wyszuki-
wania informacji obowi¹zuj¹cych dla naszej
wyszukiwarki. S¹ one nastêpuj¹ce:
Mo¿emy wpisaæ jedno lub kilka s³ów.
Wyszukiwarka nie rozró¿nia wielkich
i ma³ych liter.
Je¿eli szukamy konkretnego sformu³o-
wania, to u¿ywamy znaków , np.
ch³odzenie procesora.
Mo¿emy wpisaæ kilka s³ów, np. ch³odze-
nie procesora, lub u¿yæ operatorów lo-
gicznych AND, OR i NOT.
S³owa wpisane bez operatorów logicz-
nych s¹ traktowane tak, jakby by³y po-
³¹czone operatorami AND. Wpisanie
ch³odzenie procesora oznacza to samo,
co wpisanie ch³odzenie and procesora.
Mo¿emy u¿ywaæ wyra¿enia z operatorem
OR, np. cola or pepsi, do znalezienia
stron zawieraj¹cych jedno lub oba s³owa.
Mo¿emy u¿ywaæ nawiasów w wyra¿eniach logicznych, np. (Cola or pepsi) not puszka.
Mo¿emy u¿ywaæ gwiazdki (*) do maskowania znaków w s³owie kluczowym. Wpisanie graficz* spowo-
duje wyszukanie stron zawieraj¹cych s³owa: graficzny lub graficznych, lub graficznego itp.
U¿ycie operatora NEAR umo¿liwia wyszukanie stron, na których dwa s³owa znajduj¹ siê blisko siebie,
np. sztuczny near cz³owiek wyszuka strony, na których te s³owa wystêpuj¹ blisko siebie.
Oprócz u¿ycia operatora NEAR mo¿emy okreliæ, jak daleko od siebie wyst¹pi¹ dane s³owa. Wpisanie
np. klawiatura w/5 mysz (koniecznie w znakach ) pozwoli znaleæ dokumenty, w których te dwa
s³owa wystêpuj¹ nie dalej ni¿ o piêæ s³ów od siebie. Wpisanie w/7 klawiatura mysz kierownica
spowoduje wyszukanie stron, które zawieraj¹ podane s³owa w obszarze siedmiu s³ów (spójniki: i, lub,
oraz, czyli nie s¹ brane pod uwagê).
Je¿eli wyszukiwarka niczego nie znajdzie, nale¿y zmieniæ zapytanie i próbowaæ ponownie.
Jak wynika z tej listy, mo¿emy budowaæ nawet bardzo z³o¿one zapytania.
1. Na pocz¹tek spróbujemy siê dowiedzieæ, co to jest prawo Moorea. Po wpisaniu tych dwóch s³ów
i klikniêciu na przycisku Szukaj otrzymamy listê, na której pierwsz¹ pozycjê zajmuje artyku³ Wiele
wymiarów prawa Moorea.
2. W kolejnym przyk³adzie poszukamy informacji o tym, jakie systemy operacyjne s¹ wykorzystywa-
ne w komputerach personalnych. Wpisujemy system* operacyjn* (gwiazdki umo¿liwiaj¹ wyszukiwanie
s³ów odmienianych przez przypadki). Pierwszy na licie pojawi siê artyku³ W poszukiwaniu idealnego
systemu, w którym znajdziemy potrzebne informacje. Jako dodatkowe æwiczenie proszê znaleæ informa-
cjê, czy system operacyjny BeOS umo¿liwia uruchamianie aplikacji przygotowanych dla systemu Win-
dows. Jakie aplikacje s¹ dostêpne dla systemu Linux?
2. Jak zdobyæ informacjê
Ryc. 2.12. Lokalna wyszukiwarka w dzia³aniu
41
3. Spróbujemy teraz dowiedzieæ siê, czy istniej¹ inne pakiety biurowe ni¿ Microsoft Office. Wpisuje-
my pakiet* biurow*. No proszê, ju¿ pierwsza znaleziona strona zawiera opis pakietu SmartSuite firmy
Lotus. Drugi odnonik wskazuje na stronê pakietu StarOffice firmy Sun. A czy s¹ pakiety bezp³atne? Dopi-
sanie dodatkowo s³owa bezp³atn* nie daje oczekiwanych efektów. Mo¿e wiêc spróbowaæ synonimu (inne-
go s³owa o tym samym znaczeniu)? Dopisujemy darmow* i okazuje siê, ¿e oba znalezione poprzednio
pakiety s¹ za darmo!
4. Znajoma rodziców poprosi³a nas o pomoc przy zakupie monitora (Ja nic nie rozumiem, co do mnie
mówi¹ w sklepie komputerowym, a wy przecie¿ macie informatykê w szkole!). Je¿eli o monitorach nie
wiemy zbyt wiele, to najlepiej zacz¹æ od S³ownika informatycznego dla ka¿dego. Dowiadujemy siê z nie-
go, ¿e s¹ dwa rodzaje monitorów, a ekrany LCD - du¿o dro¿sze. Nasze pierwsze pytanie do wyszukiwarki
bêdzie wiêc brzmia³o: monitor* NOT LCD. Jak nale¿a³o siê spodziewaæ odpowiedzi jest ponad 100 i mu-
simy uciliæ, o co nam chodzi. S³ownik podpowiada, ¿e monitory maj¹ przek¹tn¹. Ponadto potrzebujemy
informacji, jakie cechy wyró¿niaj¹ dobry monitor. Ostatecznie zapytanie przybiera postaæ (monitor* NOT
LCD) AND przek¹tn* AND dobry. Przegl¹darka dostarcza nam dwa raporty, z których dowiemy siê, na
co nale¿y zwracaæ uwagê przy zakupie monitora.
2.3.2.
Informacje przesy³ane poczt¹ elektroniczn¹, uzyskiwane
w listach dyskusyjnych, pogawêdkach
Najprostsz¹ metod¹ przesy³ania informacji tekstowej jest przekazanie jej poczt¹ elek-
troniczn¹ lub og³oszenie na listach dyskusyjnych czy pogawêdkach. Wystarczy prosty
program i pod³¹czenie komputera do Internetu. Przypomnijmy, ¿e poczta elektronicz-
na to us³uga internetowa polegaj¹ca na udostêpnieniu u¿ytkownikom, na specjalnych
komputerach - serwerach poczty, swego rodzaju odpowiedników skrzynek pocztowych
(kont), unikalnego w skali wiata adresu, nazwy i has³a otwieraj¹cych dostêp do skrzyn-
ki (ryc. 2.13). Us³uga taka mo¿e byæ p³atna lub darmowa (w tym ostatnim wypadku
nale¿y siê liczyæ z tym, ¿e do naszych listów mog¹ byæ do³¹czane ró¿nego rodzaju re-
klamy). Listy wys³ane pod dany adres przechowywane s¹ na kontach, dopóki adresat
nie po³¹czy siê z serwerem poczty i jej nie odbierze. Atrakcyjnoæ poczty polega na
Ryc. 2.13. Poczta elektroniczna ma zasiêg wiatowy
2.3. Wyszukiwanie informacji w Internecie
42
du¿ej szybkoci przesy³ania informacji, globalnym zasiêgu i mo¿liwoci do³¹czania ró¿-
nego rodzaju za³¹czników (plików zawieraj¹cych np. dokumenty, zdjêcia).
Programy s³u¿¹ce do wysy³ania i odbierania listów to klienci poczty elektronicznej.
Najpopularniejszym klientem jest, wchodz¹cy w sk³ad systemu Windows, Outlook
Express.
Przyk³ad zak³adamy konto pocztowe
Spróbujmy za³o¿yæ sobie konto np. na portalu Onet (bêdzie to www.onet.pl, choæ mo¿na u¿yæ np.
www.wp.pl lub www.kki.net.pl). Wystarczy po³¹czyæ siê z portalem, klikn¹æ na odpowiedniej ikonie (ryc.
2.14), wype³niæ formularz, by staæ siê posiadaczem konta.
Przy zak³adaniu darmowego konta nie
musimy odpowiadaæ na wszystkie pytania.
Na pewno trzeba wpisaæ nazwê konta, ha-
s³o oraz pytanie, jakie zada nam serwer pocz-
ty, gdy has³a zapomnimy (oczywicie trze-
ba wpisaæ poprawn¹ odpowied). Kolejna
seria pytañ dotyczy nas i naszych zaintere-
sowañ. Dziêki temu mo¿emy mieæ nadzie-
jê, ¿e na nasze konto bêd¹ przychodzi³y tyl-
ko interesuj¹ce nas reklamy. Po zarejestro-
waniu siê otrzymujemy informacje, w jaki
sposób nale¿y skonfigurowaæ naszego klien-
ta poczty.
Tak przygotowani mo¿emy uruchomiæ Outlook Express i wprowadziæ ustawienia konta. Poleceniem
Narzêdzia Ü Konta Ü Dodaj Ü Poczta uruchamiamy kreatora, który wypyta nas o wszystkie niezbêd-
ne informacje. Jedn¹ z najwa¿niejszych jest has³o, które bêdziemy podawaæ przy odczytywaniu wiado-
moci. Je¿eli nie chcemy podczas ka¿dorazowego pod³¹czania siê do naszego konta na serwerze poczty
podawaæ has³a, mo¿emy tê czynnoæ przerzuciæ na Outlook Express, odhaczaj¹c odpowiednie pole
. Ale uwaga! Je¿eli do naszego komputera maj¹ dostêp inne osoby (np. komputer
znajduje siê w pracowni informatycznej), to bêd¹ one wtedy mog³y odbieraæ i wysy³aæ listy z naszego
konta. W takim wypadku lepiej pola nie odznaczaæ i samemu ka¿dorazowo wprowadzaæ has³o.
Teraz mo¿emy przyst¹piæ do wysy³ania listu. Klikamy na ikonie Nowa poczta i kolejno wype³niamy
rubryki listu. W polu Od wpisujemy (lub zostawiamy ju¿ wpisany adres naszego konta). W polu Do
nale¿y wpisaæ adres odbiorcy (na pocz¹tek najlepiej wys³aæ list do siebie). Pole DW pozwala wys³aæ list
do wiadomoci innych adresatów. W polu Temat wpisujemy czego list dotyczy, a poni¿ej treæ. Teraz
wystarczy klikn¹æ na ikonie Wylij, aby nasz list powêdrowa³ w wiat. Po chwili mo¿emy ju¿ zacz¹æ
sprawdzaæ, czy nie otrzymalimy listu (klikaj¹c na ikonie Wylij/Odbierz). Je¿eli wszystko posz³o do-
brze, to powinnimy otrzymaæ nasz list.
2. Jak zdobyæ informacjê
Starajmy siê wybieraæ has³a trudne do odgadniêcia. Powinny one sk³adaæ siê z minimum
piêciu znaków. Najlepiej wymyliæ jaki wierszyk i jako has³a u¿ywaæ pierwszych liter s³ów.
Dla wierszyka A na wiosnê du¿o rosnê has³o bêdzie brzmia³o Anwdr.
Ryc. 2.14. Wiêkszoæ portali internetowych oferuje darmo-
we konta poczty elektronicznej
43
Listy dyskusyjne to inna forma poczty elektronicznej. Specjalne serwery w Inter-
necie s³u¿¹ jako skrzynki kontaktowe grup osób o wspólnych zainteresowaniach, pogl¹-
dach. Ka¿dy list wys³any do takiego serwera jest automatycznie rozsy³any do wszyst-
kich uczestników grupy. Jest to wiêc znakomita forma szybkiej wymiany informacji.
List dyskusyjnych jest tysi¹ce i stale ich przybywa. Listy zamkniête to np. dla w¹skiej
grupy specjalistów z jakiej dziedziny, a ogólnodostêpne takie, do których mo¿e siê
zapisaæ ka¿dy. Trzeba tylko mieæ konto poczto-
we oraz znaæ adres serwera grupy. Aktualn¹ listê
grup mo¿na znaleæ pod adresem http://www.use-
net.pl/doc/news-pl-faq.3.html.
W programie Outlook Express wybieramy
polecenie Narzêdzia Ü Konta, a w nim zak³ad-
kê Grupy dyskusyjne. Po klikniêciu na przyci-
sku Dodaj i Grupy dyskusyjne... uruchomio-
ny zostanie kreator, który przeprowadzi przez pro-
cedurê pod³¹czenia siê do serwera list dyskusyj-
nych (ryc. 2.15).
Teraz wystarczy klikn¹æ na ikonie Grupy
dyskusyjne w pasku ikon Outlook Express, aby uruchomiæ proces wczytywania kilku-
nastu tysiêcy nazw grup dyskusyjnych. Dwukrotne klikniêcie na nazwie grupy oznacza
polecenie jej subskrypcji.
Wymiana informacji w grupach dyskusyjnych odbywa siê podobnie, jak nadawanie
i odbieranie listów poczty elektronicznej (tutaj nazywaj¹ siê one artyku³ami lub ¿argo-
nowo postami). Chc¹c wys³aæ swoj¹ wypowied, klikamy dwukrotnie na licie, do
którego nawi¹zujemy i pi-
szemy swój tekst. Wypo-
wied mo¿emy wys³aæ na
adres grupy lub bezpo-
rednio do wybranej oso-
by. Czasami wystarcza
samo czytanie listów, by
uzyskaæ potrzebne infor-
macje (ryc. 2.16).
Listy elektroniczne
i grupy dyskusyjne maj¹
tê zaletê, ¿e odbieramy
je i wysy³amy w wolnej
chwili, pod³¹czaj¹c siê na
krótko do Internetu. Tra-
cimy jednak mo¿liwoæ
bezporedniej wymiany
informacji. Powsta³¹ lukê
wype³niaj¹ pogawêdki
Ryc. 2.15. W serwerze news.onet.pl jako
nazwê konta podajemy swój adres pocztowy
Ryc. 2.16. Dyskusje w grupach dyskusyjnych mog¹ byæ bardzo zaciek³e
2.3. Wyszukiwanie informacji w Internecie
44
(IRC Internet Relay Chat). Jest to us³uga internetowa polegaj¹ca na udostêpnieniu
serwera, który na bie¿¹co przekazuje wypowiedzi wszystkich pod³¹czonych w danej
chwili osób. Wa¿ne informacje uzyskaæ tu trudno, ale pogawêdziæ mo¿na.
Netykieta
Ka¿da z form korespondencji elektronicznej, mimo ¿e istnieje krótko, zd¹¿y³a obro-
sn¹æ szeregiem zasad, które lepiej przestrzegaæ. Przyjêto je nazywaæ netykiet¹ (fr. neti-
quette), a jej zalecenia mo¿na streciæ w nastêpuj¹cych punktach:
Listy i artyku³y powinny byæ krótkie i na temat. Czym d³u¿szy list, tym mniejsza
szansa, ¿e go kto przeczyta. Listów nie na temat nikt nie czyta.
W jednym licie skoncentruj siê na jednym temacie. Jeli poruszasz kilka tematów,
to w grupie dyskusyjnej wylij je w kilku artyku³ach. Wtedy ka¿dy przeczyta to, co
go interesuje. Je¿eli poruszasz w licie kilka tematów, oddzielaj je pustym wier-
szem.
Zanim zabierzesz g³os w grupie dyskusyjnej, przejrzyj poprzednie wypowiedzi uczest-
ników grupy, a przede wszystkim FAQ (Frequently Asked Questions najczêciej
zadawane pytania) i netykietê obowi¹zuj¹c¹ w danej grupie. Staraj siê przestrzegaæ
zasad obowi¹zuj¹cych w grupie, inaczej zostaniesz zignorowany.
Zawartoæ pola Temat powinna odzwierciedlaæ treæ listu. Pola typu Pomoc,
Czeæ zdradzaj¹ nowicjusza.
Je¿eli nie wiesz, czy adresat mo¿e odbieraæ polskie litery, to ich nie stosuj. Krzacz-
ki pojawiaj¹ce siê w miejscu liter , , æ zdecydowanie utrudniaj¹ czytanie listu.
Nigdy nie wysy³aj listu w formacie HTML.
Za³¹czniki wysy³aj w postaci skompresowanej (pisz¹c, jakim programem zosta³y
spakowane) i po uprzednim uzgodnieniu tego z odbiorc¹ bezporednio na jego ad-
res. Sprawd je przed wys³aniem programem antywirusowym!
D³ugoæ tekstu w wierszu nie powinna przekraczaæ 70 znaków.
Nie pisz ca³ych s³ów lub zdañ wielkimi literami. Taki tekst oznacza krzyk, a nikt nie
lubi krzykaczy.
B¹d ostro¿ny, pisz¹c z humorem lub z sarkazmem. Czytaj¹cy mog¹ mieæ inne po-
czucie humoru. Gdy nie jeste pewny, czy wszyscy zrozumiej¹ Twój dowcip za-
stosuj umieszek :-)
Pamiêtaj, ¿e ka¿dy ma prawo do w³asnych pogl¹dów. Nie obra¿aj ludzi, a jeli ju¿ to
zrobi³e przepro.
Koniecznie przeczytaj list lub artyku³ przed wys³aniem. Popatrz na niego oczami
osoby szybko i pobie¿nie przegl¹daj¹cej pocztê (licznik telefonu tyka!).
Treæ listu mówi, co chcesz powiedzieæ, jego forma jaki jeste. Unikaj b³êdów
ortograficznych i stylistycznych. Je¿eli zauwa¿y³e takie b³êdy u kogo, to jeli ju¿
musisz, zwróæ mu uwagê, ale w prywatnym licie.
Odpowiadaj¹c na list, nie cytuj go w ca³oci. Umieæ tylko te fragmenty, do których
siê odnosisz.
2. Jak zdobyæ informacjê
45
Traktuj z wyrozumia³oci¹ innych. Pamiêtaj, ¿e ka¿dy kiedy by³ nowicjuszem.
Nie ulegaj wra¿eniu pozornej anonimowoci. Naprawdê istniej¹ sposoby precyzyj-
nego zlokalizowania miejsca, sk¹d wysy³asz listy lub artyku³y.
Uczestnicz¹c w pogawêdkach, warto dodatkowo przestrzegaæ poni¿szych zasad:
Nie u¿ywaj IRC-a, aby szkodziæ innym. Pomagaj, nie przeszkadzaj.
Nie zak³ócaj pogawêdek innym. Zawsze mo¿esz trafiæ na silniejszego (bardziej do-
wiadczonego).
Szanuj prawo innych do wyra¿ania pogl¹dów; nie narzucaj im swoich.
Przeczytaj uwa¿nie swoj¹ wypowied. Czy na pewno oddaje Twoj¹ opiniê? G³upio
siê potem t³umaczyæ, ¿e chcia³o siê powiedzieæ co innego (jeli w ogóle pozwol¹
Ci na t³umaczenie).
Nigdy do koñca nie wiesz, z kim rozmawiasz. Pamiêtaj o tym, zanim zaczniesz siê
na kim wy¿ywaæ.
Pisz krótko. Rozpisywanie siê grozi wyrzuceniem.
Pomó¿ ludziom, którzy w³anie zaczynaj¹ swoje pierwsze pogawêdki.
Nie u¿ywaj na IRC-u polskich znaków typu: ¹, ê, ¿, æ itp.
Nie k³óæ siê z k³ótliwymi, lepiej ich ignoruj (/ignore NickK³ótliwego).
Nie u¿ywaj nicka (pseudonimu) podobnego do innych nicków. Kto inny narozra-
bia, a dostanie siê Tobie.
Informacje niechciane
Stronê WWW mo¿e utworzyæ ka¿dy, kto wie, jak to zrobiæ, podobnie za³o¿yæ sobie
skrzynkê pocztow¹ i wysy³aæ w wiat listy. Liczba serwerów przekroczy³a w styczniu
2002 r. 147 milionów i dalej szybko ronie (ryc. 2.17). Swoje strony maj¹ mi³onicy
kotów i ich zdeklarowani przeciwnicy. Istniej¹ wspania³e strony Amerykañskiej Agen-
cji Kosmicznej NASA (www.nasa.gov), ale dzia³a te¿ w Internecie Stowarzyszenie P³a-
skiej Ziemi. Akurat ten
przypadek jest bardziej hu-
morystyczny ni¿ grony. Ist-
niej¹ jednak niebezpiecz-
niejsze sytuacje. £atwoæ
publikowania i pozorna
anonimowoæ przyci¹ga
ró¿nego rodzaju oszustów,
naci¹gaczy, g³osicieli rady-
kalnych pogl¹dów, którzy
szukaj¹ naiwnych wyznaw-
ców. Czêst¹ praktyk¹ twór-
ców takich witryn jest skryte
instalowanie oprogramowa-
Ryc. 2.17. Stale (i szybko) przybywa tych, którzy chc¹ co zaofero-
waæ w Internecie
2.3. Wyszukiwanie informacji w Internecie
46
Zadania do samodzielnego rozwi¹zania
1. Gra w S³ownik. Uruchom S³ownik informatyczny dla ka¿dego
, wybierz
has³o i spróbuj za pomoc¹ odnoników przejæ przez jak najwiêksz¹ liczbê in-
nych hase³. Porównaj swoje wyniki z wynikami kole¿anek i kolegów.
2. Za³ó¿ konto pocztowe w wybranym serwisie. Wylij do siebie uprzejmy list.
3. Zapisz siê do grupy alt.pl.test. W celu ³atwiejszego jej wyszukania wpisz w pole
Wywietl grupy dyskusyjne zawieraj¹ce: s³owo test. Grupa ta umo¿liwia
sprawdzenie swoich umiejêtnoci, istnieje wiêc szansa, ¿e inni uczestnicy tej gru-
py wybacz¹ Ci nieprzemylane wypowiedzi.
4. Wylij artyku³ do grupy alt.pl.test. Popro kole¿ankê lub kolegê, ¿eby Ci odpo-
wiedzieli. Pamiêtaj, ¿e wiadomoci nie s¹ od razu publikowane, wiêc zajmij siê
dalsz¹ nauk¹, a listê dyskusyjn¹ sprawdzaj co jaki czas.
5. Czêsto poszukujesz materia³ów, by przygotowaæ siê do zajêæ szkolnych z ró¿-
nych przedmiotów, a nie zawsze s¹ one dostêpne w bibliotece, encyklopedii czy
podrêczniku. Przeszukaj rocznik ENTER
w poszukiwaniu adresów WWW
serwisów edukacyjnych.
6. Twoja znajoma chce siê zapisaæ na kurs jêzyka (angielskiego, niemieckiego), pla-
nuje zakupiæ program wspomagaj¹cy naukê jêzyków obcych. Wydrukuj jej mate-
ria³y na ten temat dostêpne w roczniku ENTER .
7. Twój znajomy zamierza za³o¿yæ sobie konto w e-banku. Nie zna siê na tym i prosi
Ciê o pomoc, czy jest to bezpieczne. Sprawd, co na ten temat mówi¹ fachowcy
z ENTER-a .
8. W roczniku ENTER jest du¿o artyku³ów, które warto przeczytaæ. Podzielcie
siê na zespo³y dwuosobowe. Niech ka¿dy z zespo³ów opracuje wybrany temat
i przeka¿e rezultaty pozosta³ym. Mo¿na spróbowaæ poszukaæ innych ciekawszych
artyku³ów, np.:
Przegl¹darka to nie wszystko,
Multimedialne strony,
Skanowanie,
2. Jak zdobyæ informacjê
nia na komputerach odbiorców, które mo¿e w mniejszym lub wiêkszym stopniu przej¹æ
kontrolê nad tymi komputerami (tzw. konie trojañskie).
Osobn¹ grupê zagro¿eñ stanowi¹ wirusy komputerowe. Z tego powodu lepiej byæ
bardzo ostro¿nym podczas ogl¹dania niektórych stron WWW, otwierania listów nade-
s³anych przez nieznanych nadawców.
47
Domowe studio DTP,
Jak powstaje film na DVD,
Prawo o MP3,
Kreowanie muzyki,
Technologia przysz³oci,
Kupujemy drukarkê (nagrywarkê, skaner),
Nagrywanie p³yt CD,
Faks przez e-mail,
SMS z komputera,
Kartki Internetem,
Cybernetyczny organizm,
Internetowy dom przysz³oci.
9. Czêsto surfujesz, pos³ugujesz siê gwar¹ internetow¹. Przeczytaj w artyku³ach
£atwiejsze surfowanie i Internetowa gwara, co na ten temat maj¹ do przeka-
zania informatycy w roczniku ENTER .
10. Zapoznaj siê z programem komunikacyjnym Gadu-Gadu opisanym w roczniku
ENTER . Znajd jego nowsz¹ wersjê, zainstaluj i wylij za jego pomoc¹
wiadomoæ.
11. Ka¿dy z Was chêtnie bawi³ siê w dzieciñstwie w sklep. Zdob¹d kilka informa-
cji na temat skanerów, drukarek, monitorów, aparatów cyfrowych, kamer inter-
netowych. Zostañ sprzedawc¹ i w ramach gry spróbuj zachêciæ kolegów i kole-
¿anki do zakupu zachwalanego produktu. Za ka¿dy sprzedany produkt masz
punkt. Mylimy, ¿e zdobytych 5 punktów powinno uprawniæ Ciê do otrzymania
oceny bardzo dobrej.
12. Napisz artyku³ na temat swojej wizji przysz³ej zjednoczonej Europy. Potrzebne
adresy WWW znajdziesz na p³ycie do³¹czonej do podrêcznika.
13. Poszukaj informacji w Internecie na temat mo¿liwoci studiowania w krajach
Unii Europejskiej.
14. Napisz list do kole¿anki lub kolegi z klasy, wykorzystuj¹c mieszki i akronimy
opisane w S³owniku informatycznym dla ka¿dego .
15. Przygotuj projekt programu jednodniowej wycieczki rowerowej po swoim re-
gionie (trasê, mapkê, program, niezbêdnik rowerzysty).
16. Wykorzystuj¹c zamieszczony na p³ycie do³¹czonej do podrêcznika S³ow-
nik informatyczny dla ka¿dego, przygotuj krzy¿ówkê z has³em. Daj j¹ kolegom
i kole¿ankom do rozwi¹zania.
17. Znajd stronê WWW z elektronicznymi kartkami i wylij wybran¹ e-kartkê do
siebie.
Zadania do samodzielnego rozwi¹zania
48
18. Znajd za pomoc¹ jednej z wyszukiwarek:
www.google.com
www.onet.pl
www.wp.pl
informacje o Twojej okolicy. Zaplanuj wycieczkê po najciekawszych miejscach.
19. Pod adresem www.zamki.pl znajduje siê serwis o polskich zamkach. Wyszukaj
informacje o pobliskich zamkach. Spróbuj dowiedzieæ siê o nich czego wiêcej.
20. Na stronie http://bankowa.szkola.net/pko/e-pko.html znajduje siê wersja demon-
stracyjna witryny umo¿liwiaj¹cej dokonywanie operacji bankowych za pored-
nictwem Internetu. Rozpoznaj mo¿liwoci witryny, sprawd, ile masz pieniêdzy
na koncie, dokonaj przelewu w wysokoci 20 z³.
21. Znajd za porednictwem serwisów pogodowych (np. http://weather.yahoo.com)
rednie miesiêczne temperatury powietrza dla kilku miast le¿¹cych w ró¿nych
szerokociach geograficznych. Sporz¹d wykresy ilustruj¹ce przebieg tempera-
tur w ci¹gu roku, a nastêpnie poddaj je analizie.
22. Poszukaj w kilku serwisach pogodowych:
http://weather.yahoo.com/
http://weather.com/
http://weather.icm.edu.pl/
prognozê pogody dla swojego regionu lub miasta. Porównaj prognozy i sposoby
ich przedstawiania.
23. Korzystaj¹c z serwisu pogodowego (http://weather.icm.edu.pl/), sprawd, czy
w najbli¿szych godzinach przewidywane s¹ opady atmosferyczne (deszcz lub nieg).
24. Na p³ycie do³¹czonej do podrêcznika znajduje siê witryna z atlasem chmur.
Wykorzystuj¹c ten atlas oraz dane z pliku Rodzaje chmur:
sprawd, jakie s¹ ró¿nice miêdzy chmurami opadowymi a chmurami towa-
rzysz¹cymi piêknej pogodzie;
wybierz po jednym zdjêciu z ka¿dego rodzaju chmur i sporz¹d schematycz-
n¹ planszê przedstawiaj¹c¹ dziesiêæ g³ównych rodzajów chmur ze wszystkich
piêter wysokociowych;
znajd nazwê i opis chmur, które aktualnie snuj¹ siê po niebie;
przynie z domu zdjêcia, na których widaæ chmury i postaraj siê znaleæ dla
nich nazwy;
wybierz i opisz najciekawsze Twoim zdaniem zjawisko atmosferyczne;
wybierz z galerii najciekawsze Twoim zdaniem zdjêcie i spróbuj zdobyæ jak
najwiêcej informacji o zjawisku, które przedstawia.
25. Wykorzystuj¹c rozk³ad jazdy poci¹gów ze strony http://www.rozklad.pkp.pl/,
znajd najlepsze po³¹czenie ze swojego lub najbli¿szego miasta do:
2. Jak zdobyæ informacjê
49
Lizbony,
Glasgow,
Narviku.
26. Znajd w encyklopediach dostêpnych w Internecie (http://encyklopedia.wp.pl/,
http://wiem.onet.pl/wiem/, http://encyklopedia.pwn.pl/0_3.html/):
co znaczy s³owo transcendentalny;
która królowa mia³a na imiê Anna i urodzi³a siê w 1451 roku.
27. Za pomoc¹ encyklopedii internetowych sprawd, które z poni¿szych zdañ jest
prawdziwe, a które fa³szywe:
Mózg jest narz¹dem, dziêki któremu organizm reaguje na otaczaj¹cy go wiat.
Albert von Haller wykaza³, ¿e nerwy przenosz¹ impulsy pobudzaj¹ce miênie
lub bêd¹ce podstaw¹ odczucia zmys³ów oraz ¿e wszystkie nerwy prowadz¹
do mózgu.
Cz³owiek nauczy³ siê wznosiæ w powietrze w XVIII wieku.
W 1514 roku Miko³aj Kopernik og³osi³ teoriê, ¿e w rodku Wszechwiata
znajduje siê S³oñce, a Ziemia i inne planety poruszaj¹ siê wokó³ niego po
orbitach.
Paralaksa pozwala zmierzyæ odleg³oæ gwiazdy znajduj¹cej siê nie dalej ni¿
1600 lat wietlnych od Ziemi.
Najwiêkszy krater meteorytowy znajduje siê w Ries w Niemczech i ma 24 km
rednicy.
Eudoksos z Kniodos by³ najwiêkszym greckim matematykiem, filozofem
i astronomem.
Johannes Kepler wyda³ w 1627 roku tablice s³u¿¹ce obliczaniu ruchu planet
na setki lat.
Jan Heweliusz jako pierwszy u¿y³ wahad³a do odmierzania czasu.
24 grudnia 1968 roku trzej astronauci Boorman, Lovell i Anderson jako pierwsi
znaleli siê na orbicie wokó³ziemskiej.
Komórki ¿erne to bia³e cia³ka krwi obdarzone w³aciwoci¹ po¿erania bak-
terii.
Glony, inaczej algi, s¹ to najprostsze roliny samo¿ywne wystêpuj¹ce tam,
gdzie maj¹ wodê i wiat³o.
Pierwszego sztucznego satelitê Ziemi wystrzelono 4 padziernika 1956 roku.
By³ to radziecki Sputnik 1.
Armstrong wyl¹dowa³ 20 listopada 1969 roku na Ksiê¿ycu.
Bona Sforza dAragona by³a drug¹ ¿on¹ króla Zygmunta Wazy.
Jadwiga by³a córk¹ wêgierskiego króla Ludwika, ¿on¹ W³adys³awa Jagie³³y.
Stefan Batory przeszed³ do historii jako jeden z wybitnych w³adców Polski.
Jego ¿on¹ by³a Anna Jagiellonka.
Zadania do samodzielnego rozwi¹zania
50
Maria Kazimiera by³a dam¹ dworu, potem ochmistrzyni¹ królowej Marii Lu-
dwiki, z któr¹ przyjecha³a z Francji. Najpierw wysz³a za m¹¿ za Jana Zamoj-
skiego, a po jego mierci za Jana Sobieskiego.
Ryba labiryntowa (np. ³aziec) mo¿e uton¹æ w wodzie.
Najmniejszy ssak wiata to ryjówka sorek. Wa¿y od 2,4 gramów do 5 gra-
mów, a d³ugoæ jej cia³a wynosi 4 cm. Najwiêkszym ssakiem jest wieloryb
p³etwal b³êkitny, który osi¹ga d³ugoæ 100 metrów; jego waga dochodzi do
160 ton.
¯ó³w ¿yje d³u¿ej od s³onia.
28. Podzielcie siê na dwuosobowe zespo³y. Niech ka¿dy zespó³ przygotuje zestaw
dziesiêciu pytañ dla innego zespo³u (rozdzielamy je drog¹ losowania). Na dany
sygna³, korzystaj¹c z encyklopedii internetowych, wszystkie zespo³y staraj¹ siê
znaleæ odpowiedzi na otrzymane pytania (mo¿na je kopiowaæ i wklejaæ do do-
kumentu tekstowego). Za ka¿d¹ poprawn¹ odpowied dany zespó³ otrzymuje
jeden punkt. Ale uwaga! Za ka¿de le sformu³owane pytanie (na które nie mo¿-
na znaleæ odpowiedzi w encyklopedii) autorzy otrzymuj¹ punkt karny (-1).
Zespó³, który zbierze najwiêcej punktów, wygrywa (naszym zdaniem powinien
dostaæ pi¹tki).
29. Kole¿anka chce kupiæ rower. Bêdzie jedzi³a po lesie. Wykorzystuj¹c serwis
WWW, zamieszczony na p³ycie do³¹czonej do podrêcznika, przygotuj jej
krótk¹ ci¹gê, na co ma zwróciæ uwagê przy zakupie roweru.
30. Kolejna gra, tym razem wyszukiwarkowa. Wymyl takie zapytanie dla wy-
szukiwarki, ¿eby znalaz³a tyle stron, ile masz lat.
31. W portalu Czas na links zgromadzono odnoniki do kilkudziesiêciu tysiêcy
stron. Jest te¿ wiele odnoników do stron o Polsce (http://www.cnl.pl/Swiat/pol-
ska.htm). Proponujemy klasowy konkurs na naj³adniejsze miejsce w Polsce.
32. W serwisie W 80 klikniêæ dooko³a wiata... (http://www.informacja.pl/80klik-
niec.htm) zgromadzono odnoniki do wielu miejsc na kuli ziemskiej. Sprawd,
czy rzeczywicie mo¿na za pomoc¹ 80 klikniêæ okr¹¿yæ wiat.
33. W serwisie WWW http://cogito.univ.gda.pl/biblioteka/Wsieci/books.htm zgro-
madzono wirtualn¹ bibliotekê literatury polskiej. Znajd i przeczytaj nieznan¹
Ci wczeniej pozycjê literatury oraz postaraj siê dowiedzieæ jak najwiêcej o au-
torze.
34. Przygotuj krótki referat o tym, jak dzia³a podpis elektroniczny.
2. Jak zdobyæ informacjê