Podstawowe

zasady

prawidłowego

wykonywania

szczepień

ochronnych

Transport, odbiór i

przechowywanie szczepionek

v

O skuteczności szczepienia decydują między innymi
prawidłowe warunki transportu szczepionek i ich
przechowywania w punkcie szczepień. Najważniejsze
jest, aby zapewnić odpowiednią temperaturę. Niektóre
szczepionki, zwłaszcza doustna szczepionka
przeciwko poliomyelitis (OPV), szczepionki
przeciwko odrze, ospie wietrznej i żółtej gorączce, są
wyjątkowo wrażliwe na wzrost temperatury. Inne
natomiast, na przykład przeciwko tężcowi, błonicy,
krztuścowi, wirusowym zapaleniom wątroby typu A i
B, ulegają zniszczeniu w temperaturze <0°C.

v

Zarówno w czasie transportu, jak i
przechowywania szczepionek należy
zapewnić stałą temperaturę w przedziale od
+2°C do +8°C. Szczepionki niedawno
wprowadzane na rynek mogą wymagać
zupełnie innych warunków termicznych,
dlatego stale należy uważnie kontrolować
wskazówki producentów umieszczone w
ulotkach i na opakowaniach.

v

Niebagatelne znaczenie dla prawidłowego
przechowywania szczepionek ma także stan
techniczny chłodni przeznaczonych do składowania
szczepionek. Chłodnie powinny być wyposażone w
termometry oraz urządzenia zapewniające
możliwość stałego monitorowania i automatycznej
rejestracji dobowych wahań temperatury wewnątrz
komór chłodniczych oraz spadków napięcia.
Wskazane jest także założenie specjalnej książki, w
której należy codziennie zapisywać dobową
temperaturę w chłodni, mechaniczne uszkodzenia
sprzętu oraz wyłączenie zasilania.

v

Bardzo ważne jest, aby przy odbiorze dostawy
sprawdzić datę przydatności szczepionek do użycia
podaną przez producenta na opakowaniu. Datę
przydatności należy także okresowo weryfikować
podczas składowania szczepionek w punkcie
szczepień (np. raz na tydzień ). Szczepionki
przeterminowane należy bezpiecznie utylizować,
tak aby wyeliminować ryzyko ich przypadkowego
użycia. Trzeba również pamiętać o sprawdzeniu
ewentualnych uszkodzeń opakowań podczas
transportu.

v

Bezwzględnie należy ograniczyć (maks. do 48 h)
czas przewozu szczepionek z hurtowni producenta
do docelowego punktu szczepień.

v

Uwaga: W punkcie szczepień należy wprowadzić i
stosować rutynowe procedury, zgodnie z którymi
każda zamawiana i dostarczana partia szczepionek
powinna być:

1. sprawdzana przy odbiorze pod kątem

ewentualnych uszkodzeń mechanicznych lub
termicznych powstałych podczas transportu;

2. przy odbiorze, a następnie okresowo,

sprawdzana pod względem terminu przydatności
do użycia;

3. składowana w sprawnej chłodni, w temperaturze

zgodnej z zaleceniami producenta;

4. przechowywana w warunkach umożliwiających

stałe monitorowanie uwarunkowań termicznych
jej składowania i ewentualnych spadków
napięcia, co umożliwia eliminację uszkodzonych
preparatów.

v

Personel punktu szczepień powinien przestrzegać
reguły właściwego wykorzystywania szczepionek oraz
dokumentowania wszelkich ingerencji w opakowania
fabryczne. Wszyscy pracownicy muszą znać i
respektować obowiązujące zasady utylizacji
szczepionek przeterminowanych lub uszkodzonych
(zwłaszcza szczepionek "żywych").
W przypadku otwarcia opakowania fabrycznego
(jednostkowego) należy odnotować na opakowaniu
datę i godzinę pierwszego otwarcia. Przestrzeganie
powyższych reguł i procedur związane jest także z
rzetelnym i prawidłowym wypełnianiem dokumentacji
medycznej zawierającej datę, nazwę fabryczną i
numery serii podanych szczepionek.

Wyposażenie punktu szczepień

v

Punkty szczepień muszą być wyposażone w
zestaw reanimacyjny, w skład którego wchodzą
również leki umożliwiające natychmiastową i
skuteczną pomoc. Ciężkie reakcje alergiczne
(wstrząs) występują dosyć rzadko, stosunkowo
często obserwuje się natomiast omdlenia.

v

Około 40% omdleń po szczepieniu występuje u
pacjentów w wieku 10-18 lat. Większość (63%)
epizodów omdleń następuje w ciągu 5 minut po
podaniu szczepionki, a 89% w ciągu 15 minut,
dlatego zaleca się rutynową obserwację pacjenta
przez około 20 minut po szczepieniu. Pozwoli to
ocenić jego stan ogólny oraz zaobserwować
ewentualną wczesną reakcję w miejscu podania
szczepionki.

Podawanie szczepionek

doustnych

v

Szczepionki
doustne należy
podawać, gdy
dziecko jest
spokojne (fot.)

v

Jeżeli po szczepieniu dziecko natychmiast zwraca
lub wypluwa szczepionkę, szczepienie należy
powtórzyć. Wystąpienie wymiotów w ciągu 10
minut po szczepieniu także stanowi wskazanie do
jego powtórzenia.

v

Uwaga: Jeżeli dziecko nie przyjmie także drugiej

dawki szczepionki, trzecią próbę należy podjąć w

późniejszym terminie.

Podawanie szczepionek

pozajelitowo

Zabezpieczenie pacjenta i personelu medycznego

przed zakażeniem

v

Większość szczepionek podaje się domięśniowo lub
podskórnie, dlatego zarówno pacjent, jak i osoba podająca
szczepionkę narażeni są na ryzyko przypadkowego
zakażenia przenoszonego przez krew i skażone nią igły.
Personel medyczny powinien używać jednorazowych
rękawiczek ochronnych. Do odkażenia miejsca
wstrzyknięcia stosuje się roztwór alkoholu
izopropylowego o stężeniu 70%. Szczepienie należy
rozpocząć, gdy roztwór na skórze wyschnie.

v

Szczepionki należy wstrzykiwać, stosując sprzęt

jednorazowego użytku. Większość dostępnych

aktualnie szczepionek jest konfekcjonowana przez

producentów w jednorazowe ampułkostrzykawki

przeznaczone do bezpośredniego i jednorazowego

użycia.

Wybór okolicy wstrzyknięcia

szczepionki

v

Szczepionki przeznaczone do wstrzyknięć
należy podawać w okolice ciała, w których
ryzyko uszkodzenia nerwów, naczyń lub
tkanek jest najmniejsze. Zaleca się
podawanie szczepionek w mięśnie
przednio-bocznej okolicy uda (u niemowląt
i małych dzieci) lub mięsień naramienny (u
dzieci starszych i dorosłych, rzadziej u
niemowląt;

v

U niemowląt
zaleca się
szczepienie w
przednio-boczną
okolicę uda lub
w mięsień
naramienny.

v

Zaznaczone
optymalne miejsce
wstrzyknięcia
szczepionki w
mięsień
naramienny u
dzieci i dorosłych
(centralna część
okolicy
naramiennej).

v

Wybór miejsca wstrzyknięcia uzależniony jest od
objętości podawanego materiału i rozmiarów
mięśnia. Optymalne miejsce wstrzyknięcia niekiedy
sugerowane jest w ulotce producenta szczepionki.
Nie należy natomiast wstrzykiwać szczepionek w
górnym zewnętrznym kwadrancie pośladka. W
miejscu tym znajduje się dobrze rozwinięta tkanka
tłuszczowa, a wstrzyknięcie związane jest ze
zwiększonym ryzykiem (zwłaszcza u niemowląt)
uszkodzenia nerwu kulszowego.

v

Szczepionki zawierające adiuwanty (np. przeciwko

błonicy, tężcowi i krztuścowi [DTPa; DTwP; DT i

Td]) należy wstrzykiwać głęboko domięśniowo,

ponieważ mogą wywołać niepożądane reakcje

miejscowe w postaci podrażnień, stanów zapalnych,

a nawet zmian martwiczych, jeżeli podano je za

płytko.

Wybór rozmiaru igły

v

Przy szczepieniu domięśniowym igła powinna
być na tyle długa, aby dotrzeć do masy
mięśnia. U bardzo małych niemowląt należy
stosować igły o długości 5/8 cala (16 mm), u
dzieci w wieku 4-12 miesięcy - 7/8 do 1 cala
(22-25 mm) z preferencją wstrzyknięcia w
przednio-boczną okolicę uda, a u dzieci między
12. miesiącem a 18. rokiem życia - od 7/8 do 1
cala (w zależności od rozmiarów mięśni).

v

U mężczyzn o masie ciała 59-118 kg należy

stosować igły o długości 1 cala (25 mm), u

kobiet o masie ciała: do 60 kg - 16 mm (5/8

cala); 60-90 kg - >25 mm (ze względu na

większą niż u mężczyzn grubość podskórnej

tkanki tłuszczowej); >90 kg - 38 mm (1,5 cala).

Technika i zasady szczepienia

1. W celu zwiększenia komfortu dziecka i

zminimalizowania uczucia bólu związanego ze
wstrzyknięciem przed szczepieniem (30-60 min)
można zastosować na skórę w miejscu
szczepienia środki znieczulające (krem EMLA)
i(lub) podać ibuprofen lub paracetamol.

2. Przed szczepieniem należy określić miejsce

podania szczepionki i odpowiednio uchwycić
skórę i ewentualnie mięśnie w okolicy
planowanego wstrzyknięcia

v

Podając szczepionkę w przednio-boczną okolicę
uda niemowlęcia, kciukiem i palcem wskazującym
lewej ręki ujmujemy mięsień, a prawą ręką
wkłuwamy igłę pod kątem 90°.

v

Podając szczepionkę
w mięsień
naramienny (dzieci i
dorośli), ujmujemy
mięsień między
kciukiem a palcem
wskazującym lewej
ręki, unieruchamiając
jednocześnie ramię, i
trzymając strzykawkę
w prawej ręce
wkłuwamy igłę.

3. W przypadku szczepionek podawanych podskórnie

kąt nachylenia igły do płaszczyzny skóry powinien
wynosić ok. 45° (fot. 6.), natomiast podczas
szczepienia domięśniowego - ok. 90° (fot.).

v

4. Podczas podania więcej niż jednej szczepionki w
czasie jednej wizyty preparatów nie należy mieszać
w jednej strzykawce, z wyjątkiem tych, które mają
oficjalnie zarejestrowaną taką możliwość
(informacja taka jest wymieniona w ulotce
producenta).

v

5. W przypadku równoczasowego szczepienia
kilkoma preparatami należy je wstrzykiwać w różne
okolice. U starszych dzieci i osób dorosłych
szczepionki można podać, jeśli to konieczne, w ten
sam mięsień naramienny w dwóch wstrzyknięciach
(używając różnych igieł) w odstępie 25-50 mm.

v

Uwaga: Jak dotąd nie uzyskano szczepionki

całkowicie pozbawionej działań niepożądanych i w

100% skutecznej. Prawidłowo wykonane

szczepienie przyczynia się do zwiększenia jego

bezpieczeństwa oraz uzyskania większej

efektywności.

Technika wykonania próby

tuberkulinowej i szczepienia

BCG

v

Próba tuberkulinowa jest jedną z metod
diagnostycznych gruźlicy wieku rozwojowego,
jak również testem sprawdzającym stan alergii
tuberkulinowej przed planowanym szczepieniem
przypominającym. W krajach, w których nie ma
obowiązkowych szczepień BCG, próba
tuberkulinowa stanowi test epidemiologiczny do
kontroli rozpowszechnienia zakażenia prątkiem
gruźlicy.

v

Aby wyniki prób tuberkulinowych mogły mieć
znaczenie w badaniach klinicznych i
epidemiologicznych, konieczne jest stosowanie
standardowej tuberkuliny i standardowej próby,
której metodyka i zasady odczytania wyniku muszą
być ściśle określone. Od 1966 roku stosuje się w
Polsce tuberkulinę oczyszczoną (oczyszczona
pochodna białkowa - purified protein derivative,
PPD), produkowaną w Instytucie Surowic i
Szczepionek w Kopenhadze.

v

Jest ona rozpuszczona w izotonicznym roztworze
NaCl buforowanym fosforanem z dodatkiem
Tweenu 80, który zmniejsza stopień adsorbcji
białka tuberkulinowego na ściankach fiolki.
Tuberkulinę RT 23 (Renset Tuberculin, 23. seria)
podajemy w dawce standardowej 2 jednostek (2
TU) zawartych w 0,1 ml tuberkuliny (1 jednostka
zawiera 0,00002 mg białka tuberkulinowego).
Metodą badania alergii na tuberkulinę jest próba
śródskórna Mantoux.

Materiał diagnostyczny i sprzęt

1. Tuberkulina RT 23 - konfekcjonowana w

fiolkach po 1,5 i 5,0 ml jest gotowa do użycia i
nie wolno jej rozcieńczać. Należy ją
przechowywać w lodówce w temperaturze 4 st.
C, a w czasie używania chronić przed światłem
(np. przykryć fiolkę ciemnym naczyniem).
2. Strzykawki jednorazowe o pojemności 1 ml z
podziałką co 0,01 ml, w których tłok
zaopatrzony jest w idealnie szczelny pierścień z
gumy.

3. Igły jednorazowego użytku do wstrzyknięć

śródskórnych krótkie, ostre (25G lub 26G).
4. Przezroczysta linijka z wyraźną milimetrową
podziałką.

v

Uwaga: W czasie wykonywania w Poradni prób
tuberkulinowych cały sprzęt należy zgromadzić na
oddzielnej, specjalnie oznakowanej (OT) tacy, na
której dodatkowo powinien się znajdować ciemny
kubek do nakrycia fiolki z tuberkuliną, wata i
spirytus do odkażania.

Technika wykonania próby

1. Przed wykonaniem próby sprawdź na etykiecie

datę ważności tuberkuliny oraz datę pierwszego
nakłucia fiolki.

Uwaga: Osoba wykonująca próby musi zapisać

datę pierwszego nakłucia fiolki z tuberkuliną na
etykiecie. Jest to bardzo ważne, ponieważ
tuberkulinę można używać wyłącznie do 7 dni
od pierwszego nakłucia, w ciągu najwyżej 3
sesji, oczywiście pod warunkiem właściwego jej
przechowywania (w lodówce).

2. Przed pobraniem tuberkuliny do strzykawki

wstrząśnij fiolką, aby otrzymać jednolity
roztwór.
3. Odkaź wacikiem zwilżonym w spirytusie
fiolkę, wprowadź igłę do jej wnętrza i
przepłucz strzykawkę tuberkuliną (0,5 ml).
4. Dla każdego dziecka używaj nowej,
jednorazowej strzykawki i igły.

5. Nie dezynfekuj skóry spirytusem, a w

wypadku zabrudzenia skóry zmyj ją wodą z
mydłem.
6. Wstrzyknij śródskórnie 0,1 ml tuberkuliny (10
kresek) w środkową część przedniej okolicy
lewego przedramienia; w miejscu wstrzyknięcia
pojawia się białawy, porowaty bąbel o średnicy
7-9 mm, który znika po kilku minutach (fot.).

v

Białawy, znikający po kilku minutach bąbel powstaje po
prawidłowym, śródskórnym wstrzyknięciu tuberkuliny. Do
wstrzyknięcia należy używać jednorazową strzykawkę o
pojemności 1 ml z podziałką co 0,01 ml, której tłok
zaopatrzony jest w idealnie szczelny pierścień z gumy.

Uwaga: Jeśli zaistnieje konieczność ponownego wykonania

próby tuberkulinowej do 6-9 miesięcy po pierwszym
badaniu, tuberkulinę należy wstrzyknąć w inne miejsce:

•

lokalizacja II - środkowa część przedniej okolicy
przedramienia prawego,

•

lokalizacja III - 1/3 bliższa część przedniej okolicy
przedramienia lewego,

•

lokalizacja IV - 1/3 bliższa część przedniej okolicy
przedramienia prawego,

•

lokalizacja V - 1/3 dalsza część przedniej okolicy
przedramienia lewego,

•

lokalizacja VI - 1/3 dalsza część przedniej okolicy
przedramienia prawego.

Najczęstsze błędy

1. Wstrzyknięcie nieodpowiedniej ilości tuberkuliny

2. Zbyt głębokie (podskórne) wstrzyknięcie - w

takim przypadku nie powstaje bąbel lub jego

średnica jest bardzo mała.

3. Krwawienie w miejscu wstrzyknięcia

Uwaga: We wszystkich powyższych przypadkach

należy powtórzyć próbę tego samego dnia,

zmieniając miejsce wstrzyknięcia.

Odczytanie próby

v

Wynik próby należy odczytać po 72 godzinach (3
doby) od wstrzyknięcia tuberkuliny. Specjalną
przeźroczystą linijką z dokładną, milimetrową
podziałką trzeba zmierzyć poprzeczną do długiej
osi przedramienia średnicę nacieku
(stwardnienia), delikatnie zaznaczając granicę
nacieku opuszką palca. W ocenie odczynu nie
należy uwzględniać obrzęku ani zaczerwienienia.

v

Odczyn tuberkulinowy typu I według skali Edwardsa i
Palmera - naciek jest spoisty, dobrze odgraniczony od
otaczających tkanek, łatwo wyczuwalny, o dobrze
widocznych granicach. Jego średnicę należy zmierzyć
specjalną, przezroczystą linijką z dokładną milimetrową
podziałką.

W diagnostyce gruźlicy określamy również

typ nacieku według skali Edwardsa i Palmera

•

typ I - naciek spoisty, dobrze wyczuwalny i
wyraźnie odgraniczony od otoczenia;

•

typ IV - naciek rozlany, mało spoisty, o trudnych
do oznaczenia granicach;

•

typ II i III - odczyny pośrednie.

Odczyn wysiękowy (pęcherzowy) charakteryzujący

się obecnością na szczycie nacieku jednego
większego lub kilku niewielkich pęcherzyków
wypełnionych płynem surowiczym, przemawia za
pozakaźnym charakterem odczynu

v

Odczyn tuberkulinowy pęcherzowy (wysiękowy) jest
uważany za pozakaźny. Na szczycie nacieku widoczny jest
pęcherz, a wokół nacieku rozległe zaczerwienienie, którego
nie bierzemy pod uwagę przy odczytywaniu wyniku próby
(odczyn nieswoisty).

Dokumentacja wyniku próby

tuberkulinowej

v

Wynik próby tuberkulinowej - wykonanej
zarówno przed planowanym szczepieniem
przypominającym, jak i w ramach diagnostyki
gruźlicy - należy odnotować w książeczce
zdrowia oraz w karcie szczepień dziecka.
Adnotacja musi zawierać następujące
informacje: datę wykonania próby, miejsce
wstrzyknięcia, rodzaj i dawkę tuberkuliny (2 TU
RT 23) oraz wynik próby.

v

Wynik należy przedstawić dwoma cyframi -
pierwsza (arabska) mówi o średnicy nacieku (w
milimetrach), druga (rzymska) o jego typie. Jeśli
wystąpił odczyn wysiękowy (pęcherzowy),
przedstawiamy średnicę pęcherza trzecią liczbą
(arabską), w przypadku kilku małych
pęcherzyków należy dopisać informację "odczyn
pęcherzowy". W dokumentacji medycznej
powinna być również informacja o obecności
blizny po szczepieniu BCG i jej średnicy
poprzecznej do osi długiej ramienia.

Szczepienie BCG

v

Szczepienia BCG są w Polsce obowiązkowe
(Ustawa o zwalczaniu gruźlicy z dnia 22 kwietnia
1959 roku) i wykonywane zgodnie z kalendarzem
szczepień, zatwierdzanym corocznie przez
Głównego Inspektora Sanitarnego. Szczepionka
BCG zawiera żywy, hodowany w specjalnych
warunkach, zmutowany prątek bydlęcy,
pozbawiony działania chorobotwórczego
(zachowujący jedynie minimalną zjadliwość), ale
w pełni zachowujący swe właściwości
antygenowe i alergizujące.

v

Szczepionka jest preparatem liofilizowanym,
powstałym w wyniku zamrożenia, a następnie
wysuszenia w warunkach wysokiej próżni.

v

Obecnie przeciwko gruźlicy szczepi się
noworodki po urodzeniu jednoczasowo ze
szczepieniem przeciwko WZW typu B, a
następnie wykonuje się szczepienia
przypominające:

•

w wieku 11-13 miesięcy, jeśli u dziecka nie
stwierdza się blizny poszczepiennej lub jej
średnica jest mniejsza od 3 mm;

•

u dzieci rozpoczynających naukę w szkole
podstawowej (7. rż.), nie wykonując przed
szczepieniem próby tuberkulinowej (z
wyjątkiem dzieci z kontaktu z chorym na
gruźlicę);

•

u dzieci w wieku 12 lat i młodzieży w wieku 18
lat, u których wynik próby tuberkulinowej jest
ujemny.

Szczepionka - charakterystyka,

przechowywanie i okres ważności

v

Szczepionka BCG produkowana przez Lubelską
Wytwórnię Surowic i Szczepionek jest
konfekcjonowana w ampułkach zawierających 10
lub 20 dawek szczepiennych. Ma ona postać
kremowego proszku znajdującego się na dnie
ampułki. Do opakowania zawierającego 5
ampułek szczepionki BCG dołączonych jest 5
ampułek rozpuszczalnika w ilości 1 ml w
ampułce (opakowanie zawierające 10 dawek) lub
2 ml (opakowanie zawierające 20 dawek).

v

Szczepionkę należy przechowywać w
lodówce w temperaturze 4-6

0

C, a

transportować w chłodzonym pojemniku.
Okres ważności szczepionki BCG wynosi 12
miesięcy, a data ważności podana jest na
etykiecie opakowania i etykiecie każdej
ampułki.

Sprzęt do szczepienia BCG

1. Strzykawki jednorazowe o pojemności 1 ml z

podziałką co 0,01 ml, których tłok zaopatrzony
jest w idealnie szczelny pierścień z gumy.
2. Strzykawki jednorazowe o pojemności 2 ml
3. Igły jednorazowe do wstrzyknięć śródskórnych,
krótkie, ostre (25G lub 26G).

Uwaga: Sprzęt powinien znajdować się na

oddzielnej, specjalnie oznakowanej (BCG) tacy,
na której należy także umieścić watę, pęsetę,
spirytus do odkażania oraz wyjałowioną folię
aluminiową.

Przygotowanie szczepionki do

użycia

1. Przed rozpuszczeniem szczepionki

sprawdź na etykiecie opakowania
informacje na temat rodzaju szczepionki,
liczby dawek w ampułce oraz datę ważności
preparatu.

Uwaga: Nie wolno używać szczepionki z

uszkodzonych ampułek lub ze
zniszczonymi etykietami.

2. Szyjkę ampułki z rozpuszczalnikiem i ampułki

ze szczepionką zdezynfekuj wacikiem zwilżonym
w spirytusie, odczekaj do wysuszenia i otwórz
przez odłamanie szyjki.
3. Z ampułki z rozpuszczalnikiem odciągnij 1 ml
roztworu posługując się jałową strzykawką o
pojemności 2 ml, gdy planujesz rozpuszczenie 10
dawek w ampułce lub 2 ml, jeśli chcesz rozpuścić
20 dawek.
4. Rozpuszczalnik wstrzyknij powoli po ściance do
ampułki zawierającej liofilizowaną szczepionkę, a
następnie całą zawartość wciągnij do strzykawki i
delikatnie wstrzyknij ponownie do ampułki.

5. Zawartość ampułki wymieszaj spokojnym

ruchem okrężnym aż do uzyskania
równomiernej zawiesiny.

Uwaga: Nie wolno wstrząsać ampułką, aby

uniknąć spienienia zawiesiny (może to
doprowadzić do wytworzenia strątu). Jeśli
w ampułce jest strąt, szczepionka nie nadaje
się do użytku i należy ją zniszczyć.

6. Przed pobraniem każdej kolejnej dawki

szczepionki zawiesinę w ampułce bardzo
delikatnie wymieszaj ruchem okrężnym, pobierz
do strzykawki i ponownie wstrzyknij do ampułki
(wg powyższego opisu).
7. Rozpuszczoną szczepionkę zużyj w ciągu 4
godzin od przygotowania. W tym czasie chroń ją
przed działaniem światła, a między kolejnymi
szczepieniami przechowuj w lodówce.

Uwaga: Rozpuszczoną szczepionkę, która nie

została wykorzystana w ciągu 4 godzin od
przygotowania, należy zniszczyć.

Technika wykonania szczepienia

1. Używaj tylko jednorazowych, jałowych

igieł i strzykawek.
2. Przed szczepieniem odkaź skórę
spirytusem i odczekaj aż wyschnie.
3. Wstrzyknij powoli 0,1 ml szczepionki
śródskórnie w 1/3 zewnętrzną górną część
okolicy naramiennej (rys.).

v

Zalecane miejsce
szczepienia BCG (okolica
naramienna)

v

Uwaga: Nie należy szczepić
na szczycie ramienia,
ponieważ jest to miejsce
niekorzystne dla przebiegu
gojenia. Po prawidłowym
(nie za głębokim)
wstrzyknięciu szczepionki
powstaje białawy pęcherzyk
(bąbel) o średnicy 5-10 mm,
który znika po kilku
minutach.

v

Po 2-3 tygodniach w miejscu szczepienia
powstaje naciek, a na jego szczycie pojawia się
krosta zmieniająca się w owrzodzenie (wielkości
2-5 mm). Zmiana goi się po 2-4 miesiącach,
pozostawiając żyworóżową, stopniowo blednącą
bliznę o średnicy 3-8 mm. Blizna o średnicy >3
mm jest dowodem prawidłowo technicznie
wykonanego szczepienia; można wówczas z
większym prawdopodobieństwem spodziewać
się wytworzenia właściwej alergii
poszczepiennej.

Dokumentacja szczepień

v

Informację o każdym szczepieniu BCG

należy odnotować w książeczce zdrowia

dziecka i karcie szczepień. Wpis musi

zawierać datę szczepienia, serię szczepionki

i podpis osoby, która wykonała szczepienie.

Dziękuję