O GORGIASZU

DZIEJE RELIGII, FILOZOFII I NAUKI

do ko

ca staro

ytno

│

redniowiecze i odrodzenie

│

barok i o

wiecenie

│

1815-1914

│

1914-1989

jak i z czego studiowa

filozofi

│

moje wykłady

│

Wittgenstein

│

filozofowie i socjologowie nauki

O GORGIASZU

Sekstus Empiryk, Przeciw logikom , ksi

ga I (ksi

ga VII Adversus mathematicos), 111

-114.

Tłum. I. D

mbska.

Gorgiasz z Leontinoj nale

ał do tych, którzy odrzucali kryterium [prawdy], lecz nie na

podstawie zarzutu podobnego do tych, [jakie wysuwali] zwolennicy Protagorasa. W tym
bowiem, co napisał o niebycie, czyli o naturze, opracował po kolei trzy główne punkty:
pierwszy,

e nic nie istnieje, drugi,

e je

li co

istnieje, to jest dla człowieka

niepoznawalne, trzeci,

e je

li nawet co

zostało poj

te, to nie mo

e by

wyra

one ani

zakomunikowane drugiemu. To,

e nic nie istnieje, uzasadnia w ten sposób: je

li bowiem

istnieje, to albo jest bytem, albo niebytem, albo [zarazem] jest bytem i niebytem. Ale

ani byt nie istnieje - jak poka

e, ani niebyt - jak dowiedzie, ani byt i niebyt, jak te

wyło

a wi

c w ogóle nic nie istnieje. A najpierw to,

e niebyt nie istnieje; je

li bowiem niebyt

istnieje, to równocze

nie b

dzie istniał i nie istniał; o tyle bowiem, o ile pojmuje si

jako nie istniej

cy, nie b

dzie istniał; o ile za

istnieje niebyt, to znów b

dzie istniał.

Całkowicie jednak jest absurdalne, by co

miało istnie

i zarazem nie istnie

. Nie istnieje

przeto niebyt. Z drugiej strony, je

li niebyt istnieje, to byt nie istnieje. Ten bowiem

sprzeczny jest wzgl

dem tamtego. I je

li istnienie przysługuje niebytowi, to bytowi b

dzie

przysługiwa

nieistnienie. Nie jest tak jednak,

eby byt nie istniał, ani te

przecie

niebyt

nie b

dzie istniał. Lecz i byt zgoła nie istnieje. Je

li es bowiem byt istnieje, to albo jest

odwieczny, albo pocz

ty, albo zarazem odwieczny i pocz

ty. Lecz ani nie jest odwieczny,

ani pocz

ty, ani jedno i drugie zarazem - jak wyka

emy. A wi

c w ogóle byt nie istnieje.

li bowiem odwieczny jest byt - od tego bowiem trzeba zacz

ąć

- to nie ma on

adnego

pocz

tku, wszystko bowiem, co powstaje, ma jaki

pocz

tek. To za

, co odwieczne,

skoro nie jest pocz

te, nie b

dzie miało pocz

tku; nie maj

c za

pocz

tku, jest

nieograniczone; je

li za

jest nieograniczone, nie jest nigdzie. Je

li bowiem jest gdzie

to jest bytem ró

nym od tego, w czym jest. A w ten sposób nigdy nie b

dzie

nieograniczony byt, który zawiera si

w czym

[innym]; wi

ksze bowiem od tego, co

zawarte, jest to, co zawiera, nic wi

c nie jest wi

ksze od tego, co nieograniczone.

Dlatego to, co nieograniczone, nie istnieje gdziekolwiek. A tak

e nie zawiera si

samo w

sobie. Byłoby bowiem jednym i tym samym to, w czym co

jest, i to, co jest w nim, i

dwojgiem stawałby si

byt: mianowicie miejscem i ciałem. A to jest niedorzeczne.

Dlatego byt wcale nie jest w sobie samym. Tote

, je

li byt jest odwieczny, to jest

nieograniczony; je

li za

jest nieograniczony, to nie jest nigdzie; a je

li nie jest nigdzie, to

nie istnieje. Je

li przeto byt jest odwieczny, to

adn

miar

nie istnieje. I nie mo

e by

byt pocz

ty. Je

li bowiem byt powstał, to albo powstał z bytu, albo z niebytu. Ale nie

powstał z tego, co jest; je

li bowiem byt istnieje, to nie powstaje, lecz ju

jest; a tak

e [nie

powstał] z niebytu; niebyt bowiem niczego nie mo

e zrodzi

, poniewa

to, co czemu

daje pocz

tek, koniecznie musi uczestniczy

w istnieniu. Nie jest wi

c byt pocz

ty. Z tych

samych wzgl

dów nie mo

e by

zarazem jednym i drugim, odwiecznym i pocz

tym;

jedno bowiem obala drugie i, je

li odwieczny jest byt, to nie powstał, a je

li powstał, to

nie jest odwieczny. W takim razie, je

li ani odwieczny nie jest byt, ani pocz

ty, ani nie jest

zarazem jednym i drugim, to byt nie istnieje. A nadto, je

li istnieje, to albo jest jeden, albo

jest wielo

; ale ani nie jest jeden, ani nie jest wielo

- jak si

oka

e; wi

c nie istnieje

byt. Je

li bowiem jest jeden, to jest albo ilo

ciowy, albo ci

gły, albo jest wielko

, albo

ciałem. Ale czymkolwiek byłby z tych rzeczy, nie jest jeden. Bo je

li jest ilo

ciowy, to

dzie mo

na go podzieli

, je

li ci

gły - przeci

ąć

. Podobnie je

li si

go pomy

li jako

Strona 1 z 3

Bez tytułu 1

2009-10-20

wielko

ść

, nie jest niepodzielny. Je

li za

przypadkiem jest ciałem, b

dzie trojaki; b

dzie

mie

bowiem i długo

ść

, i szeroko

ść

, i gł

boko

ść

. Niedorzeczno

jest mówi

byt nie jest

adn

z tych rzeczy. Nie jest wi

c byt - jeden. Lecz nie jest on te

wielo

;

wielo

ść

bowiem jest zespoleniem jedno

ci, dlatego je

li obalona została jedno

ść

obalona jest zarazem i wielo

ść

. A zatem to,

e ani byt nie istnieje, ani

e niebyt nie

istnieje, jest st

d równocze

nie widoczne. A to,

e nie istnieje jedno i drugie zarazem:

mianowicie byt i niebyt, łatwo mo

na zrozumie

. Je

li bowiem niebyt istnieje i byt istnieje,

to niebyt jest tym samym, co byt, pod wzgl

dem [istnienia] i dlatego

aden z nich nie

istnieje. To bowiem,

e niebyt nie istnieje, jest rzecz

zgodnie uznan

; wykazało si

e z nim identyczny jest byt; dlatego i on te

nie istnieje. Lecz je

li byt jest tym samym,

co niebyt, to obydwa nie mog

istnie

. Bo je

li obydwa, to nie ma to

samo

ci, a je

samo

ść

, to nie ma obydwu. St

d wynika,

e nic nie istnieje: bo je

li nie istnieje ani byt,

ani niebyt, ani te

obydwa nie istniej

, a prócz tych niczego nie mo

na pomy

, to nic

nie istnieje. To za

w tym miejscu nale

y pokaza

e nawet gdyby co

istniało, to

pozostanie dla człowieka niepoznawalne i niepojmowalne. Je

li bowiem tym, co jest

pomy

lane - mówi Gorgiasz - nie s

rzeczy istniej

ce, to byt nie jest czym

pomy

lanym.

I to ma sens; tak np. je

li rzeczom pomy

lanym przydarza si

e s

białe i je

li przez to

[rzeczom] białym przydarza si

e s

pomy

lane, to tak samo, je

li rzeczom

pomy

lanym przydarza si

e nie s

rzeczami istniej

cymi, to koniecznie przydarzy si

rzeczom istniej

cym,

e nie b

pomy

lane. Dlatego prawdziwe i zbawcze jest to

wynikanie: Je

li rzeczy pomy

lane nie s

bytami, to byt nie jest czym

pomy

lanym.

Rzeczy pomy

lane za

- od tego bowiem nale

y zacz

ąć

- nie s

- jak to wyka

emy -

bytami; byt zatem nie jest czym

pomy

lanym. A to,

e rzeczy pomy

lane nie s

bytami,

jest równocze

nie oczywiste.

li bowiem rzeczy pomy

lane s

bytami, to wszystko, co jest pomy

lane, istnieje, i tak

[istnieje], jak je kto

pomy

li. To, je

liby zachodziło, jest niedorzeczne i głupie. Bo je

nawet kto

pomy

li,

e człowiek lata, albo

e zaprz

g jedzie po morzu, to przez to ani

człowiek nie lata, ani zaprz

g po morzu nie jedzie. Tak wi

c rzeczy pomy

lane nie s

bytami. A znowu, je

li rzeczy pomy

lane s

bytami, wtedy te, które bytami nie s

, nie

pomy

lane. Sprzecznym przedmiotom bowiem przysługuj

sprzeczne własno

ci, a

wszak niebyt sprzeczny jest z bytem i dlatego istotnie, je

li bytowi przysługuje to,

e jest

pomy

lany, to niebytowi przysługuje to,

e pomy

lany nie jest. Lecz i to jest

niedorzeczne. My

li si

bowiem o Scylli i Chimerze i o wielu innych rzeczach, które nie

istniej

. Byt wi

c nie jest czym

pomy

lanym. Ale tak, jak widzialnymi nazywamy rzeczy

widzialne, dlatego,

e si

je widzi, a słyszalnymi rzeczy słyszalne, dlatego,

e si

słyszy, a nie odrzucamy rzeczy widzialnych dlatego,

e si

ich nie słyszy, ani nie

pomijamy słyszalnych dlatego,

e si

ich nie widzi - o ka

dej rzeczy bowiem trzeba

dzi

na podstawie wła

ciwego dla niej spostrze

enia, nie za

innego - tak samo

przedmioty pomy

lane b

istnie

, chocia

ani nie widzi si

ich wzrokiem, ani te

nie

słyszy słuchem, gdy

ujmuje si

je z pomoc

wła

ciwego dla nich kryterium. Je

li kto

li,

e zaprz

g jedzie po morzu, chocia

tego nie widzi, powinien wierzy

e istniej

zaprz

gi je

żą

ce po morzu. Ale to jest niedorzeczne; dlatego bytu nie mo

na ani

pomy

, ani poj

ąć

A nawet, je

li by go mo

na było poj

ąć

, nie dałoby si

tego przekaza

drugiemu. Je

bowiem byty s

widzialne i słyszalne i w ogóle zmysłowo spostrzegalne jako znajduj

poza nami, a z nich te, które s

widzialne, ogarniamy wzrokiem, a te, które s

słyszalne - słuchem, nie za

na odwrót, jak w takim razie mo

na ujawni

te rzeczy

drugiemu? To bowiem, z czego pomoc

ujawniamy, jest słowem, słowo za

nie jest

ani substancj

, ani bytem. Dlatego nie ujawniamy bli

nim bytów, lecz słowo, które jest

czym

od substancji ró

nym. Tak jak to, co widzialne, nie mo

e sta

tym, co

słyszalne, i na odwrót, tak samo i byt, skoro znajduje si

poza nami, nie mo

e sta

naszym słowem; nie b

c za

słowem nie da si

ujawni

drugiemu. Mówi mianowicie

Strona 2 z 3

Bez tytułu 1

2009-10-20

[Gorgiasz],

e słowo przedstawia rzeczy przychodz

ce do nas z zewn

trz, tj. rzeczy

zmysłowo spostrzegalne; na skutek spotkania si

z czym

ciekłym powstaje w nas słowo

mówi

ce o tej jako

ci, na skutek pojawienia si

barwy - [słowo oznaczaj

ce] barw

. Je

tak jest, to słowo nie stawia przed nami tego, co jest na zewn

trz, lecz to, co jest na

zewn

trz, rodzi informacj

słown

. I nie mo

na mówi

e w ten sam sposób, w jaki

zachodz

rzeczy widzialne i słyszalne, [istnieje] te

słowo, tak by na podstawie jego

zachodzenia i istnienia mogły ujawnia

substancje i byty. Je

li nawet - jak mówi -

słowo istnieje, to jednak ró

ni si

od pozostałych substancji, a ciała widzialne wielce s

ró

ne od słów; innym bowiem narz

dem ujmuje si

rzecz widzialn

, a innym słowo.

Dlatego te

słowo nie wskazuje na wiele substancji, tak samo jak one nie odsłaniaj

natury innych [przedmiotów]. Z powodu tych wysuni

tych przez Gorgiasza trudno

upada te

de kryterium prawdy. Skoro bowiem nic nie mo

e istnie

, ani by

poznane,

ani drugiemu przedstawione, to nie istnieje te

adne kryterium.

Strona 3 z 3

Bez tytułu 1

2009-10-20

Wyszukiwarka

Podobne podstrony:
Gorgiasz Pochwala Heleny Gorg Pochwala Heleny id 703138
Platon Gorgiasz
gorgias Nieznany
ARYSTOTELES U Gorgiasza poezja tragiczna miała wzbudzać grozę, Dokumenty(10)
Gorgiasz z Leontinoi
gorgiasz
Platon Gorgiasz (frgm)
gorgiasz fragment kalikles zajęcia
Platón Gorgias
GORGIASZ
Gorgiasz Pochwala Heleny
Platon Gorgias
gorgiasz protagoras
O GORGIASZU
Gorgiasz, Pochwała Heleny

więcej podobnych podstron