01 2000

SILNIKI KROKOWE
HALLOTRONY _ CZUJNIKI POLA MAGNETYCZNEGO
JAK TO JEST Z TYM ROAMINGIEM?
RADAROWE CZUJNIKI POZIOMU
MULTIMETRY CÊGOWE _ PRZEGL¥D
G£OWICA UKF NA PASMO 87,5

÷÷

108 MHz

DIODY, TYRYSTORY I TRIAKI Z LAMINY
PROJEKTORY _ PRZEGL¥D
TELEWIZJA CYFROWA
WZMACNIACZ PM7000 FIRMY MARANTZ

Radioelektronik Audio-HiFi-Video 1/2000

W listopadzie 1999 r. odby³y siê w War-

szawie Miêdzynarodowe Targi Telekomuni-

kacji KOMTEL _ 99. By³a to ju¿ dziewi¹ta

edycja tych targów, tym razem odbywaj¹ca

siê pod has³em Telekomunikacja dla ka¿-

dego. Targi otworzy³y nowy rozdzia³ w hi-

storii tej imprezy. Powodem by³a nowa for-

mu³a targów Festiwal Telekomunikacji.

KOMTEL 99 skierowa³ swoj¹ ofertê do po-

tencjalnego u¿ytkownika, zainteresowane-

go zakupem nowych urz¹dzeñ i us³ug. Te-

matykê targów stanowi³y przede wszyst-

kim us³ugi telefonii bezprzewodowej i prze-

wodowej, ³¹cznoæ satelitarna, radiokomu-

nikacja i systemy przywo³awcze, telefony

i akcesoria oraz teleinformatyka. Dostrzega-

j¹c wa¿n¹ rolê informacyjno-edukacyjn¹

targów, patronat honorowy nad imprez¹ ob-

jê³y: Ministerstwo £¹cznoci, Polska Izba In-

formatyki i Telekomunikacji oraz Pañstwo-

wa Inspekcja Telekomunikacyjna i Poczto-

wa. Targi KOMTEL - 99 odby³y siê na kilka

FESTIWAL TELEKOMUNIKACJI w WARSZAWIE

tygodni przed pocz¹tkiem roku 2000 i jedno-

czenie 5 miesiêcy przed uruchomieniem

w Polsce dwupasmowej sieci telefonii ko-

mórkowej GSM900/1800. Targowe God³o

Jakoci _ coroczne nagrody przyznano w

czterech kategoriach:

Nowe us³ugi dla

abonentów Polskiej Telefonii Cyfrowej Sp.

z o.o. za Pakiet Us³ug Internetowych Eranet

Upowszechnianie ³¹cznoci uhonorowa-

no firmê Asterix za rozwi¹zanie ISDN lntemet

dla ma³ych sieci

Rozwi¹zania w zakresie

po³¹czeñ telekomunikacyjnych i interneto-

wych nagrodzono firmê Astra Marketing

Polska Sp. z o.o.

Najnowoczeniejszy

produkt powszechnego u¿ytku produkowany

w Polsce za taki uznano ³adowarkê elek-

troniczn¹ LE 10 do telefonów komórkowych

firmy Zolan. Nagroda Dyrektora Instytutu

£¹cznoci przyznana zosta³a Zak³adowi Sy-

stemów Cyfrowych DIGITEX za abonenck¹

centralê telefoniczn¹ DCT 50 z cyfrowym

polem komutacyjnym.

(cr)

NOWE MULTIMETRY FLUKEA

Firma Fluke wprowadzi³a na rynek multimery nowej generacji

- Fluke 87 IV i Fluke 89 IV. Charakteryzuj¹ siê one bardzo

dobr¹ dok³adnoci¹ oraz szerokimi mo¿liwociami pomiarowymi.

Dok³adnoæ pomiaru napiêcia sta³ego jest

(0,025% + 2) przy

maksymalnym wskazaniu cyfrowym równym 50 000. Nowymi

przyrz¹dami, oprócz pomiarów wykonywanych za pomoc¹

typowych multimetrów cyfrowych, mo¿na tak¿e mierzyæ m. in.

temperaturê w zakresie od _200 do +1350

C. Pasmo czês-

totliwoci w obu multimetrach jest równe 100 kHz. Model 89 IV

jest wyposa¿ony w ³¹cze komunikacyjne na podczerwieñ (fot.)

s³u¿¹ce do komunikacji z komputerem. £¹cze mo¿e byæ te¿ u¿yte

do kalibracji przyrz¹du. Oba multimetry maj¹ wewnêtrzny zegar

czasu rzeczywistego. Czas (godziny i minuty) jest wywietlany

po naciniêciu ¿ó³tego przycisku. Zegar mo¿e byæ stosowany do

rejestracji wartoci redniej, minimalnej i maksymalnej. W przy-

padku pomiaru wartoci redniej jest wywietlany na ekranie,

prócz zmierzonej wartoci, tak¿e czas, jaki up³yn¹³ od rozpoczê-

cia uredniania. Wraz z wartoci¹ minimaln¹ lub maksymaln¹

przyrz¹d wywietla czas, jaki up³yn¹³ od pocz¹tku pomiaru do

chwili wyst¹pienia tej wartoci. Gdy multimetr Fluke 89 IV jest

po³¹czony z komputerem (z dodatkowym oprogramowaniem

Fluke View Forms), informacje o zmierzonej wartoci redniej,

maksymalnej i minimalnej s¹ rejestrowane wraz z automatycznie

obliczanym rzeczywistym czasem, w jakim nast¹pi³ pomiar. W pamiêci wewnêtrznej przyrz¹dów mo¿na

zarejestrowaæ do 1000 wyników pomiarów. Multimetry maj¹ gwarancjê wieczyst¹. Spe³niaj¹ wyma-

gania bezpieczeñstwa zgodne z norm¹ EN61010 CAT III 1000 V.

Przedstawicielem firmy Fluke jest w Polsce

firma Electronic Instrument Service, tel. (061)8681-998.

(mn)

OSCYLOSKOP ANALOGOWY

ESCORT EAS-200S

Tajwañska firma Escort, znana z produkcji

przyrz¹dów pomiarowych wysokiej klasy,

wzbogaci³a swoj¹ ofertê o oscyloskopy analo-

gowe. Firma wytwarza obecnie dziewiêæ typów

oscyloskopów analogowych ró¿ni¹cych siê

miêdzy sob¹ pasmem pomiaru oraz funkcja-

mi. Na razie na rynku polskim jest oferowany

podstawowy model _ dwukana³owy oscylo-

skop analogowy EAS-200S o pasmie czêsto-

tliwoci 20 MHz. Czu³oæ oscyloskopu jest re-

gulowana w zakresie od 1 mV/dz do 25V /dz,

w 12 skalowanych stopniach, w sekwencji

1-2-5. Maksymalne napiêcie, jakie mo¿na do-

prowadziæ do gniazd wejciowych obu kana-

³ów, wynosi 400 V. Podstawa czasu oscylosko-

pu pracuje w dwóch trybach: normalnym i au-

tomatycznym i mo¿na j¹ regulowaæ w zakre-

sie od 20 ns/dz do 50 ms/dz (w 20 skalowa-

nych stopniach, w sekwencji 1-2-5). Dodat-

kowo funkcja x10MAG umo¿liwia dziesiê-

ciokrotne rozci¹gniêcie przebiegu wzd³u¿ osi

czasu. Przy wyzwalaniu mo¿na korzystaæ za-

równo z wewnêtrznego jak i z zewnêtrznego

ród³a sygna³u, a tak¿e wyzwalaæ oscyloskop

napiêciem sieci. Do ogl¹dania ca³kowitego

sygna³u wizyjnego przeznaczono tryb wyzwa-

lania impulsami linii (TV-H) lub impulsami ram-

ki (TV-V). U¿ytkownik oscyloskopu mo¿e te¿

wybraæ nachylenie zbocza sygna³u wyzwala-

j¹cego. Oscyloskop pracuje równie¿ w trybie

X-Y, szczególnie przydatnym do pomiaru fazy

i czêstotliwoci sygna³ów oraz mocy. Zawiera

te¿ wewnêtrzny kalibrator. Podwietlana, we-

wnêtrzna skala oscyloskopu zawiera 8 x 10

dzia³ek (1 dzia³ka = 1 cm). W wyposa¿eniu fa-

brycznym oscyloskopu s¹ dwie sondy z wy³¹-

czanym t³umikiem 1:10. Oscyloskop ma wy-

miary 320x130x361 mm i masê ok. 6,5 kg.

Dystrybucje na rynku polskim prowadzi Labimed Sp. z

o.o. tel./fax: (0-22) 642-16-23, tel. 642-19-73.

(lh)

HOME INTERNET

SOLUTION

Home internet Solution (HiS) firmy

Ericsson to urz¹dzenie wykorzystywane do rea-

lizacji us³ugi nazwanej Szybki Dostêp do Inter-

netu (SDI) wprowadzanej w³anie na rynek

przez Telekomunikacjê Polsk¹. Dziêki niej staje

siê mo¿liwe jednoczesne przesy³anie danych

i korzystanie ze standardowych us³ug telefonicz-

nych. Wszystko odbywa siê za pomoc¹ zwy-

k³ej, miedzianej linii. HiS jest idealnym rozwi¹za-

niem dla internautów, pragn¹cych w domowym

zaciszu surfowaæ po sieci, jest równie¿ wygod-

nym rozwi¹zaniem dla niewielkich firm. Nieza-

przeczalnym atutem us³ugi jest sta³a miesiêczna

op³ata za korzystanie z Internetu. Nowe rozwi¹-

zanie firmy Ericsson opiera siê na unikalnej me-

todzie rozdzia³u kana³u miêdzy us³ugi telefonicz-

ne i transmisjê danych. Aby korzystaæ z HiS na-

le¿y zainstalowaæ przy komputerze terminal (HiS-

NT), spe³niaj¹cy funkcje zbli¿one do modemu. Do

urz¹dzenia abonenckiego zostanie pod³¹czony

telefon. Z kolei przy centrali telefonicznej montu-

je siê urz¹dzenie dostêpowe (HiS-NAE). Po³¹cze-

nie terminala abonenckiego z serwerem dostê-

powym nastêpuje automatycznie, tote¿ nie wy-

maga dodatkowych konfiguracji. Maksymalna

szybkoæ transmisji danych to 115,2 kbit/s. Urz¹-

dzenie abonenckie przypomina modem telefo-

niczny. Zosta³o ono wyposa¿one w gniazda do

po³¹czenia z komputerem i telefonem. Do tego

ostatniego mo¿na przy³¹czaæ telefony, telefaksy

oraz inne urz¹dzenia standardowe. HiS-NAE za-

wiera 16 modu³ów abonenckich (HiS-LT) oraz

modu³ steruj¹cy (HiS-NAC). Miêdzy nimi jest

przenoszony sygna³ foniczny, a tak¿e m.in. sy-

gna³y identyfikacji dzwoni¹cego oraz impulsy ta-

ryfikacyjne. Ka¿dy z modu³ów abonenckich ob-

s³uguje jedn¹ liniê abonenck¹. Home internet So-

lution zosta³ ju¿ doceniony przez specjalistów:

w marcu ubr. firma Ericsson otrzyma³a Z³oty Me-

dal Intertelecom w konkursie na najlepszy wyrób

X Miêdzynarodowych Targów £¹cznoci Inter-

telecom 99.

(cr)

Z KRAJU

i ZE WIATA

Radioelektronik Audio-HiFi-Video 1/2000

W padzierniku ub.r. firma MEDER electronic z RFN, jeden z czo³owych

wiatowych producentów przekaników i czujników kontaktronowych,

optotriaków i precyzyjnych rezystorów drutowych, uruchomi³a na przed-

mieciach Pragi, stolicy Republiki Czeskiej, nowy zak³ad produkcyjny (patrz

fot.). W uroczystoci otwarcia wziêli udzia³ przedstawiciele lokalnych

w³adz oraz dystrybutorzy firmy MEDER z ca³ego wiata, w tym przed-

stawiciele zarz¹du firmy ELTRON z Wroc³awia, której firma MEDER

powierzy³a przedstawicielstwo na terenie Polski.

(wd)

SCALONY STOPIEÑ WEJCIOWY

DO TELEFONÓW KOMÓRKOWYCH

Firma Philips Semiconductor wprowadzi³a na rynek nowy uk³ad sca-

lony SA3600, przeznaczony do stosowania jako stopieñ wejciowy dwu-

pasmowych odbiorników cyfrowej telefonii komórkowej GSM. Uk³ad

scalony SA3600, o konstrukcji BiCMOS z³o¿ony z tranzystorów bi-

polarnych i unipolarnych w jednej strukturze, ³¹czy w sobie funkcje

wzmacniacza wejciowego o ma³ych szumach w³asnych i stopnia

przemiany czêstotliwoci. Scalenie wszystkich funkcji wielkoczêstotli-

wociowych w jednym uk³adzie daje oszczêdnoæ miejsca na p³ytce

drukowanej aparatu telefonicznego. Wzmacniacz wraz ze stopniem

przemiany pobiera ze ród³a zasilania o napiêciu 2,7 V zaledwie 10 mA

przy pracy w zakresie dolnym i 14 mA w zakresie górnym. Jest to

o 35% mniej ni¿ pobór pr¹du przez obecnie stosowane scalone stop-

nie wejciowe wykonane z arsenku galu (GaAs).

(cr)

WYWIETLACZ

SEIKO

Firma Seiko Instruments rozszerzy³a ofertê wywietlaczy graficznych.

Nowy wywietlacz Y97031 o rozdzielczoci 97 x 32 punkty wykonano

technologi¹ Chip-On-Film (COF), co znacznie zmniejszy³o jego gruboæ

(2,1 mm) i masê. Zasilany jest napiêciem od 2,4 do 6 V. Ma wbudowa-

ny konwerter DC/DC i pamiêæ danych RAM. Mo¿e pracowaæ w tempe-

raturze od _20 do +70

C. Wymiary wywietlacza: 47,5x30,9x2,1 mm,

a matrycy: 43,5 x 20,85 mm. Prócz matrycy (97 x 32 punkty) jest poka-

zywane piêæ ikon i zegar. Wywietlacz jest przeznaczony do urz¹dzeñ

przenonych, takich jak komputery miniaturowe, systemy GPS, urz¹dze-

nia medyczne i telekomunikacyjne.

Dystrybutorem wywietlaczy Seiko jest

CompArt International, tel. (022) 6108527, e-mail:compart@ikp.atm.com.pl

(mn)

NOWE INWESTYCJE
W EUROPIE
RODKOWO-WSCHODNIEJ

BEZSTYKOWY PRZETWORNIK

MOMENTU OBROTOWEGO

owa technika pomiaru momentu obrotowego powsta³a wraz z wyna-

lazkiem, wykorzystuj¹cym zjawisko akustycznej fali powierzchniowej

(SAW, Surface Air Wave). Filtr z fal¹ powierzchniow¹ znajduje siê

w ka¿dym telewizorze, generatory wykorzystuj¹ce przetwornik SAW s¹

stosowane w elektronice profesjonalnej, ale w technice pomiarów me-

chanicznych zastosowanie jest nowe. Przetwornik o nazwie TORQSEN-

SE brytyjskiej firmy Sensor Technology Ltd. z Banbury zasadniczo

upraszcza pomiary momentu. Przetworniki SAW s¹ przyklejane do

wa³u pod k¹tem 45

wzglêdem jego osi (rys.) i ³¹czone w uk³ad pó³mo-

stka. Jeden z przetworników SAW generuje napiêcie w.cz., drugi _ ta-

ki sam _ przetwarza odebrane sygna³y ponownie w sygna³ elektrycz-

ny. Czêstotliwoæ generowanego przebiegu zale¿y od odstêpów miê-

dzy zêbami grzebienia wykonanego na piezoelektrycznym pod³o¿u.

Fala powierzchniowa rozchodzi siê w przetworniku prostopadle do zê-

bów, wiêc wszelkie zmiany odleg³oci spowodowane zmian¹ wymiarów

wa³u powoduj¹ zmiany czêstotliwoci, tzn. rozci¹ganie przetwornika

zmniejsza czêstotliwoæ, ciskanie _ zwiêksza. Kiedy wa³ zostaje pod-

dany oddzia³ywaniu momentu obrotowego, na wyjciach przetworników

pojawiaj¹ siê sygna³y, które s¹ doprowadzane do interfejsu, gdzie mie-

rzona jest ich suma lub ró¿nica. Podstawowym udogodnieniem w sto-

sunku do mechanicznych metod pomiaru jest tu pomiar bezkontakto-

wy. Do przekazywania sygna³u z wa³ka s³u¿¹ przetworniki pojemnocio-

we; jedna p³ytka kondensatora wiruje wraz z wa³em, druga jest stacjo-

narna. Pomiar odbywa siê na czêstotliwociach z zakresu

100

1000 MHz, a ma-

ksymalna zmiana czê-

stotliwoci osi¹ga

1 MHz, czyli dok³ad-

noæ pomiaru momen-

tu mo¿e teoretycznie

wynosiæ nawet 1 ppm

(1 czêæ na milion).

W praktycznych uk³a-

dach, przy typowej sze-

rokoci pasma 1 MHz,

dok³adnoæ ogólna wy-

nosi ok. 0,1%. Jak na

ten pomiar _ jest bar-

dzo du¿a.

(lk)

Interfejs

Naprê¿enia

skrêtne

Sprzêgacze

w.cz

Przewody koncentryczne

Zmierzony

moment

Z KRAJU

i ZE WIATA

Norma MPEG Audio Layer-3 wyró¿nia kilka

poziomów jakoci zestawionych w tablicy 2.

We wszystkich testach ods³uchowych dosko-

na³e opinie ma kompresja z redukcj¹ danych

w stosunku 1:12, co oznacza przep³ywnoæ po-

jedynczego sygna³u ok. 64 kbit/s. W niektórych

sytuacjach, przy dopuszczeniu ograniczenia

pasma przenoszenia do 10 kHz, doskona³¹ ja-

koæ dwiêku stereofonicznego mo¿na uzy-

skaæ przy kompresji nawet 1:24.

Trudne pocz¹tki

W pocz¹tkach stosowania kodowania sygna-

³ów akustycznych, nawet najbardziej potê¿-

ne stacje robocze potrzebowa³y kilku godzin na

zakodowanie, a nastêpnie zdekodowanie kil-

ku sekund muzyki. Wówczas nie by³o mo¿liwe

wykorzystanie takich z³o¿onych algorytmów

w ¿adnym urz¹dzeniu rynkowym. Sytuacja

ulega³a szybkim zmianom, gdy tylko scalone

cyfrowe procesory sygna³owe (DSP) stawa³y

siê dostêpne. W 1993 r. koder sygna³u stere-

ofonicznego wg algorytmów opisanych nor-

m¹ MPEG Layer-3 wymaga³ stosowania ³añ-

cucha piêciu procesorów (DSP), a od 1997 r.

do realizacji takiej funkcji wystarcza tylko jeden

procesor sygna³owy najnowszej generacji.

Koder MPEG Audio Layer-3

Miêdzynarodowa norma ISO MPEG Audio

Layer-3 okrela format skompresowanych da-

nych cyfrowego sygna³u dwiêkowego i proces

dekodowania, ale nie definiuje cile procesu

kodowania. Tym sposobem realizacja proce-

su kodowania okrela wynikow¹ jakoæ odtwa-

rzania dwiêków. Takie podejcie umo¿liwia

wprowadzanie ulepszeñ do uk³adu kodowania

dwiêków zgodnie z norm¹ i bez potrzeby wy-

miany istniej¹cych dekoderów.

Algorytmy cyfrowego kodowania i dekodowa-

nia sygna³ów dwiêkowych, takie jak MPEG

Audio Layer-3, s¹ asymetryczne. Oznacza to,

¿e kodowanie wymaga du¿o wiêcej operacji

obliczeniowych ni¿ dekodowanie. Na rys.1

przedstawiono kilka wykonañ kodera sygna³ów

dwiêkowych opracowywanych przez Frau-

nhofer IIS, dokumentuj¹cych jego rozwój od ro-

ku 1993. Pierwsza wersja kodera zawiera³a

piêæ procesorów sygna³owych (DSP) i wiele

uk³adów pamiêciowych. Najnowsze rozwi¹-

zanie zawiera pojedynczy procesor sygna³o-

wy na karcie PCI do komputera osobistego. Na

karcie znajduje siê 18-bitowy przetwornik

analogowo-cyfrowy oraz cyfrowy koder dwiê-

kowy z procesorem sygna³owym DSP 56301

taktowanym z czêstotliwoci¹ 80 MHz oraz

statyczne pamiêci (SRAM) o czasie dostêpu

9 ns. W tablicy 3 przedstawiono kilka kolejnych

realizacji kodera przy wykorzystaniu ró¿nych

Zastosowanie algorytmu

MPEG Audio Layer-3

umo¿liwia nawet

12-krotne zagêszczenie

zapisu sygna³u

akustycznego bez utraty

jego jakoci.

roku 1987,

w ramach miê-

dzynarodowego

programu EU-

REKA, w nie-

mieckim instytu-

cie Fraunhofer

IIS rozpoczêto

prace nad radiofoni¹ cyfrow¹ (DAB Digital Au-

dio Broadcasting). W trakcie tych prac, w koope-

racji z Uniwersytetem w Erlangen, przygotowa-

no bardzo skuteczny algorytm zapisu sygna³ów

dwiêkowych, który sta³ siê podstaw¹ normy

ISO MPEG Audio Layer-3.

Cyfrowy stereofoniczny sygna³ dwiêkowy jest

reprezentowany przez ci¹g liczb 16-bitowych

(próbek) przekazywanych z czêstotliwoci¹

stanowi¹c¹ co najmniej dwukrotnoæ najwiêk-

szej czêstotliwoci sygna³u oryginalnego, np.

44,1 kHz w przypadku p³yt kompaktowych lub

48 kHz w przypadku magnetofonów cyfro-

wych. Oznacza to, ¿e w ci¹gu jednej sekundy

trwania stereofonicznego sygna³u dwiêko-

wego przekazuje siê 2 x 16 x 44100 = 1411200

bitów, co oznacza koniecznoæ zapewnienia

przep³ywnoci binarnej ponad 1,4 Mbit/s.

Zastosowanie wymienionego algorytmu umo¿-

liwia zagêszczenie zapisu cyfrowego sygna³u

akustycznego nawet 12-krotne bez utraty jego

jakoci. Kompresjê 24-krotn¹ i wiêksz¹ uzysku-

je siê przy zachowaniu jakoci lepszej od uzy-

skiwanej przy prostym ograniczaniu liczby

próbek lub czêstotliwoci próbkowania. Wszy-

stko to jest realizowane przy wykorzystaniu

techniki kodowania percepcyjnego opartej na

dok³adnym poznaniu odbioru muzyki przez

ludzki zmys³ s³uchu.

Zastosowanie kodowania opisanego w nor-

mie MPEG Audio umo¿liwia uzyskanie ró¿nych

stopni kompresji (tabl. 1) przy zachowaniu ja-

koci odtwarzania odpowiadaj¹cej krystalicz-

nemu dwiêkowi p³yty kompaktowej. Przy za-

chowaniu efektów stereofonicznych i ograni-

czeniu pasma przenoszenia, wymienione algo-

rytmy umo¿liwiaj¹ uzyskanie akceptowalnej

jakoci odtwarzania przy bardzo ma³ych prze-

p³ywnociach. Algorytm MPEG Audio Lay-

er-3 jest najbardziej skuteczny. Przy ¿¹danej

jakoci wymaga najmniejszej przep³ywnoci

sygna³ów cyfrowej muzyki.

TECHNIKA

RTV

rodzin procesorów, rozwijane przez Fraunho-

fer IIS.

Do stosowania w przygotowywanym syste-

mie transmisji WorldSpace, Fraunhofer IIS

opracowa³ nowy koder MPEG Audio Layer-3

z wykorzystaniem nastêpuj¹cych uk³adów

scalonych:

2 zmiennoprzecinkowe procesory sygna³o-

we AD21060 (Analog Devices),

2 sta³oprzecinkowe procesory sygna³owe

56303 (Motorola),

szybka pamiêæ statyczna SRAM o pojem-

noci 3 MB (10

15 ns).

Dekoder MPEG Audio Layer-3

Proces dekodowania sygna³u dwiêkowego

jest ustalony przez normy miêdzynarodowe

ISO. Uk³ad scalony specjalizowany, szcze-

gólnie przeznaczony do zastosowañ w sprzê-

cie powszechnego u¿ytku powinien byæ mo¿-

liwie jak najtañszy. Fraunhofer IIS opracowa³,

we wspó³pracy z firm¹ Intermetall (ITT), dwa

scalone dekodery MPEG Audio Layer-3.

Radioelektronik Audio-HiFi-Video 1/2000

KODOWANIE CYFROWE

SYGNA£ÓW DWIÊKOWYCH

Rys. 1. Kodery sygna³ów dwiêkowych opracowa-

ne przez Fraunhofer IIS

Pierwszy opracowano w 1995 r., a drugi

w 1997 (tablica 4), sk³adaj¹ siê z j¹dra w po-

staci DSP, komórek pamiêci (RAM oraz ROM),

szeregowego interfejsu oraz generatora zega-

rowego. Dalsze wykonania scalonych dekode-

rów s¹ przygotowywane w firmach SGS Thom-

son i ITT, bêd¹ stosowane wewn¹trz odbiorni-

ków nowego cyfrowego satelity nadawczego

systemu WorldSpace.

W celu urzeczywistnienia dekodera MPEG

Audio Layer-3 niezbêdne jest spe³nienie zastê-

puj¹cych wymagañ:

moc obliczeniowa _ 24 MIPS

pojemnoæ pamiêci danych

RAM _ 4,5k s³ów

ROM _ 2,5k s³ów

pojemnoæ pamiêci programu

ROM _ 2k do 4k s³ów

d³ugoæ s³owa _ 20 bitów

Ze wzglêdu na wzglêdnie ma³y stopieñ skom-

plikowania dekoderów najbardziej s¹ zaleca-

ne realizacje z wykorzystaniem cyfrowego

procesora sygna³owego. Takie procesory mo-

piowanie nagrañ z serwerów muzycznych.

Ostatni pakiet zarz¹dza danymi, tworzy wyka-

zy nagrañ oraz ich katalogi.

Wielkoæ listy utworów, jakie mog¹ byæ na-

grane w formie cyfrowej w pamiêci odtwarza-

cza Rio jest zale¿na od dwóch czynników:

pojemnoci pamiêci i jakoci nagrywanej mu-

zyki. Mo¿liwy jest wybór jednego z trzech po-

ziomów jakoci i zwi¹zanych z nimi wyma-

ganych przep³ywnoci:

bliska jakoci radia FM (56

64 kbit/s),

bliska jakoci CD (96 kbit/s),

CD (112

128 kbit/s).

W celu okrelenia czasu trwania zapisywa-

nych utworów muzycznych lub innych sygna-

³ów dwiêkowych nale¿y skorzystaæ z poni¿-

szego wzoru:

Czas odtwarzania [s] = 8 x 1024 x M/S

w którym:

M _ pojemnoæ pamiêci [MB])

S _ przep³ywnoæ [kbit/s].

Po podstawieniu danych, np. M =

32 MB i S = 128 kbit/s otrzymuje siê

czas odtwarzania muzyki 2048 s,

czyli 34 minuty i 8 sekund. Przy za-

pisie z mniejsz¹ przep³ywnoci¹,

np. 64 kbit/s czas odtwarzania prze-

kroczy 1 godzinê.

Muzyka klasyczna, a tak¿e opero-

wa wymaga stosowania najwy¿-

szej jakoci i zwi¹zanej z ni¹ prze-

p³ywnoci, natomiast w przypadku

popularnej muzyki instrumentalnej

wystarczy jakoæ bliska CD. Mu-

zyka popularna, wraz z nagraniami

solistów mo¿e byæ nagrywana z ja-

koci¹ radia FM, bez wyczuwal-

nej utraty jakoci, z przep³ywno-

ci¹ 64 kbit/s.

Zmniejszenie wymagañ jakocio-

wych, zejcie do poziomu jakoci

porównywalnej z radiem AM

i zastosowanie przep³ywnoci

32 kbit/s prowadzi do dalszego wy-

d³u¿enia czasu nagrania, który mo-

¿e osi¹gn¹æ nawet ponad dwie go-

dziny.

Cezary Rudnicki

g¹ byæ wykorzystywane do realizacji dodatko-

wych zadañ, takich jak korekta b³êdów lub

multipleksowanie danych.

Obecnie gotowe odtwarzacze muzyki cyfrowej

zakodowanej w formacie MP3 s¹ osi¹galne

w dwóch postaciach: jako odtwarzacze progra-

mowe u¿ywane w komputerach osobistych,

w systemie operacyjnym Microsoft Windows

98 i bezp³atnie na ró¿nych stronach WWW

oraz jako rozwi¹zania sprzêtowe z procesorem

sygna³owym i szybk¹ pamiêci¹ FLASH o po-

jemnoci 32 MB, osi¹galne w Europie (najta-

niej w sklepach wolnoc³owych) za kwotê ok.

160 Euro, czyli ok. 640 z³otych.

Nagrania muzyczne MP3

W przypadku tradycyjnych p³yt kompakto-

wych, kupuj¹cy dokonuje wyboru miêdzy pi-

rack¹ p³yt¹ za 10

15 z³ lub oryginaln¹ za

50 z³. Mo¿na zatem staæ siê legalnym po-

siadaczem p³yty ulubionego zespo³u.

W przypadku nagrañ w formacie MP3 obecnie

brak jest wytwórców legalnych, króluj¹, jako

bardziej sprawni organizacyjnie, piraci pro-

ducenci nielegalni. Na gie³dach s¹ oferowane

ca³e albumy wielop³ytowe, np. wszystkie nagra-

nia zespo³u ABBA dziesiêæ p³yt CD-A, w po-

staci jednej nagranej p³yty CD-R w cenie 30 z³.

Na wielu serwerach internetowych jest prze-

chowywana muzyka cyfrowa w postaci zbiorów

formatu MP3. Pocz¹tkowo firmy fonograficzne

usi³owa³y zakwalifikowaæ MP3 jako format pi-

racki. W USA _ kraju najsurowszych przepisów

prawa autorskiego stowarzyszenie wytwór-

ców p³yt (RIAA) wytoczy³o proces firmie Dia-

mond domagaj¹c siê wstrzymania dystrybucji

odtwarzacza Rio. Jednak proces zosta³ prze-

grany, a odtwarzacz Rio PMP300 (rys. 2) na-

le¿y do najpopularniejszych na wiecie.

Firmy internetowe osi¹gaj¹ na gie³dzie w USA

coraz wiêksze notowania, a ceny akcji wy-

twórni p³ytowych malej¹. Przemys³ fonograficz-

ny stara siê szybko naprawiæ b³êdy

wynikaj¹ce ze zlekcewa¿enia Interne-

tu jako rodka dystrybucji nagrañ mu-

zycznych.

Wszystko na to wskazuje, ¿e MP3 sta³

siê muzycznym standardem Interne-

tu. Oto kilka danych dotycz¹cych for-

matu MP3:

liczba zainstalowanych na wiecie

odtwarzaczy programowych i sprzêto-

wych jest szacowana na kilkanacie

milionów,

programowy odtwarzacz MP3 jest

czêci¹ systemu operacyjnego Win-

dows 98,

Microsoft prowadzi dzia³ania na rzecz

zintegrowania formatu MP3 z syste-

mem operacyjnym komputerów kie-

szonkowych Windows CE,

dotychczas powsta³o wiele modeli

sprzêtowych, przenonych odtwarza-

czy MP3; proukowane s¹ m.in. przez

firmy Samsung, Diamond Multimedia

oraz CreativeLabs; firma Diamond

w ci¹gu pierwszych trzech miesiêcy

dystrybucji sprzeda³a ponad 100 tys.

egzemplarzy odtwarzaczy,

najpopularniejsz¹ stronê internetow¹

o MP3 - http://www.mp3.com codzien-

nie odwiedza kilkaset tysiêcy osób, jest ona

tym samym najczêciej odwiedzan¹ stron¹

muzyczn¹ na wiecie.

W Polsce trwaj¹ obecnie dyskusje na tematy

prawne. Prawnicy twierdz¹, ¿e umieszczenie

utworu w formacie MP3 na serwerze jest to

tzw. osobisty u¿ytek, jednak pod warunkiem nie

pobierania op³at za jego ci¹gniêcie. Trwaj¹

obecnie spory dotycz¹ce zakwalifikowania

operacji kopiowania pliku. Czy jest to nada-

wanie (jak w radio do odbiorcy p³yn¹ dane sta-

nowi¹ce treæ utworu i mo¿na s³uchaæ go

w czasie rzeczywistym, nie jest on rozprowa-

dzany na ¿adnym fizycznym noniku) czy te¿

dystrybucjê (kopiowanie danych z jednego

dysku na drugi).

Odtwarzacz MP3 typu

Rio PMP300 firmy Diamond

Rio PMP300 firmy Diamond jest jednym

z pierwszych na wiecie przenonym odtwa-

rzaczem cyfrowej muzyki skompresowanej

w formacie MP3. Jest rozwi¹zaniem czysto

pó³przewodnikowym, w którym do przecho-

wywania danych muzycznych jest stosowana

szybka pamiêæ statyczna Flash. Takie rozwi¹-

zanie ma same zalety: nie ma czêci rucho-

mych (odtwarzanie bezprzerwowe, odporne na

wstrz¹sy), wielokrotny zapis na tym samym no-

niku, ma³e wymiary (urz¹dzenia przenone)

i bardzo ma³y pobór mocy (d³ugi czas u¿ytko-

wania baterii). Wyposa¿enie odtwarzacza sta-

nowi¹ elementy i oprogramowanie umo¿liwia-

j¹ce tworzenie w³asnych zestawów nagrañ

oraz oczywicie s³uchawki.

Oprogramowanie odtwarzacza Rio sk³ada siê

z trzech pakietów programowych. Ka¿dy s³u-

¿y do cile okrelonego celu. Pierwszy z nich

umo¿liwia tworzenie w³asnej kolekcji nagrañ

MP3 z posiadanych p³yt kompaktowych, ina-

czej mówi¹c umo¿liwia ich archiwizacjê. Dru-

gi pakiet s³u¿y do po³¹czeñ z Internetem i ko-

Radioelektronik Audio-HiFi-Video 1/2000

Tablica 4. Dekodery ISO MPEG Audio Layer- 3 opracowane w Fraunhofer

IIS

Rys. 2.

Odtwarzacz muzyki

skompresowanej Rio PMP300 firmy Diamond

Tablica 1. Stopieñ kompresji i przep³ywnoci sygna³ów

Tablica 2. Stopieñ kompresji i przep³ywnoci sygna³ów wg normy MPEG

Audio Layer-3

Tablica 3. Kodery ISO MPEG Audio Layer- 3 opracowane w Fraunhofer IIS

Radioelektronik Audio-HiFi-Video 1/2000

Prosty uk³ad zdalnego

sterowania podczerwieni¹,

w którym jako nadajnik

wykorzystano czêæ

nadawcz¹ sterownika

bezprzewodowego,

tzw. pilota od telewizora,

a jako odbiornik

klasyczny modu³

odbiorczy zdalnego

sterowania wspó³pracuj¹cy

z mikroprocesorowym

dekoderem nadawanych

kodów cyfrowych.

ardzo czêsto podczas

realizacji w³asnych

projektów urz¹dzeñ

elektronicznych poja-

wia siê potrzeba ich

zdalnego sterowania,

jednak opracowanie

ca³ego uk³adu nadaw-

czego i odbiorczego toru podczerwieni oraz

opracowanie kodów steruj¹cych jest zada-

niem doæ skomplikowanym, co mo¿e sku-

tecznie odstraszaæ od samodzielnej realizacji

takiego uk³adu.

ród³em kodowanych sygna³ów podczerwie-

ni jest pilot od dowolnego wspó³czesnego te-

lewizora. W wiêkszoci przypadków, w tego ty-

pu uk³adach, jest wykorzystywany popularny

standard kodowania sygna³ów sterowania

RC5, przeznaczony do transmisji danych

w podczerwieni. Po naciniêciu dowolnego

klawisza na klawiaturze pilota, jest genero-

wany 14-bitowy kod zawieraj¹cy 2 bity starto-

we, bit wiadcz¹cy o przytrzymaniu klawisza,

5-bitowy adres urz¹dzenia i 6-bitowy kod prze-

sy³anej komendy. Format kodu RC5 przed-

stawiono na rys.1. Czas trwania jednego bitu

wynosi 1,778 ms, a odstêp miêdzy kolejnymi

kodami wynosi oko³o 114 ms.

W celu uzmiennienia sygna³u bity ramki s¹

kodowane bifazowo, gdzie jedynka logiczna

zast¹piona jest par¹ bitów 01, a zero logiczne

zast¹pione jest par¹ bitów 10 (rys.2).

Dodatkowo, w celu unikniêcia wp³ywu za-

k³óceñ na transmisjê stosuje siê modulacjê

przesy³anego sygna³u podczerwonego sygna-

³em o czêstotliwoci rzêdu kilkudziesiêciu kilo-

herców. Odbiornik optyczny, wspó³pracuj¹cy

z pilotem, musi byæ dopasowany do d³ugoci

fali generowanego promieniowania (typowo

0,95

m), do czêstotliwoci modulacji (typowo

36 kHz) oraz musi rozpoznawaæ kody wysy³a-

ne przez pilota zgodnie ze standardem RC5.

Schemat uk³adu odbiornika zdalnego sterowa-

nia jest przedstawiony na rys. 3. Jako przetwor-

nik sygna³ów promieniowania podczerwonego

na sygna³ elektryczny zastosowano popular-

ny scalony odbiornik podczerwieni TFMS 5360,

zawieraj¹cy w jednej obudowie fotodiodê PIN

zintegrowan¹ z soczewk¹, wzmacniacz se-

lektywny (z filtrem pasmowym) i demodulator.

Uk³ad scalony wymaga doprowadzenia jedy-

nie napiêcia zasilania do koñcówek 1 i 3 (od-

powiednio +5 V i masa). Na wyjciu 2 w mo-

mencie odbierania zmodulowanego sygna³u

podczerwieni pojawia siê szeregowy ci¹g bitów

przesy³anego kodu o poziomach TTL. W ce-

lu unikniêcia impulsowego poboru pr¹du z za-

silacza i zwi¹zanych z nim zak³óceñ mog¹cych

przenosiæ siê po cie¿kach, zastosowano filtr

sk³adaj¹cy siê z elementów C1 i R1. Rezystor

R2 stanowi obci¹¿enie stopnia wyjciowego

uk³adu i zapewnia zmiany napiêcia na wyj-

ciu odbiornika podczerwieni odpowiadaj¹ce

poziomom TTL.

Jako dekoder sygna³ów nadawanych z pilota,

w celu minimalizacji wielkoci ca³ego odbior-

nika, zastosowano jednouk³adowy mikroste-

rownik (mikrokomputer jedniuk³adowy) firmy At-

mel typu AT89C2051, w obudowie DIL20,

zgodny programowo z rodzin¹ MSC-51. Zawie-

ra on wbudowan¹ pamiêæ programu typu Flash

o pojemnoci 2 kB oraz 15 linii wejæ/wyjæ, co

umo¿liwia zrealizowanie 15 funkcji w stero-

wanym urz¹dzeniu. Obci¹¿alnoæ wyjæ jest

znacznie wiêksza ni¿ w przypadku klasyczne-

go uk³adu 51 (maksymalnie 20 mA w stanie ni-

skim), dziêki czemu mo¿na bezporednio ste-

rowaæ np. LED, bez koniecznoci stosowa-

nia dodatkowych elementów. Nale¿y jedynie

pamiêtaæ o do³¹czeniu rezystorów do wyjæ

P1.0 i P1.1 ( R4 i R5), gdy¿ s¹ one jednocze-

nie wejciami komparatora analogowego bez

wewnêtrznych aktywnych rezystorów typu

pull-up. Elementy C2, C3, C4, C5, R3, i KR1

tworz¹ typowy zestaw elementów zewnêtrz-

nych niezbêdnych do dzia³ania mikrokompu-

tera. Czêstotliwoæ rezonatora kwarcowego

wynosi 11,059 MHz, co umo¿liwia prost¹ ob-

s³ugê wewnêtrznego portu szeregowego.

Kluczowym elementem ca³ego uk³adu odbior-

nika zdalnego sterowania jest program zapisa-

ny w pamiêci. Jego podstawowym zadaniem

jest wykrycie pocz¹tku transmisji kodu naci-

niêtego klawisza z odbiornika podczerwieni,

wprowadzenie ca³ego kodu do pamiêci oraz

zdekodowanie i wykonanie wybranej funkcji.

Program zosta³ napisany w jêzyku C. Obejmu-

je kilka zasadniczych procedur (funkcji): ini-

cjuj(), pilot(), probki(), klawisz() oraz program

g³ówny* main(). W procedurze inicjuj() s¹ usta-

lane wartoci pocz¹tkowe linii portów wej-

cia/wyjcia, programowane s¹ parametry po-

rtu szeregowego, ustalany jest tryb pracy licz-

ników oraz systemu przerwañ. Funkcja pilot()

jest procedur¹ obs³ugi przerwania od pierwsze-

go zbocza ujemnego sygna³u odbieranego

z odbiornika podczerwieni pod³¹czonego do

wejcia INT0 mikrokontrolera. Po wykryciu

pierwszego bitu s¹ blokowane przerwania od

wejcia INT0, a nastêpnie jest ustalana wartoæ

pocz¹tkowa licznika T0, generuj¹cego prze-

rwania, wyznaczaj¹ce punkty próbkowania

kolejnych bitów w ramce i odblokowywane

jest przerwanie od tego ród³a. Przerwania

generowane przez licznik s¹ obs³ugiwane

w funkcji probki(). Po wyst¹pieniu przerwania

jest odczytywany stan wejcia INT0 i aktuali-

zowany numer odczytanej próbki. Nastêpnie

UNIWERSALNY

UK£AD ZDALNEGO

STEROWANIA

Rys. 2. Kodowanie bitów

* Zainteresowani mog¹ skopiowaæ program ze strony

WWW naszego pisma

Rys. 1.

Format ramki

kodu RC5

ELEKTRON

IKA w RÓ¯NYCH ZASTOSOWANIACH

w przypadku wyst¹pienia próbki na rodku

po³ówki bitu jej stan jest zapisywany w zmien-

nej wepil. Dalej, po sprawdzeniu czy odczyta-

no ostatni¹ próbkê, wy³¹czane s¹ przerwa-

nia, aktualizowana jest maska przerwañ i na-

stêpuje zatrzymanie licznika. Potem, gdy for-

mat odczytanej ramki jest poprawny, analizu-

jemy czy jest ona nowa, czy te¿ powtórzona,

tzn. czy klawisz na pilocie jest naciniêty i przy-

trzymany. Wynik sprawdzenia jest wpisywany

do zmiennej rep, a kod odczytanego znaku do

zmiennej kod. Dodatkowo w funkcji probki(),

stêpnego ci¹gu danych z odbiornika podczer-

wieni.

Dodatkowe funkcje programu nazwane pi-

szbajt(), czekaj() i krok() s¹ przeznaczone do

sterowania przyk³adowych uk³adów wykonaw-

czych.

W zale¿noci od potrzeb, po zdekodowaniu ko-

du konkretnego klawisza w funkcji klawisz() na

wyjciu mikrokomputera mo¿e pojawiæ siê

stan logiczny 0 lub 1 albo impuls o odpowie-

dniej polaryzacji i czasie trwania. Po w³¹cze-

niu zasilania urz¹dzenia stany poszczegól-

nych wyjæ musz¹ przyjmowaæ wartoci nieak-

tywne, aby nie powodowaæ przypadkowego

w³¹czenia ¿adnego uk³adu wykonawczego.

Na rys.4 przedstawiono przyk³ady zastoso-

wania opisanego odbiornika podczerwieni do

sterowania ró¿nych elementów wyjciowych.

Do ich obs³ugi s³u¿y funkcja klawisze() i frag-

ment g³ównego programu main().

Uk³ad 1 steruje w³¹czaniem i wy³¹czaniem

diody wiec¹cej LED. Do sterowania s³u¿¹

klawisze pilota: 1_ w³¹czenie i 2 _ wy³¹czenie,

wywo³uj¹ce wpis do zmiennej LED, reprezen-

tuj¹cej port P1.7, wartoci 0 lub 1.

Uk³ad 2 steruje w³¹czaniem i wy³¹czaniem

buzera (brzêczyka) z wewnêtrznym generato-

rem. Do sterowania s³u¿¹ klawisze 5 _ w³¹cze-

nie i 6 _ wy³¹czenie powoduj¹ce wpis do

zmiennej BUZ, reprezentuj¹cej port P1.6, war-

toci 0 lub 1.

W uk³adzie 3 uzyskuje siê sterowanie ruchem

silnika krokowego, za pomoc¹ klawiszy 7 _

obrót w prawo i 8 _ obrót w lewo. Po wykryciu

tych komend program aktualizuje zmienn¹

poz i wywo³uje funkcje krok(), która powodu-

je doprowadzane napiêcia do uzwojeñ silnika

krokowego przez linie portu P1.2

P1.5.

Uk³ad 4 zapewnia konwersjê sygna³u TTL

z wyjcia portu szeregowego mikrokontrolera

na poziomy odpowiadaj¹ce standardowi RS-

232C. Wysy³aniem bajtów steruje funkcja pi-

szbajt(), lecz mo¿liwe jest równie¿ wysy³anie

danych przy u¿yciu standardowych funkcji jê-

zyka C np. printf().

W³¹czanie i wy³¹czanie przekanika (uk³ad

5) jest sterowane klawiszami 3 _ w³¹czenie i 4

_ wy³¹czenie, przez wpis do zmiennej PKZ,

reprezentuj¹cej port P1.6, wartoci 0 lub 1.

W uk³adzie 6 odbywa siê sterowanie prêdko-

ci¹ obrotow¹ silnika liniowego przez zmianê

wspó³czynnika wype³nienia przebiegu prosto-

k¹tnego generowanego na wyjciu P3.3 mikro-

sterownika. Do sterowania s³u¿¹ klawisze 9 _

zwiêkszenie prêdkoci i 0 _ zmniejszenie prêd-

koci, powoduj¹ce modyfikacjê zmiennej wyp.

Przedstawione przyk³ady sterowania ró¿ny-

mi elementami wykonawczymi mog¹ stanowiæ

podstawê do zastosowania odbiornika pod-

czerwieni w wielu samodzielnie realizowanych

lub modernizowanych urz¹dzeniach elektro-

nicznych. Szczegó³owa analiza programu

umo¿liwi, po odpowiednich modyfikacjach,

dostosowanie sygna³ów steruj¹cych do wy-

magañ sterowanego urz¹dzenia.

Marcin Muszkowski

odczytany kod jest wysy³any przez interfejs RS-

232 w postaci binarnej oraz w kodzie hex, co

pozwala po pod³¹czeniu komputera z odpowie-

dnim programem monitoruj¹cym wejcie sze-

regowe, kontrolowaæ kody klawiszy naciska-

nych na pilocie. Nastêpnie wywo³ywana jest

funkcja klawisz(), w której dekodowane s¹ ko-

dy klawiszy i bezporednio wykonywane s¹

funkcje im przyporz¹dkowane. Dalej nastê-

puje ponownie powrót do funkcji probki(), która

koñczy siê w³¹czeniem systemu przerwañ,

dziêki czemu staje siê mo¿liwe wykrycie na-

Radioelektronik Audio-HiFi-Video 1/2000

Rys. 3. Schemat odbiornika

Rys. 4. Przyk³ady zastosowania uk³adu do sterowania:

LED (1), buzera (2), silnika krokowego (3), urz¹dzenia z

wejciem RS-232 (4), przekanika (5), silnika liniowego (6)

Do cinquecento 700,

Fiata 126 EL i ...

samochodu rajdowego

odu³ GL-226 jest

mikroprocesoro-

wym, statycznym

uk³adem zap³o-

nowym do dwu-

cylindrowego sil-

nika benzynowe-

go bez wtrysku

paliwa. Uk³ad wspó³pracuje z nastêpuj¹cymi

elementami systemu zap³onowego:

q czujnikiem prêdkoci obrotowej i po³o¿enia

wa³u korbowego, typ SEN 8D (Magneti Marel-

li) lub CPW 170 (Inco Wroc³aw);

q dwustanowym czujnikiem podcinienia

o rezystancji styku <150

Ω

;

q cewk¹ zap³onow¹ BAE 800K (Magneti

Marelli), Biazet 303 lub podobn¹;

q ko³em sygna³owym z trzema zêbami.

Modu³ jest przeznaczony do instalowania w ko-

morze silnikowej samochodu. Dziêki wyposa-

¿eniu w typowe 7-koñcówkowe z³¹cze stoso-

wane w motoryzacji jest wymienny z modu³em

stosowanym w samochodach cinquecento

700 i fiat 126 EL.

Modu³ spe³nia wymagania norm Fiat 9.93208

i Fiat 9.93208/01.

Dane

konstrukcyjno-technologiczne

Modu³ zap³onowy GL-226 zosta³ zaprojektowa-

ny w Orodku Badawczo-Rozwojowym Mi-

kroelektroniki i Rezystorów w Krakowie i jest

produkowany przez OBREM-Elektronika Sp.

z o.o. w Krakowie. Modu³ (rys. 1) jest wykona-

ny technologi¹ hybrydow¹ grubowarstwow¹,

na pod³o¿u ceramicznym. Daje to optymaliza-

cjê termiczn¹ i dobr¹ niezawodnoæ. Modu³ za-

wiera nastêpuj¹ce podzespo³y:

mikroprocesor o architekturze 8051 steru-

j¹cy prac¹ modu³u, a zapewniaj¹cy uniezale¿-

nienie jego pracy od zaników napiêcia zasila-

j¹cego podczas jazdy;

stabilizator napiêcia o zwiêkszonej odpor-

noci na dzia³anie silnych pól elektromagne-

tycznych i bardzo ma³ym spadku napiêcia,

generuj¹cy sygna³ Reset do mikroprocesora;

impulsy z sieci pok³adowej, które mog³yby za-

k³óciæ pracê mikroprocesora powoduj¹ na krót-

ki czas blokadê mikroprocesora, po czym na-

stêpuje ponowne w³¹czenie czystego ju¿ za-

silania i identyfikacja zaczyna siê od nowa;

uk³ad obróbki sygna³ów wejciowych i ste-

rowania stopniem mocy, poprzedzony uk³a-

dem adaptacyjnym, który normalizuje sygna³

z czujnika prêdkoci obrotowej wa³u korbo-

wego i poprawia odpornoæ modu³u na za-

k³ócenia;

warystory, kondensatory i wysokonapiê-

ciowe diody Zenera, które t³umi¹ zarówno za-

k³ócenia przedostaj¹ce siê do modu³u przez

obwód zasilania, jak i przepiêcia powstaj¹ce

podczas impulsowej pracy koñcowego stopnia

modu³u.

MODU£ ZAP£ONOWY GL-226

FIRMY OBREM-ELEKTRONIKA

(1)

ELEKTRON

IKA w RÓ¯NYCH ZASTOSOWANIACH

Rys. 1. Schemat modu³u GL-226

Wyposa¿ony w mikroprocesoro-

wy modu³ GL-226 system zap³o-

nowy samochodu zawiera podwój-

n¹ cewkê WN, czujnik prêdkoci

obrotowej, czujnik podcinienia

oraz ko³o sygna³owe (rys. 2).

W pamiêci mikroprocesora zapi-

sane s¹ mapy, ujmuj¹ce zale¿-

noci miêdzy prêdkoci¹ obroto-

w¹, po³o¿eniem wa³u korbowe-

go i podcinieniem w kanale do-

lotowym ganika a k¹tem wyprze-

dzenia zap³onu. Dane te s³u¿¹

do wygenerowania przez modu³

w odpowiednim momencie na-

piêæ powoduj¹cych przeskok iskry

miêdzy elektrodami wiecy i za-

p³on mieszanki.

Mo¿liwoci

funkcjonalne modu³u

Jak wspomniano na pocz¹tku,

modu³ jest przystosowany do sa-

mochodów cinquecento 700 i fiat

126 EL, dziêki odpowiedniemu

do³¹czeniu procesora do struk-

tury w procesie produkcji modu³u,

umo¿liwiaj¹cemu realizacjê pro-

gramów zawartych w procesorze

(ró¿ne mapy silnika i ró¿ne algo-

rytmy dzia³ania). Modu³ ten za-

pewnia:

Stabilizacjê czasu w³¹czenia

cewki niezale¿nie od zmian na-

piêcia zasilaj¹cego.

Wy³¹czanie iskry przy ustawio-

nym progu 6800 obr/min. Próg ten

jest wprowadzony do programu

mikroprocesora i na ¿yczenie mo¿-

na go zmieniæ. Ze wzrostem prêd-

koci obrotowej skraca siê czas

miêdzy impulsami, ale czas trwa-

nia iskry pozostaje sta³y (ok. 2,7

ms) do chwili wy³¹czenia. Przy

6800 obr/min silnik ganie (powy-

¿ej progu cewka nie mo¿e oddawaæ ca³ej

energii). Spadek prêdkoci obrotowej poni¿ej

6800 obr/min powoduje ponowne w³¹czenie

zap³onu. Czas 2,7 ms jest ustalony przez pro-

ducenta cewki.

Blokada prze³¹czania krzywych podcinie-

niowych w razie nie wy³¹czenia siê czujnika

podcinienia przy spadku prêdkoci obrotowej

poni¿ej 1200 obr/min.

Sygna³ testowy, trwaj¹cy do drugiego zêba

na kole sygna³owym.

W³¹czanie cewki zawsze po pierwszym

(1) zêbie na kole sygna³owym.

Wiele mo¿liwoci stabilizacji czasu w³¹-

czenia cewki przy narastaj¹cym i opadaj¹cym

zboczu sygna³u zêba. W³¹czanie cewki w za-

kresie powy¿ej 190 obr/min odbywa siê na

narastaj¹cym zboczu sygna³u zêba, wy³¹cza-

nie za:

a) na opadaj¹cym zboczu sygna³u zêba, jeli

cewka zd¹¿y³a siê ju¿ nasyciæ;

b) po nasyceniu siê cewki, jeli nast¹pi³o wcze-

niej ni¿ 5 ms od opadaj¹cego zbocza sygna-

³u zêba;

c) po up³ywie 5 ms od opadaj¹cego zbocza sy-

gna³u zêba, jeli cewka nie zd¹¿y³a siê je-

szcze nasyciæ.

Dzia³anie modu³u

Samochód z silnikiem dwucylindrowym musi

byæ wyposa¿ony w ko³o sygna³owe (rys. 3),

które obraca siê w prawo. Czujnik znajduje siê

w miejscu oznaczonym GMP. Dziêki nierów-

nym odleg³ociom k¹towym miêdzy zêbami,

mikroprocesor zawsze identyfikuje w³aciwy

z¹b i od niego rozpoczyna przeliczanie wyprze-

dzenia zap³onu. Do identyfikacji s³u¿y 32

sygna³ testowy miêdzy sygna³ami zêbów 1

i 2. Z¹b 3 wprowadza pocz¹tkowe wyprze-

dzenie zap³onu.

Jacek Austyn

Radioelektronik Audio-HiFi-Video 1/2000

Rozstrzygniêty zosta³ Konkurs im. prof. M. Po¿aryskiego na najlepsze

artyku³y zamieszczone w czasopismach SEP w 1998 r. Jury Konkur-

su, pod przewodnictwem prof. Mieczys³awa Heringa, wy³oni³o szeæ

najlepszych artyku³ów. Nagrody otrzymali:

I _ dr in¿. Ryszard Bartnik za autorstwo lub wspó³autorstwo cyklu ar-

tyku³ów: Analiza wp³ywu dopalania na efektywnoæ ekonomiczn¹

elektrociep³owni gazowo-parowej, Analiza wp³ywu termicznych pa-

rametrów pracy czêci parowej uk³adu gazowo-parowego na jego efek-

tywnoæ ekonomiczn¹, Jednostkowe koszty wytwarzania energii

elektrycznej i cieplnej w uk³adach gazowo-parowych, Analiza porów-

nawcza efektywnoci ekonomicznej wytwarzania energii cieplnej

w zasilanych gazem elektrociep³owni gazowo-parowej i kot³owni,

Koszty wytwarzania ciep³a i energii elektrycznej w zasilanych gazem

ziemnym ma³ych uk³adach skojarzonych oraz ich efektywnoæ ekono-

miczna, zamieszczonego w Energetyce nr 1, 2, 5, 8, 9 z 1998 r.

_ prof. dr hab. in¿. Andrzej Napieralski i dr in¿. Tomasz Poniak za

artyku³ pt.: Nowe trendy w energoelektronice, opublikowany w Elek-

tronice nr 4 z 1998 r.

_ doc. dr in¿. Stefan Januszewski i mgr in¿. Stanis³aw Serafin za cykl

artyku³ów pod wspólnym tytu³em Uk³ady napêdowe o regulowanej

prêdkoci, opublikowany w Wiadomociach Elektrotechnicznych nr

7, 8, 9, 10, 12 z 1998 r.

III

_ prof. dr hab. in¿. Jan Maksymiuk za artyku³ pt. Aktualne proble-

my budowy i eksploatacji wy³¹czników wysokonapiêciowych, za-

mieszczony w Przegl¹dzie Elektrotechnicznym nr 3 z 1998 r.

III

_ prof. dr hab. Jacek Sosnowski za cykl artyku³ów pt. Zjawisko nad-

przewodnictwa i jego wykorzystanie, opublikowany w Elektronizacji

nr 6, 7-8, 9, 10, 12 z 1998 r.

III

_ dr in¿. El¿bieta Andrukiewicz za artyku³ pt. Zarz¹dzanie zabezpie-

czeniem systemu informacyjnego, zamieszczony w Przegl¹dzie Teleko-

munikacyjnym _ Wiadomociach Telekomunikacyjnych nr 10 z 1998 r.

KONKURS IM. PROF

. M. PO¯AR

YSKIEGO

Rys. 2. Modu³ GL-226 w systemie zap³onowym samochodu

Rys. 3. Rozpoznawanie po³o¿enia wa³u korbowego

a _ ko³o sygna³owe dla silnika 2-cylindrowego, b _ rozwiniêcie ko³a,

c _ sygna³ wyjciowy czujnika po³o¿enia wa³u korbowego

Obecnie na rynku

oprogramowania

technicznego

nie ma wielu

u niwersalnych programów

do symulacji obwodów

elektrycznych, które

jednoczenie by³yby

³atwe w obs³udze.

W³anie dlatego

opracowano program

ElektroSym przyjazny

dla u¿ytkownika symulator

obwodów elektrycznych

i energoelektronicznych.

rogram pracuje w standar-

dowym systemie operacyj-

nym Microsoft Windows.

Cechuje go przejrzysty in-

terfejs graficzny, który

w znacznym stopniu przy-

czynia siê do ³atwoci ob-

s³ugi. Tworzenie schema-

tu obwodu elektrycznego odbywa siê ca³kowi-

cie graficznie.

W celu narysowania obwodu elektrycznego

wystarczy wstawiæ do obszaru roboczego od-

powiednie elementy wybieraj¹c je z bibliote-

ki znajduj¹cej siê z lewej strony okna, przez

klikniêcie w odpowiednim miejscu obszaru ro-

boczego oraz wykonaæ po³¹czenia wsta-

wiaj¹c przewody i wêz³y. Wstawiane obiekty s¹

automatycznie dopasowywane do siatki obsza-

ru roboczego, której rozmiar mo¿e byæ zmie-

niany. Program umiemo¿liwia wstawiania

dwóch elementów w to samo miejsce, co za-

pobiega powstawaniu niejasnoci i niejedno-

znacznoci w interpretacji schematu. Przy-

k³ad schematu uk³adu energoelektronicznego

przedstawiono ma rys.1.

Interfejs zawiera ró¿ne funkcje edycji schema-

tu, takie jak obracanie, przesuwanie, kopiowa-

nie oraz usuwanie obiektów pojedynczych lub

zgrupowanych. Istnieje mo¿liwoæ wywietla-

nia nazwy elementu, strza³ek pr¹du i napiêcia

zwi¹zanych z danym elementem.

Biblioteka programu ElektroSym jest uniwersal-

nym zbiorem elementów elektrycznych. Zawie-

ra ona nastêpuj¹ce rodzaje elementów:

idealne i nieliniowe elementy R, L, C,

ród³a napiêciowe i pr¹dowe (o wymusze-

PORADNIK

ELEKTRONIKA

niach: sta³ym, sinusoidalnym, prostok¹tnym,

trójk¹tnym, pi³okszta³tnym),

ród³a sterowane,

zawory energoelektroniczne (diody, tyry-

story, tranzystory),

silnik pr¹du sta³ego,

sprzê¿enia magnetyczne i inne.

Ka¿dy z elementów jest charakteryzowany

przez zestaw parametrów, które mog¹ byæ

modyfikowane, co umo¿liwia u¿ytkownikowi

praktycznie dowolne modelowanie ka¿dego

elementu. Na przyk³ad, ród³o napiêciowe

mo¿e pos³u¿yæ jako akumulator samochodo-

wy (parametry: wymuszenie sta³e, U = 12 V)

lub jako gniazdko elektryczne w domu (para-

metry: wymuszenie sinusoidalne, U = 220 V, f =

50 Hz).

Program umo¿liwia generowanie przebiegów

czasowych dowolnych napiêæ, pr¹dów i mocy

badanego obwodu (rys.2), a dla silnika rów-

nie¿ prêdkoci obrotowej. Ponadto istnieje mo¿-

liwoæ badania transmitancji napiêciowej uk³a-

dów pasywnych uzyskujemy wtedy charakte-

rystyki amplitudowe (rys.3), fazowe oraz wykre-

sy biegunowe na p³aszczynie zespolonej.

Jedn¹ z funkcji programu jest symulowanie

wskazañ mierników elektrycznych. U¿ytkow-

nik mo¿e wybraæ odpowiedni kompromis miê-

dzy szybkoci¹, a dok³adnoci¹ obliczeñ. Na-

le¿y przy tym zauwa¿yæ, ¿e nie trzeba wpisy-

waæ bezporednio wartoci kroku, co nie dla

ka¿dego by³oby ³atwe do okrelenia, lecz wy-

starczy ustawiæ suwak znajduj¹cy siê w polu

dialogowym symulacji w odpowiedniej pozycji.

Program automatycznie ustala wartoæ kroku

obliczeniowego na podstawie czasu symula-

cji oraz ustawienia opisywanego suwaka. Wy-

nikiem przeprowadzenia procesu symulacyj-

nego jest zapisanie do pamiêci wirtualnej kom-

putera wszystkich potencja³ów wêz³owych

oraz wszystkich pr¹dów ga³êziowych badane-

go obwodu. W ten sposób u¿ytkownik mo¿e

ogl¹daæ dowolne przebiegi napiêæ, pr¹dów

i mocy po jednokrotnym przeprowadzeniu sy-

mulacji.

Program udostêpnia równie¿ funkcjê kontynu-

Radioelektronik Audio-HiFi-Video 1/2000

PROGRAM DO SYMULACJI UK£ADÓW

ELEKTRYCZNYCH _ ELEKTROSYM V.2.0

Rys. 1.

Schemat

uk³adu

energo-

elektronicznego

Rys. 2.
Przebiegi
czasowe
napiêcia,
pr¹du i mocy

owania symulacji czasowej, czyli otrzymywa-

nie przebiegów wystêpuj¹cych w uk³adzie po

chwili zakoñczenia bie¿¹cej symulacji

z uwzglêdnieniem warunków pocz¹tkowych

z niej wynikaj¹cych. Wywietlane wykresy ma-

j¹ automatycznie dobieran¹ skalê wartoci,

co zwalnia u¿ytkownika z koniecznoci jej

przewidywania. Taka opcja jest ustawiona do-

mylnie, jednak w razie potrzeby istnieje mo¿-

liwoæ rêcznego wyboru skali.

Program wyposa¿ony jest w interakcyjn¹ po-

moc przy tworzeniu schematu i przeprowa-

dzaniu symulacji. System pomocy podzielony

jest na dwie czêci: strony tematyczne opi-

suj¹ce szczegó³owo ca³oæ programu, jego

cechy i funkcje, oraz pytania i odpowiedzi

zwi¹zane z najwa¿niejszymi zagadnieniami.

Dzia³anie programu jest oparte na wykorzysta-

niu podstawowych praw elektrotechniki, ta-

kich jak dwa prawa Kirchhoffa i prawo Ohma.

Utworzony graficznie schemat obwodu elek-

trycznego jest automatycznie przetwarzany

na model matematyczny o sta³ej strukturze,

której analiza odbywa siê metod¹ potencja³ów

wêz³owych. Stosowane s¹ uogólnione mode-

le dyskretne elementów elektrycznych, sto-

warzyszone z algorytmem ca³kowania nume-

rycznego (algorytm interpolacyjny Eulera). Me-

toda potencja³ów wêz³owych umo¿liwi³a upro-

szczenie funkcji obliczeniowych odpowiedzial-

nych za prawid³owe dzia³anie programu, co

mia³o bezporedni wp³yw na ich niezawod-

noæ i szybkoæ wykonania.

Jedn¹ z zalet programu jest równie¿ bardzo

efektywne wykorzystanie zasobów pamiêcio-

wych komputera. W programie ElektroSym

intensywnie wykorzystywany jest mechanizm

dynamicznego przydzia³u pamiêci, który umo¿-

liwia wykorzystanie pamiêci wirtualnej kom-

putera. Pojemnoæ pamiêci wirtualnej mo¿e

byæ znacznie wiêksza ni¿ pojemnoæ RAM, to-

te¿ ryzyko jej przepe³nienia jest niewielkie.

Poza tym wykorzystanie jêzyka C++ wraz z je-

go pe³nymi mo¿liwociami programowania

obiektowego i optymalizacji kodu ród³owe-

go przyczyni³o siê do zapewnienia du¿ej szyb-

koci dzia³ania.

Wymagania sprzêtowe s¹ niewygórowane.

Program mo¿e funkcjonowaæ w ka¿dym kom-

puterze, w którym zainstalowany jest system

Microsoft Windows 95, Windows 98 lub Win-

dows NT, niezale¿nie od parametrów hardwa-

owych. W celu uzyskania sprawnoci dzia-

³ania programu zaleca siê nastêpuj¹ce ele-

menty sprzêtu (przynajmniej):

procesor Pentium 200 lub AMD K-6 200,

pamiêæ RAM o pojemnoci 16 MB,

monitor 15-calowy,

rozdzielczoæ grafiki 800x600 HighColor,

drukarka kolorowa.

Program jest przeznaczony do badania dowol-

nych obwodów elektrycznych, a szczególnie

dobrze sprawdza siê w uk³adach energoelek-

tronicznych. Symulacja wszelkiego rodzaju

przekszta³tników nie sprawia ¿adnych trud-

noci. Analiza stanów nieustalonych, otrzy-

mywanie wykresów czêstotliwociowych trans-

mitancji uk³adów pasywnych, symulacja wska-

zañ mierników to g³ówne obszary zastoso-

wania programu.

ElektroSym v.2.0 ma cechy, które powoduj¹, ¿e

chêtnie jest wykorzystywany przez in¿ynie-

rów elektryków, studentów uczelni technicz-

nych, a tak¿e uczniów szkó³ technicznych.

Sebastian Sobel

Rys. 3. Charakterystyki czêstotliwociowe filtrów: dolno-, rodkowo- i górnoprzepustowego

Radioelektronik Audio-HiFi-Video 1/2000

CENTRUM ZARZ¥DZANIA
SIECI¥ PTK CENTERTEL

Nowootwarte Centrum Zarz¹dzania Sieci¹ jest zlokalizowane w War-

szawie. Jest to jeden z liczniejszych dzia³ów Pionu Technicznego,

który sprawuje nadzór nad zasobami sieci 24 godziny na dobê, 7 dni

w tygodniu, przez 365 dni w roku. Centrum to miejsce, w którym s¹ gro-

madzone informacje o aktualnym stanie sieci. Podstawowym zadaniem

Centrum jest szybkie reagowanie na stany awaryjne pojawiaj¹ce siê

w sieci, a tak¿e prowadzenie analiz w trybie ci¹g³ym w celu wyelimino-

wania problemów sieciowych mog¹cych wp³ywaæ na jakoæ wiad-

czonych us³ug. PTK Centertel jest jedynym operatorem w Polsce,

który wiadczy us³ugi telefonii komórkowej dwóch systemów analo-

gowego NMT 450i oraz cyfrowego GSM 1800. Czêæ radiowa sieci GSM

1800 budowana jest przy wykorzystaniu sprzêtu dwóch dostawców

Nokii i Nortela. Wdro¿one do eksploatacji systemy zarz¹dzania dzia³a-

j¹ w systemach operacyjnych UNIX oraz bazach danych ORACLE. Za-

stosowany system zarz¹dzania sieci¹ sk³ada siê z podsystemów ni¿-

szego i wy¿szego rzêdu. Do zadañ podsystemów ni¿szego rzêdu na-

le¿y obs³uga poszczególnych elementów sk³adowych sieci PTK Cen-

tertel. Nadrzêdn¹ rolê nad nimi spe³nia podsystem wy¿szego rzêdu NMS

5000 wraz z Hurtowni¹ danych. Umo¿liwiaj¹ one dokonywanie ana-

liz d³ugoterminowych, ledzenie tendencji rozwojowych sieci oraz

nadzorowania stanu sieci z jednego punktu _ Centrum Zarz¹dzania Sie-

ci¹. Dowiadczenie zdobyte w trakcie minionego czasu bêdzie na

pewno bardzo pomocne przy wprowadzaniu na rynek us³ug dwuzakre-

sowych _ GSM 1800 / GSM 900.

(cr)

Radioelektronik Audio-HiFi-Video 1/2000

S£OWNICZEK NAZW

SKRÓTÓW

OBCOJÊZYCZNYCH

(4)

PTC (positive temperature coefficient) _ dodatni

wspó³czynnik zmian cieplnych

QPSK (quadrature phase shift keying) _ modula-

cja kwadraturowa z cyfrowym przesuwaniem fazy,

stosowana m.in. w systemie NICAM (4/98 - 30)

rail-to rail (szyna - szyna) _ uk³ady (zw³aszcza

wzmacniacze) pe³nozakresowe, w których zakres

sygna³u mo¿e byæ bardzo bliski zakresowi napiêæ

na szynach zasilaj¹cych (9/98 -27)

RDS (Radio Data System) _ radiowy system

informacji drogowej (2/97 - 52)

RISC (Reduced Instruction Set Computer) _

komputer o zredukowanej liczbie rozkazów

RMS (root mean square) _ wartoæ skuteczna

(9/97 -36)

roaming _ w telefonii komórkowej us³uga umo¿li-

wiaj¹ca realizacjê po³¹czeñ poza w³asn¹ sieci¹

(12/97 - 22)

SDCD (Super Density Compact Disc) _ standard

zapisu i odczytu na p³ytach DVD opracowany przez

konsorcjum Toshiby (1/97 - 4, 5/99 - 54)

SDDS (Sony Dynamic Digital Sound) _ cyfrowy

system kinowego dwiêku dookólnego (7/99 - 38)

SDH (Synchronous Digital Hierarchy) _ technika

synchronicznej transmisji informacji stosowana np.

w telewizji interakcyjnej (2/98 - 4)

set top box _ przystawka do telewizora z przetwor-

nikiem sygna³u cyfrowego na analogowy, stosowa-

na w telewizji satelitarnej, tzw. przystawka abo-

nencka (2/97 - 3)

sleep timer _ uk³ad powoduj¹cy wy³¹czenie urz¹-

dzenia (np. telewizora) po okrelonym czasie

SMS (Short Message Service) _krótkie wiadomo-

ci tekstowe, np. w telefonii komórkowej

stand by _ stan oczekiwania przyrz¹du, z poborem

pr¹du zredukowanym w stosunku do stanu normal-

nej pracy

STN (Super Twisted Nematic) _ rodzaj ciek³ych

kryszta³ów (7/98 -15)

Super Audio CD _ standard zapisu i odczytu

dwiêku na p³ytach CD opracowany przez firmy

Philips i Sony (6/99 - 52, 9/99 - 40)

surround (dos³. otoczenie) _ okrelenie u¿ywane

jako nazwa dwiêku dookólnego

TACAN (Tactical Air Navigation) _ system nawiga-

cji lotniczej bliskiego zasiêgu (11/97 - 40)

TACS (Total Acces Communication System) _

system analogowej telefonii komórkowej w Wielkiej

Brytanii, Hiszpanii i Irlandii

MINIATUROWY

SYSTEM

DOZORUJ¥CY

Urz¹dzenie jest

przeznaczone do ochrony,

przez obserwacjê

i nas³uch, pomieszczeñ,

budynków, wa¿nych

fragmentów terenu.

Bardzo dobrze nadaje siê

do kontroli pokoju,

w którym s¹ dzieci.

Jego g³ówne zalety to

ma³e wymiary i prosta

konstrukcja.

Opis i dzia³anie uk³adu

Urz¹dzenie sk³ada siê z miniaturowej kamery

wideo CCD, owietlacza wyposa¿onego w dio-

dy emituj¹ce promieniowanie podczerwone

oraz mikrofonu ze wzmacniaczem.

Do p³ytki drukowanej, na której znajduj¹ siê ele-

menty uk³adu elektronicznego, w tym diody

owietlacza oraz mikrofon, jest przymocowa-

na kamera wideo (rys. 1). Kamera jest goto-

wym urz¹dzeniem produkcji firmy Sharp.

Omawiane urz¹dzenie dozoruj¹ce do³¹cza

siê do dowolnego odbiornika telewizyjnego,

maj¹cego standardowe wejcia audio i wideo,

albo magnetowidu.

Tor audio uk³adu (rys. 2) zaczyna siê od mi-

krofonu elektretowego MIC polaryzowanego

przez rezystor R1. Dwójnik z elementami R2

i C1 t³umi zak³ócenia z linii zasilaj¹cej i zapobie-

ga przedostawaniu siê ich do dalszych stopni.

Sygna³ z mikrofonu z na³o¿on¹ sk³adow¹ sta-

³¹ trafia do stopnia wzmacniaj¹cego z wzmac-

niaczem operacyjnym US1a. Z wyjcia wzmac-

niacza sygna³ jest doprowadzany, przez konden-

sator oddzielaj¹cy C3, do wyjcia AUDIO.

Drugim blokiem urz¹dzenia jest owietlacz

z³o¿ony z diod elektroluminescencyjnych IRED

(emituj¹cych promieniowanie w zakresie bli-

skiej podczerwieni). Tak du¿a liczba diod, przy

niskim napiêciu zasilaj¹cym nie pozwala na po-

³¹czenie szeregowe wszystkich diod, zastoso-

wano wiêc po³¹czenia mieszane, szeregowo-

równoleg³e, polegaj¹ce na ³¹czeniu diod w sek-

cje po 5 sztuk wraz z tranzystorem steruj¹cym.

Dziêki takiemu rozwi¹zaniu mo¿na montowaæ

tylko czêæ diod, np. 5, 10, 15, 20.

Rys. 2. Schemat uk³adu

Rys. 1.

Modu³ elektroniczny

i kamera

Poszczególne sekcje diod s¹ sterowane przez

klucze z tranzystorami T1

T5, których bazy s¹

po³¹czone z wyjciem wzmacniacza opera-

cyjnego US1b. Wejcie (k.5) tego wzmacnia-

cza, polaryzowane przez dzielnik napiêcia

z rezystorami R5 i R6, mo¿e byæ blokowane

przez po³¹czenie diody D1 z mas¹. S³u¿y do

tego wy³¹cznik (owietlenia), zainstalowany

poza uk³adem w miejscu wybranym przez

u¿ytkownika.

Monta¿ i uruchomienie

Uk³ad montujemy na p³ytce drukowanej (rys.

3) zgodnie z rys. 4 przedstawiaj¹cym rozmie-

szczenie elementów.

Nale¿y pamiêtaæ, ¿e takie elementy jak: tran-

zystory, diody, uk³ady scalone, kondensatory

elektrolityczne oraz mikrofon elektretowy, wy-

magaj¹ w³aciwego kierunku wlutowania.

Omy³kowe odwrócenie koñcówek mo¿e dopro-

wadziæ do uszkodzenia uk³adu. Przed wluto-

waniem mikrofonu niezbêdne jest rozpoznanie

wyprowadzenia ujemnego _ ³¹czy siê ono

z obudow¹ mikrofonu.

Pamiêtajmy, aby mikrofon oraz diody IRED

montowaæ po stronie druku p³ytki monta¿owej

(przeciwnie ni¿ pozosta³e elementy), gdy¿

w przeciwnym razie nie bêdzie mo¿liwe prawi-

d³owe zmontowanie mechaniczne urz¹dzenia.

Liczbê sekcji diod IRED, oznaczonych na

rys. 4 literami od A do E, dobieramy dowiad-

czalnie, tak aby wystarczaj¹co owietla³y do-

zorowany teren.

Po sprawdzeniu monta¿u elektrycznego, a na-

stêpnie skontrolowaniu funkcjonowania uk³a-

TCXO (temperature compensated crystal

oscillator) _ generator kwarcowy skompenso-

wany termicznie

TDMA (time division multiple acces) _ zwielo-

krotnienie dostêpu przez podzia³ czasu, stoso-

wane m.in. w telefonii komórkowej (2/98 -11)

TETRA (Trans European Trunked Radio) _

nazwa europejskiego, ca³kowicie cyfrowego

systemu telefonii trankingowej, z odstêpem

12,5 lub 25 kHz i modulacj¹ DQSPK, stosu-

j¹cy metodê TDMA (3/99 -9)

THD (total harmonic distortion) _ wspó³czyn-

nik zawartoci harmonicznych (5/97 - 57)

TMC (Traffic Message Channel) _ kana³ in-

formacji o ruchu drogowym (6/99 - 7)

TN (Twisted Nematic) _ rodzaj ciek³ego kry-

szta³u _ skrêcony nematyczny (7/98 - 15)

TSS (Thyristor Surge Supressor) _ dioda

TSS jest modyfikacj¹ tyrystora, s³u¿y do ogra-

niczania przepiêæ elektrycznych (8/98 - 14)

TVS (Transient Voltage Supression) _ diody

TVS _ rodzaj diod Zenera s³u¿¹cych do ogra-

niczania przepiêæ (8/98 -14)

true RMS (true root mean square) _ rzeczy-

wista wartoæ skuteczna (4/99 - 10)

UART (universal asynchronous receiver-

transmitter) _ uniwersalny asynchroniczny

odbiornik-nadajnik

UMTS (Universal Mobile Telecommunica-

tions Service) _ uniwersalny system teleko-

munikacji ruchomej, który przypuszczalnie

wejdzie do eksploatacji za kilka lat (3/99 -8)

upgrade _ mo¿liwoæ póniejszej rozbudowy

sprzêtu (szczególnie komputerowego)

UPS (Uninterruptible Power Supply) _ zasi-

lacz bezprzerwowy podtrzymuj¹cy napiêcie

w urz¹dzeniu przy braku dop³ywu pr¹du

z sieci zasilaj¹cej (12/96 -37)

VGA (Video Graphics Array) _ standard ko-

lorowej grafiki du¿ej rozdzielczoci

VHS (Video Home System) _ system zapisu

i odczytu dominuj¹cy obecnie w magnetowi-

dach powszechnego u¿ytku

VoD (Video on Demand) _ telewizja na ¿ycze-

nie, us³uga interakcyjna (4/97 - 4)

watchdog (dos³. pies ³añcuchowy) _ spe-

cjalizowany licznik, który pe³ni funkcjê uk³a-

du zabezpieczaj¹cego, zw³aszcza w systemie

z mikroprocesorem, uk³ad alarmowy

zoom _ zmiana wymiaru obrazu (ogniskowej

obiektywu) _ np. w kamerach

(mn)

S£OWNICZEK ...

Radioelektronik Audio-HiFi-Video 1/2000

du, przy³¹cza siê przewody kamery do z³¹-

cza CAM. Ostatnim etapem monta¿u jest przy-

mocowanie kamery do p³ytki drukowanej i usta-

wienie jej w p³aszczyznach pionowej i pozio-

mej, tak aby jej obiektyw by³ skierowany na ob-

serwowany obszar.

Wejcia audio i wideo odbiornika telewizyjne-

go lub magnetowidu ³¹czy siê ekranowanym

przewodem z odpowiednimi koñcówkami z³¹-

cza OUT urz¹dzenia. Je¿eli telewizor i ma-

gnetowid maj¹ wy³¹cznie gniazda Scart to

wejcie audio ma koñcówki 2, 6, wejcie wideo

koñcówki 20, masa _ koñcówki 21, 4, 17.

Uwaga. Kamera jest przystosowana do pracy

w pomieszczeniach zamkniêtych. Je¿eli bêdzie

nara¿ona na wp³ywy atmosferyczne, np.

deszcz albo na py³, to powinna byæ umie-

szczona w przezroczystej os³onie. Obiekty-

wu kamery nie wolno kierowaæ w stronê s³oñ-

ca lub ród³a bardzo silnego wiat³a. Grozi to

jej uszkodzeniem.

Wa¿niejsze dane techniczne

Kamera BC431

Czu³oæ: 0,1

Rozdzielczoæ: 380

linii

Przetwornik obrazu 1/3 CCD

(monochromatyczny)

Poziom sygna³ów video:

1,0 V

/75

Ω

Zasilanie: 12

V DC,

110

Temperatura pracy:

_20

+55

Wilgotnoæ: 85%

max

Zasilanie ca³ego urz¹dzenia:

24 V, 0,8 A.

D26 diody IRED LD 271

Rys. 3. P³ytka drukowana (skala 1:1)

Rys. 4. Rozmieszczenie elementów na p³ytce

Z PRAKT

YKI

Opracowano przy wspó³pracy z firm¹

Nord Elektronik 76-270 Ustka

ul. Kopernika 22

Tel./fax (0-59) 814 61 54

Z PRAKTYKI

Radioelektronik Audio-HiFi-Video 1/2000

Indukcyjnoæ cewki

mo¿na mierzyæ

czêstociomierzem.

opularny uk³ad scalony 555

jest stosowany na ogó³ do

generacji impulsów prosto-

k¹tnych o okrelonych pa-

rametrach, które s¹ uzale¿-

nione od wartoci do³¹czo-

nych do uk³adu elementów

zewnêtrznych. Uk³ady ge-

neruj¹ce pojedyncze impulsy prostok¹tne,

falê prostok¹tn¹ itp. by³y niejednokrotnie pu-

blikowane w naszym pimie. Wypada jedynie

przypomnieæ, ¿e szerokoæ impulsu wyjcio-

wego jest wprost proporcjonalna do wartoci

sta³ej czasowej _ iloczynu elementów C1

i R1 do³¹czonych do wejæ THReshold (próg)

i DIScharge (roz³adowanie) uk³adu scalone-

go (rys.1). Czas trwania ti impulsu wyjciowe-

go wyra¿a siê zale¿noci¹:

= 1,1 . C1 . R1 (1)

Elementy C1 i R1 stanowi¹ uk³ad ca³kuj¹cy,

którego wejciem jest górne (na rys. 1) wypro-

wadzenie rezystora R1, a wyjciem _ punkt

po³¹czenia C1 i R1. Wejcie jest po³¹czone

ze ród³em zasilania, a wyjcie z wejciem

THR uk³adu scalonego. Doprowadzenie do

wejcia TRigger (wyzwalanie) impulsu

o ostrym zboczu opadaj¹cym powoduje roz-

poczêcie procesu generacji impulsu prosto-

k¹tnego na wyjciu uk³adu scalonego 555.

Nastêpuje szybkie roz³adowanie kondensa-

tora C1 przez jeden z tranzystorów znajduj¹-

cych siê wewn¹trz uk³adu scalonego. Po roz-

³adowaniu go zaczyna siê proces ponowne-

go ³adowania, ze ród³a zasilania przez rezy-

stor R1. Iloczyn wartoci pojemnoci C1 i re-

zystancji R1 decyduje o szybkoci i czasie

trwania ³adowania. Proces trwa dopóty, do-

póki napiêcie na kondensatorze nie przekro-

czy 2/3 napiêcia zasilania. Czas trwania im-

pulsu wyra¿a siê wzorem (1). Ta w³aciwoæ

uk³adu scalonego 555 bywa wykorzystywana

do bezporednich pomiarów pojemnoci. Ta-

ka przystawka pomiarowa by³a ju¿ opisywa-

na w Radioelektroniku.

Je¿eli uk³ad ca³kuj¹cy, z³o¿ony z C1 i R1,

zostanie zast¹piony uk³adem z³o¿onym

z cewki o indukcyjnoci L1, rezystora o rezy-

stancji R1 i klucza K, rozwieranego na krót-

ko po doprowadzeniu impulsu wyzwalaj¹ce-

go (przy czym cewka zostanie w³¹czona

w miejsce rezystora R1, a rezystor zamiast

kondensatora C1), to dzia³anie uk³adu nie

zmieni siê _ bêdzie generowa³ impulsy prosto-

k¹tne. Generacja rozpocznie siê w momen-

cie, w którym zostanie chwilowo przerwany

przep³yw pr¹du przez cewkê, a skoñczy siê

wówczas, gdy pr¹d w cewce osi¹gnie war-

toæ, przy której spadek napiêcia na rezy-

storze R1 przekroczy 2/3 napiêcia zasilania.

Je¿eli dodatkowo bêdzie spe³niony warunek

równoci sta³ych czasowych C1 . R1 i L1/R1,

to szerokoci generowanych impulsów bêd¹

takie same jak przed zmian¹, a zatem mo¿-

na zapisaæ, ¿e uk³ad generuje (po wyzwole-

niu) impuls prostok¹tny o czasie trwania:

Taki uk³ad nie znajduje szerszego zastosowa-

nia do generacji impulsów, poniewa¿ cewki s¹

elementami trudniej dostêpnymi i dro¿szymi

ni¿ kondensatory. Mo¿e znaleæ jednak zasto-

sowanie do pomiarów indukcyjnoci cewek.

= ⋅

11 11

( )

Je¿eli wartoæ rezystancji R1 bêdzie wynosi-

³a 1,1

Ω

, to szerokoæ generowanego impul-

su wyra¿ona w sekundach bêdzie liczbowo

równa indukcyjnoci cewki wyra¿onej w hen-

rach. Pomiaru szerokoci generowanego im-

pulsu mo¿na dokonaæ dowolnym czêstocio-

mierzem licz¹cym. Uk³ad z cewk¹ o indukcyj-

noci 1 H bêdzie generowa³ impuls o czasie

trwania równym 1 s. W praktyce wygodniej

jest stosowaæ rezystory o wiêkszych rezy-

stancjach, np. 1 k

Ω

; w takiej sytuacji szero-

koæ impulsu wyniesie 1 ms. Wartoæ liczbo-

wa czasu trwania impulsu w [ms] wskazy-

wana przez przyrz¹d jest zatem równa in-

dukcyjnoci wyra¿onej w [H].

Schemat prostej przystawki pomiarowej do

licznika, umo¿liwiaj¹cej bezporedni odczyt in-

dukcyjnoci przedstawiono na rys. 2. Po na-

ciniêciu przycisku J1 uk³ad generuje na wyj-

ciu (Wy) impuls prostok¹tny, który jest dopro-

wadzany do wejcia czêstociomierza/czaso-

mierza.

Poniewa¿ impulsy uzyskiwane z przycisków

i innych podobnych elementów stykowych

nie odpowiadaj¹ w pe³ni wymaganiom stawia-

nym przez wejcie wyzwalaj¹ce uk³adu 555,

CYFROWY POMIAR

INDUKCYJNOCI

CEWEK

Zakres pomiarowy L

Wartoci R2 dla ró¿nych zakresów pomiaru czasu [

Ω

]

[H]

10 ms

0,1 ms

0,001 ms

0,01

1 11k

110

100m

110k

1,1k x

0,1

10m 1,1M

11k

110

0,01

110k

1,1k

Wartoci R2 dla ró¿nych zakresów pomiaru indukcyjnoci

x - zakresy nie zalecane

Rys.1. Multiwibrator monostabilny

z uk³adem scalonym 555

Rys. 2. Schemat przystawki do pomiaru

indukcyjnoci z uk³adem scalonym 555

+ 5 V

Masa

wiêc do wytworzenia impulsu wyzwalaj¹cego

zastosowano uk³ad z³o¿ony z bramki NAND

(U2A), kondensatora i dwóch rezystorów.

Chwilowe naciniêcie przycisku powoduje,

¿e na wejciach bramki pojawia siê niski stan

logiczny (L). W tym samym momencie (po po-

miniêciu czasu propagacji wyra¿aj¹cego siê

w nanosekundach) na jej wyjciu pojawia siê

impuls prostok¹tny o przednim zboczu opa-

R1, to napiêcie wzrasta do wartoci równej

2/3 napiêcia zasilaj¹cego. W tym czasie wyj-

cie uk³adu znajduje siê w stanie H. Po osi¹-

gniêciu przez napiêcie na wejciu TR wy-

mienionej wartoci nastêpuje zmiana stanu

wyjcia uk³adu (O) _ koniec procesu genera-

cji. Szerokoæ wytworzonego impulsu jest

miar¹ wartoci indukcyjnoci cewki.

Przystawka mo¿e s³u¿yæ do pomiarów in-

dukcyjnoci cewek w ró¿nych zakresach.

Doboru zakresu dokonuje siê na miarê po-

trzeb i mo¿liwoci pomiarowych licznika, np.

licznik o zakresie pomiarowym czasu trwania

pojedynczych impulsów równym 1 ms, mo¿e

s³u¿yæ do pomiaru cewek o indukcyjnociach

do 1 H. W tablicy podano zalecane zakresy

pomiarowe indukcyjnoci i odpowiadaj¹ce

im wartoci rezystancji R1, dla wymienione-

go zakresu pomiarowego czasu trwania

impulsu.

Na rys. 3 przedstawiono p³ytkê drukowan¹

uk³adu, a na rys. 4 rozmieszczenie elemen-

tów.

(cr)

Radioelektronik Audio-HiFi-Video 1/2000

Rys.3. P³ytka drukowana przystawki do pomiaru

indukcyjnoci (skala 1:1)

Rys. 4. Rozmieszczenie elementów na p³ytce

drukowanej przystawki do pomiaru indukcyjnoci

daj¹cym. Powstaj¹cy krótki impuls jest

doprowadzany przez kondensator C3 do wej-

cia wyzwalaj¹cego TR uk³adu scalonego

555. Nastêpuje wówczas zmiana stanu na

wyjciu uk³adu 555, z L na H, co wywo³uje za-

tkanie tranzystora T1 i wejcie w stan przewo-

dzenia (a nawet nasycenia) tranzystora T2.

W tej sytuacji zaczyna siê narastanie pr¹du

w cewce L1 i wzrost napiêcia na rezystorze

Z PRAKTYKI

Radioelektronik Audio-HiFi-Video 1/2000

Uk³ad do programowania

mikrokomputerów

jednouk³adowych Atmel

serii AT89Cx51

ikrokomputery

AT89Cx51 nale-

¿¹ do popularnej

rodziny MCS-51,

a ich najwiêksz¹

zalet¹ jest po³¹-

czenie w jednej

obudowie jedno-

stki centralnej (CPU) oraz pamiêci b³yskowej

(flash) kodu u¿ytkownika. Mo¿liwoci tych

uk³adów mo¿na jednak dopiero w pe³ni doce-

niæ posiadaj¹c odpowiedni programator. Opi-

sany uk³ad s³u¿y do programowania mikro-

komputerów jednouk³adowych rodziny

AT89Cx51 firmy Atmel, takich jak AT89C1051

z pamiêci¹ flash o pojemnoci 1 kB oraz

AT89C2051 z pamiêci¹ flash o pojemnoci

2 kB. W odró¿nieniu od programatorów dostêp-

nych na rynku, charakteryzuje go prosta budo-

wa, niski koszt oraz mo¿liwoæ samodzielne-

go wykonania przez ka¿dego elektronika.

W sk³ad programatora wchodzi uk³ad elektro-

niczny, po³¹czony z komputerem przez port

drukarki, wymuszaj¹cy odpowiednie stany lo-

giczne na wejciach mikrokomputera oraz pro-

gram do komputera klasy PC, steruj¹cy prac¹

programatora oraz umo¿liwiaj¹cy komunikowa-

nie siê z u¿ytkownikiem.

Opis uk³adu

Schemat programatora jest przedstawiony na

rys.1. Uk³ad jest do³¹czony do wyjcia ³¹cza

równoleg³ego (portu drukarki) LPT1 lub LPT2.

W tablicy przedstawiono opis wyprowadzeñ te-

go ³¹cza, odpowiadaj¹cych im rejestrów umie-

szczonych w przestrzeni adresowej PC oraz

oznaczeñ u¿ytych w programie steruj¹cym.

Programowany uk³ad scalony AT89Cx51 zo-

sta³ oznaczony jako U1. Wspólpracuje on

z uk³adem scalonym U2 (zespó³ czterech prze-

rzutników D _ 74173), którego zadaniem jest

ustawienie na wejciach (S0, S1, S2 i S3) mi-

krokomputera U1, odpowiedniego trybu progra-

mowania pamiêci flash. Uk³ady scalone U3

i U4 (równie¿ przerzutniki 74173) s³u¿¹ do

transmisji danych programuj¹cych (8 bitów

oznaczonych od D0 do D7).

Dane (bity oznaczone C0, C1, C2 i C3) s¹

doprowadzane do wejæ uk³adów scalonych

U2, U3, U4. Stany ich wejæ s¹ zapamiêtywa-

ne na wyjciach po doprowadzeniu sygna³u

o zboczu narastaj¹cym (MODE - U2, DATAL

- U3 i DATAH - U4) do odpowiedniego wejcia

taktuj¹cego (CLK).

Uk³ady scalone U5 i U6 oraz elementy R1, P1

i P2 tworz¹ obwód sygna³u RST. W zale¿no-

ci od stanów logicznych na wyjciach inwer-

terów U5A i U5B potencjometry P1 lub P2 s¹

³¹czone z punktem o potencjale masy. Tym

sposobem na wyjciu stabilizatora U6 jest

ustawiane odpowiednie napiêcie programu-

j¹ce. Zadaniem bramki U5C jest ustawianie ze-

rowego potencja³u na wejciu ADJ stabilizato-

ra, co powoduje ustalenie na wartoci sygna-

³u RST bliskiej zeru. Dziêki wykorzystaniu ja-

ko P1 i P2 potencjometrów helitrim mo¿liwa

jest precyzyjna kalibracja poziomów napiêæ.

Wartoæ sygna³u RSTjest prze³¹czana przez

sygna³y na wyjciach V1, V2 i V3 portu drukar-

ki. Oprócz czterech bitów trybu programowa-

nia, bajtu danych i sygna³u RST do wejæ mi-

krokomputera s¹ doprowadzane równie¿ sy-

gna³y X1 oraz PROG.

Uk³ad U7 oraz elementy C1, C2, C3 i C4 two-

rz¹ zasilacz stabilizowany o napiêciu wyjcio-

wym +5 V. Kondensatory C5

C9 umieszczo-

ne s¹ przy ka¿dym z uk³adów scalonych i pe³-

ni¹ funkcje elementów odsprzêgaj¹cych.

Program steruj¹cy

Program steruj¹cy zosta³ napisany w jêzyku

. Po uruchomieniu programu u¿ytkownik

proszony jest o podanie nazwy portu drukar-

ki, do którego pod³¹czony jest programator

(LPT1 lub LPT2) oraz trybu pracy (kalibracja,

zapis danych kodu, zapis blokady _ bit 1,

zapis blokady _ bit 2, kasowanie pamiêci).

W przypadku wybrania opcji zapisu danych ko-

nieczne jest podanie nazwy pliku, w którym za-

pisany jest kod programu wraz z pe³n¹ cie¿-

k¹ dostêpu. Pamiêæ flash mikrokomputera jest

programowana bajt po bajcie. Powtórne zapro-

PROGRAMATOR

MIKROKOMPUTERÓW

AT89CX51

Osoby zaineresowane mog¹ skopiowaæ program

z redakcyjnej strony WWW

Port drukarki

Oznaczenie

Adres

Numer bitu

Koñcówka

Oznaczenie

0 2

1 3

2 4

Wyjciowy LPT1 378H

5 C3

LPT2 278H

6 DATAL

5 7

DATAH

6 8

MODE

7 9

PROG

0 1

Steruj¹cy LPT1 37AH 1

14 V1

LPT2 27AH 2

16 V2

3 17

Port drukarki

Rys. 1.

Schemat

programatora

gramowanie pamiêci wymaga jej uprzedniego skasowania.

Zapisanie pierwszego bitu blokady powoduje, ¿e niemo¿liwe

jest dalsze programowanie pamiêci flash. Zapisanie obu bi-

tów blokady powoduje, ¿e niemo¿liwe jest zarówno progra-

mowanie jak i weryfikacja pamiêci. Tryb kalibracji wykorzy-

stywany jest wy³¹cznie przy uruchamianiu programatora.

Programowanie pamiêci przeprowadzane jest wed³ug na-

stêpuj¹cego algorytmu:

W³¹czenie zasilania

1. Stan niski na RST i XTAL1

2. Odczekanie co najmniej 10 ms

3. Stan wysoki na RST

4. Stan wysoki na PROG

Programowanie

5. Ustawienie odpowiedniego trybu programowania

MODE (S0

S3)

6. 12 V na RST

7. W przypadku wybrania kasowania uk³adu

lub zapisu bitu blokady _ podanie impulsu

na PROG i przejcie do 12 (Wy³¹czenie zasilania)

8. W przypadku wybrania zapisu danych _ podanie

bajtu danych D0

9. Impuls zapisuj¹cy bajt danych na PROG

10. Impuls zwiêkszaj¹cy stan wewnêtrznego licznika

adresów na X1

11. Powrót do punktu 8, a¿ do zapisania wszystkich

bajtów danych

III

Wy³¹czenie zasilania

12. Stan niski na X1

13. Stan niski na RST
Program jest przystosowany do odczytu danych kodu z pli-

ków zapisanych w formacie Intel-Hex. Pliki w tym formacie

generuj¹ wszystkie asemblery i kompilatory jêzyka C dla mi-

krokomputerów rodziny MCS-51.

Ze wzglêdu na maksymaln¹ prostotê uk³adu i programu nie-

mo¿liwa jest weryfikacja zapisanych danych.

Uruchomienie programatora

Na rys. 2 i 3 jest przedstawiona p³ytka drukowana progra-

matora, natomiast rozmieszczenie elementów przedsta-

wiono na rys.4.

P³ytka jest przystosowana do wlutowania, pod programowa-

ny mikrokomputer, taniej podstawki DIL. Uk³ad zawiera nie-

wiele elementów, a jego du¿e mo¿liwoci tkwi¹ w programie

steruj¹cym. Program mo¿na uruchomiæ na ka¿dym kompu-

terze PC wyposa¿onym w port drukarki.

Po do³¹czeniu uk³adu do komputera konieczne jest ustawie-

nie poziomów napiêæ RST. S³u¿y do tego opcja Kalibracja.

Po uruchomieniu programu nale¿y wybraæ tryb kalibracji,

a nastêpnie zgodnie z poleceniami najpierw ustawiæ +5 V po-

tencjometrem P1, a nastêpnie +12 V potencjometrem P2 na

wejciu RST programowanego mikrokomputera. Po prze-

prowadzonej kalibracji programator jest gotowy do pracy.

Wojciech Nowakowski

Kompilatory C

DCF77

GPS

Firmy HiTech

Czytniki zbli¿eniowe RFID

Systemy Rejestracji
Czasu Pracy

Kontrola Dostêpu

Identyfikatory zbli¿eniowe

Zamki zbli¿eniowe

Odbiorniki
DCF77
Sieci zegarów
Zegary do
synchronizacji
systemów
komputerowych
atomowym
wzorcem czasu
DCF77 i z GPS

AMART

Logic

04-963 Warszawa 90

ul. Derkaczy 77

tel./fax (022) 612 69 14,

872 46 44

info

amart.com.pl

www.amart.com.pl

Radioelektronik Audio-HiFi-Video 1/2000

Rys. 4. Rozmieszczenie elementów na p³ytce drukowanej programatora

Rys. 2. P³ytka drukowana programatora _ strona elementów (skala 1:1)

Rys. 3. P³ytka drukowana programatora _ strona druku (skala 1:1)

... czyli o jej wp³ywie

na jakoæ ³¹cznoci

i sposobach

obiektywnego pomiaru

jakoci i zrozumia³oci.

o transceiverów typu

TS440, TS930, TS940

firma Kenwood zaleca

stosowanie mikrofonu

sto³owego typu MIC-60.

Quasi-studyjna jakoæ

modulacji emisji SSB

nie odpowiada wyma-

ganiom pracy z odleg³ymi stacjami, przy s³a-

bych sygna³ach odbieranych w gorszych wa-

runkach propagacyjnych. Aby okreliæ spo-

sób poprawy, zosta³y wykonane stosowne po-

miary w³aciwoci samego mikrofonu bez

wzmacniacza oraz ca³ego toru modulacyjne-

go w urz¹dzeniu TS940S. Przedstawione zo-

stan¹ wyniki analiz, kierunki oraz sposoby po-

stêpowania przy indywidualnych korekcjach

charakterystyki toru modulacyjnego nadajników

SSB. Jakoæ emisji po wykonanych zmianach

jest nienaganna, z doskona³¹ wyrazistoci¹.

Czynniki wp³ywaj¹ce

na jakoæ sygna³u

w nadajnikach SSB

W radiokomunikacji zale¿y g³ównie na zacho-

waniu zrozumia³oci przenoszonej mowy z za-

chowaniem w niewielkim stopniu indywidual-

nych cech g³osowych operatora. Indywidualne

dopasowanie charakterystyki jest potrzebne

w przypadku ma³o radiofonicznego g³osu.

W celu chocia¿by czêciowego ukrycia wad

wymowy zg³osek (seplenienie, mowa przez

nos), zachodzi niekiedy potrzeba specjalnej

korekty przenoszonego widma czêstotliwoci,

uwypuklenia pewnego fragmentu pasma aku-

stycznego, o który g³os operatora jest upo-

ledzony lub nadmiernie uwypuklony, a jest ko-

nieczny dla lepszej zrozumia³oci. Szerokoæ

pasma modulacji nadajnika jest okrelona

przez filtr formuj¹cy sygna³ SSB i zawiera siê

w granicach 2 do 3,2 kHz. W tym pasmie mo-

¿emy dokonywaæ zmiany charakterystyki toru

akustycznego modulatora, bowiem pozosta³e

czêci widma czêstotliwoci zostaj¹ skutecz-

nie wyt³umione. Zak³adamy tu poprawne

i zgodne z zaleceniami producenta ustawienie

czêstotliwoci pilotów (generatorów fali

nonej) wzglêdem pasma filtru.

TELEKOMU

NIKACJA

Czynniki obni¿aj¹ce

zrozumia³oæ emisji SSB

Tymi czynnikami s¹:

zniekszta³cenia liniowe

zniekszta³cenia nieliniowe

zniekszta³cenia fazowe

wp³yw zak³óceñ i g³onoci sygna³u.

Zale¿noæ zrozumia³oci mowy od szerokoci

pasma czêstotliwoci przedstawiono w tabl. 1.

W radiokomunikacji z modulacj¹ SSB, ograni-

czanie szerokoci pasma akustycznego ma kil-

ka pozytywnych aspektów, a mianowicie

zmniejszenie szerokoci pasma zajmowane-

go w pasmie radiowym, zwiêkszenie efektyw-

noci dyspozycyjnej mocy w.cz., zmniejszenie

poziomu szumów w³asnych nadajnika.

Proces zawê¿ania pasma akustycznego odby-

wa siê zawsze kosztem obni¿enia zrozumia³o-

ci mowy a zale¿noci przedstawiono na rys. 1.

Wywa¿enie odpowiednich proporcji miêdzy

szerokoci¹ przenoszonego pasma a jego

przebiegiem jest zale¿ne od g³osu operatora.

Ze wzglêdu na niestacjonarny charakter mo-

wy, istniej¹ trudnoci z obiektywn¹ ocen¹ zro-

zumia³oci. Miêdzynarodowy Komitet Dorad-

czy do Spraw Telefonii Dalekosiê¿nej CCIF

(Comite Consutatif International des Commu-

nications Telefoniques a Grande Distance)

opracowa³ specjalnie testy do obiektywnego

badania wyrazistoci. Zalecana jest metoda

statystycznego badania wyrazistoci zg³osko-

wej i okrelenia procentowego na podstawie

wyników z testów. Próba polega na mówieniu

do mikrofonu stacji nadawczej tekstu utworzo-

nych sztucznie i nieskorelowanych z sob¹ wy-

razów zwanych logatomami. Logatom sk³ada

siê z trzech samog³osek i spó³g³osek. Tekst

zwykle zawiera 50 logatomów o tym samym

stopniu trudnoci w ich zrozumieniu. Logato-

my opracowane zosta³y w oparciu o sylaby naj-

czêciej wystêpuj¹ce w uniwersalnym jêzy-

ku Esperanto, ale istniej¹ te¿ narodowe zesta-

wy logatomów uwzglêdniaj¹ce specyfikê jêzy-

kow¹ zawart¹ w mowie potocznej. Na potrze-

by poprawy zrozumia³oci przekazywanych

informacji drog¹ telefoniczn¹, zaleca siê u¿y-

wanie popularnych imion w celu jednoznacz-

nego okrelenia tekstu. W jêzyku polskim brak

jest rodzimego pochodzenia wyrazów zaczy-

naj¹cych siê literami X, V, Y, Q, które to litery

w radiokomunikacji miêdzynarodowej s¹ po-

wszechnie stosowane, zachodzi wiêc koniecz-

noæ stosowania uniwersalnych logatomów

do badania wyrazistoci systemów ³¹cznoci,

zgodnie z zaleceniami CCIF.

Przyk³ady zestawów logatomów (listy nr 29

i 37) s¹ zawarte w tablicy 2.

Poprawnoæ odbioru przekazywanego tekstu

równie¿ zale¿y od dykcji, wyrazistoci, dyna-

miki, wymowy odczytuj¹cego. Uzyskana przy

próbie zrozumia³oæ sylabowa 75

85% jest

Radioelektronik Audio-HiFi-Video 1/2000

KSZTA£TOWANIE CHARAKTERYSTYKI

WZMACNIACZA MIKROFONOWEGO

w TRANSCEIVERZE KF

(1)

Zakres czêstotliwoci

Zrozumia³oæ

[Hz]

500

1000

z³a

500

1500

zaledwie wystarczaj¹ca

400

2000

wystarczaj¹ca

300

2500

dobra

200

3500

bardzo dobra

T a b l i c a 1. Zrozumia³oæ mowy w zale¿noci

od szerokoci pasma akustycznego

Lista nr 29

FRUF LOFT

LOS

VLEZ JIRS

NIF

STAL

SLUT

GREV BRIS

MEC SREV

SAK

DAT

ZEC

VUST

SPAL

BLAB STRUS CIP

HIST

PLEP

TES

SOM

KLIZ

SIN

TRUD GAM

ROT

PUD

SLAS KRAFT

SAC

DROV

FOL

KIRS

VUN

NUB

FLEK ROG

PSUG BON BONG GLOR PRIC

MER

STAS

CEM

GING TUR

Lista nr 37

GOV GLUZ TREG FRUL

MAFT

GUP

DREV

JOF

TAV PRUN

NOC

VIRS

KLIP

PSEL

SAS

SUR

BOS

VLAS

PAF ROST

SPEM RER

PLEB

VEC SRIC

KAG

COD

MOB

FLAS CON

STOC

SUS STRAK

STID SLIZ

BRAT

BLUM GRIL

LUR

DIT

KREST

TURS

NET

FAN

ZIFT

HUM

LIS

SONG BING SLEK

T a b l i c a 2. Przyk³adowe zestawy logatomów

Wymowa: C = z, G = d¿, S = sz

Rys. 1. Zrozumia³oæ mowy zale¿nie od sposobu

zawê¿ania pasma akustycznego

^ ^

uwa¿ana za dostateczn¹. Stosown¹ korektê

uwzglêdniaj¹c¹ czynnik wad wymowy mo¿e-

my okreliæ, przeprowadzaj¹c bezporedni

ods³uch bez porednictwa nadajnika i odbior-

nika. Test nale¿y przeprowadzaæ tak, aby s³u-

chaj¹cy nie mia³ mo¿liwoci odczytu z ruchu

warg mówi¹cego przysz³ego operatora radio-

stacji, bez powtarzania sylab. W celu zwiêksze-

nia prawid³owoci odbioru nadawanego te-

kstu w niesprzyjaj¹cych warunkach komunika-

cji radiowej, opracowano dla potrzeb ICAO

(International Civil Aviation Organization) i ak-

ceptowanie przez ARLL (American Radio Re-

lay Leaque), listê popularnych na arenie miê-

_ Alpha

B _ Bravo

C _ Charli

D _ Delta

E _ Echo

F _ Foxtrot

G _ Golf

H _ Hotel

I _ India

J _ Juliet

K _ Kilo

Lima

M _ Mike

T a b l i c a 3. Zg³oskowanie wg ICAO

N _ November

O _ Oskar

_ Papa

_ Quebec

R _ Romeo

S _ Sierra

_ Tango

U _ Uniform

V _ Victor

W _ Whiskey

X _ X-Ray

_ Yankee

Z _ Zulu

dzynarodowej, nazw miast, imion, pañstw,

których pocz¹tkowe litery lub zg³oski stanowi¹

w³aciw¹ informacjê. Dziêki du¿ej korelacji

wymowy liter i sylab zawartych w hale nastê-

puje skojarzenie o jak¹ chodzi literê, st¹d po-

prawa w odbiorze informacji i zwiêkszenie

szybkoci transmisji tekstu.

Kszta³tuj¹c charakterystykê wzmacniacza mi-

krofonowego staramy siê uzyskaæ optymaln¹

zrozumia³oæ emisji po stronie odbiorczej tak,

aby z u¿ywanym zg³oskowaniem (tabl. 3) uzy-

skaæ 100% zrozumia³oci. Tyle spraw ogól-

nych, konkrety w drugiej czêci artyku³u.

Marian Salamon

ieci te s¹ w budowie, a ru-

sz¹ wszystkie jednocze-

nie od 1 marca 2000 r.

Dlatego od marca, ¿e sie-

ci trzeba zbudowaæ a woj-

sko przeka¿e do tej pory

czêstotliwoci GSM, które

dotychczas zajmowa³o.

Sieci cyfrowych bêdzie trzy, operatorzy ci sa-

mi co obecnie (Era, Idea i Plus). Aby zbudowaæ

sieæ dwuzakresow¹, Era i Plus bêd¹ musia³y

stworzyæ sieæ GSM 1800 w aglomeracjach

miejskich, które ju¿ na dobre obsiad³a Idea

(na koniec wrzenia ,99 mia³a tam

ok. 530 000 abonentów). Oczywicie, wykorzy-

staj¹ czêæ swoich stacji bazowych GSM 900

i ³¹cza transmisyjne. Idea bêdzie musia³a stwo-

rzyæ sieæ GSM 900 pokrywaj¹c¹ kraj tam,

gdzie pokrycie i abonentów (razem ponad

4 mln) maj¹ Era i Plus, ale jest tu od nich

w sytuacji o tyle lepszej, ¿e ju¿ ma w kraju gê-

st¹ sieæ (ponad 600) stacji bazowych sieci

analogowej NMT 450i z kompletem ³¹czy

transmisyjnych (tych nie trzeba przebudowy-

waæ). Trzeba tylko zmieniæ oprogramowanie

i niektóre parametry czêci centralowej (istnie-

j¹ce stacje bazowe BTS wystarczy wyposa¿yæ

w BTS drugiego systemu _ to ma³a szafka,

rys. 1 _ i w dodatkowe anteny). Trzeba bêdzie

jednak stopniowo sieæ zagêciæ i wyposa¿yæ

j¹ w dodatkowe ³¹cza. Na pocz¹tek Idea kon-

centruje siê na tych obszarach, gdzie nie ma

zasiêgu GSM 1800. Koszty operacji dwa sy-

stemy s¹ olbrzymie sama Idea podaje, ¿e

wyda na to kilkaset milionów dolarów, ale ju¿

na starcie pokryje zasiêgiem 60% populacji,

a do koñca 2000 r 80% populacji. Nowa

oferta Idei bêdzie atrakcyjna równie¿ dla du-

¿ych firm, zapewniaj¹c dostêp do Internetu

i przesy³anie danych z wykorzystaniem proto-

ko³ów WAP i GPRS.

A kiedy to wszystko ruszy, zacznie siê walka

o klienta, na czym wszyscy z nas mog¹ tylko

wygraæ.

Bêdziemy wiêc mieli 4 sieci, jak Skandynawowie,

bo PTK Centertel nie zamierza zamykaæ analo-

gowej sieci NMT 450i. Jej abonenci, którzy zain-

westowali w telefon, mog¹ spaæ spokojnie a¿

do 2016 roku kiedy wyganie koncesja zasiêg

NMT nieprêdko bêdzie przez kogo pobity. Na

spotkaniu MoU NMT (St. Petersburg, 5-6 10.99)

zadecydowano ju¿ zreszt¹ o cyfryzacji tej sieci

(system GSM 400 lub CDMA 450). Kto jednak

bêdzie chcia³ emigrowaæ do sieci cyfrowej

GSM, otrzyma szereg u³atwieñ, nawet taki sam

numer ró¿ni¹cy siê tylko prefiksem 502 lub 503

zamiast 90, z jedn¹ kart¹ SIM.

Bêdzie wiêcej taryf u wszystkich, Plus i Era ju¿

maj¹ ich po kilkanacie, dla ka¿dego co

mi³ego, a dojd¹ nowe. Na pewno taryfy GSM

1800 bêd¹ tañsze ni¿ taryfy GSM 900. Jak to

bêdzie wygl¹da³o, dowiemy siê nied³ugo.

DWUZAKRESOWE SIECI GSM

TELEKOMU

NIKCJA

Najlepiej sprawdza siê na terenach poza-

miejskich.

GSM 1800

Ograniczony zasiêg: ok. 1 km w miastach,

ok. 5 km na terenach podmiejskich i ok. 10 km

w terenie otwartym.

Du¿a pojemnoæ sieci wiêcej kana³ów,

dziêki niewielkim zasiêgom mo¿liwe lepsze wy-

korzystanie pasma na tym samym obszarze.

Nadaje siê szczególnie do budowy bardzo

ma³ych komórek (pikokomórek) obs³uguj¹-

cych wybrane miejsca, np. biura, orodki kon-

ferencyjne czy ma³e osiedla, z inaczej taryfi-

kowan¹ ³¹cznoci¹ wewnêtrzn¹.

Wiêksze koszty budowy infrastruktury sieci.

Niska op³acalnoæ budowy sieci poza mia-

stami. Op³aca siê w miastach, gdzie du¿y

ruch uzasadnia nak³ady. Ale chyba nie jest

z op³acalnoci¹ a¿ tak le, jeli np. niemiecki

E-Plus czy brytyjskie Orange i One-2-One po-

kry³y nim ca³e swoje (prawda: gêsto zaludnio-

ne, ale niema³e) kraje.

£¹cz¹c obie sieci, uzyskuje siê sumê zalet. Ja-

koæ us³ug (parametr QoS, Quality of Service)

jest wyranie lepsza, zw³aszcza na terenach

gêsto zurbanizowanych, o du¿ym ruchu i du-

¿ej liczbie abonentów na km

. Mo¿na te¿ ³a-

twiej wdra¿aæ nowe techniki i us³ugi (np. trans-

misji danych, WAP, GPRS, HSCSD). Warunek

natury u¿ytkowej: klient nie mo¿e nic prze³¹-

czaæ itd. on nie mo¿e zauwa¿yæ ¿adnej

zmiany przy zmianie systemu! To co musi

mieæ, to telefon dwusystemowy. To ostatnie jest

akurat najmniej k³opotliwe, bo wiêkszoæ ofer-

ty rynkowej ju¿ stanowi¹ takie w³anie apara-

ty, a operatorzy ju¿ szykuj¹ siê do intensyw-

nych dzia³añ promuj¹cych nowe aparaty i ko-

rzystanie z sieci dwusystemowych. Posiadacz

telefonu jednosystemowego bêdzie móg³ da-

lej korzystaæ z jednej sieci.

Po³¹czona sieæ obu systemów GSM ma struk-

turê dwuwarstwow¹ (rys. 3). Obszary o du¿ym

ruchu telefonicznym (aglomeracje i niektóre ³¹-

cz¹ce je drogi) s¹ pokryte sieci¹ GSM 1800,

Jak jest zbudowana sieæ

dwusystemowa

Szersze informacje na ten temat udostêpni³a

prasie Idea Centertel i z nich tu korzystamy. Na

wstêpie porównanie charakterystyk i zasiêgów,

na których oparta jest koncepcja sieci. Architek-

tura obu systemów jest identyczna (rys. 2).

GSM 900

Du¿y zasiêg teoretycznie ok. 35 km od

stacji bazowej ale w miastach bywa to kilka

km a w rejonach podmiejskich ok. 10 km.

Stosunkowo ma³a pojemnoæ sieci przy du-

¿ych zasiêgach i ograniczonej liczbie kana³ów.

Mniejsze koszty budowy dziêki du¿ej po-

wierzchni komórek.

Radioelektronik Audio-HiFi-Video 1/2000

Rys. 1. Blok nadawczo-odbiorczy GSM 1800

zainstalowany w BTS sieci NMT 450i

Rys. 2.
Architektura
sieci
dwuzakresowej

obszary o mniejszym ruchu ale wymagaj¹ce

wiêkszego zasiêgu s¹ pokryte sieci¹ GSM

900. Otrzymujemy sieæ, której warstwa górna

to GSM 900 pokrywaj¹ca praktycznie ca³y

kraj, a w niej mamy wyspy sieci GSM 1800

tworz¹ce swego rodzaju parasol nad obszara-

mi gêsto zaludnionymi, gdzie 95% mieszkañ-

ców aglomeracji spêdza 95% swego czasu.

Rzecz jasna, fizycznie wszystko to le¿y w jed-

nej p³aszczynie (rys. 3a), ale ³atwiej wyobra-

ziæ sobie strukturê przestrzennie dwup³aszczy-

znow¹ (rys. 3b). Nad parasolem z GSM 1800

nie musi wtedy le¿eæ warstwa GSM 900, ale jej

obecnoæ zapewnia ci¹g³¹ obs³ugê nawet

w razie chwilowej niedostêpnoci lub gorszych

warunków pracy dolnej warstwy. Era i Plus

tak¹ warstwê ju¿ w miastach maj¹, Idea j¹

sobie musi stworzyæ. Zarz¹dzanie ruchem

miêdzy warstwami musi braæ pod uwagê ob-

ci¹¿enie poszczególnych komórek i natê¿enie

pola, a dla abonentów ruchomych równie¿

prêdkoæ poruszania siê abonenta, ale zasa-

d¹ przy dwóch warstwach bêdzie priorytet

GSM 1800 nad GSM 900.

Jak w tym wszystkim ¿yje

abonent?

Wyobramy sobie sytuacje, w której abonent

ruchomy przeje¿d¿a samochodem przez mia-

sto. Poza miastem i w strefie podmiejskiej ob-

s³uguje go sieæ GSM 900. Wje¿d¿a do aglome-

racji miejskiej, gdzie na sygna³ 900 MHz zaczy-

na nak³adaæ siê sygna³ 1800 MHz tego same-

go operatora. Kiedy poziom sygna³u 1800

MHz zapewnia ju¿ dobr¹ jakoæ rozmowy, je-

go dwuzakresowy telefon niezauwa¿alnie prze-

³¹cza siê na pracê w sieci 1800 MHz równie

niezauwa¿alnie, jakby zmienia³ komórkê w tym

samym zakresie ale przy okazji taryfa zmienia

siê na tañsz¹. Jedzie przez gêsto zabudowa-

n¹ czêæ miasta, wpadaj¹c po drodze w dziu-

rê propagacyjn¹ s³abszego sygna³u GSM

1800 telefon prze³¹cza go na silniejszy sy-

gna³ GSM 900 ale o wy¿szej taryfie, po wyjciu

z dziury natychmiast wraca do GSM 1800

i ³¹cznoæ tanieje. Opuszczaj¹c aglomeracjê,

abonent prze¿ywa to samo co przy wjedzie

tylko w odwrotnej kolejnoci nawet nie wiedz¹c,

w której warstwie sieci aktualnie siê znajduje.

Wa¿ne, ¿e ca³y czas ma jednakowo wysok¹ ja-

koæ ³¹cznoci. W telefonie jest stale ta sama

karta SIM, wiêc wszystkie us³ugi dodatkowe te¿

pozostaj¹ bez zmian.

Za³o¿enia projektowe nowych sieci wynikaj¹

z miêdzynarodowych zaleceñ (ETSI), stawia-

j¹cych im wysokie wymagania. Sieæ musi byæ

zaprojektowana z uwzglêdnieniem marginesów

na niekorzystne zjawiska propagacyjne, a pro-

cent rozmów nie dochodz¹cych do skutku ze

wzglêdu na brak zasobów radiowych musi

byæ bardzo ma³y. Do projektowania wykorzy-

stywane s¹ nowoczesne narzêdzia i metody

projektowe. Zestaw map to cyfrowe mapy te-

renu ca³ego kraju (rastrowe o rozdzielczoci 50

m i z wysokociami okrelonymi z dok³adno-

ci¹ do 1,7 m w terenie p³askim, 6,3 m w po-

fa³dowanym i 13,5 m w górzystym), rastrowe

satelitarne mapy u¿ytkowania terenu o roz-

dzielczoci 30 m oraz rastrowe, wektorowe

i trójwymiarowe mapy zabudowy na bazie

zdjêæ lotniczych. Dok³adnoæ map lotniczych

(po³o¿enie i wysokoæ punktu) wynosi ok. 1 m.

Do tego dochodz¹ modele propagacyjne (Oku-

mura-Hata i Walfish-Ikegami oraz modele mi-

krokomórkowe, dostrajane pomiarowo na kon-

kretnych lokalizacjach) i oprogramowanie

NPS/X (Network Planning System).

Leon Kossobudzki

LITERATURA

1. Zienkiewicz, R.: GSM. ReAV 12/96, 1 i 2/97

2. Szczerba, A.: Idea sieci dwuzakresowych. Profil 7-8/99

3. Materia³y Pionu Technicznego PTK Centertel

4. Ho³ubowicz, W., Szwalbe, M.: GSM ale¿ to proste!.

Holkom, Poznañ 1999

Rys. 3. Struktura warstwowa sieci dwuzakresowej. a widok z góry, b uk³ad warstw

Obszary

podmiejskie

Obszary

podmiejskie

Obszary nak³adania

Komórki opcjonalne

Miasto

Mierniki firmy Megger

do pomiaru rezystancji uziemieñ

Firma Megger, angielski producent aparatury

pomiarowej, ma w swojej ofercie grupê urz¹-

dzeñ przeznaczonych do wyznaczania rezy-

stancji uziemieñ ochronnych. Megger ma wie-

loletnie dowiadczenie w produkcji tego typu

mierników. O opiniotwórczym charakterze fir-

my w tej dziedzinie wiadczy fakt posiadania

w³asnego orodka dydaktycznego, w którym

systematycznie organizowane s¹ szkolenia

równie¿ z zakresu metod pomiaru rezystancji

uziemieñ. Uczestnictwo w nich potwierdzane

jest stosownym certyfikatem, traktowanym

w Ameryce Pó³nocnej oraz Wspólnocie Brytyj-

skiej jako wiadectwo posiadania aktualnej

wiedzy w zakresie techniki mierniczej.

Sporód pe³nej oferty urz¹dzeñ produkowa-

nych przez firmê Megger wybrano trzy naj-

bardziej charakterystyczne pod wzglêdem za-

stosowania: DET62D, DET5/4R, DET2/2. Ka¿-

dy z nich jest przedstawicielem innej grupy

urz¹dzeñ przeznaczonych dla okrelonego,

jeli chodzi o wymagania, u¿ytkownika. Wszy-

stkie omawiane mierniki to przyrz¹dy cyfrowe,

sterowane przez mikroprocesor. Ich dzia³aniu

towarzyszy ci¹g³a kontrola parametrów uk³a-

du pomiarowego. Wykrycie nieprawid³owoci

powoduje wstrzymanie sprawdzenia i sygna-

lizacjê przyczyny na pulpicie przyrz¹du. Nie ma

mo¿liwoci pope³nienia pomy³ki zwi¹zanej

z niew³aciwymi warunkami panuj¹cymi

w uk³adzie pomiarowym. Po pierwsze, spraw-

dzana jest rezystancja w pêtli pr¹dowej (sond

pr¹dowych). Tutaj przyczyn¹ b³êdu mo¿e byæ

rozwarcie obwodu, s³aby styk w miejscu pod³¹-

czenia przewodów pomiarowych lub nadmier-

na rezystancja gruntu w otoczeniu badanej

elektrody lub sondy pr¹dowej. Szczególnie

wykrycie ostatniej z nieprawid³owoci jest bar-

dzo przydatne w realnych warunkach pracy.

Wyobramy sobie pomiar uziemienia w tere-

nie silnie zurbanizowanym. Bywa, ¿e operator

w takiej sytuacji ma problem ze znalezieniem

miejsca do wbicia sondy pr¹dowej. Maj¹c do

dyspozycji automatyczn¹ kontrolê pr¹dowej

pêtli pomiarowej mo¿emy np. po³o¿yæ sondê

na p³ytach chodnikowych, zroszyæ j¹ wod¹

w celu zmniejszenia rezystancji przejcia do

ziemi oraz uruchomiæ pomiar. Miernik sam

oceni czy w danym uk³adzie pomiarowym

mo¿liwe jest uzyskanie rzetelnego wyniku. Je-

¿eli tak, to wkrótce na wywietlaczu pojawi

siê rezultat próby. Po drugie, sprawdzana jest

rezystancja w pêtli pomiaru spadku potencja-

³u (sond potencja³owych). Przyczyny nadmier-

nych rezystancji s¹ takie same jak w przy-

padku sond pr¹dowych. Analogiczne s¹ rów-

nie¿ korzyci wynikaj¹ce z kontrolowania tego

POMIARY REZYSTANCJI

UZIEMIEÑ

(2)

ELEKTRO

NIKA W PRZEMYLE i LABORATORIACH

obwodu. Po trzecie, automatycznie spraw-

dzany jest poziom szumu interferencyjnego

i oceniany jest wp³yw na rzetelnoæ pomiaru.

Wszystkie mierniki wyposa¿ono w uk³ad po-

miarowy odporny na interferencje o wartoci

amplitudy a¿ do 40 Vpp. Przekroczenie tego

poziomu jest sygnalizowane przez urz¹dzenia.

Inne mo¿liwoci przyrz¹dów zale¿¹ od typu

miernika.

Miernik Megger DET62D

Nale¿y do najmniej rozbudowanych mierni-

ków Meggera. Jest to przyrz¹d (rys. 9) zasila-

Miernik Megger DET2/2

Bardzo profesjonalny przyrz¹d (rys. 11) z roz-

dzielczoci¹ pomiaru 0,001

Ω

. Znajduje zasto-

sowanie przy pomiarach rezystancji uziemie-

nia i rezystywnoci gruntu. Wyposa¿ony w za-

silanie akumulatorowe oraz wbudowan¹ ³ado-

warkê. Przeznaczony do pomiarów du¿ych

systemów uziemieñ, równie¿ z rezystancj¹

poni¿ej 0,5

Ω

, w obecnoci silnych zak³óceñ

np. podstacji energetycznych, rozdzielni, elek-

trowni, instalacji telekomunikacyjnych itp..

DET2/2 jest wyposa¿ony w mo¿liwoæ prze-

strajania czêstotliwoci pomiarowej w zakre-

sie 105 do 160 Hz krokiem 0,5 Hz, ze wspó³-

bie¿nym przestrajaniem selektywnego filtru

wejciowego. Zapewnia to wyj¹tkow¹ mo¿li-

woæ poszukiwania przez operatora tej czêsto-

tliwoci pracy, która w danych ciê¿kich warun-

kach, w obecnoci silnych zak³óceñ, wolna

jest od obecnoci obcych sygna³ów. Du¿e sy-

stemy energetyczne generuj¹ szum sk³adaj¹-

cy siê z podstawowej czêstotliwoci zasila-

nia, jej harmonicznych, wysokich czêstotliwo-

ci pochodz¹cych od procesów ³¹czeniowych,

indukowanych sygna³ów pochodz¹cych z in-

nych róde³ itp. Przyrz¹dy nie wyposa¿one

Radioelektronik Audio-HiFi-Video 1/2000

Rys. 9. Miernik rezystancji uziemieñ Megger DET62D

Rys. 11. Miernik rezystancji uziemieñ Megger DET2/2

Rys. 10. Miernik rezystancji uziemieñ Megger

DET5/4R

ny bateryjnie. Umo¿liwia pomiar tylko rezy-

stancji uziemieñ. Ze wzglêdu na maksymaln¹

rozdzielczoæ pomiaru wynosz¹c¹ 0,1

Ω

prze-

znaczony do stosowania wszêdzie tam, gdzie

nie ma potrzeby sprawdzania du¿ych syste-

mów uziemieñ z ma³¹ wartoci¹ rezystancji.

Doskona³y do sprawdzania pojedynczych oraz

rednich wielkoci¹ uziomów. Pomiar prze-

prowadzany jest sygna³em o czêstotliwoci

128 Hz, odleg³ej od harmonicznej sieci, a jed-

noczenie na tyle bliskiej czêstotliwoci linii, aby

uzyskaæ rezultaty, które mog¹ by wykorzysty-

wane do obliczenia pr¹du zwarcia. Taka czê-

stotliwoæ sygna³u pomiarowego umo¿liwia je-

go skuteczne filtrowanie z szumu interferencyj-

nego, co zapewnia sprawne wydzielenie ma-

³ego co do amplitudy sygna³u pomiarowego.

Miernik Megger DET5/4R

Zalecany do stosowania wszêdzie tam, gdzie wy-

konuje siê zarówno pomiary rezystancji uzie-

mienia, jak i rezystywnoci gruntu. Przyrz¹d (rys.

10) zasilany jest z akumulatora oraz wyposa¿o-

ny w wbudowan¹ ³adowarkê. Maksymalna roz-

dzielnoæ 0,01

Ω

sprawia, ¿e mo¿e byæ z powo-

dzeniem wykorzystywany równie¿ przy pomia-

rach du¿ych systemów uziemieñ. Podobnie jak

DET62D pracuje na czêstotliwoci 128 Hz.

szym ci¹gu wymagana jest du¿a ostro¿noæ

podczas interpretacji wyników. Wskaniki b³ê-

dów alarmuj¹ u¿ytkownika o przypadkach b³ê-

dnie pod³¹czonych przewodów pomiarowych

lub wykryciu warunków, które prowadz¹ do

b³êdnych odczytów. Ale dokonanie tylko jedne-

go odczytu nie jest wystarczaj¹ce do uzyska-

nia rzetelnego wyniku pomiaru rezystancji ja-

kiejkolwiek elektrody uziemienia. Zawsze naj-

lepiej powtórzyæ procedurê stosuj¹c inny kie-

runek lub odleg³oæ. Mo¿e to wyeliminowaæ

b³êdy pochodz¹ce z trudnych do uwzglêdnie-

nia róde³ (np. od ukrytych zmian w strukturze

gruntu) oraz zwiêksza zaufanie do uzyska-

nych wyników. Kiedy wybiera siê miernik uzie-

mienia, nale¿y siê upewniæ, czy rozdzielczoæ

i dok³adnoæ s¹ odpowiednie do zastosowañ.

B³¹d przyrz¹du mo¿e prowadziæ do nadmier-

nych kosztów inwestycji lub przegl¹dów syste-

mu uziemienia lub, co gorsze, do powstania

niebezpiecznej instalacji.

Tomasz Koczorowicz, Tomtronix

Wy³¹cznym dystrybutorem firmy Megger jest w Polsce

firma Tomtronix z £odzi (tel. 0-42-676 06 33)
L I T E R A T U R A
[1] AVO Megger: A simple Guide to Earth Testing

w przestrajan¹ czêstotliwoæ pracy mog¹

w takich sytuacjach blokowaæ siê informuj¹c

o wysokim poziomie zak³óceñ lub po prostu

wykonywaæ b³êdne pomiary. W przypadku,

kiedy zak³ócenia maj¹ charakter trwa³y, u¿ycie

tradycyjnego miernika nie zdaje egzaminu.

DET2/2 u¿ywa wyrafinowanego systemu filtro-

wania, umo¿liwiaj¹cego eliminacjê wiêkszego

szumu ni¿ jakikolwiek inny przyrz¹d Meggera.

Miernik DET 2/2 powinien znajdowaæ zastoso-

wanie przy precyzyjnym pomiarze rezystywno-

ci gruntu, gdy¿ wysoka rozdzielczoæ jest

zasadnicz¹ cech¹ wp³ywaj¹c¹ na dok³adnoæ.

Du¿a dok³adnoæ pomiaru rezystywnoci jest

z kolei niezwykle istotna podczas przygotowy-

wania danych do projektowania szczególnie

rozleg³ego systemu uziemienia. Kiedy mierzy-

my ze znacznym odstêpem sond pomiaro-

wych, dla rozleg³ych terenów lub g³êbokich

pomiarów, odczytywane rezystancje s¹ ma³e.

Aby otrzymaæ rzetelne pomiary rezystywnoci,

zasadniczym wymaganiem jest stosowanie

przyrz¹du z odpowiedni¹ dok³adnoci¹ przy

ma³ych rezystancjach. Na przyk³ad, w przypad-

ku odstêpu 30 m miêdzy sondami w gliniastym

gruncie z rezystywnoci¹ 1200

Ω

cm, odczyta-

na rezystancja powinna wynosiæ 0,064

Ω

(p=

aR). W tej sytuacji przyrz¹d z rozdzielczo-

Mooddeell

DDEETT6622DD

DDEETT55//44RR

DDEETT22//22

Liczba zacisków 3

Rozdzielczoæ

0,1

Ω

0,01

Ω

0,001

Ω

Maksymalny

zakres pomiaru

2 k

Ω

20 k

Ω

20 k

Ω

Dok³adnoæ

3 cyfry 2%

3 cyfry 0,5%

2 cyfry

Liczba zakresów

Odpornoæ

na szum

40 Vpp

Przestrajany

filtr wejciowy

Zasilanie

6 x AA

akumulator

Wybrane parametry mierników uziemieñ Meggera

ci¹ 10 m

Ω

i 3-cyfrowym b³êdem mo¿e daæ

b³¹d pomiarowy rzêdu 50% wartoci odczyta-

nej. Mo¿e to prowadziæ, albo do niebezpiecz-

nego uziemienia z za du¿¹ rezystancj¹, albo

do nadmiernych kosztów inwestycji, niezgod-

nych ze sztuk¹ projektowania. Rozdzielczoæ

1 m

Ω

i 3-cyfrowy b³¹d redukuje uchyb poni¿ej

5% wartoci odczytanej.

Wnioski

Cyfrowe mierniki uziemienia najnowszej gene-

racji znacz¹co upraszczaj¹ pomiary uziemieñ

systemów elektrycznych. Jednak¿e w dal-

Drodzy Czytelnicy

Prosimy o ocenê wybranych artyku³ów
tego numeru w skali punktowej od 0 do 10.
Ka¿dy uczestnik ma do dyspozycji 10 punktów,
które mo¿e rozdzieliæ na kilka artyku³ów lub przyznaæ
je jednemu, najbardziej interesuj¹cemu. Suma
przyznanych punktów nie mo¿e byæ wiêksza ni¿ 10.
Odpowiedzi nie spe³niaj¹ce tego warunku nie bêd¹
brane pod uwagê.

Wród uczestników ankiety rozlosujemy nagrody _
5 odtwarzaczy osobistych.

Termin nadsy³ania ankiet _ 25 stycznia 2000 r.

Listê nagrodzonych osób opublikujemy w nrze 3/2000.

Artyku³om z nr 1/2000 przyznajê nastêpuj¹ce liczby punktów (od 0 do 10; suma maksimum 10):

1. Z kraju i ze wiata .........................................................................................................

2. Kodowanie cyfrowe sygna³ów dwiêkowych..........................................................

3. Uniwersalny uk³ad zdalnego sterowania ...............................................................

4. Modu³ zap³onowy GL-226 firmy Obrem-elektronika .............................................

5. Program do symulacji uk³adów elektrycznych _ Elektrosym V.2.0..........................

6. Miniaturowy system dozoruj¹cy .............................................................................

7. Cyfrowy pomiar indukcyjnoci cewek ................................................................

8. Programator mikrokomputerów AT89CX51 ..........................................................

AAN

NKKIIEETTAA

REDAGUJ WRAZ Z NAMI

REDAGUJ WRAZ Z NAMI 1/2000

Nagrody w ankiecie

REDAGUJ WRAZ Z NAMI

11/99

Dziêkujemy za liczny udzia³ w ankiecie. Wasze opinie pomog¹ nam w ustalaniu tematyki dalszych nu-

merów Radioelektronika. W wyniku losowania nastêpuj¹cy uczestnicy ankiety otrzymuj¹ nagrody _

odtwarzacze osobiste: Sylwester Brenda _ Praszka, Stanis³aw Dudek _ Stegna, Maciej Go³êbiows-

ki _ Zwierzyniec, Piotr Kowalski _ Warszawa, Piotr Joñski

Siedlce

Nagrody wysy³amy poczt¹.

Liczba punktów

PPRR

EENN

UUMM

EERR

AATT

PPRREE

NNUU

MMEE

RRAA

TTAA

TÊ

na dowolny okres mo¿na zamówiæ

wp³acaj¹c odpowiedni¹ kwotê na

rachunek

Radioelektronik Sp. z o.o.

ul. Filtrowa 77, lok. 51, 02-032

Warszawa

PBK III O/Warszawa 11101024-7982-

2720-4-14

pó³rocznej _ 35,40 z³

na I kwarta³ _ 17,70 z³

Radioelektr

onika

mo¿na zaprenumerowaæ

(w cenie kioskowej) na okresy co najmniej

kwartalne

w RUCH S.A.

Wp³aty na prenumeratê krajow¹ przyjmuj¹:

_ jednostki kolporta¿owe RUCH S.A. w³aciwe

dla miejsca zamieszkania lub siedziby prenumer-

atora

_ RUCH S.A. Oddzia³ Krajowej Dystrybucji

Prasy,

00-958 Warszawa, ul. Towarowa 28, konto PBK

S.A. XIII Oddzia³ Warszawa 11101053-16551-

2700-1-67.

Wp³aty na prenumeratê zagraniczn¹ przyjmuj¹:

RUCH S.A. Oddzia³ Krajowej Dystrybucji Prasy,

konto jak wy¿ej.

Cena prenumeraty ze zleceniem dostawy za grani-

cê jest o 100% wy¿sza od krajowej. Dostawa

odbywa siê poczt¹ zwyk³¹ w ramach op³aconej

prenumeraty z wyj¹tkiem zlecenia dostawy

poczt¹ lotnicz¹, której koszt w pe³ni pokrywa

zleceniodawca.
Na II kwarta³ 2000 roku prenumeratê w RUCH-u
nale¿y zamówiæ do 5 marca.

w URZÊDACH POCZTOWYCH

Wp³aty na prenumeratê krajow¹ przyjmuj¹
wszystkie

urzêdy pocztowe oraz dorêczyciele

(na wsi i w miejscowociach, gdzie dostêp do
urzêdu pocztowego jest utrudniony).

Na II kwarta³ 2000 roku prenumeratê nale¿y

zamówiæ do 29 lutego.

Piotr W¹do³owski, Piotr Dziurzañski, Dariusz Dziurzañski i Krzysztof Paizert

ENGLISH TRANSLATOR INTELIGENTNY SYSTEM T³UMACZ¥CY - PROGRAM DO
KOMPUTERA OSOBISTEGO (CD-ROM)

Techland, Ostrów Wielkopolski 1998

Program English Translator* jest jednym z pierwszych programów na wiecie, który w

sposób kontekstowy wykonuje t³umaczenie z jednego jêzyka na drugi. Dokonuje t³umacze-

nia z angielskiego na polski i odwrotnie. Dziêki niemu mo¿na t³umaczyæ wyrazy i proste zda-

nia, otrzymuj¹c tekst zrozumia³y i w znacznym stopniu zgodny z normami gramatycznymi.

Oczywicie tekst przet³umaczony w ca³oci automatycznie nigdy nie dorównuje t³umaczeniom

wykonywanym przez ludzi. Program komputerowy mo¿e jedynie u¿ywaæ algorytmów zwiêk-

szaj¹cych prawdopodobieñstwo zrozumia³oci t³umaczenia. S¹ one jednak bardzo z³o¿one

i nie³atwe do realizacji. Bardzo trudno jest cile interpretowaæ co tak niejednoznacznego

jak teksty w jakim jêzyku, w którym tak samo wygl¹daj¹ce wyrazy czêsto mog¹ oznaczaæ

zupe³nie co innego.

Program mo¿e byæ instalowany na komputerach pracuj¹cych w systemach operacyjnym Mi-

crosoft Windows 95 lub Microsoft Windows NT 4.0, wyposa¿onych w pamiêæ RAM o pojem-

noci co najmniej 32 MB; wymaga 60 MB wolnego miejsca na dysku.

Czêæ angielsko-polska zawiera oko³o 90 tys. wyrazów podstawowych, a dodatkowo na ich

podstawie s¹ rozpoznawane formy fleksyjne i z³o¿enia. Natomiast s³ownik polsko-angielski

ma 60 tys. wyrazów, wystêpuj¹cych w wielu (ponad milion) formach fleksyjnych. Taka liczba

wyrazów powinna zadowoliæ znaczn¹ wiêkszoæ u¿ytkowników, a mimo to s³owniki mog¹ byæ

jeszcze uzupe³niane przez u¿ytkownika.

Program spe³nia pok³adane w nim nadzieje przy t³umaczeniu tekstów obcojêzycznych, ale

tekstów prostych, takich jak wykazy materia³owe, spisy elementów, nag³ówki tablic, instruk-

cje obs³ugi i inne teksty techniczne, w których nie wystêpuj¹ zdania, a je¿eli wystêpuj¹, to s¹

krótkie.

(cr)

* Wiêcej informacji na temat programu mo¿na znaleæ na stronie internetowej http://www.techlandsoft.com

Przegl¹d wydawnictw

ozpowszechnienie

urz¹dzeñ elektrycz-

nych i elektronicznych

spowodowa³o pojawie-

nie siê problemów

zwi¹zanych z zak³óce-

niami, które wywo³uj¹

trzaski, z³¹ pracê uk³a-

dów cyfrowych, a nawet ich uszkodzenia.

ród³a zak³óceñ mog¹ byæ pochodzenia natu-

ralnego _ wywo³ane przez niektóre zjawiska

atmosferyczne (pioruny, zorze polarne, wy³ado-

wania koronowe, ³adunki elektrostatyczne) oraz

pochodziæ z wszelkiego rodzaju urz¹dzeñ ge-

neruj¹cych fale elektromagnetyczne: nadajników

RTV, telefonów komórkowych, stacji radioama-

torskich, a tak¿e urz¹dzeñ wojskowych i elek-

tromedycznych. ród³em zak³óceñ s¹ tak¿e

urz¹dzenia energetyczne ma³ej i du¿ej mocy, ta-

kie jak silniki elektryczne, ciemniacze owietle-

nia, reklamy neonowe oraz wszelkiego rodza-

ju prze³¹czniki i wy³¹czniki sieciowe oraz urz¹-

dzenia elektroniczne, w których zastosowano

zasilacze impulsowe, jak np. komputery.

Zak³ócenia rozprzestrzeniaj¹ siê drog¹ radio-

w¹ i przewodow¹ przez sieæ zasilaj¹c¹. Urz¹-

dzenia audio mog¹ byæ tak¿e ród³em za-

k³óceñ przenoszonych g³ównie przez obwód

sieciowy. Przewody sieciowe ³¹cz¹ce je s¹

na ogó³ krótkie (odtwarzacze CD, przetworni-

ki c/a, tunery, wzmacniacze mocy) i zak³óce-

nia, które na swojej drodze prawie nie napoty-

kaj¹ ¿adnych przeszkód, staj¹ siê przyczyn¹

szkodliwych sprzê¿eñ i interferencji.

Inne grone zjawiska wystêpuj¹ce w sieciach

energetycznych to udary przepiêciowe, które

mog¹ osi¹gaæ w czasie kilku mikrosekund na-

wet kilka tysiêcy woltów, staj¹c siê przyczyn¹

uszkodzeñ aparatury. Czêsto dotyka to zasila-

czy i przetwornic impulsowych, które same

te¿ s¹ ród³em zak³óceñ.

Wiêkszoæ zak³óceñ ma sk³adowe wysokiej

czêstotliwoci, znacznie powy¿ej 20 kHz. Wy-

wo³uj¹ one takie niekorzystne zjawiska, jak

detekcjê sygna³ów, prostowanie przebiegów

i w konsekwencji zmianê punktów pracy stop-

ni lub wrêcz niestabilnoæ. W rezultacie nastê-

puje wzrost zniekszta³ceñ i poziomu szumów.

Interferencje spowodowane paso¿ytniczymi

sygna³ami przenoszonymi przez sieæ wywo³u-

j¹ podobne efekty: ograniczaj¹ rozdzielczoæ

przetworników i dynamikê c/a, powoduj¹ prze-

k³amania w pracy i pogorszaj¹ liniowoæ. Sta-

ny nieustalone, impulsy zak³ócaj¹ce i prze-

piêcia o amplitudzie przekraczaj¹cej wielo-

krotnie amplitudê napiêcia sieci mog¹ byæ

przyczyn¹ awarii sprzêtu i rozleg³ych czasem

uszkodzeñ. Mo¿e nast¹piæ przebicie izolacji

transformatorów i kondensatorów, uszkodze-

nie elementów pó³przewodnikowych lub pogor-

szenie ich parametrów.

Typowy uk³ad zasilacza i drogê przenikania za-

k³óceñ przedstawiono na rys. 2. Elementy rze-

czywiste maj¹ w³asne paso¿ytnicze pojem-

noci i indukcyjnoci (rys. 2b) które powoduj¹,

¿e zak³ócenie z obwodu pierwotnego przedo-

staje siê do obwodu wtórnego (przez pojem-

noci miêdzyuzwojeniowe). Stosowane za

w filtrach kondensatory elektrolityczne powy-

¿ej czêstotliwoci ok. 100 kHz stanowi¹ ju¿ z³o-

¿ony uk³ad RLC, który sam staje siê ród³em

zak³óceñ. Tak samo cie¿ki prowadz¹ce ma-

sê powy¿ej pewnej czêstotliwoci nie stanowi¹

ju¿ jednorodnie przewodz¹cych powierzchni,

lecz wobec ma³ych d³ugoci fal zachowuj¹ siê

jak obwody rezonansowe, które mog¹ nawet

zbieraæ i wychwytywaæ zak³ócenia i promienio-

wanie w.cz. przedostaj¹ce siê z zewn¹trz

przez kabel sieciowy.

Metody eliminacji zak³óceñ

Eliminacja opisanych zak³óceñ nie jest spraw¹

prost¹. Konieczne jest stosowanie rozbudowa-

nych uk³adów wykorzystuj¹cych ró¿ne techni-

ki. Przegl¹d typowych rozwi¹zañ spotykanych

w praktyce przedstawiono na rys. 3.

Najprostszym uk³adem poprawiaj¹cym jakoæ

przesy³anej energii elektrycznej jest popularna

listwa komputerowa. Zawiera ona zwykle jedy-

nie prosty filtr LC, ale jest to i tak lepsze ni¿ brak

jakiegokolwiek filtru. Bardziej rozbudowane

uk³ady zawieraj¹ dodatkowo ogranicznik prze-

piêæ oraz separator, którym jest transformator,

izoluj¹cy pod³¹czane urz¹dzenie od obwo-

dów sieci zasilaj¹cej. W ka¿dym jednak z tych

Kondycjonery _

poprawiaj¹ kondycjê

urz¹dzeñ, sygna³u,

a mo¿e nie maj¹ z nimi

nic wspólnego?

Z artyku³u wyniknie,

¿e poprawiaj¹

parametry sieci

zasilaj¹cej.

OCHRONA PRZED

ZAK£ÓCENIAMI

Z SIECI ZASILAJ¥CEJ

Rodzaje zak³óceñ

Niezale¿nie od róde³ pochodzenia, zak³ócenia

mo¿na podzieliæ na niesymetryczne, sumacyj-

ne, ró¿nicowe, periodyczne, aperiodyczne oraz

nisko- i wysokonapiêciowe. Zak³ócenia mog¹

modulowaæ napiêcie sieciowe lub byæ harmo-

nicznymi czêstotliwoci sieci, a tak¿e mog¹

mieæ charakter pojedynczych udarów. Przyk³a-

dowo na rys. 1 przedstawiono kilka z nich.

Oczywicie wszystkie typy zak³óceñ mog¹ wy-

stêpowaæ w dowolnej kombinacji lub nawet jed-

noczenie.

Czy poza zasilaniem bateryjnym jest jaka ra-

da na takie poblemy? Okazuje siê ¿e tak.

Wszelkiego typu filtry sieciowe s³u¿¹ do elimi-

nacji tych niepokoj¹cych zjawisk. Jednak typo-

we listwy zasilaj¹ce z prostymi filtrami nie za-

wsze s¹ wystarczaj¹ce. Praktycznie wszystkie

urz¹dzenia audio s¹ zbyt s³abo chronione lub

w ogóle nie chronione przed wnikaniem za-

k³óceñ przez przewód sieciowy.

Rys. 1. Rodzaje zak³óceñ sieciowych

L _ przewód fazowy, N _ przewód zerowy (neutral-

ny), E _ przewód uziemienia

a _ zak³ócenia ró¿nicowe aperiodyczne, b _ zak³óce-

nia sumacyjne periodyczne nisko- i wysokonapiêcio-

we, c _ udar niesymetryczny i modulacja amplitudo-

wa, d _ zak³ócenia niesymetryczne periodyczne

RÓ¯NE

Radioelektronik Audio-HiFi-Video 1/2000

dwóch przypadków widoczny jest zupe³ny

brak t³umienia miêdzy poszczególnymi urz¹-

dzeniami z uwagi na równoleg³e po³¹czenie

gniazdek sieciowych. Zak³ócenia generowane

przez jedne urz¹dzenia przenikaj¹ bez prze-

szkód do innych.

Najbardziej rozbudowanymi urz¹dzeniami s¹

kondycjonery. Wszystkie gniazdka s¹ w nim

odseparowane od siebie, co minimalizuje wza-

jemne oddzia³ywanie urz¹dzeñ (np. segmen-

tów audio). Wprowadzony zosta³ równie¿ no-

wy cz³on, tzw. separator/symetryzator do kon-

wersji niesymetrycznego systemu przesy³a-

nia energii na zrównowa¿ony. Daje to miêdzy

innymi redukcjê wp³ywu zak³óceñ na kable

przesy³owe. G³ówne filtry urz¹dzenia s¹ wie-

lostopniowe, znacznie rozbudowane. Dodano

równie¿ bloki filtruj¹ce B i C, eliminuj¹ce te po-

zosta³oci zak³óceñ, które przeniknê³y przez

poprzednie modu³y.

Zastosowano równie¿ wielocz³onowe zabez-

pieczenia przepiêciowe oraz eliminator udarów

aby najsilniejsze przepiêcia i wy³adowania nie

przeniknê³y do nastêpnych stopni. Dodatkow¹

innowacj¹ jest zastosowanie wy³¹czników

umo¿liwiaj¹cych przerwanie pêtli masy (uzie-

mienia).

Zalety przesy³ania

symetrycznego

Zalety symetrycznej transmisji sygna³ów s¹

znane od dawna, jednak wysokie koszty tego

typu rozwi¹zañ ogranicza³y zakres zastoso-

wañ. Mimo tego obecnie praktycznie wszyst-

kie urz¹dzenia studyjne i wiele pomiarowych

maj¹ symetryczne tory sygna³owe. Tak¿e

w wysokiej klasy zestawach hi-fi stosuje siê

po³¹czenia symetryczne. Po³¹czenia takie

wykazuj¹ znacznie wiêksz¹ odpornoæ na

zak³ócenia zewnêtrzne. Dotyczy to tak¿e prze-

sy³ania energii zasilaj¹cej, dlatego coraz czê-

ciej w studiach nagraniowych i laboratoriach

ca³y obwód sieciowy ma postaæ zrównowa¿o-

n¹. System symetryczny ma ponadto tê zale-

tê, ¿e przy stosowaniu urz¹dzeñ o drugiej

klasie ochronnoci (brak przewodu uziemia-

j¹cego) napiêcie wystêpuj¹ce na ich obudo-

wach wzglêdem ziemi jest ni¿sze ni¿ w kon-

wencjonalnym uk³adzie. Wp³ywa to na zmniej-

szenie poziomu przydwiêku oraz skutecz-

niejsze dzia³anie ekranuj¹cej obudowy. Prze-

biegi napiêæ w obu systemach przedstawiono

na rys. 4.

Optymalnym rozwi¹zaniem jest wykonywanie

urz¹dzeñ w pierwszej klasie ochronnoci, co

oznacza, ¿e wszystkie dostêpne z zewn¹trz

metalowe elementy s¹ pod³¹czone do przewo-

du E w kablu sieciowym. Oprócz skutecznej

ochrony przeciwpora¿eniowej, uziemiona me-

talowa obudowa ekranuje przed zak³óceniami

z zewn¹trz. Wiêkszoæ urz¹dzeñ powszechne-

go u¿ytku (segmenty audio), jest jednak wyko-

nywana w drugiej klasie ochronnoci.

Wskutek istnienia pojemnoci miêdzy obu-

dow¹ a przewodami sieciowymi wytwarza siê

ró¿nica potencja³ów miêdzy wisz¹c¹ w powie-

trzu mas¹ urz¹dzenia a uziemieniem. Je¿e-

li te pojemnoci nie s¹ jednakowe, co w³aci-

wie zawsze ma miejsce, to napiêcie na obu-

dowie bêdzie zale¿eæ od po³o¿enia wtyczki

w gniazdku sieciowym. W tym przypadku zba-

wienny okazuje siê symetryczny system trans-

misji pr¹du. Napiêcie na obudowie jest kilka-

krotnie ni¿sze ni¿ przy zasilaniu niesyme-

trycznym.

Wad¹ systemu symetrycznego jest koniecz-

noæ zastosowania ciê¿kiego transformatora

symetryzuj¹cego.

Instalacje sieciowe w praktyce

Rys. 2. Typowy uk³ad zasilacza w sprzêcie

elektronicznym (a) i droga przenikania zak³óceñ

z obwodu pierwotnego (b)

Rys. 3. Schematy blokowe typowych urz¹dzeñ poprawiaj¹cych parametry sieci zasilaj¹cej

a _ prosty filtr sieciowy stosowany w listwie komputerowej, b _ rozbudowany filtr sieciowy, c _ kondycjoner

Rys. 4. Przebiegi napiêæ w uk³adzie asymetrycz-

nym (a) oraz symetrycznym (b)

Rys. 5. Sposób do³¹czenia przewodów w gniazdku

sieciowym ciennym (a) i typu komputerowego (b)

FILTR

Ograni-

cznik

napiia

FILTR

WIELOSTOP-

NIOWY

FILTR

WIELOSTOP-

NIOWY

FILTR

WIELOSTOP-

NIOWY

FILTR

WIELOSTOP-

NIOWY

FILTR

WIELOSTOP-

NIOWY

Separat

Separa-

tor/

symetry-

zator

Separa-

tor/

symetry-

zator

Separa-

tor/

symetry-

zator

Separa-

tor/

symetry-

zator

Elimina-

tor

udarów

Zabezpiec

zenie

nadna-

pieciowe

Zasilane

urz¹dzenie

Zasilane

urz¹dzenie

GL BREAK

~ 220 V

RÓ¯NE

Radioelektronik Audio-HiFi-Video 1/2000

Sprawy zwi¹zane z instalacjami elektryczny-

mi w budynkach mieszkalnych wci¹¿ czekaj¹

na jednolity, powszechnie obowi¹zuj¹cy stan-

dard. Istniej¹ co prawda normy, przyjête

w wiêkszoci krajów europejskich, jednak

w wielu punktach s¹ rozbie¿noci. Dotyczy to

np. takich spraw jak oznaczenia alfanume-

ryczne i barwne przewodów, rodzaje gniazd

i wtyczek sieciowych, a nawet wartoci na-

piêcia zmiennego w sieci. Zalecany przez Miê-

piêcioprzewodowy). Przewodem E pr¹d nie

p³ynie, ma on potencja³ ziemi, przyjêty za elek-

tryczne zero i s³u¿y ochronie przeciwpora¿e-

niowej. Zasadê realizacji systemu trójprzewo-

dowego przedstawiono na rys. 6a.

Niestety, w Polsce przez wiele lat obowi¹zywa-

³y przepisy dopuszczaj¹ce uk³ad, w którym

przewód N pe³ni³ jednoczenie funkcjê przewo-

du E.

Dzisiaj w wielu mieszkaniach ko³ek uziemiaj¹-

cy jest po³¹czony w gniazdku z przewodem

N (rys. 6b) lub nie jest do³¹czony (rys. 6c).

Przy nie przy³¹czonym ko³ku brak stabilnego

punktu odniesienia ogranicza skutecznoæ

dzia³ania ka¿dego filtru. Mo¿liwa jest oczywi-

cie przeróbka instalacji, ale ze wzglêdów

bezpieczeñstwa dokonaæ mo¿e tego jedynie

osoba posiadaj¹ca odpowiednie uprawnienia.

Szkodliwe pêtle masy

Obwody zasilania wspó³pracuj¹cych ze sob¹

urz¹dzeñ mog¹ powodowaæ powstanie szko-

dliwych pêtli masy, a w konsekwencji prze-

p³yw pr¹dów zasilania przez masy odniesienia

czu³ych obwodów wejciowych. Zasilanie kil-

ku wspó³pracuj¹cych ze sob¹ urz¹dzeñ z ko³-

kiem uziemiaj¹cym mo¿e wytworzyæ tak¹ pê-

tlê masy, jak przedstawiono na rys. 7. Pêtla ma-

sy jest szkodliwym obwodem, mog¹cym powo-

dowaæ powstanie zak³óceñ s³yszalnych g³oni-

kach w postaci przydwiêku, budzenia itp.

a w aparaturze pomiarowej b³êdne wskazania.

Najprostszym rozwi¹zaniem jest od³¹czenie

przewodu E od obudowy w jednym z urz¹dzeñ.

Wytwórcy sprzêtu praktycznie nie korzystaj¹

z takiej mo¿liwoci. Natomiast niektóre typy

kondycjonerów s¹ wyposa¿one w prze³¹czni-

ki umo¿liwiaj¹ce od³¹czenie w wybranym gnia-

zdku sieciowym przewodu E. Ochrona antypo-

ra¿eniowa w tym przypadku bêdzie siê odby-

waæ jednak wy³¹cznie przez ekrany przewo-

dów sygna³owych.

Na rysunku 8 i 9 przedstawiono wykresy t³u-

mienia zak³óceñ przez kondycjoner Helion FS

1700 w funkcji czêstotliwoci dla zak³óceñ

asymetrycznych oraz dla zak³óceñ symetrycz-

nych.

Przebiegi uzyskano metod¹ symulacji kompu-

terowej z uwagi na bardzo du¿¹ dynamikê

(_200 dB). Pomiar o tak du¿ej dynamice nie

jest w praktyce mo¿liwy ze wzglêdu na szumy

i zak³ócenia. Symulacja daje wiêc mo¿liwoæ

obserwacji charakterystyk równie¿ w niemie-

rzalnym zakresie.

Badania za pomoc¹ symulacji komputerowych

nie uwzglêdniaj¹ oczywicie wszystkich czyn-

ników wp³ywaj¹cych na t³umienie zak³óceñ.

W praktyce mo¿na oczekiwaæ charakterystyk

bardzo zbli¿onych do przedstawionych w zakre-

sie czêstotliwoci do kilkudziesiêciu MHz.

Rys. 6. Spotykane w praktyce sposoby po³¹czenia

gniazdka sieciowego z instalacj¹

a _ uk³ad trójprzewodowy, b _ uk³ad, w którym bolec

uziemiaj¹cy po³¹czony jest z przewodem zerowym,

c _ uk³ad dwuprzewodowy bez uziemienia

Rys. 7. Pêtla masy powstaj¹ca przez obwody

zasilania dwóch urz¹dzeñ

Rys. 8. Przebieg t³umienia w funkcji czêstotliwoci zak³óceñ

asymetrycznych dla kondycjonera Helion FS 1700

Rys. 9. Przebieg t³umienia w funkcji czêstotliwoci zak³óceñ

symetrycznych dla kondycjonera Helion FS 1700

Opracowano na podstawie materia³ów firmy Helion.

Maciej Feszczuk

HELION FS 1700

dzynarodow¹ Komisjê Elektrotechniczn¹ (IEC)

sposób do³¹czania przewodów w gniazdku

jest przedstawiony na rys. 5.

Polskie normy, dotycz¹ce instalacji elektrycz-

nych w mieszkaniach, przewiduj¹ trójprzewo-

dowy system odbiorczy (dla sieci trójfazowej _

Przewód gor¹cy

Przewód uziemiaj¹cy

Przewód neutralny

(zimny)

Uziemienie

Gniazdko cienne

Uziemienie

Z elektrowni

Uziemienie

Stacja

transformatorowa

Stacja

transformatorowa

Stacja

transformatorowa

Urz¹dzenie A

Urz¹dzenie B

Gniazdko

Pêtla

masy

[dB]

AKTUALNOCI

®®

AKTUALNOCI

MINIWIE¯A SC-DV150

TECHNICSA

Z ODTWARZACZEM DVD

oraz popularniejsze s¹ zestawy miniwie¿,

w których odtwarzacz CD jest zastêpowany od-

twarzaczem DVD. W wysokiej klasy miniwie-

¿y Technicsa wykorzystuj¹c 5-p³ytowy zmie-

niacz mo¿na jednoczenie odtwarzaæ p³yty

CD i DVD. Wbudowanie odtwarzacza DVD

umo¿liwi³o wykorzystanie zestawu audio do ki-

na domowego. Ma on dwa dekodery Dolby Di-

gital i Pro Logic do rozkodowania cie¿ek

dwiêkowych w systemie dwiêku wielokana-

³owego. Funkcja Seat position umo¿liwia uzy-

skanie jak najlepszego efektu surround w da-

nym miejscu ods³uchu. Dwiêk otaczaj¹cy

mo¿na tak¿e wytworzyæ za pomoc¹ dwóch

g³oników wykorzystuj¹c system Virtual Enhan-

ced Surround. Za pomoc¹ menu wywietlane-

go na ekranie telewizora, obs³uga funkcji kina

domowego jest bardzo prosta. Kolumny g³oni-

kowe lewego i prawego kana³u maj¹ konstruk-

cjê trójdro¿n¹ z 17 cm g³onikiem niskotono-

wym, 12 cm g³onikiem redniotonowym i 6 cm

g³onikiem wysokotonowym. Moc wyjciowa

2 x 100 +1 x 60+2 x 30 W( tryb Pro Logic) wy-

starcza do nag³onienia du¿ych pomieszczeñ.

Wzmacniacz mocy ze stopniem koñcowym

w klasie H

zapewnia wysok¹ jakoæ dwiêku

przy odtwarzaniu krótkotrwa³ych impulsów sy-

gna³ów o du¿ej wartoci szczytowej, a tak¿e

przy du¿ych poziomach sygna³u. Pozosta³e

wyposa¿enie miniwie¿y to magnetofon dwuka-

setowy z uk³adem redukcji szumów Dolby B,

tuner radiowy z funkcj¹ RDS z pamiêci¹ 39 sta-

cji, korektor 13-pasmowy z piêcioma pamiê-

ciami u¿ytkownika. Miniwie¿a nie jest tania, su-

gerowana przez producenta cena 5499 z³.

P.J.

PERLA

erla to dwuczêciowy elegancki zestaw hi-fi wysokiej klasy, serii Style firmy Marantz. Sk³ada

siê z amplitunera SR1000 ( szer. 426, wys. 77 mm, g³. 336 mm) i odtwarzacza CD z magneto-

fonem DC1000 (szer. 426, wys. 77 mm, g³. 309 mm). Trójzakresowy tuner z RDS-em UKF, D³,

r z pamiêci¹ 30 stacji umo¿liwia wybieranie stacji wed³ug ich nazw oraz typów programów (wia-

domoci, s³uchowiska, muzyka itp.). Magnetofon z autorewersem ma uk³ady redukcji szumów

Dolby B, C, HX-Pro i filtr MPX. Mo¿liwe jest szybkie wyszukiwanie do 15 utworów oraz automa-

tyczne nagrywanie przerw 4 s. Poziom nagrywania jest ustalany rêcznie. Nagrywanie synchro-

niczne z p³yty CD odbywa siê z normaln¹ lub zwiêkszon¹ prêdkoci¹. Mo¿liwe jest monitorowa-

nie nagrania. Odtwarzacz CD z przetwornikiem 1-bitowym DAC ma pamiêæ 30 utworów, które

mog¹ byæ odtwarzane w porz¹dku losowym lub zaprogramowanym. Timer umo¿liwia w³¹czenie

i wy³¹czenie zestawu o okrelonych porach. Wzmacniacz o mocy 50 W DIN ma pasmo 20 Hz

50 kHz. Wszystkie elementy regulacyjne s¹ schowane za eleganck¹ metalow¹ os³on¹, tak¿e

obudowa pilota zdalnego sterowania jest metalowa. Cena zestawu 5999 z³.

P.J.

KAMERA WIDEO VP-A30

FIRMY SAMSUNG

o najtañsza kamera 8 mm Samsunga ( cena 1349 z³). Jest wyposa¿ona w prze-

twornik CCD 320 000 pikseli, z którego sygna³ wizyjny przetwarza siê cyfrowo.

Obiektyw ma 16-krotny zoom optyczny i 320-krotny cyfrowy, migawkê 1/60-1/10000

s, jasnoæ obiektywu F 1,4, ogniskowa 3,9

62,4. Ostroæ jest ustawiana rêcznie i au-

tomatycznie. Minimalne wymagane owietlenie 0,3 lx. Filmowanie u³atwia 6 progra-

mów: Portret, Sport, Szybki ruch, wiat³o punktowe, nieg i Pla¿a. Siedem efektów

cyfrowych umo¿liwia wprowadzenie ciekawych efektów specjalnych, np. odbicie lu-

strzane, negatyw. Wbudowano generator napisów. Szybki mechanizm uruchamia za-

pis w ci¹gu 0,2 s. Pobór mocy 4 W.

P.J.

CZTERY W JEDNYM

R-435 firmy Onkyo to urz¹dzenie zawieraj¹ce a¿ cztery modu³y: odtwarzacz i rekorder MD,

odtwarzacz CD, tuner i wzmacniacz. Wszystkie te elementy mieszcz¹ siê w obudowie Slim li-

ne nie wiêkszej ni¿ obudowa typowego odtwarzacza CD. Tuner RDS z 30 pamiêciami ma

mo¿liwoæ nadawania nazw stacjom radiowym. Jest wyposa¿ony zegar, którego dok³adnoæ jest

kontrolowana sygna³em radiowym. U¿ywaj¹c MiniDisc mo¿na nagrywaæ z tunera i z p³yt CD i nada-

waæ nazwy p³ytom i poszczególnym utworom. Programuje siê odtwarzanie utworów z p³yt CD

i MD. W sekcji zasilacza pracuj¹ dwa zasilacze do obwodów analogowych i cyfrowych, ekrano-

wane blach¹ miedzian¹. Moc wyjciowa 2 x 43 W. S¹ wejcia cyfrowe optyczne i wspó³osiowe

oraz wyjcie do³¹czenia aktywnego subwoofera. Cena ok. 3333 z³.

P.J.

wiêkszoci

telewizorów

21-calowych

nie stosuje

siê wyrafino-

w a n y c h

uk³adów po-

prawy jako-

ci obrazu lub dwiêku, lecz wprowadza

siê coraz lepsze wyposa¿enie za tê sam¹

cenê. Przyk³adem mog¹ byæ nowe modele

telewizorów Philipsa. Telewizor 21PT 1653

zosta³ zast¹piony modelem 21P1654 (cena

999 z³). Ma on dodatkowe funkcje. Oprócz

stopniowanej regulacji ostroci mo¿na regu-

lowaæ odcieñ obrazu i dobieraæ nastawy

w zale¿noci od ogl¹danego programu

(Smart Picture) . Do wyboru jest obraz wzbo-

gacony, stonowany, naturalny i w³asne na-

stawy. Tak¿e charakterystykê dwiêku mo¿-

na ustaliæ w zale¿noci od ogl¹danego pro-

gramu (Smart Sound): film Kino, koncert

Muzyka, talk show Mowa, lub w³asna

charakterystyka. Uk³ad Delta Volume umo¿-

liwia wyrównanie poziomu dwiêku na ka¿-

dym kanale tak, aby przy ich prze³¹czaniu

poziom g³onoci by³ jednakowy. Zwiêk-

szono liczbê pamiêci programów z 70 do 80

i liczbê wejæ. Z przodu dodano wejcie AV

i gniazdo s³uchawek.

Zró¿nicowanie cen telewizorów o wiêkszej

przek¹tnej ekranu jest zale¿ne od rozwi¹zañ

konstrukcyjnych i wyposa¿enia. Ciekawsze

rozwi¹zania uk³adowe i funkcje s¹ stosowa-

ne w dro¿szych modelach telewizorów. Do-

tyczy to przede wszystkim telewizorów 100

Hz i formatu ekranu 16:9.

Technikê 100 Hz stosuje Grundig ju¿ w te-

lewizorach o przek¹tnej ekranu 21 cali

55 M 55-290/8 IDTV( 2699 z³). Stosowa-

ne s¹ dwa rozwi¹zania, oba polegaj¹ce na

podwojeniu czêstotliwoci pó³obrazów do

100 Hz, co daje obraz stabilniejszy i mniej

mêcz¹cy wzrok przy d³u¿szym ogl¹daniu.

W wersji podstawowej, w zale¿noci od

producenta, systemy nosz¹ nazwy: 100 Hz

LG, 100 Hz Digital Scan Philips, Intelli-

gent Mastering Thomson, 100 Hz Sony.

Bardziej zawansowane systemy zapewnia-

j¹ naturalny ruch w scenach dynamicz-

nych i maj¹ nazwy: 100 Hz Super Digital

Scan Panasonic, Digital Motion Philips,

Motion Mastering Thomson, 100 Hz Natu-

ral Scan Samsung, 100 Hz Digital Plus

Sony.

Uk³ady poprawy jakoci

obrazu

Uk³ady poprawy jakoci obrazu polegaj¹

na dodatkowej obróbce ca³kowitego sygna-

³u wizyjnego. Wszystkie te zabiegi maj¹ na

celu uzyskanie jak najlepszego obrazu. No-

sz¹ one ró¿ne nazwy, lecz spe³niaj¹ podob-

ne zadania. W wiêkszoci rozwi¹zania kon-

strukcyjne s¹ podobne, a ich wynik mo¿emy

oceniæ ogl¹daj¹c obraz tego samego progra-

mu telewizyjnego na kilku odbiornikach.

Najczêciej stosowane uk³ady poprawy ja-

koci obrazu to :

uk³ady redukcji szumów DNR,

Radioelektronik Audio-HiFi-Video 1/2000

W numerze

padziernikowym z ub. r.

opisalimy telewizory

najnowszej generacji

z p³askimi ekranami.

Jednak wiêkszoæ

telewizorów, choæ ma

tradycyjne kineskopy,

jest nadal

modernizowana. Oto

przegl¹d telewizorów

firm wnosz¹cych

najwiêcej nowych

rozwi¹zañ

konstrukcyjnych.

PRZEGL¥D

TELEWIZORÓW

35-CALOWYCH

Telewizor panoramiczny AV-32WP2 firmy JVC

Telewizor 29 cali w obudowie Match line Philipsa

NA RYNKU AV

Radioelektronik Audio-HiFi-Video 1/2000

filtr grzebieniowy rozdzielaj¹cy ca³kowi-

ty sygna³ wizyjny na sygna³y luminanacji

i chrominancji (szczegó³y obrazu takie, jak

kratki, paski na tkaninach, s¹ lepiej widocz-

ne i maj¹ czyste barwy),

zwiêkszanie ró¿nicy kontrastu miêdzy

czerni¹ i biel¹

rozszerzanie zakresu kontrastu dla okre-

lonych fragmentów obrazu

dynamiczne ogniskowanie poprawiaj¹ce

ostroæ w rogach ekranu,

modulowanie prêdkoci strumienia wi¹z-

ki elektronów w celu zmiany jaskrawoci i lu-

minoforów w wybranych fragmentach obra-

zu, co zwiêksza wyrazistoæ obrazu.

Popularne staj¹ siê systemy automatyczne-

go doboru parametru obrazu w zale¿noci od

owietlenia zewnêtrznego Golden Eye LG,

Active Control Philips, CA TS Panasonic.

Dwiêk w telewizorach

W telewizorach ju¿ od modeli 14-calowych

jest montowany cyfrowy dekoder dwiêku

Nicam i system analogowy, umo¿liwiaj¹cy

odbiór programów stereofonicznych z sate-

litarnych programów analogowych. W tele-

wizorach monofonicznych najczêciej stoso-

wany jest jeden g³onik, ale s¹ i konstrukcje

z dwoma g³onikami. W dro¿szych telewizo-

rach montowanych jest kilka g³oników.

W telewizorach stereofonicznych stosowa-

ne s¹ ró¿ne systemy dwiêku otaczaj¹cego.

Popularne sta³y siê systemy wytwarzaj¹ce

dwiêk otaczaj¹cy z efektami specjalnymi za

pomoc¹ dwóch kana³ów, gdy ród³em jest

zakodowany dwiêk wielokana³owy z ma-

gnetowidu lub odtwarzacza DVD. Najbar-

dziej popularny jest system Virtual Dolby

(Thomson), 3D Phonic JVC, 3 D surround

Philips, TruSurround Sony.

W najwy¿szej klasie telewizorów wbudo-

wane s¹ dekodery dwiêku wielokana³o-

wego Dolby Pro Logic, a ostatnio Dolby Di-

gital. Wtedy g³oniki kana³ów centralnego,

lewego i prawego s¹ wbudowane w telewi-

zor, a kolumny kana³u surround s¹ zewnê-

trzne. Sygna³ do nich mo¿e byæ doprowa-

dzany przewodowo lub bezprzewodowo

(fale radiowe).

Przy dwiêku odtwarzanym stereofonicz-

nie stosowane s¹ uk³ady poszerzenia bazy

i wytworzenia dwiêku otaczaj¹cego jak In-

credible Surround Philipsa, SRS LG.

Do poprawy jakoci dwiêku s¹ stosowane

charakterystyki fabryczne do okrelonych ro-

dzajów programów, jak: filmów, koncertów,

widowisk sportowych, programów publicy-

stycznych. Wbudowany korektor graficzny

umo¿liwia wprowadzenie w³asnych nastaw

Davio 55M 55-290/8 IDTV 21-calowy

telewizor 100 Hz firmy Grundig

Tablica 1. Telewizory 100 Hz i formatu ekranu 16:9

Radioelektronik Audio-HiFi-Video 1/2000

Tablica 2. Telewizory z podstawowym wyposa¿eniem

najczêciej dla piêciu czêstotliwoci.

Stosowane s¹ te¿ uk³ady ograniczaj¹ce po-

ziom sygna³u fonii dla danego kana³u tele-

wizyjnego. Eliminuje siê nag³e zmiany g³o-

noci w czasie nadawania reklam przy

zmianie kana³u, np. Sound Control Thom-

son, AVL Philips.

U³atwienia w obs³udze

Coraz bardziej popularna staje siê magi-

strala danych, umo¿liwiaj¹ca jednoczesne

sterowanie funkcjami magnetowidu i telewi-

zora. W zale¿noci od producenta nosi ona

nazwê Smart link Sony, Easy link Philps

T-V link JVC, Magalogic Grundig, Qlink

Panasonic NextView link Thomson. Zalet¹

tego systemu jest mo¿liwoæ wspó³pracy

urz¹dzeñ ró¿nych firm ze sob¹. Automa-

tycznie s¹ wpisywane stacje telewizyjne do

magnetowidu w tym samym porz¹dku, co

w telewizorze, a do nagrania ogl¹danego

programu wystarczy wcisn¹æ przycisk w ma-

gnetowidzie. W³¹czenie lub wy³¹czenie jed-

nego z urz¹dzeñ powoduje automatycznie

w³¹czenie lub wy³¹czenie drugiego.

Funkcja Program Info (odzielny przycisk)

w pilotach Thomsona umo¿liwia wywie-

tlanie informacji o ogl¹danym programie ( ty-

tu³/godzina rozpoczêcia i zakoñczenia emi-

sji, oraz tytu³ nastêpnego programu). Funk-

cja Memo sygnalizuje rozpoczêcie progra-

mu na innym kanale. Mo¿na tak¿e zaprogra-

mowaæ automatyczne w³¹czanie i wy³¹cza-

nie dla danego kana³u.

NexTView to elektroniczny przewodnik tele-

widza jest nadawany przez stacje satelitar-

ne. Dekoder do jego odbioru jest monto-

wany, np. w telewizorach Philipsa i Thomso-

na. Umo¿liwia wywietlenie programu na

siedem dni naprzód. Mo¿na wybieraæ pro-

gramy sportowe, rozrywkowe, muzyczne, fil-

my. Wybrany program mo¿na zaznaczyæ

do póniejszego nagrania na magnetowid.

Easy dialog to instrukcja obs³ugi wbudo-

wana w telewizory Grundiga. Do³¹czenie

np. magnetowidu nie sprawi problemu. Wy-

starczy podaæ, jakie urz¹dzenie chcemy

do³¹czyæ, a na ekranie wywietli siê schemat

optymalnego po³¹czenia.

Telegazeta mo¿e mieæ pamiêæ do 1200 stro-

nic , co umo¿liwia szybki dostêp do wybra-

nej strony. Mo¿na stworzyæ tak¿e w³asny

bank stron z szybkim dostêpem.

Wród funkcji u³atwiaj¹cych obs³ugê w tele-

wizorach Sony jest przycisk Gra. Wtedy te-

lewizor prze³¹czy siê na odbiór sygna³u

z gniazda AV z przodu i dostosuje parame-

try obrazu tak, aby zapewniæ najlepsz¹ ja-

koæ obrazu i dwiêku.

W telewizorach LG 21-calowych jest montowa-

na gra telewizyjna obs³ugiwana pilotem. Nie-

które modele telewizorów LG maj¹ obrotow¹

podstawê, której po³o¿enie zmieniane jest sy-

gna³em z pilota lub rêcznie, co jest wygodne,

gdy nie mo¿na siedzieæ na wprost ekranu.

W modelach 21

28-caliowych czêsto jest

stosowana funkcja Timer do zaprogramowa-

nia godziny w³¹czenia i wy³¹czenia odbior-

nika lub Sleep timer z czasem programowa-

nia wy³¹czenia do 180 min.

W telewizorach cyfrowych jest mo¿liwoæ

zatrzymania obrazu w celu np. zapisania

przepisu kucharskiego lub numeru telefonu,

oraz wielu okienek do podgl¹du ró¿nych

kana³ów telewizyjnych i wybrania programu.

Funkcja Zoom powiêksza wybrany frag-

mentu obrazu maksymalnie 16-krotnie.

W telewizorach panoramicznych ekran mo¿-

na dzieliæ na po³owê i ogl¹daæ jednoczenie

telegazetê i program telewizyjny.

Gniazdo VGA umo¿liwia do³¹czenie do urz¹-

dzenia z kart¹ graficzn¹ VGA komputera

PC lub laptopa. Wtedy odbiornik telewizyjny

staje siê wielkoekranowym monitorem.

Ma³o rozpowszechniona jest mo¿liwoæ

wbudowania tunera satelitarnego w telewi-

zor. Opcjonalnie takie modu³y montuje firma

Grundig.

Jerzy Justat

NA RYNKU AV

amsung, którego nazwa

oznacza trzy gwiazdy,

jest koncernem wiato-

wym. U nas najbardziej

jest znany ze sprzeda¿y

sprzêtu audiowideo i mo-

nitorów komputerowych.

Strategia rozwoju firmy

koncentruje siê na urz¹dzeniach multime-

dialnych: osobistych (personal), przeno-

nych (mobile) i domowych (home). Sam-

sung przywi¹zuje du¿¹ wagê do podzespo-

³ów, które decyduj¹ o mo¿liwociach rozwo-

ju sprzêtu elektronicznego. Dlatego rozwija

ich produkcjê i w 21. wiek wkracza z rodzi-

n¹ nowych podzespo³ów, g³ównie cyfro-

wych, umo¿liwiaj¹cych miniaturyzacjê i two-

rzenie urz¹dzeñ nowej generacji.

Samsung jest czo³owym producentem pa-

miêci elektronicznych (ok. 20% rynku wia-

towego). S¹ to pamiêci SDRAM (standard

PC-133) 128 i 256 Mbit produkowane tech-

nologi¹ 0,18

m, a w przysz³oci ma byæ

4 Gbit produkowane technologi¹ 0,13

Jako pierwsi opracowali pamiêæ SDRAM

1 Gbit i modu³y 2 Gbit. Nowoci¹ jest te¿

Rambus DRAM _ modu³ szybkiej pamiêci

144 MB do komputerów.

Najistotniejszym produkowanym obecnie

podzespo³em jest karta przenonej pamiê-

ci SmartMedia, która umo¿liwia przechowy-

wanie plików audio, wideo, danych kompu-

terowych. Przewiduje siê, ¿e zast¹pi ona

w przysz³oci takie noniki, jak: kasetê ma-

gnetofonow¹, wideo, kliszê fotograficzn¹.

SmartMedia jest pamiêci¹ b³yskow¹ (flash)

o wymiarach 45,0x37,0x0,76 mm i masie

2 g (jedna trzecia dyskietki komputerowej

3,5). Ma ona prost¹ budowê (NAND-type

flash memory), dlatego nie powinna byæ dro-

ga. Obecnie jej pojemnoæ wynosi od 2 do

32 MB, prowadzone s¹ jednak prace nad pa-

miêciami o pojemnoci 64 i 128 MB. Pa-

miêæ ta przy u¿yciu adaptera (standard PCM-

CIA/JEIDA) mo¿e byæ stosowana w kompu-

terze PC. Umo¿liwia szybki zapis danych,

a tak¿e kasowanie. Jest stosowana w odtwa-

rzaczach MP3, cyfrowych aparatach fotogra-

ficznych, elektronicznych instrumentach mu-

zycznych, faksach, drukarkach, skanerach,

notesach elektronicznych itp.

Konkurencyjn¹ dla niej jest pamiêæ firmy

Sony Memory Stick, o innym kszta³cie, co

uniemo¿liwi wymienne stosowanie obu pa-

miêci. Mo¿na j¹ przechowywaæ w portfelu

jak karty kredytowe.

Urz¹dzenia osobiste

Rozwijana jest rodzina odtwarzaczy YEPP.

Oprócz nowych serii tylko do odtwarzania

plików MP3 z mo¿liwoci¹ nagrywania g³o-

su (funkcja dyktafonu), w nowych obudo-

wach D 40, New-D Jazz i N-E Hip Hop, po-

jawi¹ siê odtwarzacze Photo Yepp i Motion

Yepp. Maj¹ one dwucalowy ekran LCD do

ogl¹dania zdjêæ w formacie JPEG, skopio-

wanych z Internetu, otrzymanych poczt¹

elektroniczn¹ lub z cyfrowego aparatu foto-

graficznego. W 32 MB pamiêci mieci siê

8 plików muzycznych MP3 (zale¿y od

pojemnoci pliku). Mo¿na tak¿e przechowy-

waæ jednoczenie kilka plików ze zdjêciami,

tekstowych i muzycznych. W czasie odtwa-

rzania muzyki na ekranie bêdzie siê pojawia³

tekst piosenki. Funkcja dyktafonu umo¿liwia

nagranie dwugodzinnej rozmowy. Motion

Yepp dodatkowo odtwarza krótkie filmy, np.

teledyski zapisane w formacie MPEG 4.

Jest tak¿e drugi model stacji bazowej do od-

twarzacza MP3 Yepp Smart audio Wingo 2.

Zawiera ona tuner radiowy, magnetofon

i odtwarzacz CD i umo¿liwia bezporednie

kopiowanie p³yt CD do odtwarzacza MP 3,

bez do³¹czania do komputera. Moc wyj-

ciowa 5 W (RMS) na kana³.

Do odtwarzania zdjêæ i krótkich filmów (do

32 MB) w wiêkszym formacie opracowano

specjalny elektroniczny album Digital Al-

bum Sync Master800@S o przek¹tnej ekra-

nu LCD 8,4 cala (213 mm). Wymiary albu-

mu: szer. 226, g³. 182, wys. 28 mm, masa

0,8 kg, rozdzielczoæ 600x800 punktów.

Zmagazynowane zdjêcia z karty SmartMe-

dia mo¿na odtwarzaæ jako slajdy. Wbudowa-

ny mikser umo¿liwia przesuwanie zdjêæ

w pionie lub poziomie oraz wprowadzenie

kurtyny poprzedzaj¹cej lub koñcz¹cej pre-

zentacjê. Do obróbki zdjêæ mo¿na pos³u¿yæ

siê nastêpuj¹cymi efektami: mozaik¹, efek-

tem ziarnistoci, rozszerzeniem obrazu

w pionie lub poziomie, efektem neonu. Ogl¹-

daniu jednego lub kilku zdjêæ jednoczenie

mo¿e towarzyszyæ komentarz lub muzyka

odtwarzana z pamiêci albumu. Album mo¿-

na powiesiæ na cianie jak obraz, a jego

treæ zmieniaæ w zale¿noci od potrzeb.

Ma on wbudowany zegar z alarmem.

Zdjêcia mo¿na oczywicie wykonaæ cyfrowym

aparatem fotograficznym. Samsung proponu-

je dwa modele: SDC-80 N.E.X.C.A i SDC-007

z ekranami LCD 1,8 cala. W wymienionym

jako drugi aparacie jest mo¿liwoæ obracania

ekranu, pe³ni on wtedy funkcjê wizjera. W pa-

miêci 4 MB mieci siê 10 zdjêæ podstawowej

i 20 wy¿szej jakoci. Rozdzielczoæ zdjêæ XGA.

Urz¹dzenia do Internetu

Zdaniem konstruktorów Samsunga mo¿liwo-

ci i koszt komputera s¹ za du¿e do potrzeb

wielu jego u¿ytkowników. Przysz³e lata to

szybki rozwój Internetu, do którego powinien

byæ szybki i ³atwy dostêp, za pomoc¹ tanich

urz¹dzeñ. Takim jest Web Pad, urz¹dze-

nie które sk³ada siê z 10-calowego ekranu

LCD, wokó³ którego rozmieszczono dwa

g³oniki, mikrofon i modem. Specjalnym pi-

sakiem, dotykaj¹c ikony na ekranie, uru-

chamia siê funkcje. System operacyjny Win-

dows CE umo¿liwia szybki i prosty dostêp

do Internetu, wysy³anie i otrzymywanie po-

czty elektronicznej, prowadzenie rozmów

³¹czami internetowymi zastêpuj¹cymi tele-

Radioelektronik Audio-HiFi-Video 1/2000

W okazji 30-lecia

powstania firmy

Samsung,

w listopadzie br.

odby³a siê konferencja

w g³ównej

europejskiej siedzibie

firmy w Londynie.

Zaprezentowano na

niej urz¹dzenia nowej

generacji, które bêd¹

nam pomaga³y

w pracy i zapewnia³y

rozrywkê ju¿ od

pocz¹tku 2000 roku.

MULTIMEDIALNY WIAT

SAMSUNGA

miarach, ma wbudowany odtwarzacz MP3.

Do obs³ugi odtwarzacza MP3 przewidzia-

no specjalny sterownik. Funkcja dyktafonu

umo¿liwia zapis 120 min rozmowy. Po za-

programowaniu numerów telefonicznych

mo¿na wybieraæ je g³osem.

Przenone urz¹dzenia

biurowe

Elektroniczny notatnik E-diary wygl¹da

podobnie jak cyfrowy album. Jego funkcje

mo¿na uruchamiaæ elektronicznym pisa-

kiem dotykaj¹c ekran. Zawiera rozk³ad

dzienny, pager, odtwarzacz MP3, ma szcze-

linê na kartê pamiêci SmartMedia.

Tak¿e notebooki poddano modernizacji. Dla

wygody obs³ugi Optiface notebooka, ekran do

komputera jest do³¹czany bezprzewodowo,

³¹czem optoelektronicznym. Wbudowany

modem umo¿liwia po³¹czenie z Internetem.

Drugi z komputerów przenonych IzziPro

ma wbudowan¹ pamiêæ, mikrofon i g³onik

do nagrywania wa¿nych informacji. Po do-

l¹czeniu telefonu komórkowego lub linii

telefonicznej jest mo¿liwy dostêp do Inter-

netu. Aby szybciej wybraæ potrzebny pro-

gram przewidziano 8 przycisków. Jest bar-

dzo porêczny _ ma³y i lekki (masa 1 kg, wy-

miary szer. 227, g³. 197, wys. 28 mm). Aku-

mulatory jonowo-litowe starczaj¹ na 8 go-

dzin pracy.

Dane z komputera przy u¿yciu karty SmarMe-

dia mo¿na przenieæ do Color Station _ dru-

karki, kopiarki, skanera w jednym urz¹dzeniu.

Tak¿e skanowane fotografie mog¹ byæ prze-

chowywane na karcie SmartMedia.

POZNAJEMY SPRZÊT

Radioelektronik Audio-HiFi-Video 1/2000

Telewizor

projekcyjny

z panelem fLCD

Telefon komórkowy

na rêkê Watch phone

DVD rekorder

fon. Jest te¿ szczelina na kartê SmartMedia

do przechowywania lub pobierania plików.

Odmian¹ tego urz¹dzenia jest wideotele-

fon Web Video Phone z ekranem LCD, kla-

wiatur¹ i szczelin¹ na kartê SmartMedia.

Wbudowana kamera CCD umo¿liwia prze-

prowadzanie telekonferencji w czasie rze-

czywistym. Mo¿na tak¿e otrzymywaæ t¹

drog¹ zdjêcia. Przewidywana szybkoæ

transmisji danych 10 Mbit/s, przesy³anie

obrazów 15 ramek/s.

Tak¿e dla telefonu komórkowego przewi-

dziano now¹ formê. W postaci miniaturowej

(wymiary 67x58,5x20,5 mm) zosta³ po³¹-

czony z rêcznym zegarkiem. Jest sterowa-

ny g³osem, ma kalendarz, ksi¹¿kê telefonicz-

n¹ na 250 numerów, mo¿liwoæ do³¹czenia

do komputera PC, licznik do zliczania w dó³.

Inny telefon komórkowy, ju¿ o zwyk³ych wy-

Radioelektronik Audio-HiFi-Video 1/2000

Urz¹dzenia domowe

Telewizor to jedno z najwa¿niejszych urz¹-

dzeñ zapewniaj¹cych rozrywkê w naszych

domach. Ostatnio dynamicznie rozwijaj¹

siê odbiorniki telewizyjne z p³askimi ekrana-

mi. Technologia TFT LCD zapewnia bar-

dzo dobry obraz, ale trudnoci technolo-

giczne uniemo¿liwiaj¹ wykonanie ekranu

wiêkszego ni¿ 21 cali. Dlatego znalaz³y one

zastosowanie g³ównie jako monitory kompu-

terowe, zdrowsze dla naszych oczu (brak

promieniowania rtg i migotania obrazu). Fir-

ma Samsung wbudowa³a w monitory 15-

i 17-calowe tunery telewizyjne. Taki telewi-

zor zajmuje mniej miejsca, mo¿na powiesiæ

go na cianie jak obraz. Punkt obrazowy ma

wymiary 0,297x0,297 mm, k¹t ogl¹dania

, rozdzielczoæ 1280x1024 punk-

tów. Funkcja Zoom powiêksza 64 razy do-

wolny fragment obrazu. Jakoæ obrazu mo¿-

na regulowaæ zmieniaj¹c jego ostroæ. Do

wyboru s¹ dwie regulacje ostroci obrazu:

jedna rednia i dwie stonowane.

W swojej nowej ofercie firma Samsung ma

kilka modeli telewizorów o przek¹tnej ekra-

nu powy¿ej 30 cali do kina domowego, pre-

zentacji na konferencjach i wystawach.

Telewizor WS-32W6DT z tradycyjnym

kineskopem ma wbudowany dekoder DVB-

T do odbioru telewizji cyfrowej z nadajników

naziemnych. Programy w tym systemie s¹

ju¿ nadawane w Anglii. Jest telewizorem

100-hercowym, eliminuj¹cym migotanie

obrazu. Dekoder PIP z dwoma tunerami

umo¿liwia podgl¹d dwóch programów jed-

noczenie. Telewizor ten mo¿e byæ monito-

rem komputera. Wybór programów u³atwia

EPG elektroniczny przewodnik telewizora

i telegazeta Digital TTX.

Wiêksz¹ przek¹tn¹ ekranu, 40 cali, ma te-

lewizor projekcyjny LCD TVSP-40J3HA.

ród³em obrazu jest ma³y panel LCD 1,4-ca-

lowy sterowany sygna³em wizyjnym. Jego

obraz jest powiêkszany przez uk³ad optycz-

ny i rzutowany na ekran. G³êbokoæ odbior-

nika, mniejsza ni¿ telewizora 14-calowego,

oraz masa 27 kg u³atwiaj¹ ustawienie w po-

koju. Dla krajów, w których jest telewizja

wysokiej rozdzielczoci HDTV s¹ przezna-

czone telewizory projekcyjne o przek¹tnej

ekranu 55 i 65 cali z trzema miniaturowymi

lampami kineskopowymi o przek¹tnej 9 ca-

li. Obrazy podstawowych barw RGB s¹ rzu-

towane przez system luster tak, ¿e tworz¹

na ekranie jeden kolorowy obraz.

Wszystkie opisywane telewizory s¹ wyposa-

¿one w dekodery dwiêku Dolby Pro Logic

lub Dolby Digital. Brak jest w ofercie Sam-

sunga telewizora plazmowego, którego tech-

nologiê rozwijaj¹ inne firmy. Natomiast od

1990 r. jest rozwijana technologia FLCD

(Ferro Liquid Cristal Display). Przedstawio-

no taki telewizor o przek¹tnej ekranu 43

cale, którego parametry s¹ lepsze ni¿ tele-

wizora projekcyjnego ze zwyk³ym panelem

LCD.

Na koniec o pierwszym rekorderze DVD _

model DVR 2000. Obraz i dwiêk s¹ nagry-

wane na dyskach DVD-RAM w formacie

RTRW (Real Time RE-Writable) ver.09.

Dysk DVD-RAM znajduje siê w specjalnej

kasecie, wk³adanej do napêdu rekordera.

Mo¿na zapisaæ dwugodzinny film. Oczywi-

cie jest mo¿liwoæ odtwarzania tradycyj-

nych p³yt DVD z kodowanym dwiêkiem

w standardzie MPEG2 i Dolby Digital.

Jerzy Justat

sk³ad zestawu

wchodz¹ nadaj-

nik i odbiornik,

wyposa¿one

w dwie anteny

sygna³ów radio-

wych. Zasada

dzia³ania urz¹-

dzenia jest nastêpuj¹ca. Sygna³y wizyjne

i foniczne doprowadzone z urz¹dzenia RTV

do nadajnika transmitera moduluj¹ falê ra-

diow¹ o czêstotliwoci 2,4 GHz. W odbior-

niku transmitera nastêpuje demodulacja.

Podobnie jest z sygna³em zdalnego stero-

wania. Dioda w nadajniku transmitera odbie-

ra sygna³y z pilota zdalnego sterowania.

W nadajniku transmitera sygna³ steruj¹cy

moduluje falê radiow¹ o czêstotliwoci 433,9

MHz. W odbiorniku transmitera zdemodulo-

wany sygna³ jest doprowadzany do nadaj-

nika promieniowania podczerwonego.

P³askie anteny nadaj¹ i odbieraj¹ sygna³

wizyjny i foniczny, a krótkie anteny prêtowe

sygna³ zdalnego sterowania.

Do nadajnika transmitera do³¹cza siê nadaj-

nik IR fal podczerwieni sygna³u zdalnego

sterowania. Dioda emituj¹ca promieniowa-

nie podczerwone jest umieszczona na

wsporniku, który jest mocowany do pod³o-

¿a za pomoc¹ przyssawki. Wygodne umie-

szczenie nadajnika IR wzglêdem odbiorni-

ka podczerwieni urz¹dzenia, którego funk-

cjami ma sterowaæ, umo¿liwia ponad metro-

wy przewód do³¹czeniowy.

Nadajnik transmitera z ty³u obudowy ma

dwa wyjcia do do³¹czenia diod emituj¹-

cych promieniowanie podczerwone (do ste-

rowania dwoma urz¹dzeniami), dwa gniazda

scart, prze³¹cznik Hi oraz 75 R, gniazdo

zasilacza. Jedno gniazdo scart mo¿e byæ

wykorzystane do do³¹czenia telewizora,

a drugie do do³¹czenia magnetowidu. W ten

sposób mo¿na mieæ obraz z magnetowidu

jednoczenie na dwóch telewizorach lub

obraz z anteny telewizyjnej na jednym tele-

wizorze, a na drugim z magnetowidu. Do

wzmocnienia sygna³u przy takim po³¹czeniu

urz¹dzeñ s³u¿y prze³¹cznik Hi (sygna³

wzmocniony) i 75 R (bez wzmocnienia).

Odbiornik transmitera ma jedno gniazdo

scart do do³¹czenia telewizora, gniazda

cinch dla kana³ów lewego i prawego fonii,

gniazdo antenowe (modulator kana³u 36).

Nadajnik i odbiornik maj¹ takie same obu-

dowy. Z przodu jest prze³¹cznik kana³ów

i cztery czerwone LEDy sygnalizuj¹ce wy-

branie kana³u transmisji radiowej. W odbior-

niku transmitera umieszczono element wia-

t³oczu³y do odbioru sygna³u z pilota sterowa-

nego urz¹dzenia.

Parametry transmitera

czêstotliwoæ fal radiowych: 2,4

2,483 GHz (4 kana³y)

zasilacz: 16 V (do³¹czany do odbiornika i nadajnika)

moc nadajnika: 10 mW

czêstotliwoæ sygna³u zdalnego sterowania: 433 MHz

wymiary: 200x140x65 mm

zasiêg: ok. 30 m (zale¿ny od konstrukcji budynku).

Mo¿liwe s¹ ró¿ne konfiguracje sprzêtu au-

dio wideo. Dziêki czterem kana³om transmi-

sji jeden odbiornik mo¿e pracowaæ z cztere-

ma nadajnikami, po³¹czonymi z magnetowi-

dem, tunerem satelitarnym, odtwarzaczem

DVD, kamer¹ wideo. Tak¿e dwa nadajniki fal

podczerwieni umo¿liwiaj¹ sterowanie dwo-

ma urz¹dzeniami.

Transmiter mo¿na wykorzystaæ tak¿e do

nadzoru mieszkania. Z kamery wideo, umie-

szczonej na zewn¹trz domu lub w pokoju

dziecinnym, mo¿na obserwowaæ na ekranie

telewizora, co siê dzieje w nadzorowanych

pomieszczeniach.

Wra¿enia u¿ytkownika

Sprawdzono kilka konfiguracji sprzêtu.

¯ród³em sygna³u by³ magnetowid i tuner

satelitarny, z którego obraz i dwiêk odbie-

rano na telewizorze w drugim pokoju. Do³¹-

czono tak¿e odbiornik transmitera do wejcia

wzmacniacza, a ród³em sygna³u fonii by³ tu-

ner satelitarny i telewizor.

Monta¿ urz¹dzenia jest prosty dziêki czytel-

nemu opisowi gniazd. Ze wzglêdu na to, ¿e

w nadajniku s¹ gniazda scart naj³atwiej jest

do³¹czyæ urz¹dzenia wyposa¿one w takie sa-

me z³¹cze. Najczêciej maj¹ je magnetowi-

dy, tunery satelitarne, telewizory. Przewód do-

³¹czeniowy scart powinien mieæ prosty wtyk,

poniewa¿ wtyk k¹towy nie pasuje.

W przypadku urz¹dzeñ audio wideo wyposa-

¿onych w gniazda typu cinch, np. kamery wi-

deo lub odtwarzacza CD , czy magnetowidu

jest konieczny specjalny przewód cinch-scart.

Przy przesy³aniu sygna³ów z magnetowi-

du i tunera satelitarnego na odleg³oæ ok.

10 m (przenikanie sygna³u tylko przez jed-

n¹ cianê) p³aska antena radiowa mog³a

byæ z³o¿ona. Obraz i dwiêk by³y takiej sa-

mej jakoci jak ze ród³a. Tak¿e bez znie-

kszta³ceñ by³ odbierany dwiêk stacji ra-

diowych z tunera satelitarnego wspó³pracu-

j¹cego ze wzmacniaczem.

Wykonano test przes³ania sygna³ów wizji

i fonii z magnetowidu do telewizora w drugim

mieszkaniu, dwa piêtra ni¿ej (odleg³oæ miê-

dzy urz¹dzeniami ok. 10 m). Sygna³y musia-

³y przenikn¹æ przez dwa stropy. Obraz by³

nieznacznie zaszumiony, a dwiêk by³ dobrej

jakoci. Bez problemu sterowano funkcjami

magnetowidu z drugiego mieszkania. W tym

przypadku na jakoæ obrazu istotny wp³yw

mia³o wzajemne po³o¿enie anten.

Du¿¹ zalet¹ transmitera jest mo¿liwoæ zdal-

nego sterowania urz¹dzeniem wideo, znaj-

duj¹cym siê w drugim pokoju a tak¿e, ¿e

dwiêk jest przesy³any stereofonicznie.

Jedynym ujemnym zjawiskiem jakie zaobser-

wowano by³o chwilowe zak³ócenie obrazu

w momencie w³¹czenia wietlówek energo-

oszczêdnych z elektronicznym starterem.

Zestaw sk³adaj¹cy siê z jednego nadajnika,

odbiornika i diody nadajnika IR oraz dwóch

zasilaczy kosztuje ok. 500 z³.

Jerzy Justat

Radioelektronik Audio-HiFi-Video 1/2000

TRANSMITER

BEZPRZEWODOWY

COMSAT

Nadajnik

Odbiornik

Transmiter umo¿liwia

bezprzewodowe

przekazywanie

sygna³ów fonicznych,

wizyjnych i zdalnego

sterowania miêdzy

dowolnymi

urz¹dzeniami RTV.

ompletny domowy

zestaw audio wyso-

kiej klasy nie mo¿e

siê obyæ bez tunera.

Za tunerem przema-

wia miêdzy innymi

fakt, ¿e abonenci te-

lewizji kablowej

otrzymuj¹ równie¿ kilkadziesi¹t programów ra-

diowych ze stacji naziemnych i satelitarnych.

Rozs¹dnym rozwi¹zaniem, oszczêdzaj¹-

cym nieco miejsca w mieszkaniu, a jedno-

czenie nieco tañszym, jest amplituner.

O tym, ¿e amplitunery mog¹ byæ pe³nowar-

tociowymi sk³adnikami kina domowego,

mo¿na siê by³o przekonaæ, oceniaj¹c dwa

modele firmy Sony, STR DB830 oraz STR

DE635, udostêpnione naszej redakcji.

Ogólny opis urz¹dzeñ

Obydwa amplitunery nieznacznie ró¿ni¹ siê

miêdzy sob¹. Model DE635 ma nieco mniej-

sz¹ moc i nie zawiera dekodera dwiêku

przestrzennego systemu DTS (Digital The-

ater System). Dro¿szy model DB830 ma

nieco wiêcej gniazd przy³¹czeniowych na tyl-

nej ciance, a czêæ elementów na ciance

przedniej, tych rzadziej u¿ywanych, jest

os³oniêtych odchylan¹ pokryw¹.

W dalszej czêci opisu i oceny bêdzie mo-

wa o tych funkcjach i parametrach, które s¹

jednakowe w obydwu modelach.

Efekty surround _ dwiêku przestrzennego

_ mog¹ byæ odtwarzane za porednictwem

najbardziej rozpowszechnionych systemów,

Dolby Pro Logic, Dolby Digital (AC-3), DTS

oraz opracowanego przez Sony systemu

DCS (Digital Cinema Sound) _ cyfrowy

dwiêk kinowy.

nia g³oników nie da siê spe³niæ. W takich

przypadkach przychodzi z pomoc¹ regula-

cja wzmocnienia w torach poszczególnych

g³oników.

Mo¿liwoci regulacji s¹ bardzo du¿e. Tylne

g³oniki mog¹ byæ umieszczone w strefie A,

B lub C (rys. 2), a np. przednie g³oniki mo-

g¹ siê znajdowaæ w odleg³oci od 1 do 12

metrów od s³uchaj¹cego. Ponadto, dziêki

odpowiednim korekcjom, mo¿na uzyskiwaæ

poprawne efekty dwiêku przestrzennego

nawet wtedy, gdy tylne g³oniki s¹ umie-

szczone w górze za s³uchaj¹cym.

Niezale¿nie od pól dwiêkowych towarzy-

sz¹cych odtwarzaniu nagrañ dokonanych,

np. w systemach Dolby Pro Logic, Dolby Di-

gital, czy DTS, pozostaje jeszcze do dyspo-

zycji kilkanacie rodzajów pól dwiêkowych

kszta³towanych z udzia³em wirtualnych (po-

zornych) g³oników. Na przyk³ad pole dwiê-

kowe Cinema Studio Ex.C odpowiada

charakterystyce brzmienia studia muzyczne-

go Sony Pictures Entertainment. Z pary tyl-

nych g³oników, dziêki elektronicznemu

przetwarzaniu dwiêków, powstaje 5 zesta-

wów wirtualnych g³oników otaczaj¹cych

s³uchacza. Pole dwiêkowe V. multi Di-

mension (wirtualne wielowymiarowe) (rys.3)

umo¿liwia wytworzenie z pary tylnych g³oni-

ków 5 zestawów wirtualnych g³oników ota-

czaj¹cych s³uchacza pod k¹tem ok.

w górê.

U¿ytkownik mo¿e we w³asnym zakresie do-

Radioelektronik Audio-HiFi-Video 1/2000

Przyzwyczailimy siê,

¿e do systemu

przestrzennego

dwiêku jest potrzebny,

oprócz kompletu

g³oników, specjalny

wielokana³owy

wzmacniacz

z dekoderami.

S¹ jednak prostsze

rozwi¹zania.

AMPLITUNERY SONY

Z DWIÊKIEM

PRZESTRZENNYM

Do amplitunerów mo¿na do³¹czaæ analogo-

we i cyfrowe ród³a dwiêku za pomoc¹

przewodów zwyk³ych i koncentrycznych

oraz optycznych.

S³uchanie dwiêku

przestrzennego

mplitunery, naturalnie, odtwarzaj¹ tradycyj-

ne analogowe nagrania stereofoniczne, ale

pe³ni wra¿eñ dostarcza dopiero dwiêk prze-

strzenny. Do jego odtwarzania s³u¿y 5 g³o-

ników lub zestawów g³onikowych (rys.

1). Przed s³uchaczem znajduj¹ siê g³oniki:

lewy, prawy i centralny. Z ty³u s¹ zlokalizo-

wane g³oniki lewy i prawy. Zestaw mo¿e

byæ uzupe³niony aktywnym g³onikiem ba-

sowym. Najlepszy efekt dwiêku przestrzen-

nego uzyskuje siê wtedy, gdy wszystkie

g³oniki znajduj¹ siê w jednakowej odleg³o-

ci od s³uchacza. W praktyce, w umeblowa-

nym pokoju, najczêciej o niezbyt du¿ej po-

wierzchni, warunku idealnego rozmieszcze-

Rys. 1. Rozmieszczenie g³oników w systemie

dwiêku przestrzennego

a- tylne g³oniki s¹ rozstawione po bokach

b- tylne g³oniki s¹ rozstawione z ty³u

Rys. 2. Miejsca ustawienia tylnych g³oników

_ strefy A, B i C

Rys. 3. G³oniki rzeczywiste i wirtualne w polu

dwiêkowym V Multi Dimension

stosowaæ pole dwiêkowe do warunków

akustycznych swojego mieszkania.

Niezale¿nie od pól dwiêkowych jest je-

szcze oko³o 10 charakterystyk brzmienia

dwiêku. Mog¹ to byæ m.in. wra¿enia aku-

styczne odpowiadaj¹ce sali operowej,

klubowi disco albo stadionowi.

To jeszcze nie s¹ wszystkie mo¿liwoci od-

dzia³ywania na brzmienie dwiêku. Ko-

rektor graficzny t³umi albo uwypukla

dwiêk w kilkunastu punktach ka¿dego

przedzia³u czêstotliwoci dwiêków, re-

dnich, ma³ych i wielkich.

Do dodatkowego wzmacniania najni¿-

szych dwiêków s³u¿y Bass Boost, czê-

sto spotykany równie¿ w innych wzmac-

niaczach.

Odbiornik radiowy _ tuner

Dwuzakresowy (fale ultrakrótkie i rednie)

odbiornik pracuje w uk³adzie z syntez¹ czê-

stotliwoci i umo¿liwia korzystanie z systemu

RDS. Strojenie mo¿e siê odbywaæ rêcznie

lub automatycznie. Przy strojeniu rêcznym

wprowadza siê czêstotliwoci stacji. Podob-

nie jak w odbiornikach telewizyjnych, sta-

cje mog¹ byæ automatycznie wyszukiwane

i zapamiêtywane. Do dyspozycji s¹ trzy pa-

miêci: A, B i C po 10 programów ka¿da.

Funkcje RDS to miêdzy innymi wywietlanie

nazwy stacji, rodzaju nadawanych progra-

mów i krótkich tekstów przekazywanych

przez rozg³oniê.

Wspó³praca z zewnêtrznymi

urz¹dzeniami

Obydwa amplitunery s¹ bardzo dobrze przy-

stosowane do wspó³pracy z zewnêtrznymi

ród³ami dwiêku oraz urz¹dzeniami do ich

zapisu. Wyposa¿ono je bowiem w ca³y sy-

stem gniazd zwyk³ych analogowych, cyfro-

wych koncentrycznych (wspó³osiowych)

i optycznych. Wejcia analogowe (z gnia-

zdami cinch) umo¿liwiaj¹ przy³¹czenie: ma-

gnetofonu zwyk³ego oraz DAT, odtwarzaczy

CD, MD, DVD, LD, dwóch magnetowidów,

odbiornika telewizyjnego. Wejcia cyfrowe

koncentryczne oraz optyczne s¹ przezna-

czone dla DVD; pozosta³e gniazda optycz-

ne s³u¿¹ do przy³¹czania odtwarzaczy MD,

LD i magnetofonów DAT. Gniazda wyjciowe

analogowe s¹ przeznaczone do magnetofo-

nów zwyk³ych i DAT, rekorderów MD, dwóch

magnetowidów.

Na wygodê korzystania z amplitunerów

wp³ywa jeszcze tzw. sleep timer, a tak¿e

mo¿liwoæ nadawania nazw odbieranym

stacjom radiowych oraz urz¹dzeniom do³¹-

czanym z zewn¹trz, takim jak odtwarzacz

p³yt kompaktowych czy magnetowid.

Pilot zdalnego sterowania

Amplituner z funkcjami wielokana³owego

dwiêku przestrzennego nie tylko sam jest

skomplikowanym urz¹dzeniem z uwagi na

rozliczne nastawy i regulacje pola dwiêko-

wego oraz brzmienia audycji, ale zazwyczaj

wspó³pracuje z kilkoma urz¹dzeniami ze-

wnêtrznymi. Poza tym wiele regulacji, nie tyl-

ko amplitunera, ale i urz¹dzeñ wspó³pra-

cuj¹cych, musi siê odbywaæ z miejsca ods³u-

chu. Trudno sobie wyobraziæ, aby do obs³u-

gi zestawu urz¹dzeñ u¿ytkownik musia³

u¿ywaæ kilku pilotów, dlatego te¿ obydwa

modele amplitunerów s¹ wyposa¿one w bar-

dzo rozbudowane, uniwersalne piloty (tego

samego typu w obydwu modelach) obs³ugu-

j¹ce ca³y system audio.

Ze wzglêdu na bardzo du¿¹ liczbê funkcji,

które pilot spe³nia, jego czêæ ma dwa po-

ziomy, przy czym p³ytka z przyciskami

pierwszego piêtra jest zdejmowana, dziê-

ki czemu uzyskuje siê ³atwy dostêp do przy-

cisków parterowych.

Praktycznie rzecz bior¹c, wszystkie funkcje

amplitunera mo¿na obs³ugiwaæ pilotem. Tak-

¿e wiêkszoæ funkcji do³¹czanych urz¹dzeñ

zewnêtrznych, takich jak: magnetowid, odbior-

nik TV, odtwarzacze DVD, LD, CD, MD, ma-

gnetofony zwyk³e i DAT obs³uguje siê pilotem

amplitunera. Po wprowadzeniu liczby kodo-

wej pilot dostosowuje siê do obs³ugi urz¹dzeñ

zewnêtrznych innych producentów.

Wra¿enia u¿ytkownika

Zacznijmy od wygl¹du zewnêtrznego urz¹-

dzeñ. Obydwa amplitunery maj¹ bardzo

spokojne, eleganckie wzornictwo, bez ja-

skrawych ró¿nokolorowych i migaj¹cych di-

splejów. Na czarnych p³ytach czo³owych jest

jednak du¿o przycisków, pokrête³ i wiate³ek

sygnalizacyjnych. Pod tym wzglêdem lepsze

wra¿enie sprawia model DB830, w którym

rzadziej u¿ywane elementy regulacyjne s¹

schowane pod odchylan¹ pokryw¹.

W tym miejscu warto zwróciæ uwagê na je-

szcze jedn¹ zaletê modelu DB830. Otó¿

przewody g³onikowe s¹ zaciskane w zna-

nych z dawnych czasów gniazdach labora-

toryjnych, które zdaniem oceniaj¹cego za-

pewniaj¹ lepszy styk ni¿ zaciski dwignio-

we zastosowane w modelu DE635.

Obszerne, dobrze ilustrowane i na ogó³ po-

prawnie przet³umaczone instrukcje obs³ugi,

pocz¹tkowo odstraszaj¹ swoj¹ du¿¹ obojêt-

noci¹ przekraczaj¹c¹ 50 stron. S¹ jednak

zredagowane w taki sposób, ¿e mo¿na naj-

pierw zapoznaæ siê z podstawowymi funkcja-

mi amplitunerów, a dopiero potem studiowaæ

znacznie bardziej skomplikowane zagadnie-

nia pól dwiêkowych i brzmienia audycji.

Instalowanie ca³ego systemu nie jest trud-

ne, ale ze wzglêdu na liczbê przewodów do-

syæ pracoch³onne.

Podczas rozmieszczania urz¹dzeñ ³atwiej

by³o znaleæ miejsce na jeden amplituner

ni¿ wzmacniacz i tuner w oddzielnych obudo-

wach. Podczas dokonywania podstawowych

regulacji poziomów dwiêku i kszta³towania

pól dwiêkowych, bardzo pomocne by³y sy-

gna³y testowe, generowane przez amplituner.

W pe³ni sprawdzi³ siê w amplitunerze, do³¹-

czonym do instalacji telewizji kablowej, sy-

stem samoczynnego wyszukiwania i po-

rz¹dkowania stacji radiowych Autobetical.

Doæ szybko odnalaz³ i zapamiêta³ ponad

20 stacji radiowych.

Pos³ugiwanie siê skomplikowanym wielo-

funkcyjnym pilotem tak¿e nie sprawia³o trud-

noci mimo bardzo du¿ej liczby przycisków

_ ponad 70. Pilota, co te¿ jest jego zalet¹,

wyposa¿ono w ³atwo dostêpne baterie R6.

Lepiej jednak u¿ywaæ do niego baterii alka-

licznych, ze wzglêdu na wiêksz¹ pojem-

noæ, a nie zwyk³ych cynkowo-wêglowych.

Do testów wykorzystywano filmy ze cie¿-

k¹ dwiêkow¹ nagran¹ w systemie Dolby

Surround Stereo.

Mimo, ¿e ca³y zestaw znajdowa³ siê w nie-

wielkim pokoju o powierzchni ok. 20 m

efekty akustyczne by³y zupe³nie wyrane.

W padzierniku amplituner DB830 koszto-

wa³ ok. 2500 z³, a DE635 ok. 2000 z³.

SJ.

OCENY U¯YTKOWNIKÓW

Radioelektronik Audio-HiFi-Video 1/2000

W nawiasach podano dane dotycz¹ce modelu DE635.

Wzmacniacz

Moc wyjciowa;

tryb surround, 4

Ω

, 1 kHz, DIN

Przód

100 W + 100 W (70 W + 70 W)

Ty³

100 W + 100 W (70 W + 70 W)

Pasmo przenoszenia

+0,5 dB/_2 dB

10 Hz

50 kHz

Tuner

UKF

Fale rednie

Zakres czêstotliwoci 87,5

108 MHz 531

1602 kHz

Czu³oæ: Stereo 22,5

V/75

Ω

5 dB/m przy 1 MHz

Zniekszta³cenia

harmoniczne: 1 kHz 0,5% 50 mV/m 0,5%

Selektywnoæ: przy 400 kHz 60 dB przy 9 kHz 35 dB

Pasmo przenoszenia

+0,5 dB/_2 dB 30 Hz

15 kHz _

Wymiary (mm): 430x405x161 (430x364x157,5)

Masa: ok. 13,2 kg (ok. 10,1 kg)

Amplitunery Sony: STR DE 635 - od frontu i STR DB 830 - tylna ciana z du¿¹ liczb¹ gniazd przy³¹czeniowych

ziêki uprzejmo-

ci firmy DSV,

nasza Redakcja

zapozna³a siê

z now¹ miniwie-

¿¹ IS-21T firmy

Pioneer. Zapro-

jektowano j¹

z myl¹ o m³odych u¿ytkownikach potrzebu-

j¹cych szczególnie silnych doznañ muzycz-

nych. Niezwyk³y, wybiegaj¹cy w XXI wiek

kosmiczny wygl¹d miniwie¿y uzyskano

przez wyrafinowane wzornictwo, srebrny

wystrój i podwietlane na niebiesko wskani-

ki. Niebieskie s¹ te¿ pokrywki kopu³ek g³o-

ników oraz obudowa przycisku dotykowe-

go do otwierania pokrywy odtwarzacza p³yt

kompaktowych.

Ze wzglêdu na bardzo du¿¹, jak na miniwie-

¿ê, moc wyjciow¹ stopnia koñcowego mo-

cy (100 W na kana³), nazwanego w Japonii

Godzilla amp, umieszczono go w oddzielnej

obudowie. W oddzielnych obudowach umie-

szczono te¿ panel g³ówny, dodatkowy ma-

gnetofon oraz pojemnik na p³yty kompakto-

we, kasety oraz pilota. Wysokoæ kolumn

dopasowano tak, aby zestaw stanowi³ ca-

³oæ po umieszczeniu magnetofonu dodat-

kowego pod panelem g³ównym, a pojemni-

ka z akcesoriami pod wzmacniaczem. Mini-

wie¿a jest oferowana w dwóch wersjach:

IS-21T _ z magnetofonem lub IS-21MD _

z rekorderem minidysków.

Panel g³ówny

Panel g³ówny zawiera magnetofon, tuner

oraz, pracuj¹cy w pozycji pionowej, odtwa-

rzacz p³yt kompaktowych. Pokrywa p³yty

jest przesuwana za pomoc¹ silnika. Na p³y-

cie czo³owej panelu g³ównego, pod pod-

wietlanym na niebiesko wywietlaczem

umieszczono zespó³ manipulatorów, na rod-

ku za du¿e wielofunkcyjne pokrêt³o Jog

dial do regulacji g³onoci, zrównowa¿enia

dwiêku w kana³ach oraz niskich i wyso-

kich tonów. Wraz ze zmian¹ po³o¿enia pokrê-

t³a nastêpuje zmiana wskazania wywietla-

cza. Pod pokrêt³em zlokalizowano kieszeñ

magnetofonu, po bokach za przyciski ste-

rowania magnetofonem oraz ustawiania tu-

nera. Pod magnetofonem umieszczono gnia-

zda: wejcie i wyjcie liniowe (do do³¹czenia

dodatkowego magnetofonu) oraz optyczne

wyjcie cyfrowe (do do³¹czenia rekordera

minidysków). Wyjcia liniowe ulokowano

równie¿ z ty³u panelu g³ównego.

Do obs³ugi miniwie¿y s³u¿y te¿ pilot z 35

przyciskami. Tuner miniwie¿y, umo¿liwia-

j¹cy odbiór na falach ultrakrótkich i re-

dnich, ma: system RDS (z funkcjami RT,

PS, PTY i PTY Search), automatyczne stro-

jenie z mo¿liwoci¹ zaprogramowania 24

stacji radiowych oraz z wyborem skoku stro-

jenia _ 9 lub 10 kHz w przypadku fal re-

dnich i 50 lub 100 kHz w przypadku fal

ultrakrótkich.

Odtwarzacz p³yt kompaktowych (bez zmie-

niacza) realizuje podstawowe funkcje: po-

wtarzanie, odtwarzanie w kolejnoci losowej,

programowanie kolejnoci odtwarzania 24

utworów, synchronizacjê zapisu z odtwa-

rzacza na magnetofon A.S.E.S. Ma te¿ cy-

frowe wyjcie optyczne do przegrywania

na rekorder minidysków.

Jednokieszeniowy magnetofon kasetowy

z poziomym u³o¿eniem kasety, z autore-

wersem wyposa¿ono w system redukcji

szumów Dolby B, automatyczny prze³¹cznik

rodzaju tamy (brak mo¿liwoci odtwarzania

i zapisu tam metalowych), licznik tamy

oraz automatykê poziomu sygna³u przy na-

grywaniu. Realizuje on funkcjê wyszukiwa-

nia nagranego odcinka tamy.

Miniwie¿ê wyposa¿ono te¿ w zegar i timer

z funkcjami: drzemki, budzika i programowa-

nia czasu nagrywania.

Radioelektronik Audio-HiFi-Video 1/2000

Ta wystrza³owa

miniwie¿a o mocy

2 x 100 W

i niesamowitym

futurystycznym

wygl¹dzie na pewno

przyda siê doskonale

na prywatce.

Zaimponujemy

znajomym, lecz czy

znios¹ j¹ nasi rodzice

i s¹siedzi?

MINIWIE¯A

PIONEER IS-21T

cy s¹ ch³odzone po-

wietrzem przep³ywaj¹-

cym w kanale, którego

pocz¹tek znajduje siê

z ty³u w górnej czêci

obudowy, koniec za

z przodu czêci dol-

nej. Ten system ch³o-

dzenia nazwano Air

duct distribution.

Wzmacniacz mocy

jest po³¹czony z pa-

nelem g³ównym prze-

wodami zakoñczony-

mi cinchami, a z ko-

lumnami g³onikowy-

mi przewodem o za-

dziwiaj¹co ma³ym

przekroju. Na dole p³y-

ty czo³owej wzmacnia-

cza umieszczono

gniazdo s³uchawkowe.

Zestawy g³onikowe

Ze wzmacniaczem wspó³pracuj¹ dwie trój-

dro¿ne kolumny g³onikowe typu bas re-

fleks. Zastosowano w nich po trzy g³oniki

kopu³kowe. G³onik niskotonowy ma redni-

cê 17 cm.

Wzmacniacz mocy

Wzmacniacz mocy umieszczono w piono-

wej, w¹skiej obudowie. U góry zlokalizowa-

no okr¹g³y, podwietlany na niebiesko ana-

logowy miernik mocy wyjciowej, wspólny

dla obu kana³ów. Tranzystory stopnia mo-

Dane techniczne

Sekcja wzmacniacza

Moc wyjciowa na kana³: RMS (1 kHz, 10%, 6

Ω

)

100 W

DIN (1 kHz, 1%, 6

Ω

)

65 W

Pobór mocy (w stanie pracy / w stanie czuwania)

120 / 1 W

Wymiary (szerokoæ x d³ugoæ x g³êbokoæ)

150x300x233 mm

Masa

4 kg

Sekcja tunera

Czu³oæ u¿ytkowa w pasmie UKF (IHF, mono, 75

Ω

)

14,3 dBf (1,4

Stosunek sygna³/szum (DIN, mono)

60 dB

Sekcja odtwarzacza p³yt kompaktowych

Pasmo przenoszenia

20 Hz

20 kHz

Stosunek sygna³/szum (EIAJ)

96 dB

Sekcja magnetofonu

Nierównomiernoæ przesuwu tamy

0,1%

Pasmo przenoszenia

(_20 dB)

tama ¿elazowa (

6 dB)

35 Hz

14 kHz

tama chromowa (

6 dB)

35 Hz

15 kHz

Stosunek sygna³/szum

system Dolby wy³¹czony

56 dB

system Dolby w³¹czony

66 dB

Zestawy g³onikowe

rednica g³onika nisko-/rednio-/wysokotonowego

17/6,6/2 cm

Pasmo przenoszenia

38 Hz

20 kHz

Czu³oæ

85 dB/W/m

Moc muzyczna

100 W

Wymiary (szerokoæ x d³ugoæ x g³êbokoæ)

210x366,5x265 mm

Masa

4,0 kg

OCENY U¯YTKOWNIKÓW

Wra¿enia u¿ytkownika

Miniwie¿a wygl¹da imponuj¹co i ³atwo siê j¹

obs³uguje. Ze wzglêdu na przesuwanie siê

pokrywy p³yty do do³u, nie potrzeba dodat-

kowego miejsca przy ustawianiu panelu

g³ównego. Niebieskie podwietlenie wy-

wietlacza panelu g³ównego oraz wskani-

ka mocy wyjciowej doskonale wspó³gra

ze srebrnym wystrojem miniwie¿y, z jed-

nym wszak zastrze¿eniem _ skala i czerwo-

na wskazówka miernika mocy oraz seg-

menty wywietlacza s¹ zbyt ma³o widoczne.

Dwiêk z miniwie¿y jest rzeczywicie pora-

¿aj¹cy, a bardzo mocne basy stwarzaj¹

niezwykle silne wra¿enie, szczególnie przy

s³uchaniu muzyki dyskotekowej. Nieco go-

rzej jest jednak przy s³uchaniu bardziej wy-

rafinowanych gatunków muzycznych. Wte-

dy dwiêk z wie¿y, nieco têpy, sprawia wra-

¿enie ba³aganu. Miniwie¿a IS-21T, choæ na

pewno nie zadowoli bardziej wymagaj¹ce-

go u¿ytkownika, jest doskona³¹ propozy-

cj¹ dla m³odzie¿y poszukuj¹cej silnych wra-

¿eñ (oczywicie muzycznych) i to mimo sto-

sunkowo wysokiej ceny (ok. 2300 z³).

Leszek Halicki

zyskanie popraw-

nej reprodukcji sy-

gna³ów kana³u

centralnego w sy-

stemach kina do-

mowego jest mo¿-

liwe tylko wów-

czas, gdy g³onik

centralny ma równomiern¹ charakterystykê

promieniowania w osi poziomej. Decyduje

ona bowiem o efektach przestrzennych

i przejrzystoci obrazu dwiêkowego. Fale

dwiêkowe z typowych zespo³ów g³oniko-

wych z niesymetrycznym uk³adem g³oni-

ków docieraj¹ do s³uchacza nie jednocze-

nie, co powoduje, ¿e dwiêki odbierane

przez s³uchaczy w ró¿nych miejscach ma-

j¹ ró¿ne charakterystyki. Jednym z rozwi¹-

zañ jest uk³ad wspó³osiowy (rys. 1) i bardziej

popularny uk³ad symetryczny poziomy

dwóch g³oników wokó³ g³onika wysokoto-

nowego (d

Appolito).

W uk³adzie wspó³osiowym stosuje siê nie

dwa, a jeden g³onik niskoredniotonowy, co

przy koniecznoci jego ekranowania,

znacznie obni¿a koszt urz¹dzenia.

Pocz¹tkowo g³oniki wspó³osiowe mia³y od-

dzielny g³onik wysokotonowy, przymocowa-

ny przed g³onikiem niskotonowym. Kon-

strukcja tego typu jest popularna w g³oni-

kach samochodowych. Nowe materia³y ma-

gnetyczne, jak neodym, umo¿liwi³y zmniej-

szenie wymiarów g³onika wysokotonowe-

go i wmontowanie w uk³ad magnetyczny

g³onika niskotonowego. Takie rozwi¹za-

nie stosuje np. Thiel i KEF oraz SEAS w g³o-

nikach dla hobbystów.

Nie poleca siê stosowania g³oników sa-

mochodowych poza ich przeznaczeniem, ze

wzglêdu na ich miern¹ jakoæ, zw³aszcza

g³onika wysokotonowego, oraz brak mo¿-

liwoci do³¹czenia zewnêtrznej zwrotnicy.

Jednym z niewielu dobrych i tanich g³oni-

ków wspó³osiowych samochodowych jest

W 100 KX/4 firmy I.T. Elektronic. Jest on pre-

cyzyjnie wykonany i ma du¿y (82 mm) ma-

gnes. G³onik niskoredniotonowy (10 cm)

ma papierow¹ membranê powlekan¹ prepa-

ratem t³umi¹cym drgania w³asne, gumowe

i trwa³e zawieszenie, wysoko obci¹¿aln¹

cewkê (P

znam

max

= 70/90 W!) oraz bla-

szany kosz (rys. 2). Jednak najistotniejsz¹

jego czêci¹ jest wysokiej jakoci g³onik wy-

sokotonowy. Jego tekstylna 19 mm mem-

brana, napêdzana neodymowym magne-

sem, gwarantuje detaliczn¹ i neutraln¹ bar-

wê wysokich tonów i jest rzadko spotykana

w tej klasie g³oników. W celu lepszego

ch³odzenia i t³umienia rezonansu cewka

porusza siê w p³ynie o okrelonej gêstoci

(ferrofluid). Dlatego dziwi do³¹czenie zwyk³e-

go elektrolitycznego kondensatora jako fil-

tru górnoprzepustowego 6 dB/okt. Na szczê-

cie mo¿na do³¹czyæ zewnêtrzn¹ zwrotnicê.

Ze wzglêdu na ró¿ne warunki pracy i pro-

mieniowania opracowano trzy zwrotnice:

samochodow¹, do g³onika centralnego

oraz samodzielnej kolumny dwudro¿nej,

która wsparta aktywnym subwooferem

(przedstawianym w Re nr 11/99) tworzy wy-

sokiej jakoci system hi-fi. Ten zespó³ g³o-

nikowy dostêpny jako zestaw do samo-

dzielnego monta¿u (tzw. kit) jest czêci¹

rodziny Cyklop. W jej sk³ad, oprócz wspo-

mnianego systemu Cyklop Center oraz Cy-

klop 100, wchodz¹ ponadto Cyklop 130

i Cyklop 160 z podobnymi g³onikami redni-

cy 130 i 160 mm.

Ekranowanie magnetyczne

g³onika

W celu zabezpieczenia kineskopu telewizo-

ra przed negatywnym wp³ywem pola ma-

gnetycznego, powoduj¹cym trwa³e prze-

barwienia i zniekszta³cenia obrazu, koniecz-

ne jest ekranowanie magnesu. Polega ono

na do³¹czeniu magnesu kompensacyjne-

go przez doklejenie do tylnej strony uk³adu

magnetycznego g³onika magnesu, oczywi-

cie tak, aby magnesy siê odpycha³y. Ma-

gnes taki do³¹czono do zestawu. Dodatko-

we ekranowanie mo¿e stanowiæ blaszany

cylinder z miêkkiej stali. Ekranowanie g³oni-

ka wysokotonowego dziêki u¿yciu magne-

su neodymowego nie jest konieczne.

Zwrotnica g³onikowa

W zwrotnicy (rys. 3) wykorzystano filtry

Radioelektronik Audio-HiFi-Video 1/2000

G³onik centralny

to istotny element

zestawu g³onikowego

kina domowego.

Oto opis zestawu

do samodzielnego

monta¿u Cyklop

Center.

ZESTAW

DO MONTA¯U

CYKLOP CENTER

Rys. 1. Rozmieszczenie g³oników w uk³adzie

a _ niesymetrycznym, b _ wspó³osiowym

Rys. 2. G³onik W 100KX/4 firmy I.T.

drugiego rzêdu o nachyleniu zbocza 12

dB/okt. Ze wzglêdu na impedancjê g³oni-

ka niskotonowego (4

Ω

) indukcyjnoæ cew-

ki L1 jest ma³a i mo¿na zastosowaæ cew-

kê powietrzn¹ LU 44/30 z drutu 1 mm. Ma

ona mniejsz¹ zawartoæ zniekszta³ceñ

nieliniowych. Przy wiêkszej indukcyjnoci

cewka tego typu mia³aby zbyt du¿¹ rezy-

stancjê, co zwiêkszy³oby za bardzo do-

broæ ca³kowit¹ g³onika Qts. W torze wyso-

kotonowym pracuje filtr pierwszego rzêdu

o nachyleniu 6 dB/okt. z dzielnikiem napiê-

cia dopasowuj¹cym poziomy g³oników.

Kondensator C3 w³¹czony równolegle do

rezystora R1 zmniejsza jego wp³yw t³u-

mi¹cy w pasmie superwysokotonowym

(>12 kHz). Efektem jest lepsze wyrówna-

nie charakterystyki g³onika.

Obudowa

Zmodyfikowany g³onik W 100KX/4 ma na-

stêpuj¹ce parametry Thiele-Smalla:

Re = 3,3

Ω

, fs = 66 Hz, Qms = 1,91,

Qes = 0,47, Qts = 0,42, Vas = 4,61.

Uwzglêdniaj¹ one rezystancjê cewki i dopro-

wadzeñ, przyjêt¹ jako Rg = 0,5

Ω

Przy u¿yciu programu BOXCALC wyzna-

czono obudowê bas refleks o wyrównaniu ty-

pu Hoges. Ma ona nastêpuj¹ce parametry:

Vb = 5,51, fb = 65 Hz, f-3 dB = 61 Hz.

Rurê bas refleks HP30 nale¿y skróciæ do

6 cm. Obudowê mo¿na wyt³umiæ wat¹ So-

nofil, umieszczaj¹c j¹ luno przy tylnej cian-

ce za g³onikiem. Wymiary zewnêtrzne przy

u¿yciu p³yty MDF lub wiórowej gruboci

16 mm wynosz¹: (szer. x wys. x g³.) 50,14

i 15 cm. Charakterystyki amplitudy cinienia

(spl) i impedancji (Z) w funkcji czêstotliwo-

ci przedstawiono na rys. 4.

Podsumowanie

Kolumna charakteryzuje siê dwiêkiem bez

zbytnich podbarwieñ, oraz dobrej jakoci

neutralnymi wysokimi tonami. Mo¿e stano-

wiæ dobry, a niedrogi element kina domowe-

go. Mo¿e nawet byæ alternatyw¹ miernej

jakoci konfekcjonowanych g³oników cen-

tralnych.

Cena kitu bez obudowy 255 z³.

Projekt i dystrybucja QBA.

J.N.

PORADY

Radioelektronik Audio-HiFi-Video 1/2000

Rys. 3. Zwrotnica, tor

a _ niskotonowy, b _ wysokotonowy

spl

Ω

Rys. 4. Charakterystyki a _ amplitudowa, b _ impedancji

Zestaw g³onikowy po zmontowaniu oraz elementy zwrotnicy

+
_

Wyszukiwarka

Podobne podstrony:
AH HK B 0223 01 2000
15 01 2000
Praca Licencjacka Rola Systemu ZarzÄ…dzania JakoĹ›ciÄ… Opartego Na Normie Pn En Iso?01 2000
Ekonometria ćwiczenia z 06 01 2000
kp 01 2000 Saga o czempionach
2004 01 2000 narcissistic leaders
Dekarz 713[01] 2000 01 20
AH HK B 0223 01 2000
List B 2000 01
01 realizacja cyklu olimpijskiego97 2000 T3Q56B27KA7UP3N6N3O43R6BBPZH3QOY6JZMU5I
01 Prawo geodezyjne i kartograficzne Dz U 2000 nr100poz1086tj
1 2000.01.15 matematyka finansowa
List C 2000 01
mat fiz 2000 01 15
List A 2000 01
List C Burda maluchy 2000 01
brzuch 2000 2001 19 01
Jasełka 2000 - 01, jasełka - scenariusze

więcej podobnych podstron