BIOLOGIA (EKOLOGIA)

Konspekt do egzaminu – cześć druga

WGGGiIŚ I IŚ

semestr 2 (2010)

1 Grupy organizmów wodnych: plankton, nekton, bentos –

przykłady. (

def. Na podstawie Encyklopedii Biologicznej, Kraków 2001)

Plankton – zespół organizmów, biernie unoszący się w to ni wodnej, które nie są w stanie
przeciwstawić się ruchom mas wodnych. Niektóre potrafią sprawnie poruszać się w swoim
otoczeniu, a także wędrować, pokonując duże odległości w pionie. Plankton to zbiorowisko
bardzo niejednorodne, w którym wyróżnia się następujące kategorie systematyczne:
zooplankton (plankton zwierzęcy), do którego zaliczamy wrotki, wioślarki i widłonogi.
Plankton pierwotniakowi ( wiciowce i orzęski), bakterioplankton, wirioplankton (wirusy –
ważne czynnik śmiertelności bakterioplanktonu i np. sinic), fitoplankton (glony i sinice).

Nekton – zwierzęta zamieszkujące otwartą toń wodną, które, poruszając się o własnych
siłach, są zdolne do przeciwstawiania się prądom wodnym i pokonywania dużych
odległości. W wodach śródlądowych to głównie ryby, natomiast nekto morski obejmuje
również gówonogi (kałamarnice), ssaki (walenie o płetwonogie) oraz gady (żółwie i węże
morskie)

Bentos – ogół organizmów zamieszkujących dno zbiorników wodnych lub porastających
inne twarde podłoże, takie jak powierzchnia organizmów żywych, konstrukcje wznoszone
przez człowieka , obiekty pływające. W ścisłym znaczeniu do bentosu zalicza się tylko
organizmy osiadłe bądź poruszające się po dnie i przeciwstawia się je mieszkańcom toni
wodnej. Często jednak włącza się do definicji bentosu organizmy, które stale przebywają
przy dnie. Wśród organizmów bentosowych spotykamy przedstawicieli wszystkich typów
zwierząt występujących w wodach z wyjątkiem żebropławów o szczecioszczękich.
Występują tu glony jednokomórkowe i plechowe - brunatnice, grzyby , prokariota i rośliny
naczyniowe – rdestowate. Spośród zwierząt bentosowych największe znaczenie
ekologiczne mają detrytusofagi (mułożercy i filtratory), a spośród bakterii i grzybów –
destruenci. Obie te grupy sa odpowiedzialne za rozkład większej cześci martwej materii
organicznej produkowanej przez ekosystem.

2 Biomy:

• definicja,

(Definicja (źródło: jw.))

• charakterystyka poszczególnych biomów – porównanie

biomów, warunki życia w poszczególnych strefach
klimatycznych i związane z nimi przystosowania zwierząt i
roślin, (

źródło: wikipedia, notatki z ćwiczeń i wykładów, encyklopedia jw.))

• wpływ wysokości nad poziom morza na rozmieszczenie

ekosystemów,

• wpływ czynników geologicznych oraz działalności

człowieka (sposobu zagospodarowania) na
rozmieszczenie organizmów na kuli ziemskiej.

Biomy - fragment biosfery odznaczający się typowymi warunkami środowiskowymi,
determinującymi tempo produkcji i dekompozycji, czyli bilans materii organicznej i co za
tym idzie – rozwój gleb i formacji roślinnych charakterystycznych dla danego biomu. Biomy
rowijają się nieomal tak samo przy podobnym klimacie na różnych kontynentach.
Spotykane tam gatunki zwierzat mogą się różnić pod względem taksonomicznej
przynależności, natomiast funkcjonalne przystosowania do życia w danych warunkach
bywają bardzo podobne -> konwergencja.

Charakterystyka poszczególnych biomów

Tundra
Bezdrzewna formacja roślinna strefy podbiegunowej półkuli północnej, w klimacie o silnie
zaznaczonej sezonowości, niskich opadach (poniżej 250mm na rok) i krótkim okresie
wegetacyjnym. Produkcja pierwotna może być dość wysoka (150 – 300 g suchej masy na
m

2

w ciągu roku), rozkład powolny. Gleby odmarzają tylko latem i tylko do głębokości

kilkunastu cm. jednak niska temperatura utrzymuje wysoką wilgotność gruntu.
Charakterystyczne tundrowe ukształtowanie gleb (gleby poligonowe). Roślinność niska,
mchy, porosty, karłowate krzewinki, miejscami pustynia kamienista. Wieczna zmarzlina
uniemożliwia wzrost drzew. Fauna: łosie, renifery, zające gronostaje, susły, norniki, owady.
Brak płazów i gadów.

Tajga

Las strefy północnej (borealnej), porastający PN. obszary Europy (Skandynawia), Azji
(Tajga) i Ameryki PN (Kanada, Alaska). Na terenach występowania tajgi panuje chłodny,
sezonowy klimat. Produkcja pierwotna wysoka (800 g suchej masy na m

3

na rok)

Dekompozycja nie nadąża za produkcją, co prowadzi do akumulacji materii organicznej w
podłożu i tworzenia się grubej warstwy ściółki.. Wolno rozkładające się igliwie powoduje
zakwaszenie i bielicowanie gleb. Fauna glebowa jest uboga. Przeważają drzewa iglaste
(sosna, świerk, jodła, modrzew), a z liściastych najczęściej występują topole i brzozy.
Różnorodność gatunkowa mniejsza niż w innych typach lasu. W ciągu krótkiego lata w
lasach tajgi pojawiają się duże ilości komarów. Poza wieloma gatunkami owadów żyją tam
także liczne ptaki: sikory, jemiołuszki, głuszce, krogulce i jastrzębie. Niektóre z nich, np.
jemiołuszki, uciekają przed zimą, odlatując na południe, do strefy lasów liściastych. Na
obszarze tajgi spotyka się wędrujące stada reniferów. Występuje tam także wiele innych
gatunków ssaków, takich jak łosie, łasice, gronostaje, wiewiórki, rosomaki, borsuki, rysie,
lisy, wilki, niedźwiedzie i kuny. Niektóre z nich, np. rosomaki i niedźwiedzie brunatne, na
okres zimy zapadają w stan odrętwienia.

Lasy liściaste zrzucające liście na zimę

Las strefy niemoralnej – formacja roślinna występująca na terenie Europy, Azji Wsch. i
Ameryki Pn., charakterystyczna dla strefy klimatu umiarkowanego, z wyraźnie zaznaczoną
sezonowością, gdzie opady są duże (750 – 150 mm rocznie), a temperatury wynoszą
poniżej zera w zimie i powyżej 12 w lecie. Produkcja pierwotna do 1200g suchej masy na
m

3

rocznie. Intensywny rozkład ściółki , zrównoważony bilans produkcji i rozkładu, gleby

żyzne, brunatne.. Głównym składnikiem takich lasów są drzewa zrzucające liście na zimę,
czasem wystepuje domieszka drzew szpilkowych (lasy mieszane). Szczególnie bogate w
gatunki drzew są lasy liściaste Ameryki i Azji, gdzie można zaobserwować 20-30
gatunków/ha (w Europie do 10), Bujny krzewiasty podszyt, runo złożone z wielu gatunków
roślin zielnych.
Cechą charakterystyczną lasu jest jego warstwować. Każda warstwa ma własne typowe

rośliny i zamieszkujące ją zwierzęta.
Ściółka: roztocze, ślimaki, żaby, jaszczurki, krety, jeże, ryjówki.
Runo leśne: myszy, nornice.
Ssaki: jelenie, sarny, łosie, żubry, wilki, rysie, lisy, żbiki, dziki, zające.
Ptaki: kosy, rudziki, drozdy, dzięcioły, zięby.

Sawanna
Sawanna obejmuje obszary równin i okolic zwrotnikowych, porośniętych bujną roślinnością
trawiastą ( o liściach ostrych i twardych ), z rzadko rozmieszczonymi drzewami bądź
kępami drzew albo krzewów. To rzadkie i równomierne rozmieszczenie drzew jest
skutkiem konkurencji o wodę, eliminującej drzewa słabiej ukorzenione. Występują tu dwie
pory roku : krótka deszczowa ( dżdżysta ) oraz długa pora sucha. W czasie suszy ważnym
czynnikiem ekologicznym są pożary odgrywające dużą rolę w formowaniu się tego biomu.
Ilość opadów może być bardzo zróżnicowana, choć zasadniczo waha się od 200 - 500 mm
na rok. Największy biom tego typu znajduje się w Afryce, aczkolwiek duże obszary
sawanny występują

w Ameryce

Południowej i w Australii.

W Afryce roślinność nie jest zbyt zróżnicowana, przeważają trawy oraz gdzieniegdzie
rozmieszczone drzewa. Produkcja sawanny jest duża, stąd obecność wielkich kopytnych
roślinożerców. Faunie zwierząt kopytnych sawanny afrykańskiej nie dorównuje żadna inna
na świecie ani pod względem liczebności, ani różnorodności składu. Obok dużej liczby
kopytnych wystękują wielkie drapieżniki ( lwy, lamparty ). Dość miękka ziemia sprawia, że
wiele drobnych, a nawet średnich zwierząt kopie w niej nory, w których znajduje
schronienie przed dziennymi upałami.

Pustynie
Pustynie są suchymi środowiskami, gdzie roczne sumy opadów są mniejsze niż 250 mm a
czasem brak jest opadów przez wiele lat. Aby jakiś obszar stał się pustynią, łączne
parowanie wody z roślin, skał i gleby musi być większe niż wielkość opadów deszczu oraz
dopływu wody w postaci mgieł nadciągających od morza. Pustynie występują tam, gdzie
dociera gorące, tropikalne powietrze z rejonów równikowych, a więc w rejonach
zwrotników Raka i Koziorożca. Powietrze jest tam nieustannie suche i gorące, co sprzyja
powstawaniu pustyń. Wiele pustyń charakteryzują duże wahania temperatury powietrza w
ciągu doby, sięgające nawet 50 stopni C. W dzień może być bardzo gorąco, a w nocy
temperatura spada poniżej zera. Największe i najszybsze zmiany temperatury mają
miejsca o wschodzie i zachodzie słońca. Wyróżnia się dwa główne rodzaje pustyń -
gorące i zimne. Rodzaj pustyni jest często odbiciem jej położenia geograficznego oraz
usytuowania nad poziomem morza. Pustynie chłodne są gorące w ciągu dnia i zimne w
nocy, podczas gdy pustynie gorące są gorące w ciągu dnia i ciepłe w nocy. Największe
przestrzenie pustyń występują w Afryce i Azji. Flora i fauna większości pustyń jest uboga.
Wyróżnia się trzy formy życiowe roślin przystosowanych do życia na pustyni :

•

Rośliny efemeryczne, które przeżywają suszę w postaci nasion lub podziemnych
organów przetrwalnych. Rosną tylko wtedy, gdy jest odpowiednia wilgotność.

•

Sklerofity, rośliny o silnie rozwiniętych systemach korzeniowych. Sklerofity mają
małe i grube liście, które mogą zrzucać gdy przedłuży się okres suszy.

•

Sukulenty, rośliny magazynujące wodę w łodygach ( kaktusy) lub liściach ( aloes)
albo w organach podziemnych ( pelargonie ).

Ze względu na rodzaj podłoża wyróżnia się pustynie : piaszczyste, kamieniste, gliniaste,
solniskowe. Zwierząt na pustyni jest bardzo mało i - podobnie jak rośliny - przystosowują
się do braku wody. Są to nieliczne szarańczaki, chrząszcze, pajęczaki, jaszczurki, węże,
ptaki. W czasie dnia zwierzęta pozostają ukryte w norach, aktywne są jedynie nocą.
Na świecie jest kilkanaście pustyń, o łącznym obszarze przekraczającym 360 .000 km

kwadratowych.; największą z nich jest Sahara i Pustynia Arabska.

Step
Step, czyli traworośla strefy umiarkowanej, występuje na średnich szerokościach
geograficznych, gdzie panuje niedostatek wody, wynikający z małych nierównych opadów
rocznych (250-450mm/rok). Lato jest suche i gorące, zima dość mroźna i śnieżna.
Dobowe wahania temperatury powietrza i ziemi są duże. Klimat kontynentalny, suchy,
uniemożliwiający rozwój drzew. Biocenoza stepu jest jednorodna i stosunkowo prosta.
Główny składnik stepu to obejmująca bardzo rozległe obszary kseromorficzna roślinność
trawiasta, bujnie rozrastająca się w okresie deszczowym. Dominują tu ostnice, kostrzewy,
kurzyce, wiechlina. Mogą to być zbiorowiska traw niskich średnich lub wysokich. Step
dostarcza wprawdzie dużo pokarmu nie daje jednak dostatecznych możliwości ukrycia się.
Stąd też większość ssaków należy do zwierząt szybko biegających lub ryjących. Na
obszarach tych dominują : ssaki trawożerne, duże kopytne które szybko biegają, na
przykład

w

Ameryce

Północnej.

W norach gryzoni znajdują schronienie węże, jaszczurki nawet ptaki. Zbyt mała liczba
dużych kopytnych sprawia, że brak jest wielkich drapieżników, występują natomiast wilki,
rysie, kojoty; odkąd człowiek zmniejszył liczbę tych drapieżników, często obserwuje się
masowe pojawy gryzoni. Charakterystycznymi ptakami prerii są sępy, orły, przepiórki.
Upalne lato sprzyja rozwojowi szarańczy.

Puszcza Tropikalna
Lasy deszczowe tworzą głównie szerokolistne, wieczne zielone drzewa, które rosną przez
cały rok i dlatego nie mają pierścieni przyrostów rocznych. Środowiska te występują w
rejonach, gdzie temperatura jest wysoka ( średnio 25 stopni ), a roczne opady deszczu
przekraczają 2000 mm. Są niezwykle bogate w gatunki roślin - ocenia się, że na każdych
sto tysięcy kilometrów kwadratowych ich powierzchni występuje do siedmiuset
pięćdziesięciu gatunków drzew i tysiąc pięćset roślin kwiatowych.

Oprócz obfitości roślin typowe sto tysięcy kilometrów kwadratowych lasu deszczowego,
inaczej nazywanego wilgotnym lasem równikowym, jest także miejscem, gdzie można
spotkać około czterysta gatunków ptaków, sto pięćdziesiąt gatunków motyli, sto gatunków
gadów i sześćdziesiąt gatunków płazów. Świat owadów na takim obszarze jest zbyt
bogaty., aby pokusić się o oszacowanie liczby bytujących tam gatunków. Natomiast świat
ssaków jest stosunkowo ubogo reprezentowany, szczególnie jeżeli porówna się go z fauną
otaczających lasy deszczowe obszarów trawiastych.
Wilgotny las równikowy ma wyraźnie zaznaczoną strukturę warstwową. Formą dominującą
są wysokie drzewa co wynika z faktu, że w warunkach, gdy temperatura i wilgotność są
optymalne, czynnikiem ograniczającym staje się światło. Stąd też liczba drzew ogromna
tworząca trzy warstwy:

•

Bardzo wysokie drzewa o wysokości 45 m rozrzucone tu i ówdzie, wyrastające
ponad przeciętny dach lasu.

•

Warstwa drzew tworzących "dach lasu", czyli zielony kobierzec sięgający
wysokości 24 - 30 m trudno przepuszczalny dla światła

•

Warstwa drzew niższych, wyrastających tylko tam gdzie pojawi się luka w
koronach drzew wysokich.

W warunkach tych zaznacza się ostra konkurencja o światło, co przejawia się w silną
tendencją wszystkich roślin do pięcia się wzwyż, czego przykładem są liany.
Niższe piętro lasu tworzy warstwa krzewów, zbudowana najczęściej z wysokich bylin
( banany, bambusy ). Na dnie lasu panuje mrok stąd też warstwa runa jest słabo
rozwinięta ( tworzą ją paprotniki, grzyby ). Poza nadrzewnymi ssakami, takimi jak leniwce,
wiewiórki, nietoperze, małpy, licznie występują tu gady ( kameleony, iguany i węże

nadrzewne ), płazy ( rzekotki, ropuchy ) oraz ptaki. Duże znaczenie ekologiczne mają
mrówki, motyle, patyczaki.
Tropikalny las deszczowy charakteryzuje się wielką biomasą i wysoką produktywnością.

Wpływ wysokości nad poziom morza na rozmieszczenie ekosystemów

Przykład – rozmieszczenie roślin w kolejnych piętrach w górach, na przykładzie Tatr.
Pietro podgórza do 550-700 m – roślinność jak na niżu, ale z dużym udziałem buków i
jodeł. Piętro Górskie niższe do 1200 m – lasy liściaste (buk, wiąz, klon) i jodłowe,
świerk.Pietro górskie niższe – do 1550m – bory świerkowe, subalpejskie – 1800 m,
kosodrzewiny, alpejskie, do 2300m – hale, roślinność wysokogórska, subniwalne i niwalne
2655 – mszaki i porosty. Można z tego wywnioskować, ze im większa wysokość NPM,
ekosystemy stają się coraz mniej urozmaicone, coraz bardziej jałowe.

Wpływ czynników geologicznych oraz działalności człowieka (sposobu
zagospodarowania) na rozmieszczenie organizmów na kuli ziemskiej.

(Tu nie do końca wiem o co chodzi

.)

Organizmy żywe napotykają na drodze ekspansji gatunków 3 rodzaje barier –
biologiczne, fizyczne i środowiskowe. Barierą taką może być duży zbiornik wodny,
woda słodka lub słona, lub też antropopresja.
Organizmy słodkowodne nie będą mogły przeżyć w wodzie słonej, wyjątkowo płochliwe
zwierzęta nie zasiedlą siedlisk (masło maślane), na którym przejawia się duża aktywność
człowieka. Mogą to być też ukształtowanie powierzchni (łańcuchy górskie), klimat,
dostępność wody i pożywienia, zanieczyszczenia

3 Ochrona bioróżnorodności. Wymieranie gatunków w wyniku

naturalnych zmian środowiska oraz eliminacja gatunków w
wyniku działalności człowieka) – przykłady i czynniki
sprzyjające zmniejszeniu bioróżnorodności

Metody ochrony przyrody ( w Polsce, z materiałów z OŚ):

•

parki narodowe,

•

rezerwaty przyrody,

•

parki krajobrazowe,

•

obszary chronionego krajobrazu,

•

obszary Natura 2000,

•

pomniki przyrody,

•

stanowisko dokumentacyjne,

•

użytki ekologiczne,

•

zespoły przyrodniczo-krajobrazowe,

•

ochrona gatunkowa roślin, zwierząt i grzybów.

Przykłady gatunków wymarłych:

•

alka olbrzymia

•

dodo

•

gołąb wędrowny

•

moa

•

orzeł Haasta

•

tarpan

•

tur

•

wilk workowaty

Istnieją różne przyczyny, które bezpośrednio lub pośrednio mogą doprowadzić do
wyginięcia gatunku. Najprościej można tu mówić o niemożności przetrwania lub
reprodukcji w danym środowisku naturalnym oraz niemożności przemieszczenia się do
nowego, gdzie przetrwanie i rozmnażanie byłoby możliwe. Wymarcie może nastąpić
nagle, np. przez toksyczne zanieczyszczenie siedliska lub też stopniowo, kiedy gatunek
przegrywa we współzawodnictwie o pokarm z innym, silniejszym i lepiej przystosowanym
gatunkiem (z tego powodu co roku wymierają średnio trzy gatunki ptaków).
Inne powody wyginięć to m.in.:

•

przyczyny genetyczne i demograficzne,

•

degradacja siedliska,

•

przemieszczenie z siedliska (przez ludzi, katastrofy naturalne, jak powodzie),

•

choroby,

•

współzawodnictwo,

•

zmiany klimatyczne i geologiczne,

•

wybicie (myślistwo, kłusownictwo, przełowienie).

Bardzo często zachodzi synergiczne współdziałanie różnych czynników, np. populacja
zredukowana przez łowiectwo może łatwiej ulec konkurencyjnemu wyparciu przez inną
populację.

4 Krainy zoogeograficzne - charakterystyka, podobieństwa i

różnice w rozmieszczeniu fauny (w nawiązaniu do wizyty
studialnej w Ogrodzie Zoologicznym).

(Dane są z tablic

biologicznych, wiem, że niektórych z powyższych miało nie być, ale dałem
wszystkie)

Palearktyczna (Europa, Afryka na PN. od sachary, Azja bez Indii,

Indochin i Pd. Chin)

Ssaki
większość ssaków należy do rodzin szeroko rozpowszechnionych, tylko dwie rodziny
(ślepce i selewinki) są endemiczne. Brak szczerbaków i torbaczy, a prawie zupełnie brak
naczelnych, wspólne palearktyczne i nearktyczne gatunki – niedźwiedź polarny, renifer,
rosomak, wilk i łoś, niedźwiedzie, krety. Na Pd domieszki tropikalne – gepard, lampart. Na
wschodzie domieszki orientalne – tygrys, lampart, panda. W górach muflony, kozice.
Ptaki, gady i inne:
Tylko jedna endemiczna rodzina ptaków – płochacze. Na północy gatunki wspólne
Palearktyce i nearktyce – pardwa, sowa śnieżna, białozór, niektóre kaczki, gęśi, łabędzie.

Na wschodzie wspólne z krainą orientalną bażanty, mało gadów, stosunkowo liczne ssaki
ogoniaste – traszki i salamandry.

Nearktyczna(Kanada, USA, Pn. Meksyk)

Ssaki:
Na północy reliktowy wół piżmowy i gatunki wspólne z Palearktyką, ku Pd. Wspólne
rodzaje i rodziny.
Na samym południu domieszki tropikalne np. ostronos, pancernik, opos, jaguar, ocelot
W górach endemiczny kozioł śnieżny, na preriach endemiczne widłorogi, kojoty
Szeroko rozpowszechnione: puma, skunksy, pekari obrożne i szop pracz
Ptaki, gady i inne:
Brak bażantów, dropi i sepów, szeroko rozpowszechnione indyki
Bardziej na południe domieszki tropikalne – kondory i kolibry
Dużo gadów: endemiczne sa jadowite jaszczurki Heloderma sp. I większość
grzechotników
dużo płazów ogoniastych (salamandry, aksolotle, traszki)

Etiopska (Afryka na Pd od Sahary, Pd częśc płw. Arabskiego)

Ssaki
Typowe ssaki: małpy wąskonose – koczkodanowaty i człekokształtne (szympansy, goryle),
nietoperze owadożerne, słoń afrykański, nosorożce, lampart, gepard.
Endemity to m.in. serwal, hiena cętkowana, lwy, góralki, hipopotamy (nilowy i karłowaty),
zebry, żyrafa, mrównik, wiele gatunków antylop, owadożerne i sześć rodzin gryzoni
Brak jeleni i niedźwiedzi
Ptaki, gady itp.
Typowe ptaki – dzioborożce, wikłacze, perliczki, i endemity: struś, sekretarz,
trzewikodziób; mało papug
Gady – krokodyle, gekony, kameleony (w większości endemity), pytony, mamby
Brak płazów ogoniastych, ale liczne bezogonowe
Ryba dwudyszna – prapłetwiec

Orientalna(Indie, Indochiny, Pd. Chiny, Tajwan, Filipiny, Sumatra, Jawa)

Ssaki
Charakterystyczne ssaki: słoń indyjski, nosorożce, lampart, gepard, tygrys, tapir malajski,
pandy, małpy wąskonose – koczkodanowate i człekokształtne (endemiczny orangutan)
Endemiczne latawce, wyraki, gibony i tupaje
W odróżnieniu od Palearktyki brak konowatych, jeleni, kretów, bardzo mało niedźwiedzi
(tylko malajski i wargacz)
Dużo bydła (m.innymi bawół indyjski), ale mało antylop (w odróżnieniu od krainy etiopskiej)
Ptaki, gady, płazy itd.
Bogactwo bażantowatych: bażanty, dzikie kury, paw, liczne papugi
Dużo gadów: pytony, kobry, gekony, endemiczny smok latający, krokodyle, warany
Z płazów charakterystyczne sa żaby latające, niemal brak płazów ogoniastych
Bogactwo fauny bezkręgowej, zwłaszcza owadów

Neotropikalna (Ameryka Pd. I Środkowa po centr. Obszary Meksyku)

Ssaki:
Fauna bardzo odmienna o innych krain

Brak owadożernych
Brak bydła, owiec, kóz, antylop, hien, bobrów, słoni, małp wąskonosych
Charakterystyczne ssaki: gryzonie, szynszyle, nutrie, świnki morskie, kapibary, oposy,
ostronosy, pancerniki, jaguar, puma, ocelot, pekari
Wiele endemitów – małpy szerokonose, nietoperze-wampiry, tapiry, leniwce, mrówkojady
(nie mam pojęcia, jak to się ma do braku owadożernych, ale tak jest w dwóch źródłach)
Ptaki, gady, płazy
Ptaki w większości endemiczne, m.in. nandu, tukany, prawie wszystkie kolibry, liczne
papugi i kondory
Bogactwo gadów: boa, anakonda, węże jadowite, legwany, krokodyle
Niemal brak płazów ogoniastych; wśród bezogonowych – endemiczny grzbietoród
Charakterystyczne ryby to piranie, strętwy, prapłaziec (ryba dwudyszna)
Wielka różnorodność stawonogów, olbrzymie skolopendry, chrząszcze, motyle i ptaszniki

Australijska:

Ssaki:
Fauna uboga, brak rodzimych ssaków łożyskowych ( z wyj. Nietoperzy), zawleczone
łożyskowce to m.in. szczury i pies dingo
Charakterystyczne dal tej krainy są endemiczne torbacze: kangury, diabeł tasmański,
koala, niełaz plamisty9una workowata), kret workowaty, wombat, mrówkożer workowaty i
inne.
Tylko tu przetrwały stekowce – dziobak i kolczatki
Gady, płazy i inne:
Bogata awifauna – połowa gatunków papug żyjących na świecie (kakadu, papużki faliste),
liczne gołębie (największy na świecie gołąb koroniec), endemiczne emu, kazuary, lirogon,
rajskie ptaki
Gady niezbyt liczne: m.in. agamy, (moloch straszliwy), scynki, warany, jadowite węże,
krokodyle
Płazy: bezogonowe
Ryba dwudyszna – rogoząb

Wallacea (Celebes, Seram, Flores, Timor)

Ssaki
Fauna zaskakująco bogata, mieszanina elementu orientalnego I australijskiego
Liczne endemity, w tym duże ssaki, co na wyspach oceanicznych jest rzadkością (makak
czarny, karłowaty bawół anoa, świnia babirusa)
Występują nadrzewne torbacze kuskusy
Ptaki, płazy, gady itp..
Ogromna różnorodność ptaków, ale brak nielotów
Liczne gady i płazy bezogonowe.

Madagaskar

Ssaki
Ssaki rodzimy (oprócz nietoperzy) całkowicie endemiczne – owadożerne (liczne tenreki),
gryzonie, drapieżne (fossa) i naczelne – liczne małpiatki, (m.in. lemury), brak naczelnych.
Połowa gatunków nietoperzy endemiczna, połowa wspólna z krainą etiopską
Ptaki, płazy, gady itp..
Połowa ptaków to endemity, m.in. trzy gatunki nielotnych roatelo
Stosunkowo dużo gadów, ale brak węzy jadowitych, obecne legwany, scynki, żółwie

Płazy tylko bezogonowe (dużo endemitów)

Nowa Zelandia

Ssaki
Tylko 3 gatunki rodzimych ssaków – wyłącznie nietoperze
Ptaki, płazy, gady itp..
Awifauna dość bogata, wróble, gołębie, papugi, kukułki, drapieżne, sowy: różnorodne ptaki
nielotne, papuga kakapo, 3 gatunki kiwi oraz chruściele
Tylko ok. 10 gatunków gadów (jaszczurki, endemiczna hatteria) i 2 gatunki płazów
Brak węży, krokodyli i żółwi.

5 Fitosocjologia – metoda wykonywania zdjęcia

fitosocjologicznego, warstwy roślinności leśnej

(metoda

robienia tego zdjęcia jest ze stronki, do której link jest na forum)

Fitosocjologia to nauka zajmująca się badaniem zbiorowisk roślinnych (fitocenoz).

Zdjęcie fitosocjologiczne

Zdjęcie fitosocjologiczne to sformalizowane narzędzie opisu fitocenozy.
Wykonanie zdjęcia fitosocjologicznego polega na:

1. wyborze możliwie jednorodnego i reprezentatywnego płata roślinności danej

fitocenozy, zdjęcie obejmujące niejednorodną roślinność (np. fragment lasu i
przylegającej polany jednocześnie, roślinność strefy przejściowej dwóch fitocenoz),
nie ma wartości fitosocjologicznej,

2. dobór odpowiedniej wielkości obszaru opisywanego zdjęciem; odpowiednia

wielkość zależy od rodzaju fitocenozy, przede wszystkim od wielkości budujących ją
roślin dla pełnej charakterystyki danej fitocenozy (tj. aby możliwe było stwierdzenie
większości występujących w niej gatunków) są to dość duże powierzchnie: w
drzewiastych przyjmuje się że 500-2500 m2 (np. prostokąt 20×25m i więcej - kształt
powierzchni nie musi być regularny, zwłaszcza gdy jednorodny płat jest stosunkowo
wąski), dla badania runa leśnego 100-400 m2 , murawy kserotermiczne 50-100 m2,
zbiorowiska ruderalne i segetalne 25-100 m2, łąki i szuwary 10-25 m2 , pastwiska
5-10 m2 , zbiorowiska mchów i porostów 1-4 m2

3. zanotowaniu danych ogólnych:

•

dzień i dane osoby wykonującej zdjęcie,

•

miejsce wykonywania zdjęcia - na tyle dokładnie aby można było w
przyszłości ponownie wykonać zdjęcie tego samego płata roślinności, w
przypadku powtarzania zdjęć należy możliwie trwale oznaczyć powierzchnię
np. wbitymi w podłoże palikami i szkicem terenowym
warunki fizyczne (wystawa (ekspozycja) i nachylenie stoku w stopniach,
wysokość nad poziomem morza, ogólna charakterystyka podłoża, rodzaju
gleby),

4. zanotowaniu warstwowości zbiorowiska, i procentowego pokrycia w każdej z wartw,
5. w każdej z warstw z osobna, spisania wszystkich występujących gatunków roślin z

uwzględnieniem w charakterystyce: ilościowości i towarzyskości, co zapisuje się w

formie np.:

•

Rodzaj gatunek 3.1 (ilościowość 3, towarzyskość 1)

•

Rodzaj gatunek +.1 (ilościowość +, towarzyskość 1)

•

Rodzaj gatunek + (ilościowość +, występuje skąpo)

•

Rodzaj gatunek r (ilościowość r, czyli pojedyncze egzemplarze)

warto zanotować przypadki obniżonej żywotności inwentaryzowanych gatunków (np. nie
kwitną) co może być pomocne przy określaniu zbiorowiska, świadczy bowiem że dany
gatunek znajduje się w warunkach odległych od optymalnych dla jego rozwoju,

Warstwowość zbiorowiska
Wykonując zdjęcie fitosocjologiczne rozpatruje się roślinność w czterech warstwach (w
każdej z osobna). Poszczególne warstwy oznacza się małymi lub wielkimi literami A, B, C,
D, gdzie:

•

A - warstwa drzew

•

B - warstwa krzewów i podszytu

•

C - warstwa zielna

•

D - warstwa przyziemna, mchów i porostów

Dla każdej z warstw, w nagłówkowej części zdjęcia określa się zbiorcze pokrycie w
procentach. Wszystkie warstwy zwykle występują w zbiorowiskach leśnych, w nieleśnych
może brakować roślinności w warstwach A i B.

Ilościowość, pokrycie, liczebność, pokrywanie

•

Ilościowość jest podstawowym parametrem określanym dla każdego gatunku
inwentaryzowanego w zdjęciu fitosocjologicznym osobno w poszczególnych
warstwach roślinności.

Ilościowość określa się w skali Braun-Blanquesta od 5 do 1 oraz symbolami +, r. I
tak odpowiednio:

5 - dany gatunek pokrywa 75-100% badanej powierzchni a liczba jego
osobników jest dowolna
4 - dany gatunek pokrywa 50-75% badanej powierzchni a liczba jego
osobników jest dowolna
3 - dany gatunek pokrywa 25-50% badanej powierzchni a liczba jego
osobników jest dowolna
2 - dany gatunek pokrywa 5-25% badanej powierzchni a liczba jego
osobników

jest

duża

stopień 2 może być rozbity na bardziej szczegółowe klasy: 2b pokrywanie
15-25%, 2b pokrywanie 5-15%, 2m pokrywanie <5% przy liczbie osobników
ponad 50
1 - dany gatunek pokrywa <5% badanej powierzchni lecz liczba jego
osobników jest duża (5-50 okazów)
+ - pokrywanie przez dany gatunek jest nieznaczne a liczba osobników jest
mała (2-5 okazów)
r - pokrywanie przez dany gatunek jest nieznaczne, występuje tylko 1 okaz

Towarzyskość
Towarzyskość jest dodatkowym parametrem określanym dla każdego gatunku
inwentaryzowanego w zdjęciu fitosocjologicznym osobno w poszczególnych warstwach
roślinności. Stopień towarzyskości może świadczyć o optymalnych warunkach rozwoju
danego gatunku, jest też charakterystyczny dla gatunków intensywnie rozmnażających się
wegetatywnie.
Towarzyskość określa się w pięciopuntowej skali Braun-Blanquesta

1 - osobniki rosną pojedynczo, odizolowane od siebie

2 - gatunek rośnie w grupach lub kępach
3 - gatunek rośnie w kępach tworzących małe płaty lub poduchy
4 - gatunek rośnie w większych płatach lub kobiercach, tworzy małe kolonie
5 - gatunek rośnie łanowo

6 Krajowe gatunki drzew i krzewów: sosna zwyczajna, sosna

limba, kosodrzewina, sosna czarna (pochodzi z rejonu Alp),
świerk pospolity, jodła pospolita, cis, modrzew – modrzew
europejski oraz modrzew polski (przykład endemitu), dąb
szypułkowy, dąb bezszypułkowy, robinia akacjowa (z
Ameryki Północnej), klon zwyczajny, jawor, klon polny, klon
jesionolistny (z Ameryki Północnej), topole (topola czarna,
odmiana kolumnowa – tzw. topola włoska), wierzby (wierzba
biała – odmiana płacząca).

(wikipeida, encyklopedia drzew, notatki z

wykładów – jest tego trochę wiecej niż Wagner dyktowała):

sosna zwyczajna,

Pokrój: drzewo iglaste do wysokości do 40m
Igły: ustawione parami na krótkopędach, 3-5 c7 cm, sztywne,zaostrzone, niebieskozielone
Kora: w górnej części ruda, łuszcząca się, w dolnej szarobrązowa, rudobrązowa, głęboko
bruzdowana
Szyszki/owoce: na krótkich szypułkach, jajowate, 3-5 cm długości, szarobrązowe

sosna limba,

Pokrój: Osiąga średnio 20 m wysokości, dorastając do 25
Igły: ustawione gęsto po 5 w pędzelkowate pęczki, 5-8 cm długości, dość sztywne,
ciemnozielone od wewnątrz, z nibieskobiałymi paskami
Kora: gładka, szarozielona, z wiekiem ciemnieje i pęka.
Szyszki/owoce: stojące, masywne, grube fioletowe, po dojrzeniu cynamonowo-brązowe

kosodrzewina,

Pokrój: krzew z wieloma wznoszącymi się kolanowato pniami o wyprostowanych ku górze
wierzchołkach, Lub drzewodo 25 m.
Igły: ustawione parami na krótkopędach, 3-6 cm długości, grube, sztywne, zwykle słabo
zaostrzone
Kora: szarobrązowa do czarnoszarej
Szyszki/owoce: do 4 w okółkach, na krótkich szypułakch, lub siedzące, jajowate 306 cm

sosna czarna (pochodzi z rejonu Alp),

Pokrój: drzewo do 40 m
Igły: ustawione paramimia krótkopędach, 8-16 cm długośc, ciemnozielone, zaostrzone,
kłójące i sztywne
Kora: szarobrązowa do szaroczarnej, bruzdowana, łuskowana, u starych drzew szorstka

Szyszki/owoce: poziomo odstające, jajowate, 4-9 cm długości, na szypułkach lub
siedzące

świerk pospolity,

Pokrój: Osiąga wysokość 40–50 m
Igły: Krótkie (1–3 cm), zaostrzone igły o kwadratowym przekroju poprzecznym. Ułożone
równomiernie na gałęziach
Kora: Kora czerwonobrązowa lub szarobrązowa, początkowo gładka, z wiekiem
łuskowata.
Szyszki/owoce: Długie (10–15 cm), gładkie i zwisające. Początkowo zielone, później
jasnobrązowe

jodła pospolita,

Pokrój: Drzewo w naszych warunkach osiągające do 50m
Igły: osadzone na gałęziach, na dobrze oświetlonych pędach ułożone promieniście, na
ocienionych grzebieniasto na dwie strony
Kora: srebrzystoszara, łuskowata
Szyszki/owoce:tylko przy wierzchołku, wyprostowane, 1-15 cm, jasnobrązowe

cis,

Pokrój: małe, o wysokości do 15 m drzewo, lub krze
Igły: stoją na wyprostowanych pędach promieniście, na gałązkach bocznych ułożone
grzebieniasto, 1-2,5 cm długości, 2-3 mm szerokości, miekie, płaskie ciemnozielone z
wierzcho, od dołu jasnozielone
Kora: cienka, czerwonobrązowa lub szarobrązowa
Szyszki/owoce:nasione otoczone czerwoną, mięsistą osnówką, 8-10mm średnicy

modrzew europejski

Pokrój: drzewo do 50 m, igły opadające na zimę
Igły: na długopędach, ułożone pojedynczo, w pęczkach po 30-50
Kora: gruba, szarobrązowa, głęboko spekana
Szyszki/owoce: stojące, o długości 3-4 cm, jajowate, brązowe

modrzew polski (przykład endemitu),

Pokrój: Drzewa do 30 m wysokości
Igły: Igły na jednorocznych pędach ustawione pojedynczo, na krótkopędach w pęczkach
liczących po 15–40 sztuk, miękkie, jasnozielone, opadające na zimę.
Kora: ciemnowiśniowa.
Szyszki/owoce: Drobne, 2–3 cm długości, jajowate lub kuliste

dąb szypułkowy,

Pokrój: drzewo liściaste do 50m, pień rozgałęziony na silne konary
Liście:ustawione skrętolegle, ogonek dlugości jedyni 2-10 mm, blaszka odwroteni
jajowata, lub prawie klinowata o długości 5-15 cm, brzeg pierzasto-wrębny
Kora: początkowo szarozielona, lekko błyszcząca, później gruba z szarobrązowa, z

podłużnymi spekaniami
Szyszki/owoce: na długich 2-10 cm szypułkach, tworzą owocostany do 3-5 żołędzi o
długości 2-3 cm,

dąb bezszypułkowy,

Pokrój: drzewo liściaste o wysokości 30 cm, pień zwykle prosty, korona szeroka, bardziej
zwarta od ębu szypułkowego
Liście: ustawione skrętolegle, ogonek o długości 1-3 cm, blaszka odwrotnie jajowata lub
eliptyczna o długości 6-16 cm, brzeg wrębny, po każdej stronie 4-8 tepych klap.
Kora: początkowo szarozielona, lekko błyszcząca, później gruba z szarobrązowa, z
podłużnymi spekaniami
Szyszki/owoce: groniasto skupione po 1-6 w krótkoszypułkowych, lub siedzących
owocostanach

robinia akacjowa (z Ameryki Północnej),

Pokrój: Drzewo dorastające do 25 m wysokości o koronie luźnej i nieregularnej. Pień
rozwidla się nisko nad ziemią w grube konary
Liście: Liście nieparzysto pierzastozłożone z 7-21 listków eliptycznych lub jajowatych, o
zaokrąglonych końcach. Na górnej stronie są jasnozielone, na spodniej szarozielone
Kora: gruba, jasnoszara, lub szarobrązowa, pokryta głębokimi bruzdami
Szyszki/owoce: płaskie strąki 5-11 cm, skórzaste, z 4-10 brązowymi nasionami
Inne cechy: Pędy mają parzyste ciernie, przyjemnie pachnące kwiaty o wielkości 1,5 do
2,5 cm, zebrane w wiszące grona o długości 10-20 cm.

klon zwyczajny,

Wysokość maksymalna: 20-25 m
Pokrój: drzewo o regularnej, szerokiej koronie, okrągławej lub parasolowato sklepionej
Budowa liści: dłoniasto klapowane z nielicznymi, dużymi, zaostrzonymi ząbkami
Wielkość liści:do 15 cm dł. i 17,5 cm szer.
Kora: szara, gładka
Kwiaty: jaskrawożółtozielone, zebrane w podbaldachy
Owoce: oskrzydlone zielone orzeszki, dł. do 5 cm

jawor,

Wysokość maksymalna:30-40 m
Pokrój:drzewo o szerokiej, kulistej koronie
Budowa liści: dłoniasto klapowane z 5 klapami o nieregularnie, grubo piłkowanym brzegu
i ostrych wcięciach między klapami i wyraźnie widocznymi nerwami
Wielkość liści:do 12 cm dł. i 15 cm szer.
Kora:szara, początkowo gładka, na starszych konarach silnie się łuszcząca
nieregularnymi płytkami Kwiaty:żeńskie: drobne, o żółtozielonych płatkach, zebrane w
zwisające, wiechowate kwiatostany; męskie: puszyście owłosiony kielich, niepozorna
korona i pręciki; gatunek jednpopienny
Owoce:orzeszki o skrzydełkach ustawionych pod mniej więcej kątem prostym; nasiona
niemal kuliste

klon polny,

Wysokość maksymalna:15-20 m
Pokrój:drzewo o szerokokolumnowej, rozłożystej koronie
Budowa liści:dłoniasto pięcioklapowe o zaokrąglonych klapach
Wielkość liści:do 7,5 cm dł. i podobnej szerokości
Ogonki liściowe:zielone
Kora:jasnobrązowa, spękana na starszych pniach
Kwiaty:drobne, zielone, zebrane w podbaldachy
Owoce:skrzydlaki do 2,5 cm długości, rozwarte pod kątem prawie 180 stopni, zebrane w
zwisające owocostany

klon jesionolistny (z Ameryki Północnej),

Wysokość maksymalna:20 m
Pokrój: drzewo o szerokiej, nieregularnej koronie osadzonej na zwykle niskim, krzywym
pniu
Budowa liści: nieparzysto pierzaste, złożone 3-7 grubo piłkowanych lub nieco wciętych
listków; listki długo zaostrzone na długich, cienkich ogonkach; górą nagie, dołem czasem
owłosione
Kora: na pędach jednorocznych niebieskawa, z woskowym nalotem, później
szarobrązowa, gładka; spękana na starszych pniach
Kwiaty: drobne, żółtozielone lub różowe - charakterystyczne są gęste, zwisające
kwiatostany męskie złożone z kwiatów o długich pręcikach
Owoce: orzeszki dł. do 4 cm z łukowato wygiętymi do wewnątrz i rozchylonymi pod kątem
ostrym wąskimi skrzydełkami
http://www.klony.info/klony/

topola czarna,

Pokrój: Dorasta do 30 m wysokości. Drzewo z szeroką, kopulastą lub stożkową koroną.
Pień na starszych okazach przeważnie z guzowatymi naroślami oraz cienkimi gałązkami z
tzw. pączków śpiących.
Liście: Pąki podługowatojajowate, stożkowe, duże do ok. 1,4 cm. Liście długości 5-12 cm,
jajowatorombowate, do trójkątnych, u nasady słabo sercowate, zaostrzone, brzegiem
karbowano-piłkowane. Gdy są młode, mają zielono-czerwonawy kolor, z czasem robią się
ciemnozielone, z mocnym połyskiem, spodem jasnozielone, matowe
Kora: początkowo gładka, jasnoszara, szybko staje się czarna
Szyszki/owoce: Torebka pękająca 2 klapami, nasiona z pęczkami włosków

topola włoska – sztucznie wyhodowana odmiana topoli czarnej

Pokrój: Dorasta do 35 m wysokości. Drzewo bardzo smukłe, z gałęziami ustawionymi
niemal pionowo.
Liście: Pąki podługowatojajowate, stożkowe, duże do ok. 1,4 cm. Liście długości 5-10 cm,
romboidalne, kwadratowe, u nasady słabo sercowate, zaostrzone, brzegiem karbowano-
piłkowane. Gdy są młode, mają zielono-czerwonawy kolor, z czasem robią się
ciemnozielone, z mocnym połyskiem, spodem jasnozielone.
Kora: j.w.
Szyszki/owoce: j.w.

wierzba biała

Pokrój: Drzewo osiągające wysokość do 30 m. Korona szerokorozłożysta. Często w pniu
starszych drzew występują spróchniałe dziuple. Gałęzie giętkie.
Liście: Wąskie, lancetowate o długości ok. 10 cm. Młode liście obustronnie jedwabiście
owłosione, starsze tylko na spodniej stronie. Górna strona liści ciemnozielona, spodnia
srebrzysta.
Kora: Kora szarobrunatna, popękana
Szyszki/owoce: Filcowato owłosiona szara torebka

Wierzba płacząca

Pokrój: Rozłożysta korona z długimi, cienkimi, giętkimi, żółtymi, zwisającymi gałęziami
Liście: Węższe niż u wierzby białej, u nasady wąskoklinowate, gęsto, drobno piłkowane
Kora: Kora szaro-brązowa
Kwiaty: Kwiaty rosną równocześnie z liśćmi. Zebrane w kotki koloru żółtego bądź
zielonego.

7 Przykłady różnych przystosowań roślin do różnych

warunków życia, pojęcie konwergencji (w oparciu o wizytę
w ogrodzie botanicznym).

(w oparciu o wizytę w ogrodzie botanicznym).

(Dodałem do tego przystosowanie zwierząt, powinno być w opisie biomów)

Pustynia:

Rośliny:

•

sklerofity: ograniczanie transpiracji dzięki liściom pokrytym woskiem, otwieranie
aparatów szparkowych na noc, rozbudowane korzenie

•

sukulenty: przekształcenie liści w kolce( zmniejszona powierzchnia transpiracji)
miękisz gromadzący wodę, fotosyntetyzująca łodyga, przystosowanie do
ogromnych zmian w turgorze komórek

- Wiele gatunków roślin pustynnych, na przykład krzew kreozotowy - korzenie wydzielają
substancje, które zatruwają otaczającą glebę i w ten sposób uniemożliwiają wzrost innych
roślin.
-Aby uchronić się przed roślinożercami, rośliny pustyń w swoich tkankach wytwarzają
różnorodne olejki eteryczne, które czynią je niesmacznymi dla zwierząt.
zwierzęta:
nocny tryb życia u większości, zwiększone kończyny ( przez
owłosienie) aby się nie zapadały w piasek, duże wystające części ciała jako radiatory (np
uszy fenka) u wielbłądów gromadzenie wody biologicznej, u niektórych ssaków zamykane
nozdrza.
Zwierzęta pustyni są przeważnie nieduże, o jasnej barwie ciała
Ptaki, podobnie jak gady, prowadzą oszczędną gospodarką wodną (wydalają kwas
moczowy),

Tajga

Rośliny:
- Gruba, woskowa okrywa szpilek chroni je przed mrozami.

- pokrój koron drzew, które na tych szerokościach geograficznych są węższe, bardziej
strzeliste. Ma to swoje ekologiczne uzasadnienie, gdyż wąskie i wysokie korony pozwalają
na lepsze wykorzystanie promieni słonecznych podczas niskiego położenia słońca. Takie,
a nie inne ukształtowanie koron drzew nie powoduje także szkód okiścią śnieżną.
Zwierzęta:
Panujące w tajdze warunki zmieniają się radykalnie wraz z nadejściem zimy, w której
zwierzęta muszą sprostać bardzo trudnym warunkom. Niektóre z nich jak myszy i ryjówki
żerują pod znaczną warstwą śniegu, podczas gdy inne rozwiązują problem niedoboru
pokarmu zapadając w sen zimowy, w którym to przetrwają niekorzystny okres mogący
trwać nawet do ośmiu miesięcy. Łosie, jelenie i zające, a więc przedstawiciele
liściożernych i trawożernych żywią się gałęziami, korą drzew i igliwiem. Gryzonie
natomiast w postaci wiewiórek i burunduków zużywają latem zgromadzone zapasy. Duże
drapieżniki jak wilk, niedźwiedź i ryś polują z kolei przez cały rok.

Tundra

Zwierzęta:
Zwierzęta te mają szerokie łapy pokryte grubą sierścią chroniącą przed zimnem i
umożliwiające sprawniejsze poruszanie się po śniegu. Ich umaszczenie zmienia się wraz z
warunkami atmosferycznymi, maskują się przed drapieżnikami. Poza tym mają duży
zapas tłuszczu chroniący przed mrozami. Np. lisy polarne mają małe uszy aby oddawać
jak najmniej ciepła. Lemingi mają długą, ciepłą sierść oraz krótki ogon co przystosowuje je
do klimatu tundry. Nie zapadają one w sen zimowy. Podczas dużych opadów śniegu kopią
tunele w poszukiwaniu pożywienia. Renifer ma gęstą sierść (również na pysku) oraz
mocne, szeroko rozstawione racice. Dzięki nim łatwiej jest mu poruszać się po śniegu i
bagnistych terenach. Są bardzo wytrwałe dzięki czemu idealnie nadają się do tamtych
warunków.
Rośliny
- niewielkie rozmiary (do 30 cm), spowodowane ubogimi glebami
- w okresie wegetacji błyskawicznie wypuszczają liście i kwiaty, korzystając z krótkiego
lata

Sawanna:

Rośliny:
- w porze suchej rośliny drzewiaste zrzucają liście, częste są formy kolczaste, tu podobnie
jak na pustyniach sporo jest sukulentów w strefie gdzie sawanna stopniowo przechodzi w
pustynię
- silna konkurencja w zdobywaniu wody, dlatego też drzewa rosą w dużych oddaleniach od
siebie
- szerokie korony osłaniające rozbudowany system korzeniowy
Zwierzęta:
-większość zwierząt ma kolr futra lub skóry, który maskuje je na tle sawann
- roślinożercy o szerokich, i płaskich zębach trzonowych, pozwalających rozetrzeć pokarm
- duża ilość różnych gatunków roślinożerców żywi się odmiennymi gatunkami roślin, co
eliminuje ryzyko niekorzystnej konkurencji

Konwergencja 9z Wiki) Konwergencja (łac. convergere, zbierać się, upodabniać się) - w
biologii, proces powstawania morfologicznie i funkcjonalnie podobnych cech (czyli
analogicznych) w grupach organizmów odlegle spokrewnionych (niezależnie w różnych

liniach ewolucyjnych), odrębnych dla tych grup cech pierwotnych, w odpowiedzi na
podobne lub takie same wymagania środowiskowe, np. podobny typ pokarmu, wymagania
lokomocyjne. Źródłem konwergencji jest występowanie tych samych czynników doboru
naturalnego wpływających na proces ewolucji różnych populacji. Przykładem mogą być
ryby i walenie, które żyjąc w środowisku wodnym rozwinęły podobnie opływowe kształty
ciała, napędową płetwę ogonową i sterujące płetwy przednie

8 Interakcje międzygatunkowe: mutualizm, komensalizm,

drapieżnictwo, pasożytnictwo, konkurencja

(tabelka z materiałów

Wagnerowej, tam chyba jest wszystko.)

Gatunek I

Gatunek II

nazwa
interakcji

opis

przykłady

0

0

neutralizm

ani jedna ani druga populacja nie
wpływają na siebie

sikorka - bocian

0

-

amensalizm

Populacja II działa niekorzystnie
na I, sama zaś nie doświadcza
działania II. Może się to
odbywać

np.

poprzez

wydzielanie

do

podłoża

toksycznych substancji

bakterie

-

pędzlak

(Penicillum)
sosna-brzoza
wrzos-dąb

-

-

konkurencja

Obie populacje oddziałują na
siebie niekorzystnie. Może to
objawiać się konkurencją o
pokarm,

miejsca

do

gniazdowania, schronienia itp.,
bądź też mieć charakter bardziej
aktywny np. poprzez zabijanie
młodych

konkurencyjnej

populacji. Końcowym efektem
konkurencji

może

być

wyginięcie lub wyparcie jednego
z gatunków, bądź ich
koegzystencja połączona ze
zróżnicowaniem

nisz

ekologicznych

(wyjaśnienie

pojęcia niszy w tekście).

szczur śniady – szczur
wędrowny
wiewiórka ruda – wiewiórka
szara
ropucha paskówka - ropucha
szara
bawół – zebra
królik – roślinożerne
torbacze w Australii

+

-

drapieżnictw
o

Populacja I zjada członków
populacji II

lew – gazela
lis – zając
jastrząb – gołąb
bocian – żaby
traszka – larwy owadów

pasożytnictw
o

Populacja I żyje kosztem II,
pasożyt osłabia gospodarza, ale z
reguły go nie zabija

glista ludzka – człowiek
komar - człowiek

+

0

komensalizm Populacja I korzysta z II, ale nie

wyrządza jej żadnej szkody

sęp - lew

protokoopera
cja

Populacje I i II współżyją ze
sobą, odnoszą korzyści, ale mogą
też żyć oddzielnie.

krab pustelnik – ukwiał
bawół – ptak bąkojad
ptak miodowód – ssak ratel

+

+

mutualizm

Populacje I i II współżyją ze
sobą i nie mogą się bez siebie
obejść.

grzyby – storczyki
rośliny kwiatowe – owady
krowa – mikroorganizmy
trawiące celulozę
dront dodo (wymarły gołąb
nielotny) – Calvaria mayor
(drzewo)
porosty: grzyb i glon jako
jeden organizm