Pałac Królewski w Amsterdamie

Autor: Rafał Szostak
Data publikacji: 03.12.08 | Ostatnia modyfikacja: 03.12.08

Niedoszły ósmy cud świata, siedziba królowej Beatrix, został zbudowany jako ratusz miejski
Amsterdamu. Gdy w 1648 roku zaczęto jego budowę, Holandia właśnie została uznana przez
Hiszpanię, spod której panowania się wyzwoliła, kraj był u szczytu potęgi, a Amsterdam –
jego najbogatszym miastem. Ale nie stolicą. I tego brakowało dumnym ojcom miasta.
Zażyczyli więc sobie ratusz, który by przyćmił wszystko, co jest w Holandii. Amsterdam miał
się stać Rzymem Północy, a jego burmistrzowie – konsulami. Projektant, Jacob van Campen
stanął na wysokości zadania. Ale chwała należała się też budowniczemu, mistrzowi
Danielowi Stalpaertowi. Najpierw w grząski amsterdamski grunt wbito 13 659 drewnianych
pali. I dopiero na nich zbudowano fundamenty i ściany. Wzniesiono je z żółtawego piaskowca
wydobywanego w niemieckim Bentheim. Że dziś budynek jest szarobrązowy – to efekt
działania czasu.

Ratusz został oddany 20 lipca 1655 roku. Inwestycja kosztowała astronomiczną wówczas
sumę 8,5 miliona guldenów. Ale – jak wspomnieliśmy – Amsterdam był najbogatszym
miastem Niderlandów, ba, może nawet całej Europy. Zarabiał na handlu. Do amsterdamskiego
portu statki zwoziły bogactwa całego świata. I obróbce diamentów. Ratusz rzeczywiście
zasługiwał na miano ósmego cudu świata. 36,6 metrów długości, 18,3 metra szerokości i 27,5
metra wysokości. Rzeźby wykonał Artus Quellijn. Malowidła i obrazy wewnątrz wykonali
cenieni artyści, Govert Flinck (który zmarł przed ukończeniem cyklu dwunastu ogromnych
płócien), Jacob Jordaens, Jan Lievens i Ferdinand Bol. Marmurowe podłogi zdobią dwie
niebieskie koła oznaczające półkule ziemskie. To mapy świata, pokazujące ze szczególnym
uwzględnieniem Amsterdam i miejsca, do których pływały tamtejsze statki. A był to
autentycznie cały ówczesny świat. W połowie XVIII wieku owe mapy z żalem zmieniono na
nowe; Hiszpania i Portugalia odbiły część zajętych przez Holendrów kolonii, a Anglia i
Francja dobrały się do pozostałych. I Holandii zbyt wiele nie pozostało z jej morskiego
imperium sprzed stu lat.

Kopulasty hełm wieńczy wiatrowskaz, powiększona wersja urządzeń używanych na
ówczesnych statkach. Z wieży pod kopułą można było oglądać cały port i miasto. Ratusz w
Amsterdamie był wówczas (i długo potem) największym administracyjnym budynkiem
Europy.

Francuskie wojska rewolucyjne spustoszyły Holandię, także Amsterdam i jego ratusz. Gdy
Napoleon Bonaparte koronował się na cesarza Francuzów, Holendrom w 1806 roku dał króla
w postaci swojego brata Ludwika Napoleona. Ten, cierpiąc na reumatyzm, bał się
holenderskiej wilgoci. I uciekając przed nią zmieniał stolicę z Hagi na Utrecht, by w końcu
wybrać Amsterdam. Eksmitował z ratusza burmistrza i zrobił zeń pałac królewski.

Holendrzy nie przyjęli dobrze swojego króla; nie po to przez ponad dwieście lat hamowali
monarchistyczne zapędy namiestników z dynastii Orańskiej, by teraz dobrowolnie składać
hołdy, i to jeszcze znienawidzonemu Francuzowi. Skromnych i oszczędnych Holendrów
szczególnie denerwowała rozrzutność dworu. Ale Ludwik I szybko podbił holenderskie serca.
Gdy w Lejdzie wybuchł statek z prochem, szybko pospieszył na miejsce katastrofy. Gdy w
1809 roku katastrofalna powódź pustoszyła Holandię, osobiście nosił worki z piaskiem. I nie
ulegał swemu starszemu bratu w cesarskiej koronie. Odmówił wprowadzenia w Holandii

1

powszechnej służby wojskowej i nie przysłał mu 40 tysięcy żołnierzy. Nic więc dziwnego, że
w ciągu czteroletniego panowania dorobił się przydomka Dobry. W 1810 roku abdykował na
rzecz swojego syna, Napoleona Ludwika. Ten, jako Ludwik II, panował zaledwie dziesięć
dni. Bo zdenerwowany nieposłuszeństwem brata Napoleon bezceremonialnie zlikwidował
Królestwo Holandii i włączył je do Francji. W pałacu zamieszkał wtedy cesarski gubernator
Charles François Lebrun.

Po upadku Napoleona wrócili Orańscy, tym razem już na tak upragniony od wieków
królewski tron. W 1813 roku Willem I Orański koronował się na króla Zjednoczonych
Niderlandów (dzisiejszych Belgii, Holandii i Luksemburga). Pałac był siedziba królów
Holandii także po odłączeniu się Belgii. I jest nim do dziś.

Koninklijk Paleis te Amsterdam, jak się go nazywa, jest mocą ustawy Stanów Generalnych
(holenderskiego parlamentu) jednym z trzech pałaców, będących do dyspozycji obecnej
królowej Beatrix. Pozostałe to pałac Huis Ten Bosch w Hadze oraz letnia rezydencja Het Loo
koło Apeldoorn. Czwartym jest także pałac haski, Paleis Noordeinde, ale ten służy królowej
jako miejsce urzędowania.

Pałac królewski znajduje się w centrum Amsterdamu, w zachodniej części placu Dam, obok
gotyckiego kościoła Nieuwe Kerk, gabinetu figur woskowych Madame Tussaud, domu
towarowego Bijenkorf, założonego przez Polaka Hotelu Krasnopolski oraz pomnika ofiar
wojny.

Na zdjęciach pałac królewski fotografowany w dniu, kiedy to nie królowa Beatrix była
najważniejszą postacią w Amsterdamie, lecz sam Święty Mikołaj, który właśnie przybył z
Hiszpanii (holenderski św. Mikołaj właśnie stamtąd pochodzi) i zaczynał gromadzić prezenty.

2