Dlaczego potrzebujemy pracy?

Pytanie to na pierwszy rzut oka jest bardzo proste. Głównym elementem

jaki przychodzi na my

ś

l gdy mówimy o tym dlaczego pracujemy – jest wynagrodzenie:

pracujemy by zarabia

ć

pieni

ą

dze.

Jest to podstawowa rola pracy, poniewa

ż

dzi

ę

ki niej (czy raczej dzi

ę

ki jej finansowym

rezultatom) mo

ż

emy zaspokaja

ć

najbardziej podstawowe potrzeby bezpiecze

ń

stwa,

egzystencji.

Osoba pozostaj

ą

ca bez pracy pozbawiona zostaje mo

ż

liwo

ś

ci sprawowania kontroli

nad swoj

ą

sytuacj

ą

, gdy

ż

ma niewielk

ą

mo

ż

liwo

ść

dokonywania wyborów. Problemy

finansowe, szczególnie gdy si

ę

przedłu

ż

aj

ą

, prowadz

ą

do konieczno

ś

ci obni

ż

enia standardu

ż

ycia, ł

ą

cznie ze zmian

ą

warunków mieszkaniowych, a nawet do konfliktów rodzinnych

i bezdomno

ś

ci. To wszystko sprzyja szybkiemu wytwarzaniu si

ę

poczucia pora

ż

ki,

niepewno

ś

ci i obni

ż

eniu samooceny bezrobotnego człowieka. Nad bezrobotnymi ci

ąż

y poza

tym zjawisko atrybucji dyspozycyjnych: je

ś

li kto

ś

nie ma pracy, mo

ż

e by

ć

spostrzegany przez

innych jako osoba leniwa, niezaradna

ż

yciowo, nieprzystosowana. Niestety, maj

ą

c

ś

wiadomo

ść

takiej percepcji, niektórzy bezrobotni sami zaczynaj

ą

w to wierzy

ć

,

ż

e tacy

wła

ś

nie s

ą

.

W tej sytuacji usiłowania znalezienia pracy mog

ą

stawa

ć

si

ę

coraz słabsze.

Pracodawcy nie chc

ą

z kolei zatrudnia

ć

kogo

ś

, kto przez dłu

ż

szy czas był bezrobotnym.

Uwa

ż

aj

ą

oni,

ż

e nawet je

ś

li w momencie stania si

ę

bezrobotnym nie wykazywał

on psychicznych i fizycznych ułomno

ś

ci, to w czasie bycia bezrobotnym stał si

ę

on coraz

mniej warto

ś

ciowym potencjalnym pracownikiem.

Bezrobocie dla wielu osób mo

ż

e by

ć

specyficznym sposobem na

ż

ycie, w pełni

ś

wiadomym wyborem, np. ucieczk

ą

przed prac

ą

zagra

ż

aj

ą

c

ą

zdrowiu i

ż

yciu.

W tym przypadku bezrobocie jest

ś

wiadomym wyborem mniejszego zła. Dla wielu osób,

panuj

ą

ca na rynku konkurencja i rywalizacja, do jakiej zmusza gospodarka rynkowa,

z bardzo niejasnymi regułami gry, powoduje reakcje ucieczkowe.

Równie

ż

zdobycze socjalne - zasiłki, ochrona zdrowia, mo

ż

liwo

ś

ci bezpłatnego

lub bardzo taniego kształcenia si

ę

- zarówno łagodz

ą

wahania koniunktury, jak i pozbawiaj

ą

motywacji do podejmowania gorzej płatnej pracy, co de facto konserwuje cz

ęść

bezrobocia.

Długotrwałe bezrobocie przyzwyczaja do

ż

ycia poza rynkiem pracy, a taki model

ż

ycia mo

ż

e

sta

ć

si

ę

dziedziczny.

Gdyby zatem spojrze

ć

szerzej na problem roli jak

ą

odgrywa praca w

ż

yciu człowieka,

okazuje si

ę

ż

e praca oferuje znacznie szerszy wachlarz konsekwencji: społecznych

czy psychologicznych.

Oprócz tego,

ż

e stanowi niezb

ę

dny warunek egzystencji jest tak

ż

e wyznacznikiem

kształtuj

ą

cym osobowo

ść

, wpływa na rozwój człowieka, wyzwala w nim inicjatyw

ę

i twórcz

ą

aktywno

ść

my

ś

low

ą

, dostarcza prze

ż

y

ć

estetycznych, przynosi rado

ść

i zadowolenie,

ale i stanowi te

ż

ź

ródło trudno

ś

ci, zmartwie

ń

i niepowodze

ń

oraz mo

ż

e wprowadza

ć

człowieka w stan niezadowolenia i zniech

ę

cenia.

Potrzeba uznania, samorealizacji, kompetencje oraz aktywno

ść

zawodowa dobrze

oceniana przez kolegów i przeło

ż

onych s

ą

bardzo istotn

ą

dla zaspokojenia potrzeb

człowieka – sfer

ą

ż

ycia. Człowiek bezrobotny pozbawiony jest nie tylko dochodów z pracy

ale i tych wszystkich pozostałych gratyfikacji. W naszej kulturze zawód i miejsce w hierarchii

zawodowej s

ą

podstawowym wyznacznikiem miejsca zajmowanego w strukturze społecznej

i społecznej przydatno

ś

ci człowieka.

Ludzie s

ą

istotami d

ążą

cymi do rozwoju i wykorzystania swoich potencjalnych mo

ż

liwo

ś

ci.

Człowiek pracuj

ą

cy nie jest istot

ą

ograniczaj

ą

c

ą

swe d

ąż

enia tylko do podstawowych

warunków egzystencji. Jest istot

ą

zło

ż

on

ą

i skomplikowan

ą

, o wyra

ź

nych celach

i aspiracjach. Jest to widoczne np. w sytuacji zmiany pracy, wynikaj

ą

cej z własnej decyzji,

w momencie gdy praca pomimo tego

ż

e przynosi godziwy zarobek, nie daje ani satysfakcji,

ani nie przyczynia si

ę

do dalszego rozwoju człowieka.

Wielowymiarowo

ść

nast

ę

pstw bezrobocia sprawia, i

ż

zjawisko to jest szczególnie

niebezpieczne nie tylko z powodów ekonomicznych ale tak

ż

e psychologicznych,

socjologicznych czy moralnych.

Osoby przez długi czas pozostaj

ą

ce bez pracy jako najwa

ż

niejsze konsekwencje

swojego bezrobocia najcz

ęś

ciej wymieniaj

ą

: brak pieni

ę

dzy (79 proc.), konieczno

ść

pozostawania na czyim

ś

utrzymaniu (74 proc.), utrat

ę

szans rozwoju zawodowego

(57 proc.), zubo

ż

enie ich rodziny (56 proc.), poczucie bezradno

ś

ci (55 proc.), konieczno

ść

proszenia o pomoc (51 proc.).

Połowa bezrobotnych (50 proc.) zwraca uwag

ę

na nadmiar wolnego czasu, cz

ę

stsze

konflikty w rodzinie (42 proc.), a 28 proc. odczuwa pogorszenie stanu zdrowia i ma poczucie,

ż

e s

ą

nikomu niepotrzebni. (

ź

ródło: badania Centrum Badania Opinii Społecznej –

marzec 2007 r.)

Długotrwałe bezrobocie zmniejsza szanse na podj

ę

cie pracy, po pierwsze, ze wzgl

ę

du

na dezaktualizowanie si

ę

kwalifikacji wyniesionych ze szkoły. Po drugie, dłu

ż

szy czas

pozostawania bez zatrudnienia powoduje niekorzystne zmiany osobowo

ś

ciowe: bierno

ść

,

apati

ę

, brak inicjatywy.

Pomimo tego,

ż

e osoba pozostaj

ą

ca bez pracy mo

ż

e odczuwa

ć

wolno

ść

od zwi

ą

zanych z prac

ą

uci

ąż

liwo

ś

ci, mo

ż

e wr

ę

cz zachłysn

ąć

si

ę

czasem wolnym, jaki nagle

pozostaje do jego dyspozycji, to zwykle jest to stan przej

ś

ciowy. Taka swoboda

i towarzysz

ą

ca jej rado

ść

zostaj

ą

z czasem zast

ą

pione (zwłaszcza gdy wyczerpuj

ą

si

ę

materialne

ś

rodki utrzymania a okres pozostawania bez pracy ulega wydłu

ż

eniu) przez

odczucia zupełnie innego rodzaju, zwłaszcza za

ś

przez niezno

ś

ne poczucie uzale

ż

nienia

od innych i do

ś

wiadczenie własnej marginalno

ś

ci, braku znaczenia w społecze

ń

stwie.

Jakie zatem warto

ś

ci mo

ż

e realizowa

ć

człowiek dzi

ę

ki pracy?

Ekonomiczne bezpiecze

ń

stwo – maj

ą

c stały dochód, niezale

ż

nie od tego, jakiej wysoko

ś

ci,

człowiek mo

ż

e planowa

ć

wydatki i mie

ć

wpływ na jako

ść

ż

ycia.

Nadawanie struktury i rytmu

ż

ycia (narzucanie aktywno

ś

ci) – trzeba pój

ść

do pracy,

wiadomo, co danego dnia nale

ż

y zrobi

ć

, kiedy jest czas na posiłek, na spotkania towarzyskie

i inne aktywno

ś

ci.

Sens i cel

ż

ycia – wykonuj

ą

c prac

ę

, ludzie odczuwaj

ą

jej społeczn

ą

u

ż

yteczno

ść

, co nadaje

sens ich działaniom, a czasami determinuje wr

ę

cz sens ich

ż

ycia.

Okre

ś

lenie to

ż

samo

ś

ci człowieka i jego statusu – praca zawodowa, szczególnie

zwi

ą

zana z wysokimi kwalifikacjami, stanowi

ź

ródło identyfikacji człowieka. Ludzie znajduj

ą

w pracy mo

ż

liwo

ść

spełnienia swoich talentów i zainteresowa

ń

, odczuwaj

ą

dum

ę

i zadowolenie. Jednocze

ś

nie otrzymuj

ą

oznaki szacunku od innych z powodu swojego

statusu i autorytetu

Poczucie wi

ę

zów z innymi – w pracy ludzie znajduj

ą

przyjaciół, otrzymuj

ą

emocjonalne

wsparcie i inspiracje do dalszych działa

ń

Znaczenie pracy w

ż

yciu człowieka zale

ż

y od wielu czynników a najwa

ż

niejsze z nich

to poziom wykształcenia, przynale

ż

no

ść

społeczna, do

ś

wiadczenie

ż

yciowe, zmiany

społeczne, etos pracy w danej kulturze. Wyniki bada

ń

przeprowadzanych w

ś

ród osób

bezrobotnych s

ą

jednoznaczne: dowodz

ą

,

ż

e bezrobotni s

ą

w gorszej kondycji psychicznej

i fizycznej od pracuj

ą

cych (

ź

ródło: Tyszka T., Psychologia ekonomiczna, GWP, Sopot 2004).