Postępowanie administracyjne

Definicje, przedmiot, cel, funkcje

Proces administrowania

• „ciąg działań organów administrujących w państwie w

zakresie realizacji zadań administracji publicznej, np.

ciąg działań w zakresie organizacji szkolnictwa. Pojęcie
to

obejmuje

kierunki

działania

administracji

regulowane

prawem

administracyjnym

zarówno

ustrojowym, proceduralnym, jak i materialnym, w tym

także wewnętrznym”.

J. Jendrośka, Polskie postępowanie administracyjne i

sądowoadministracyjne, Kolonia Limited 2003, s. 11, K.
Jandy-Jendrośka, J. Jendrośka, System jurysdykcyjnego

postępowania administracyjnego [w:] System prawa
administracyjnego. Tom III, Wrocław 1978, s. 130 i n.

Procedura administracyjna

• tryb załatwiania spraw administracyjnych

przez organy administracyjne oraz przed
sądami”.

• K. Jandy-Jendrośka, J. Jendrośka, System

jurysdykcyjnego

...op.

cit.,

s.

131,

J.

Zimmermann,

Polska

jurysdykcja

administracyjna, Warszawa 1996, s. 6 i n.

• „przepisy

postępowania

administracyjnego

(prawo administracyjne formalne) – normują

zachowanie władz administracyjnych, wskazują

drogę, którą mają one postępować, zmierzając do

wydania aktu administracyjnego, a zarazem

określają wpływ, jaki na kształtowanie aktu mogą

mieć osoby, których one dotyczą”. S. Kasznica

Postępowanie administracyjne w ujęciu szerokim

„obejmuje wszystkie formy, sposoby i metody

działania organów administracji państwowej, a więc

w zasadzie wszystko to, co służy do realizacji ich

zadań, a pozostaje poza treścią samego działania.

(…) normy prawne regulujące tryb postępowania

organów administracji państwowej przy załatwianiu

konkretnych

spraw

zawiera

przepisy

o

postępowaniu

administracyjnym

w

ścisłym

znaczeniu”. B. Graczyk, W. Dawidowicz, J.

Starościak, K. Jandy-Jendrośka, J. Jendrośka, J.

Łętowski, Z. Janowicz,

• „zespół przepisów proceduralnych prawa

administracyjnego, w oparciu o które
działają organy administracyjne”.

Por.

J.

Borkowski,

Administracyjne

postępowania szczególne, Łódź 1972, s. 17,
K. Jandy-Jendrośka, J. Jendrośka, System ...
op. cit., s. 130, W. Dawidowicz, Ogólne ...
op. cit., s. 9.

• „tryb tworzenia aktów indywidualnych

i ogólnych (zewnętrznych i wewnętrznych, w
tym także aktów zakładowych) oraz tryb
rozpatrywania

i

załatwiania

skarg

i

wniosków”.

• Z. Janowicz, Ogólne ... op. cit., s. 9 i n., J. Łętowski Prawo ... op. cit., s.

210.

Postępowanie administracyjne w wąskim

znaczeniu

• „prawnie uregulowany tryb załatwiania spraw

administracyjnych przez organy administracji

publicznej w drodze decyzji (art. 1 pkt 1 i 2

oraz art. 104 k.p.a.).”

(A. Wróbel)

„prawo procesowe, procedura administracyjna - zespoły
przepisów normujących tryb powstawania zewnętrznych

indywidualnych aktów administracyjnych ustalających

lub tworzących pewne uprawnienia czy obowiązki

(postępowanie

orzekające,

jurysdykcyjne)

oraz

regulujących przymusowe wykonanie indywidualnych
aktów administracyjnych lub obowiązków wynikających

wprost z ustawy bądź innego aktu normatywnego
(postępowanie egzekucyjne)”.

Por. Z. Janowicz, Ogólne ... op. cit., s. 10, E. Ochendowski, Postępowanie
administracyjne. Ogólne, egzekucyjne, i sądowoadministracyjne, Toruń 2008, s. 20, J.

Starościak, Wprowadzenie ... op. cit., s. 233.

•

Postępowanie jurysdykcyjne jest jednym z rodzajów

postępowania administracyjnego. (…) Zakres przedmiotowy tego
postępowania określają przepisy prawa administracyjnego

powszechnego, przewidujące w określonych wyraźnie kategoriach

spraw z zakresu tego prawa możliwość wydawania przez organy

administracji państwowej decyzji administracyjnych, tzn. norm

jednostkowych regulujących indywidualne prawa lub obowiązki ich

adresatów w tej sferze – z wyjątkiem spraw wyłączonych
wyraźnie w art. 194 k.p.a.”.

•

(M. Zimmermann)

• „postępowanie administracyjne jest działem

prawa, który reguluje tryb wydawania aktów

administracyjnych oraz uprawnienia, jakie

przysługują

adresatom

aktów

administracyjnych w trakcie ich wydawania”.

•

M. Wierzbowski, [w:] Postępowanie administracyjne – ogólne, podatkowe,
egzekucyjne i przed sądami administracyjnymi, red. M. Wierzbowski, Warszawa
2004, s. 1.

Postępowanie administracyjne w ujęciu

prawnym

• „regulowany przepisami prawa procesowego ciąg

czynności procesowych podejmowanych przez
organy

administracji

publicznej

oraz

inne

podmioty postępowania (strony, podmioty na
prawach strony) w celu rozstrzygnięcia sprawy
indywidualnej w formie decyzji administracyjnej,
jak i ciąg czynności procesowych podjętych w
celu weryfikacji decyzji administracyjnej”.

Por. B. Adamiak, Pojęcie ... op. cit., s. 19, B. Admiak, Zagadnienia ogólne
procesowego prawa administracyjnego [w:] System prawa administracyjnego.
Prawo procesowe administracyjne, t. 9, red. R. Hauser, Z. Niewiadomski, A.

Wróbel, Warszawa 2010, s. 7 i n.

System postępowania administracyjnego

1

•Postępowanie

ogólne

2

•Postępowanie

szczególne

Postępowanie ogólne

• obejmuje pewne przepisy wspólne dla

większości działów prawa administracyjnego,

unormowane

przepisami

kodeksu

postępowania administracyjnego,

Postępowanie szczególne

• postępowanie autonomiczne mające powszechne zastosowanie w

określonej dziedzinie działalności administracji publicznej (np.

postępowanie podatkowe) a także postępowanie fragmentaryczne (np.

uregulowane przepisami rozdziału 4 prawa budowlanego)”

[J. Jednrośka, Polskie postępowanie ... op. cit., s. 9]

„nie tworzące oddzielnych postępowań, rozproszone w różnych aktach

normatywnych przepisy specjalne (szczególne) uzupełniające lub

modyfikujące niektóre przepisy kodeksu postępowania administracyjnego”

•

[Z. Janowicz, Ogólne ... op. cit. s. 12]

• postępowanie

szczególne

jest

„postępowaniem, w którego trybie następuje

rozpoznanie

i

rozstrzygnięcie

spraw

określonego rodzaju, np. postępowanie

podatkowe” [B. Adamiak ]

• „zakres stosowania postępowania administracyjnego

szczególnego wyznaczany jest przez wskazanie rodzaju

organów administracyjnych i typów spraw oraz

oznaczenie

specjalnych

cech

podmiotów

uczestniczących w postępowaniu”. [J. Borkowski]

Np. postępowanie podatkowe oraz postępowanie przed

polskimi przedstawicielstwami dyplomatycznymi i

konsularnymi

• administracyjne postępowanie szczególne

jest

postępowaniem

administracyjnym

prowadzonym na podstawie odrębnej od

kodeksu

postępowania

administracyjnego

regulacji

prawnej,

wprowadzonej

dla

specjalnie

wyodrębnionych

spraw

oraz

podmiotów

występujących

w

tym

postępowaniu.

Postępowanie szczególne obejmuje :

•

procedury unormowane w niezależnej od kodeksu postępowania

administracyjnego regulacji (np. postępowanie podatkowe),

•

procedury, które w określonym zakresie odsyłają do przepisów

procedury ogólnej (np. postępowanie w sprawach z zakresu ochrony

konkurencji i konsumentów). [Najczęściej odesłanie to „ma

charakter odesłania odpowiedniego stosowania w postępowaniu

szczególnym przepisów regulujących postępowanie ogólne].

Tryby postępowania administracyjnego:

1. postępowanie

główne,

obejmujące

postępowanie przed organem I instancji oraz
postępowanie toczące się przed organem II
instancji,

2. postępowanie nadzwyczajne.
• B. Adamiak

Postępowanie administracyjne

1. Postępowanie ogólne:

2. Postępowania szczególne:

1) Postępowania samoistne (autonomiczne)

2) Postępowania niesamoistne

E. Bojanowski

Kryterium podmiotowe i przedmiotowe

•

postępowanie uniwersalne (skargowe) – „obejmuje swym zasięgiem szeroki

krąg podmiotów, ponieważ przepisy o postępowaniu skargowym muszą stosować

wszystkie organy administracji państwowej oraz organy organizacji

społecznych, a legitymację do wniesienia skargi ma każdy, kto wykaże interes
faktyczny”.

•

postępowanie kwalifikowane – „obejmuje swym zasięgiem węższy krąg

podmiotów, gdyż jego przepisy stosować będą tylko organy państwowe o
szczególnych cechach oraz organy organizacji społecznych powołane do
załatwiania indywidualnych spraw z zakresu administracji państwowej. Podmioty
uczestniczące w postępowaniu muszą legitymować się szczególnymi znamionami –
muszą posiadać kwalifikacje prawne stron.”

•

[J. Borkowski]

Postępowania kwalifikowane

•

postępowanie administracyjne ogólne - stosowane w sprawach

typowych,

w

których wystarczy zastosowanie pewnego

minimalnego kwantum gwarancji procesowych dla stron, gdzie nie

zachodzi

potrzeba

akcentowania

poszczególnych

stadiów

postępowania, ani modyfikowania toku instancji

•

postępowania wyspecjalizowane - zawierają szczególne

rozwiązania prawne dostosowane do funkcji spełnianych przez

organ administracyjny

• Jednym

z

rodzajów

postępowań

wyspecjalizowanych jest według koncepcji

J. Borkowskiego – „grupa tzw. postępowań

jurysdykcyjnych,

które zmierzają do

rozstrzygnięcia o prawach i obowiązkach

administracyjnoprawnych”.

•

„przepisy

procesowe

zawarte

różnych

w

aktach

normatywnych nie prowadzą do wyspecjalizowania danego

postępowania, jeżeli nie dotykają zasadniczych jego instytucji,

tj. pojęcia strony, samego modelu procesu administracyjnego,

konstrukcji środków prawnych”.

•

Są to jedynie modyfikacje trybu ogólnego postępowania,

dzięki którym przystosowuje się go do rozstrzygania spraw
odbiegających w pewnych szczegółach od stereotypu. Przepisy te

nie podważają zasady wyłączności regulowania przez k.p.a.

procedury ogólnej”.

•

[J. Borkowski]

Procedury wyspecjalizowane

•

procedury autonomiczne

•

procedury nieautonomiczne

[ „podział ten związany jest z techniką legislacyjną, gdzie ustawodawca tworzy

pewien system podstawowych instytucji postępowania, a w kwestiach natury raczej

technicznej odsyła do postanowień bardziej rozbudowanych procedur. Odesłania te

są niekiedy liczne i obejmują spore połacie przepisów procedur stosowanych
posiłkowo. Jednak takie posiłkowe stosowanie przepisów tych „bogatszych”

procedur nie prowadzi do zmajoryzowania postępowania wyspecjalizowanego z

uwagi na to, że przepisy stosuje się odpowiednio, a zatem przy takiej interpretacji,

która prowadzi do pewnego przetworzenia przepisu”. J. Borkowski]

• „ogólność postępowania administracyjnego

przejawia się w stworzeniu zamkniętego

systemu pojęciowego, gdzie podmioty oraz

sprawy administracyjne jako przedmiot

postępowania administracyjnego określone

są abstrakcyjnie”.

•

[J. Borkowski]

Administracyjne postępowanie ogólne

• spełnia w procedurze administracyjnej rolę

podstawową.

• stosowane jest przy rozstrzyganiu wszystkich

spraw indywidualnych z zakresu administracji,
z

wyjątkiem spraw wyłączonych dla

postępowania szczególnego.

S. Jędrzejewski, Postępowanie administracyjne w procesie budowlanym, [w:] Księga
pamiątkowa prof. Eugeniusza Ochendowskiego, Toruń 1999 r., s. 157.

Postępowanie szczególne

• w postępowaniu szczególnym niektóre przepisy kodeksu

postępowania administracyjnego stosowane są posiłkowo,
w braku odmiennej regulacji lub przez wyraźne do nich
odesłanie.

• szczególne przepisy postępowania administracyjnego

kształtowane są niekiedy przez akty materialnego prawa
administracyjnego w sposób odmienny od ogólnych zasad
postępowania administracyjnego określonych w k.p.a.

•

S. Jędrzejewski, Postępowanie administracyjne w procesie budowlanym, [w:] Księga pamiątkowa prof.
Eugeniusza Ochendowskiego, Toruń 1999 r., s. 157.

Przedmiot postępowania

1. „zewnętrzny akt administracyjny oraz indywidualna sprawa”

[W. Dawidowicz]

2. „sprawa indywidualna pozostająca we właściwości organów

administracyjnych” [W. Dawidowicz]

3. „pewien ciąg powiązanych ze sobą czynności procesowych”
[K. Jandy-Jendrośka oraz J. Jendrośka ]

• „jest tworzony przez takie przypadki decyzji

stosowania prawa przez organy administracji
publicznej, w których te organy są wprost
powołane przepisami prawa publicznego do
orzekania, w razie sporu o prawo lub w razie
nieustalenia prawa, w drodze zewnętrznego aktu
administracyjnego, w prawnie uregulowanym
trybie podejmowania decyzji stosowania prawa,
zapewniającym jej standard zgodny z ideą decyzji
praworządnej”

• [

J. Borkowski [w:] B. Adamiak, J. Borkowski, Postępowanie administracyjne ... op. cit.,

s. 168.

• „zgodnie z art. 1 pkt 1 k.p.a. przedmiotem

postępowania administracyjnego ogólnego są sprawy
indywidualne

rozstrzygane

decyzją

administracyjną”.

• J. Borkowski, [w:] B. Adamiak, J. Borkowski,

Kodeks postępowania ... op. cit., s. 13.

4. „przedmiotem postępowania administracyjnego jest
sprawa administracyjna” [R. Suwaj, Judycjalizacja
postępowania administracyjnego, Warszawa 2009, s.
34]

Sprawa administracyjna

• „pewna konkretna sytuacja życiowa, w której

interes indywidualny i interes społeczny mają
znaleźć

wyraz

na

podstawie

prawa

administracyjnego

w

formie

władczego

rozstrzygnięcia

po

przeprowadzeniu

określonego postępowania”.

[K. Jandy-Jendrośka, J. Jendrośka, System jurysdykcyjnego .. op. cit., s. 195 i n. ]

• „Przedmiotem postępowania administracyjnego jest

konkretna sprawa, w której organ administracji

państwowej

jest

władny

i

jednocześnie

zobowiązany rozstrzygnąć na podstawie przepisów

prawa

materialnego

o

uprawnieniach

lub

obowiązkach indywidualnego podmiotu”.

• Wyrok NSA z 24.04.2003 r., III SA 2225/01, Biuletyn

Skarbowy 2003 r., Nr 6, s. 25,

• „Na sprawę w znaczeniu materialnym składają się elementy

podmiotowe i przedmiotowe, a zatem przy ustalaniu tożsamości

sprawy należy badać te właśnie elementy. Tożsamość elementów

podmiotowych to tożsamość podmiotu będącego adresatem praw

lub obowiązków, a tożsamość przedmiotowa to tożsamość treści

tych praw i obowiązków oraz ich podstawy prawnej i faktycznej”.

• Wyrok Naczelnego Sądu Administracyjnego w Warszawie z dnia 28

lutego 2012 r., I OSK 2242/11, LEX nr 1136672

• Warunkiem niezbędnym prowadzenia postępowania

jest istnienie przedmiotu postępowania.

• W sytuacji, gdy postępowanie z jakiejkolwiek

przyczyny stanie się bezprzedmiotowe, organ umarza je

(art. 105 § 1 k.p.a.).

• Doktryna pojęcie bezprzedmiotowości odnosi „do

braku przedmiotu postępowania”. Tak np. W. Hybiak,

T. Kiełkowski,

Istota sprawy

• „stworzenie praw nabytych w tym zakresie, w

jakim w postępowaniu rozpatrywano interes
prawny określonej osoby albo też odmówienie
nabycia prawa. To samo odnieść trzeba do
obowiązku, który staje się określony co do
rodzaju, zakresu i jego wymagalności”.

•

J. Borkowski, [w:] B. Adamiak, J. Borkowski, Kodeks postępowania ... op. cit., s.
471.

• „Istotę sprawy administracyjnej określa art. 1 pkt. 1 i 2 k.p.a., warunkując

jej byt od działania właściwego organu uprawnionego do wydania decyzji,
której adresatem jest konkretna strona, w oparciu o przepisy materialne, w

sprawie indywidualnej. Brak któregokolwiek z wyżej wymienionych

konstytutywnych elementów sprawy administracyjnej skutkuje tym, że

sprawa będąca przedmiotem postępowania administracyjnego utraciła

charakter sprawy administracyjnej, a to zaś - obliguje organ prowadzący to

postępowanie do wydania decyzji umarzającej postępowanie na podstawie

art. 105 § 1 k.p.a.”

• Wyrok Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Poznaniu z dnia 15

marca 2012 r., IV SA/Po 1011/11, LEX nr 1139584

Przedmiot procesu administracyjnego

• „ konkretna sprawa indywidualnego podmiotu,

w której na podstawie przepisów prawnych
powszechnie

obowiązujących

organy

administracji publicznej są władne podjąć
decyzję albo orzekając w niej o prawach lub
obowiązkach indywidualnego podmiotu, albo
stwierdzając w niej o niedopuszczalności
takiego orzekania”

Cel postępowania

1)

„wydanie określonego rozstrzygnięcia” (T. Bigo),

2)

„prawidłowe ustalenie lub stworzenie jakiejś indywidualnej sytuacji
prawnej” (F. Longchamps),

3)

„ustalenie treści materialnej stosunku administracyjnego (w zgodzie z

zadaniami administracji)” (E. Iserzon).

4)

wyróżnić

można

„dwa

cząstkowe

cele

postępowania

administracyjnego, pierwszy polegający na doprowadzeniu do
prawidłowego zastosowania normy prawa materialnego oraz drugi
polegający na osiągnięciu stanu sprawiedliwości proceduralnej” (

R.

Suwaj)

• „zapewnienie realizacji praw i prawnie

chronionego interesu obywateli w zgodności z

interesem społecznym. [J. Jendrośka]

• podciągnięcie ustalonego stanu faktycznego

pod normę prawną i wydanie decyzji
administracyjnej rozstrzygającej sprawę co do
istoty, o ile nie okaże się, że postępowanie stało

się bezprzedmiotowe.

• Istota sprawy jest ściśle związana z przedmiotem

danego postępowania.

Funkcje postępowania

•

podstawowym zadaniem postępowania administracyjnego jest:

- realizacja porządku prawnego, realizacja norm prawa materialnego.

Spełnienie zadania służy realizacji dwu funkcjom:

1)

ochronie interesów (zarówno indywidualnych, jak i społecznych)

2)

zabezpieczeniu

jednolitego

i

sprawnego

działania organów

administracji

[J. Jendrośka]

• „postępowanie administracyjne służy nie tylko

ochronie praw podmiotowych zawartych w

ustawach zwykłych, lecz także konstytucyjnych

praw i wolności. Publiczne prawa podmiotowe

stanowią bowiem przejaw konkretyzacji praw i

wolności konstytucyjnych”.

•

A. Wróbel, Konstytucyjne podstawy ... op. cit., s. 54.

[Funkcja postępowania administracyjnego]

• Normy prawa formalnego tworzą przepisy o

postępowaniu prawnym zwanym procedurą,
pełnią służebną rolę wobec przepisów prawa
materialnego

• Procedura, której stosowanie umożliwia

realizację praw i obowiązków wynikających z
powszechnie

obowiązujących

przepisów

prawa

• „Każdemu działowi prawa materialnego musi

odpowiadać

jakaś

procedura,

musi

być

zorganizowane

wykonanie

norm

prawa

materialnego. Norma generalna wskazuje tylko
ogólnie regułę postępowania. Nie może ona
przewidzieć, jak ułoży się konkretna sytuacja.
Stosowanie norm prawnych wymaga wydawania
aktów administracyjnych, które po ustaleniu stanu
faktycznego, zastosują odpowiednią normę prawną.
Każda dziedzina prawa materialnego wymaga
jakiejś procedury”.

• E. Ochendowski [w:] S. Jędrzejewski, E. Ochendowski, Postępowanie

administracyjne, Toruń 1988, s. 7 i n., E. Ochendowski, Postępowanie
administracyjne ... op. cit., s. 17.

•

„normy prawa procesowego mają charakter wtórny wobec

norm prawa materialnego, ale kreują one także prawa i

obowiązki

stron

(inne

niż

uprawnienia

i

obowiązki

materialnoprawne).

•

Podmioty

postępowania administracyjnego pozostają w

określonych

stosunkach

prawnych,

są

podmiotami

administracyjnoprawnych stosunków proceduralnych, tzn. mają

określone prawa i obowiązki wynikające z przepisów

proceduralnych,

a

nie

tylko

uprawnienia

i

obowiązki

materialnoprawne”.

•

E. Ochendowski, Postępowanie ... op. cit. s. 20.

• „różnica między normami proceduralnymi i materialnymi

polega na konsekwencjach prawnych ich naruszenia:
normy materialne obwarowane są sankcjami (np. egzekucja
lub kara), zaś normy proceduralne – gwarancjami prawnymi,
wynikającymi głównie z nadzoru. Swoistą sankcję stanowi
nieprawidłowość (wadliwość) lub nieważność czynności
naruszających normy proceduralne”.

•

Por. E. Ochendowski, Postępowanie .... op. cit. s. 20 i n., J. Jendrośka, Postępowanie
administracyjne w kodyfikacjach ... op. cit., s. 9, K. Jandy-Jendrośka, J. Jendrośka, System
prawa ... op. cit., s. 137 i n.

• „relacja podporządkowania prawa materialnego

prawu formalnemu ma sens tylko wówczas, kiedy
oba te porządki prawne są ze sobą odpowiednio
zharmonizowane, w szczególności, gdy porządek
proceduralny odzwierciedla we właściwy sposób
odpowiedni porządek prawa materialnego”. [W.
Dawidowicz]

• zapewnienie prawidłowej realizacji praw i

obowiązków,

wyznaczonych

normami

powszechnie obowiązującego prawa.

Funkcje samodzielne

• prawo procesowe stanowi gwarancję

praworządności,

działania

organów

administracji

publicznej

w

zgodzie

z

obowiązującymi standardami,

• spełnia

funkcję

porządkującą

i

instrumentalną.

Funkcja ochronna interesu indywidualnego

i publicznego

• Istota tej funkcji polega na takim

uregulowaniu

wzajemnych

stosunków

procesowych pomiędzy między jednostką i

organem, aby zapewnić ochronę interesu

publicznego oraz indywidualnych interesów

jednostki.

• Stosunki prawne, które zawiązują się podczas
załatwiania spraw z zakresu administracji publicznej w

nauce prawa administracyjnego - „administracyjnoprawne

stosunki proceduralne”.

• Ich istota polega na tym, że organ posiada względem

drugiej strony tego stosunku, pozycję nadrzędną.

Nadrzędność ta wynika z faktu, że organ, będąc jedną ze

stron stosunku procesowego, uprawniony jest do

władczego i jednostronnego rozstrzygania o prawach i
obowiązkach drugiej strony danego stosunku.

• nierównorzędność pozycji podmiotów stosunku

procesowego, stwarzająca z natury rzeczy preferencję
dla reprezentowanego przez organ administracyjny
interesu publicznego, powoduje, że w stosunku tym w

słabszej pozycji pozostaje jednostka.

• w celu zapewnienia równowagi między ochroną

interesu publicznego i indywidualnego niezbędne jest
przyznanie

stronie

w

przepisach

procesowych

odpowiednich uprawnień, służących zabezpieczeniu jej

interesów.

• stworzenie gwarancji ochrony tych interesów, przy

jednoczesnym

zapewnieniu

realizacji

interesu

publicznego,

stanowi

podstawową

funkcję

postępowania

Funkcja porządkująca działalność organu przy

załatwianiu spraw z zakresu administracji publicznej

•

Normy proceduralne ustalają odpowiednio zorganizowany i

uporządkowany tok czynności organu prowadzący do załatwienia

sprawy z zakresu administracji publicznej.

•

Cel- wyeliminowanie działań niepożądanych, nieracjonalnych,

czy też niecelowych, służy zapewnieniu sprawności działania.

•

Stosowanie przez organ procedury powoduje, że organ ten

prowadzi postępowanie według jednego, z góry zdeterminowanego

przepisami prawa wzorca - zapewnia to jednolitość działania przy

załatwianiu spraw indywidualnych.

Zakres stosowania KPA

• ogólne postępowanie administracyjne (tzw. jurysdykcyjne),
• postępowania uproszczone o charakterze administracyjnym

(w sprawach: wydawania zaświadczeń przez organy
administracji, skargi powszechnej, petycji, wniosku
powszechnego),

• postępowania w sprawach rozstrzygania sporów o

właściwość pomiędzy organami administracji publicznej

(rządowej i samorządowej).

• stosowanie niektórych przepisów do postępowania

administracyjnego

szczególnego

(postępowanie

podatkowe). Przepisy kodeksu stosuje się w sprawach z
zakresu ubezpieczeń społecznych, chyba że

przepisy

dotyczące

ubezpieczeń

ustalają

odmienne

zasady

postępowania w tych sprawach (art. 180 k.p.a.).

• art. 5 § 1 k.p.a.:
- domniemanie prawne na rzecz powszechnego

stosowania przepisów kodeksu – jeżeli przepisy
prawa powołują się na przepisy o postępowaniu
administracyjnym – rozumie się wtedy przepisy
kodeksu.

- art. 1-5 k.p.a. zawierają przesłanki pozytywne i

negatywne, wyznaczają zakres stosowania k.p.a..

Zakres obowiązywania przepisów postępowania administracyjnego ogólnego

art. 1 pkt 1 i 2 k.p.a. – kryteria

1.

Kryterium podmiotowe - rodzaj organów władzy wykonawczej – organy

administracji publicznej w znaczeniu ustrojowym i funkcjonalnym.

2.

Właściwość rzeczowa, miejscowa i funkcjonalna (instancyjna) tych organów.

3.

Kryterium podmiotowo-przedmiotowe - podwójna konkretność sprawy

administracyjnej.

4.

Władczy i jednostronny charakter działania organu administracyjnego,
który w sprawie podejmuje rozstrzygnięcia w formie decyzji

administracyjnej, z dopuszczeniem odstępstwa na rzecz ugody zawieranej

przed organem i przez niego zatwierdzanej.

•

J. Borkowski [w:] System prawa administracyjnego ... op. cit., s. 83, J. Borkowski [w:] J. Borkowski, B. Adamiak, Postępowanie administracyjne...
op. cit., 90 i n.

Przepisy kodeksu mają zastosowanie przed:

1.

organami administracji publicznej w znaczeniu ustrojowym (tj.

przed

organami

administracji

rządowej zespolonej i

niezespolonej oraz organami administracji samorządowej)

2.

organami administracji w znaczeniu funkcjonalnym (tzn.

innymi organami państwowymi lub innymi podmiotami, gdy są

one powołane z mocy prawa lub na mocy porozumień do

załatwiania spraw indywidualnych rozstrzyganych w drodze

decyzji administracyjnych)

•

Przesłanki negatywne stosowania przepisów postępowania

administracyjnego

ogólnego wynikają z treści wyłączeń,

unormowanych w art. 3 k.p.a.

•

Zgodnie z art. 3

§ 1 pkt 1 k.p.a. przepisy kodeksu. nie mają

zastosowania do postępowania w sprawach karnych skarbowych,

spraw uregulowanych w

ustawie

z dnia 29 sierpnia 1997 r. -

Ordynacja podatkowa (ustawa z dnia 29 sierpnia 1997 – Ordynacja

podatkowa, tekst jedn. Dz. U. z 2005 r., Nr 8, poz. 60 ze zm.), z

wyjątkiem przepisów działów IV, V i VIII (art. 3 § 1 pkt 2 k.p.a.)

•

Ponadto mogą one zostać ustanowione przez przepisy ustaw

późniejszych.

•

art. 3

§ 2 pkt 4 k.p.a. o ile przepisy szczególne nie stanowią

inaczej, przepisy ogólnego postępowania administracyjnego nie

mają zastosowania w sprawach należących do właściwości polskich

przedstawicielstw dyplomatycznych i urzędów konsularnych.

Przepisy odrębne mogą stanowić inaczej.

•

art. 3

§ 3 kpa nie ma zastosowania w sprawach nadrzędności i

podległości służbowej między organami państwowymi i innymi
państwowymi jednostkami organizacyjnymi.

•

art. 4 kpa przepisy kodeksowe nie mogą naruszać szczególnych

uprawnień wynikających z immunitetów dyplomatycznych i

konsularnych oraz umów i zwyczajów międzynarodowych.

• „Na gruncie art. 1 pkt 1 k.p.a. wykładanego w świetle normatywnej

treści zasady demokratycznego państwa prawnego (art. 2

Konstytucji RP) każda sprawa, w której organ administracji

publicznej dokonuje władczej konkretyzacji uprawnień lub

obowiązków jednostki jest rozstrzygana w drodze decyzji

administracyjnej. Chodzi tu o sytuację, w której spełnione zostały

trzy przesłanki:

• 1) organ administracji publicznej stosuje normę prawa materialnego

znajdującą

oparcie

w

przepisach

prawa

powszechnie

obowiązującego.

• 2) norma ta nie kształtuje stosunku materialnoprawnego

bezpośrednio,

w

sposób

niewymagający

autorytatywnej

konkretyzacji.

• 3) norma ta nie wskazuje innej niż decyzja prawnej formy działania

administracji jako właściwej do zastosowania w tej sprawie”.

Postanowienie Naczelnego Sądu Administracyjnego w Warszawie z

dnia 28 listopada 2012 r., II GSK 1801/12, LEX nr 1240612

• „Postępowanie w przedmiocie zwolnienia

funkcjonariusza z zajmowanego stanowiska i
przeniesienia na inne stanowisko służbowe
jest

sformalizowanym

postępowaniem

administracyjnym. Oznacza to, że organ
prowadzący postępowanie zobowiązany jest
prowadzić postępowanie z poszanowaniem
zasad ogólnych określonych w k.p.a.”

Wyrok Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego
w Warszawie z dnia 19 lipca 2012 r., II SA/Wa
604/12, LEX nr 1229035

• „Wypłata emerytowi policyjnemu równoważnika za remont lokalu

mieszkalnego stanowi sprawę administracyjną, zaś fakt że organ na jego

wniosek zastosował błędną (prawną) formę działania, tj. cofnął

uprawnienie, nie zmienia charakteru samej sprawy administracyjnej.

Uprawnienie wynikające z pozostawania w obrocie prawnym ostatecznej

decyzji administracyjnej nie może bowiem zostać wyeliminowane w

formie decyzji wydanej na wniosek strony postępowania dotyczący
wypłaty równoważnika pieniężnego za remont zajmowanego lokalu

mieszkalnego. To, że organ na wniosek strony orzekł w innym

przedmiocie, nie zmienia w istocie charakteru sprawy administracyjnej”.

• Wyrok Naczelnego Sądu Administracyjnego w Warszawie z dnia 23 marca

2012 r., I OSK 1756/11, LEX nr 1136650

• „Zakres stosowania k.p.a. obejmuje postępowanie w sprawach

odpowiedzialności zawodowej, w tym także postępowanie przed
okręgowym rzecznikiem odpowiedzialności zawodowej, wszczynane - co

do zasady - wnioskiem właściwego organu nadzoru budowlanego. Oznacza

to, że przepisy Kodeksu postępowania administracyjnego znajdują

zastosowanie także w postępowaniu wyjaśniającym prowadzonym

przez rzeczników w sprawach z zakresu odpowiedzialności
zawodowej”.

• Wyrok Naczelnego Sądu Administracyjnego w Warszawie z dnia 25 marca

2009 r., II GSK 807/08, LEX nr 529872

• „Postępowanie w sprawie wydania przez kuratora oświaty opinii

o

zamiarze

likwidacji

szkoły

jest

postępowaniem

administracyjnym i mają do niego zastosowanie przepisy k.p.a.

Przepisy prawa cywilnego o obliczaniu terminów nie mają w takiej

sprawie zastosowania”.

• Wyrok Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Warszawie z dnia

20 grudnia 2007 r., I SA/Wa 1438/07, LEX nr 366199

• „Przepisy rozdziału 3 ustawy - Prawo o stowarzyszeniach dotyczą

nadzoru nad stowarzyszeniami sprawowanego przez wskazane w

nich organy, przy czym z ich treści, jak również z pozostałych

przepisów ustawy w żaden sposób nie wynika, by sprawy
członkowskie powstające na tle działalności stowarzyszenia
załatwiane były na drodze postępowania administracyjnego”.

Postanowienie Naczelnego Sądu Administracyjnego w Warszawie z

dnia 29 sierpnia 2008 r., I OW 56/08, LEX nr 515652

•

Sprawa dotycząca zwrotu nienależnie pobranych przez żonę z konta zmarłego

męża rolnika środków wypłaconych mu przez ARiMR, nie może być
załatwiona w drodze rozstrzygnięcia indywidualnej sprawy z zakresu prawa

administracyjnego, gdyż zwrot nienależnie pobranych płatności w świetle

obowiązujących przepisów następuje pomiędzy rolnikiem a agencją, zaś żona

rolnika nie była stroną postępowania administracyjnego i nie stała się stroną tego

postępowania jako spadkobierca na zasadzie art. 4 ust. 2 ustawy z 2003 r. o
płatnościach bezpośrednich do gruntów rolnych i oddzielnej płatności z tytułu

cukru. Sprawa o zwrot nienależnie pobranych przez żonę zmarłego rolnika

płatności jest sprawą cywilną, do której mają zastosowanie odpowiednie przepisy

k.c. o odpowiedzialności cywilnej.

•

Wyrok Naczelnego Sądu Administracyjnego w Warszawie z dnia 29 lutego 2012 r. ,

II GSK 961/11, LEX nr 1137976

• „Wniosek o nabycie części nieruchomości nieobjętej lokalizacją

inwestycji, jeżeli nie nadaje się do prawidłowego wykorzystania przez
właścicieli na dotychczasowe cele, złożony w trybie art. 13 ust. 3 ustawy z

2003 r. o szczególnych zasadach przygotowania i realizacji inwestycji w

zakresie dróg publicznych, nie jest rozpatrywany w trybie postępowania

administracyjnego, gdyż nie jest to sprawa administracyjna w

rozumieniu k.p.a. Jest to roszczenie cywilnoprawne, którego w razie sporu

strona może dochodzić przed sądem powszechnym.”

• Postanowienie Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Rzeszowie z dnia

14 lutego 2012 r.., II SAB/Rz 84/11, LEX nr 1109516

• „Sprawy dotyczące oddania w użytkowanie wieczyste są

sprawami, których nie obejmuje przepis art. 1 k.p.a., a

konsekwencji nie są sprawami, w których wydawana

jest decyzja administracyjna. Żaden przepis u.g.n. nie

nakłada na organ obowiązku orzeczenia w tym zakresie w

formie decyzji (postanowienia)”.

• Postanowienie Naczelnego Sądu Administracyjnego w

Warszawie z dnia 20 października 2011 r., I OSK 2002/11,

LEX nr 984383

• „Przepisy nie przewidują wydawania decyzji w sprawie

sprostowania wadliwych pytań w zadaniach testowych i wzorów

tzw. "kluczy" odpowiedzi tak, aby umożliwić uzyskanie dodatkowej

ilości punktów w świadectwie dojrzałości. Ustalenie wyniku

pisemnego egzaminu maturalnego nie stanowi, co do zasady,

rozstrzyganej w drodze decyzji administracyjnej indywidualnej

sprawy w rozumieniu art. 1 pkt 1 k.p.a.”

• Postanowienie Naczelnego Sądu Administracyjnego w Warszawie z

dnia 7 października 2010 r., I OSK 1349/10, LEX nr 741529

• „Komisja kwalifikacyjna nie jest organem administracji.

Jako ciało opiniodawcze wyraża jedynie swoje zdanie w

kwestii awansu zawodowego nauczyciela, to zaś - jako

jeden z warunków - wpływa na decyzję w przedmiocie

awansu zawodowego nauczyciela dyplomowanego. Prace

tej

komisji

nie

podlegają

zatem

procedurze

administracyjnej”.

• Wyrok Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w

Warszawie z dnia 27 października 2009 r., II SA/Wa

1040/09, LEX nr 573883

• „Postępowanie w sprawie wymierzenia organowi kary pieniężnej za

zwłokę, o którym mowa w art. 35 ust. 6 p.b., jest postępowaniem
odrębnym, szczególnym, do którego nie mają zastosowania przepisy k.p.a.,

o czym świadczy chociażby analiza art. 1 pkt 1 k.p.a. Sprawą
indywidualną rozstrzyganą w drodze decyzji administracyjnej jest
niewątpliwie postępowanie o wydanie pozwolenia na budowę, ale
postępowanie w sprawie wymierzenia kary pieniężnej organowi nie

jest sprawą indywidualną w rozumieniu ww. przepisu, ani też nie jest

rozstrzygane w drodze decyzji administracyjnej”.

• Wyrok Naczelnego Sądu Administracyjnego w Warszawie z dnia 10 lipca

2009 r., II OSK 1118/08, LEX nr 552820

• „Wydanie zaświadczenia nie jest sprawą administracyjną, w rozumieniu

art. 1 pkt 1 k.p.a., rozstrzyganą w drodze decyzji administracyjnej. Jest

natomiast czynnością materialno-techniczną, mającą walor czynności z

zakresu administracji publicznej, dotycząca praw lub obowiązków
wynikających z przepisów prawa (art. 3 par. 2 pkt 4 ustawy - Prawo o
postępowaniu przed sądami administracyjnymi)”

• Postanowienie Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Warszawie z

dnia 15 czerwca 2009 r., II SAB/Wa 197/08, LEX nr 560407