186

Streszczenie

Wprowadzenie: dystalizacja zębów trzonowych

szczęki jest jedną z metod korekty wad klasy II. Jej

celem jest osiowe przemieszczenie zębów trzono-

wych możliwie bez niepożądanego dotylnego nachy-

lenia koron tych zębów oraz doprzedniego wychyle-

nia zębów przednich.

Cel pracy: opisano zasady działania aparatu dy-

stalizującego Pendulum i jego modyfikacji, aparatu

Pendex. Autorzy przedstawili aktualne poglądy na

dystalizację zębów trzonowych szczęki oraz opisali

pacjenta leczonego aparatem Pendex.

Materiał i metody: dokonano analizy wstępnych i

wykonanych bezpośrednio po dystalizacji bocznych

cefalogramów oraz modeli gipsowych. Oceniono

zmiany szkieletowe i zębowo-wyrostkowe zaistniałe

pod wpływem aparatu Pendex u 12-letniego pacjen-

ta z wadą II klasy, w tym wpływu tego aparatu na

zęby kotwicowe: pierwsze zęby przedtrzonowe i zęby

sieczne w szczęce.

Wyniki: za pomocą aparatu Pendex odtworzono 7

mm w łuku górnym, z czego 4,5 mm pochodziło z

dotylnego ruchu zębów trzonowych, zaś 2,5 mm z

doprzedniego przemieszczenia zębów przedtrzono-

wych. Zaobserwowano również kątowe zmiany na-

chylenia koron tych zębów.

Podsumowanie: aparat Pendex jest skutecznym

aparatem w dystalizacji pierwszych zębów trzono-

wych szczęki, jednak w trakcie leczenia należy brać

pod uwagę dystalne nachylenie koron tych zębów

oraz pewnego stopnia utratę zakotwiczenia pierw-

szych zębów przedtrzonowych i zębów siecznych.

Dystalizacja pierwszych zębów trzonowych szczęki

aparatem Pendex

Maxillary first molar distalization with the Pendex appliance

Dorota Łukasiewicz, Irena Grodzka, Izabela Joanna Szarmach

Z Zakładu Ortodoncji AM w Białymstoku

p.o. Kierownika: dr n. med. I. J. Szarmach

Summary

Introduction: Maxillary molar distalization is one

of the methods used for the correction of Class II

malocclusions. It aims at axial molar displacement

preferably without the undesirable distal tipping of

molar crowns or anterior proclination of premolar

teeth.

Aim of the study: To describe the working of

a Pendulum distalization appliance and its

modification – Pendex appliance in particular. The

authors focused on the most current views on molar

distalization and presented a case report of a patient

treated with Pendex appliance.

Materials and methods: On the basis of initial and

follow-up cephalometric radiographs and dental

casts the authors examined the dentoalveolar and

skeletal effects of Pendex appliance in a 12-year-

old patient with Class II malocclusion, including

the effects of this appliance on the anchors: first

premolars and maxillary incisors.

Results: By means of Pendex appliance an increase

of 7 mm in the upper arch was gained, of which

4.5 mm resulted from the distal movement of the

maxillary first molars, and 2.5 mm from the anterior

movement of the upper first premolars. The angular

tipping of the crowns of these teeth was also noted.

Conclusions: Pendex appliance is an effective device

for distalizing maxillary first molars. However,

treatment may result in a slight distal tipping of

these teeth and in some loss of anchorage of the first

premolars and incisors.

HASŁA INDEKSOWE:

dystalizacja zębów trzonowych szczęki, aparat

Pendex, klasa II Angle’a

KEYWORDS:

maxillary molar distalization, Pendex appliance,

Class II molar relationship

Czas. Stomatol., 2007, LX, 3, 186-194

© 2007 Polish Dental Association

http://www.czas.stomat.net

187

2007, LX, 3

Dystalizacja zębów trzonowych aparatem Pendex

Wstęp

Jednym ze sposobów uzyskania miejsca w

łuku górnym oraz korekty II klasy jest dotyl-

ne przemieszczenie pierwszych zębów trzo-

nowych szczęki. Jeszcze do niedawna próby

dystalnego ruchu zębów trzonowych wzbu-

dzały wiele wątpliwości, co do możliwo-

ści i efektywności takiego przemieszczenia.

Współczesna ortodoncja dysponuje wieloma

metodami dystalizacji pierwszych zębów trzo-

nowych szczęki, z których można wymienić

metody zależne od ścisłej współpracy pacjen-

ta, takie jak wyciągi zewnątrzustne: szyjny, po-

tyliczny lub kombinowany oraz różnego typu

aparaty wewnątrzustne, umocowane do szkli-

wa, których działanie w mniejszym stopniu

zależy od współpracy pacjenta.

Zewnątrzustne pochodzenie siły z elastycz-

nego wyciągu szyjnego, potylicznego lub

kombinowanego jest skuteczną metodą cofa-

nia zębów trzonowych szczęk, jednak wyma-

ga od pacjenta rzetelnego stosowania się do

zaleceń pożądanego czasu noszenia wyciągu

[13]. Podobnie skuteczność aparatów zdejmo-

wanych ze śrubami lub sprężynami dystali-

zującymi oraz elastycznych wyciągów mię-

dzyszczękowych również zależy od stopnia

zaangażowania pacjenta.

Poszukiwanie metod dystalizacji zębów

trzonowych niezależnych od współpracy pa-

cjenta zainspirowało opracowanie stałych apa-

ratów wewnątrzustnych, takich jak: Pendulum,

Distal jet, Jones jig, Pendex, Distalix, sprężyna

Lockar. W piśmiennictwie zwraca się uwagę

na fakt, że stosując tego typu aparaty należy

liczyć się z utratą zakotwiczenia zależną od

rodzaju aparatu, a wynikającą z towarzyszącej

ruchowi dystalizacji siły protruzyjnej działają-

cej na przednią jednostkę kotwicową [1, 11].

Technika cofania zębów trzonowych tymi

aparatami zakłada wykorzystanie jako jednost-

ki kotwicowej przedniej części podniebienia

(w przypadku aparatów ze zmodyfikowaną

płytą Nance’a) i/lub pierwszych lub pierw-

szych i drugich zębów przedtrzonowych (w

przypadku aparatów z pierścieniami lub do-

giętymi ramionami mocowanymi materiałem

złożonym na tych zębach). Zatem utrata za-

kotwiczenia polegałaby na doprzednim prze-

mieszczeniu i nachyleniu zębów przedtrzono-

wych oraz wychyleniu lub wysunięciu zębów

siecznych.

Jednym z aparatów do cofania pierwszych

zębów trzonowych szczęki jest aparat Pendex.

Jego skuteczność w dystalizacji zębów trzo-

nowych jest porównywalna do skuteczności

karkowego wyciągu zewnątrzustnego [13].

Aparat Pendex został wprowadzony przez

Hilgersa w 1992 roku poprzez zmodyfikowa-

nie wcześniejszego jego aparatu – Pendulum

[6, 7]. Modyfikacja polegała na dodaniu śruby

poprzecznie rozszerzającej górny łuk zębowy

w celu przeciwdziałania powstawaniu zgryzu

krzyżowego w trakcie cofania zębów trzono-

wych. Źródłem siły dystalizujacej w tym apa-

racie są tylne sprężyny TMA z helixem [2].

Innymi modyfikacjami aparatu Pendulum są

Bipendulum lub Quad pendulum, odpowied-

nio do jednostronnego lub obustronnego co-

fania drugich, a w następnej kolejności pierw-

szych zębów trzonowych u pacjentów doro-

słych [8]. Pendulum K natomiast zabezpiecza

zmianę pozycji sprężyn dystalizujących wy-

zwalaną skokiem śruby cofającej umieszczo-

nej w płaszczyźnie poziomej w płycie akrylo-

wej, utrzymując jednocześnie stałe momenty

sił w trakcie dystalizacji zębów trzonowych.

Ta modyfikacja chroni przed niepożądanym

dotylnym nachyleniem koron oraz zalecana

jest zwłaszcza u dzieci i młodzieży [10, 12].

Wskazaniami do zastosowania Pendexu są

przypadki II klasy Angle’a na zębach trzono-

wych spowodowane doprzednią pozycją zę-

188

D. Łukasiewicz i in.

Czas. Stomatol.,

bów trzonowych szczęki, tzw. pozorne II klasy

Angle’a, powstałe najczęściej po przedwcze-

snej utracie zębów mlecznych i powodujące

niedobór miejsca w górnym łuku. Z uwagi na

niebezpieczeństwo wychylenia zębów siecz-

nych należy unikać przypadków z protruzją

tych zębów, natomiast warto rozważyć korzy-

ści płynące z zastosowania tego aparatu przy

retruzji zębów siecznych. Dystalizacja zębów

trzonowych jest przeciwskazana u pacjentów z

wysokim kątem nachylenia żuchwy, gdyż co-

fanie zębów trzonowych w płaszczyźnie zgry-

zu zwiększa stopień odchylenia podstawy żu-

chwy od podstawy szczęki. Następstwem jest

zmniejszenie głębokości zachodzenia zębów

siecznych oraz zwiększenie przedniej wyso-

kości twarzy, będące skutkiem dotylnego na-

chylania koron zębów trzonowych [1]. W kwa-

lifikacji do leczenia należy również uwzględ-

nić profil tkanek miękkich. Profil wklęsły jest

wskazaniem do zastosowania metod odtwa-

rzających miejsce w łuku i postępowania nie-

ekstrakcyjnego.

Cel pracy

Celem pracy było przedstawienie zmian zę-

bowo-wyrostkowych zaistniałych pod wpły-

wem leczenia aparatem Pendex u 12–letniego

chłopca.

Materiał i metody

U pacjenta rozpoznano niedobór miejsca w

łuku górnym dla zębów 13, 23 i 25 wynoszą-

cy 13 mm będący następstwem przedwczesnej

utraty zębów mlecznych i mezjalizacji zęba 26

oraz przemieszczenia linii pośrodkowej w lewo

o 3 mm. W łuku dolnym stwierdzono stłocze-

nia z niedoborem miejsca wynoszącym około

7 mm. Pierwsze zęby trzonowe zwierały się w

I klasie Angle’a po stronie prawej oraz II, po-

zornej klasie Angle’a po stronie lewej. Nagryz

pionowy był zwiększony i wynosił 5,5 mm. Kąt

nachylenia siekaczy górnych do płaszczyzny

SN wynosił 105˚. Pacjent miał neutralny kąt

nachylenia podstawy żuchwy do płaszczyzny

horyzontalnej FH wynoszący 20˚ oraz prosty

profil twarzy wg Rickettsa. Rycina 1 ilustruje

fotografie modeli gipsowych przed rozpoczę-

ciem leczenia. Zastosowano aparat Pendex w

celu odtworzenia miejsca dla zatrzymanego w

kości wyrostka zębodołowego zęba 25 oraz wy-

chylenia/wysunięcia górnych zębów siecznych.

Zaplanowano również nieznaczną dystalizację

zęba trzonowego strony prawej w celu uzyska-

nia tzw. nadkorekty I klasy Angle’a.

Zastosowano aparat Pendex zbudowany

z akrylowej płyty Nance’a umocowanej na

pierwszych zębach przedtrzonowych za pomo-

cą mezjalnych ramion z drutu zatopionych w

materiale złożonym na powierzchniach oklu-

zyjnych tych zębów. W płytę wmontowana

była śruba do poprzecznej rozbudowy. Dwie

tylne sprężyny TMA (0,032 cala) włożono w

rurki podniebienne pierścieni pierwszych zę-

bów trzonowych. Lewą sprężynę aktywowano

w centrum helixu dystalnie o około 60º w dniu

założenia aparatu a następnie jeszcze 4-krotnie

w odstępach comiesięcznych. Prawą sprężynę

aktywowano dwukrotnie. Zagięte końce sprę-

żyn wkładane w rurki aktywowano poprzez

dogięcia antyrotacyjne (toe-in), a także do-

gięcia prostujące (10º-15º), przeciwdziałające

dystalnemu nachylaniu koron zębów trzono-

wych. Śrubę rozkręcano na wizytach, w sumie

o 6 ćwierć obrotów.

Konstrukcję aparatu oraz stopień aktywacji

ilustruje ryc. 3. Czas stosowania Pendexu wy-

niósł 22 tygodnie. Następnie zdjęto aparat i za-

stąpiono go utrzymującym aparatem Nance’a

(ryc. 4). Rycina 2 ilustruje fotografie mode-

li gipsowych pacjenta po dystalizacji zębów

trzonowych i zdjęciu aparatu Pendex.

189

2007, LX, 3

Dystalizacja zębów trzonowych aparatem Pendex

Ryc. 2. Fotografie modeli pacjenta po dystalizacji zębów trzonowych.�

Ryc. 1. Fotografie modeli pacjenta przed dystalizacją zębów trzonowych.

Ryc. 3. Aparat Pendex – zakres aktywacji sprężyn

podczas dystalizacji.

Ryc. 4. Stan po dystalizacji i zacementowaniu apa-

ratu Nance’a.

190

D. Łukasiewicz i in.

Czas. Stomatol.,

Na podstawie analizy bocznych zdjęć cefa-

lometrycznych wykonanych przed leczeniem

oraz bezpośrednio po zdjęciu aparatu Pendex

opisano kątowe i liniowe zmiany szkieletowe,

zębowo-wyrostkowe oraz profilu tkanek mięk-

kich, posługując się metodyką podaną przez

Ghosha i Nanda [5].

Zmiany kątowe oraz pionowe położenie zę-

bów określano w stosunku do płaszczyzny

podniebiennej PP, zaś poziome w odniesie-

niu do płaszczyzny PTV (Pterygoid Vertical

Plane). Punkty centralne koron zębów bocz-

nych, służące do obliczania zmian odległo-

ściowych, wyznaczane były w środku szeroko-

ści między największą wypukłością mezjalną i

dystalną korony zęba. Osie zębów trzonowych

i przedtrzonowych prowadzone były prostopa-

dle do szerokości między największymi wy-

pukłościami korony. Punkty cefalometryczne

oraz płaszczyzny referencyjne wykorzystane

w badaniu ilustrują ryc. 5-7. Na wyjściowych

modelach gipsowych i wykonanych po zdję-

ciu Pendexu zmierzono odległości poprzeczne

między guzkami policzkowymi mezjalnymi i

dystalnymi pierwszych zębów trzonowych.

Wartości pomiarów cefalometrycznych oraz

modeli gipsowych przed leczeniem (T

0

) i po le-

czeniu (T

1

) zestawiono w tab. 1-3. Zmiany zę-

bowe zaistniałe pod wpływem aparatu Pendex

przedstawiały się następująco: pierwsze zęby

trzonowe szczęki zostały przemieszczone dy-

stalnie o 4,5 mm a ich korony uległy dystal-

nemu nachyleniu o 11˚; pierwsze zęby przed-

trzonowe przemieściły się doprzednio o 2,5

mm z mezjalnym nachyleniem koron o 3˚.

Zęby sieczne szczęki wychyliły się o 2,75˚.

Zwiększyły się wysokości koron klinicznych

pierwszych zębów trzonowych o 2 mm oraz

pierwszych zębów przedtrzonowych o 3 mm.

Schemat przemieszczeń zębowych dokona-

nych pod wpływem aparatu Pendex ilustruje

ryc. 8. Szerokość między mezjalno-policzko-

Ryc. 5. Cefalometryczne pomiary zmian szkieleto-

wych oraz tkanek miękkich (wg Ghosha i Nanda).

Ryc. 6. Cefalometryczne pomiary liniowe zmian zę-

bowych (wg Ghosha i Nanda).

Ryc. 7. Cefalometryczne pomiary kątowe zmian zę-

bowych (wg Ghosha i Nanda).

191

2007, LX, 3

Dystalizacja zębów trzonowych aparatem Pendex

Ta b e l a 1 . Pomiary cefalometryczne zmian szkieletowych i profilu tkanek miękkich

T

0

T

1

∆T

1

-T

0

Pomiary

szkieletowe

SN: PP (

o

)

6,5

6,5

0

SN: occlusal plane (

o

)

22

22

0

FH: ML (

o

)

20

21

+1

PTV – A (mm)

46

46

0

PTV – B (mm)

44

44,5

+0,5

ANS – Me (mm)

66

68

+2

Tkanki miękkie

UL – E plane (mm)

-3,5

-2

+1,5

LL – E plane (mm)

-1,7

0

+1,7

T

0

- przed leczeniem, T

1

- po leczeniu.

Ta b e l a 2 . Pomiary cefalometryczne zmian zębowych

Pomiary

T

0

T

1

∆T

1

-T

0

Liniowe

PTV – 4 (mm)

31

33,5

+2,5

PTV – 6 (mm)

19,5

15

-4,5

PTV – 7 (mm)

9

6,5

-2,5

PTV – 8 (mm)

3,5

4

+0,5

PTV – 6- (mm)

15

15

0

PP – 1 (mm)

33

33

0

PP – 4 (mm)

20

23

+3

PP – 6 (mm)

17

19

+2

PP – 7 (mm)

8

8

0

PP – 8 (mm)

-5

-4

+1

ML – 6- (mm)

27

26,5

-0,5

Kątowe

SN: 1 (

o

)

105

107,75

+2,75

SN: 4 (

o

)

77,5

80,5

+3

SN: 6 (

o

)

66,5

55,5

-11

SN: 7 (

o

)

56

33

-23

SN: 8 (

o

)

44,5

43

-1,5

T

0

– przed leczeniem, T

1

– po leczeniu.

192

D. Łukasiewicz i in.

Czas. Stomatol.,

wymi guzkami zębów trzonowych wzrosła o

1,5 mm, natomiast między dystalno-policzko-

wymi zmniejszyła się o 0,5 mm wskazując na

korzystną rotację zębów trzonowych.

Omówienie wyników i dyskusja

W opisanym przypadku wielkość uzyska-

nego miejsca wyniosła 7 mm i w 64% po-

chodziła z cofnięcia zębów trzonowych, a w

pozostałych 36% z doprzedniego przemiesz-

czenia pierwszych zębów przedtrzonowych.

Ghosh i Nanda [5] w badaniu 41 pacjentów

stwierdzili, że miejsce uzyskane działaniem

aparatu Pendulum w 57% pochodziło z dysta-

lizacji pierwszych zębów trzonowych, zaś w

pozostałych 43% z utraty zakotwiczenia i do-

przedniego przemieszczenia pierwszych zę-

bów przedtrzonowych. Wynik ten przemawiał-

by za większą skutecznością cofania zębów

trzonowych aparatem Pendex w porównaniu

z Pendulum. Jednak w badaniach Bussicka i

McNamary [2] miejsce uzyskane działaniem

aparatu Pendulum wśród 101 pacjentów w

76% pochodziło z efektywnego cofnięcia zę-

bów trzonowych, a tylko w 24% z utraty za-

kotwiczenia.

W ortodontycznym cofaniu zębów trzono-

wych pożądany byłby możliwie zbliżony do

osiowego, równoległy, dotylny ruch tych zę-

bów. Z uwagi jednak na wynikające z oklu-

zyjnego w stosunku do miejsca oporu zęba

przyłożenia siły dochodzi do wzajemnego na-

chylania koron zębów: dotylnego nachylenia

(dystoinklinacji) zębów trzonowych oraz do-

przedniego (mezjoinklinacji) pierwszych zę-

bów przedtrzonowych. Zatem miejsce uzyska-

ne w wyniku dystalizacji zębów trzonowych

nie jest wynikiem wyłącznie osiowego ruchu

zębów. Dotylne nachylenie koron pierwszych

zębów trzonowych miałoby być większe w sy-

tuacji, gdy drugie zęby trzonowe nie są jesz-

cze wyrznięte, natomiast ich obecność sprzy-

jałaby osiowemu ruchowi pierwszych zębów

trzonowych [9].

Ta b e l a 3 . Pomiary zmian zębowych na modelach

T

0

T

1

∆T

1

-T

0

Nagryz pionowy (mm)

5,5

5

-0,5

Nagryz poziomy (mm)

3

4,5

+1,5

Szerokość między 16, 26
a) guzki mezjalno-policzkowe (mm)
b) guzki dystalno-policzkowe (mm)

51,5
55,5

56

+1,5

53

-0,5

T

0

– przed leczeniem, T

1

– po leczeniu.

Ryc. 8. Schemat zmian położenia zębów pod wpły-

wem działania aparatu Pendex.

193

2007, LX, 3

Dystalizacja zębów trzonowych aparatem Pendex

Podobne spostrzeżenia dotyczą również

dystalnego nachylania się koron wyrznię-

tych drugich zębów trzonowych w obecności

niewyrzniętych zawiązków trzecich zębów

trzonowych, co przemawiałoby za wskaza-

niem do germektomii tych zębów przed roz-

poczęciem dystalizacji [9]. Zakres dotylnego

przemieszczenia pierwszych zębów trzono-

wych, a także stopień utraty zakotwiczenia,

zdaniem wielu autorów nie zależy od obec-

ności lub stadium wyrznięcia drugich zębów

trzonowych. Odpowiedni moment podjęcia

leczenia przypada zarówno przed, jak i po

wyrznięciu się drugich zębów trzonowych

[1, 3, 4, 5].

W opisanym przypadku, w momencie roz-

poczęcia leczenia drugie zęby trzonowe nie

były jeszcze wyrznięte, stąd stopień dotyl-

nego nachylenia pierwszych zębów trzo-

nowych w trakcie dystalizacji był znacz-

ny, wyniósł 11˚ i byłby zgodny z wynikami

badania Tanera i wsp. [13], w którym pod

wpływem działania aparatu Pendex u 13 pa-

cjentów o niewyrzniętych drugich zębach

trzonowych, stopień nachylenia pierwszych

zębów trzonowych wyniósł średnio 11,77

o

.

Wielkość uzyskanego miejsca w opisywa-

nym przypadku – 7 mm jest zbliżona do war-

tości uzyskanej przez Bussicka i McNamarę

– 7,3 mm pod wpływem Pendulum w grupie

z niewyrzniętymi drugimi zębami trzonowy-

mi [2].

Zaobserwowane nieznaczne zmiany szkie-

letowe potwierdzają doniesienia z piśmien-

nictwa o jedynie minimalnym wpływie

szkieletowym aparatów dystalizujących [2,

3, 4, 5]. Dolna wysokość twarzy (ANS-Me)

zwiększyła się o 2 mm, kąt nachylenia płasz-

czyzny żuchwy do płaszczyzny FH wzrósł o

1˚. Nastąpiły nieznaczne, korzystne zmiany

położenia warg w stosunku do płaszczyzny

estetycznej E.

Podsumowanie

Aparat Pendex jest skutecznym, wygodnym

i niezależnym od współpracy pacjenta apara-

tem do dystalizacji zębów trzonowych szczę-

ki.

W trakcie leczenia należy brać pod uwagę

dystalne nachylenie koron pierwszych zębów

trzonowych oraz pewnego stopnia utratę zako-

twiczenia pierwszych zębów przedtrzonowych

i zębów siecznych.

Na podstawie przedstawionej obserwacji za-

kres odzyskanego miejsca w łuku górnym za

pomocą aparatu Pendex pozwolił na poprawę

rokowania i stworzył możliwość leczenia bez-

ekstrakcyjnego.

Piśmiennictwo

1. Bolla E, Muratore F, Carano A, Bowman J:

Evaluation of maxillary molar distalization

with the Distal Jet: a comparison with other

contemporary methods. Angle Orthod 2002,

72, 5: 481-494.

2. Bussick T, McNamara J: Dentoalveolar and

skeletal changes associated with the pen-

dulum appliance. Am J Orthod Dentofacial

Orthop 2000, 117, 3: 333-343.

3. Byloff F, Darendeliler A: Distal molar move-

ment using the pendulum appliance. Part 1:

Clinical and radiological evaluation. Angle

Orthod 1997, 67, 4: 249-260.

4. Byloff F, Darendeliler A: Distal molar move-

ment using the pendulum appliance. Part 2:

The effects of maxillary molar root upright-

ing bends. Angle Orthod 1997, 67, 4: 261-

270.

5. Ghosh J, Nanda R: Evaluation of an intraoral

maxillary molar distalization technique. Am

J Orthod Dentofacial Orthop 1996, 110: 639-

646.

6. Hilgers J: The pendulum appliance for class

II non-compliance therapy. J Clin Orthod

1992, 104: 556-65.

194

D. Łukasiewicz i in.

Czas. Stomatol.,

7. Hilgers J, Bennett R: The pendulum appli-

ance, part II: Maintaining the gain. Clinical

Impressions 1994, 3, 4: 6-9, 14-18, 22.

8. Kinzinger G, Fritz U, Diedrich P: Bipendulum

and quad pendulum for non-compliance mo-

lar distalization in adult patients. J Orofac

Orthop 2002, 63: 154-162.

9. Kinzinger G, Fritz U, Sander F, Diedrich P:

Efficiency of a pendulum appliance for molar

distalization related to second and third mo-

lar eruption stage. Am J Orthod Dentofacial

Orthop 2004, 125, 1: 8-23.

10. Kinzinger G, Fritz U, Stenmans A, Diedrich

P: Aparat pendulum K do cofania u dzieci i

młodzieży trzonowców w sposób niezależ-

ny od ich współpracy – cztery opisy przypad-

ków. Świat Ortodoncji 2003, I, 2: 87-96.

11. Kinzinger G, Wehrbein H, Diedrich P: Aparat

pendulum o różnorodnym zakotwieniu do

niezależnego od współpracy pacjenta cofa-

nia trzonowców u dorosłych – metodyka i

trzy porównawcze opisy przypadków. Świat

Ortodoncji 2004, II, 2: 53-65.

12. Kinzinger G, Wehrbein H, Diedrich P: Molar

distalization with a modified pendulum ap-

pliance – in vitro analysis of the force sys-

tems and in vivo study in children and adole-

scents. Angle Orthod 2005, 75, 4: 558-566.

13. Taner T, Yukay F, Pehlivanoglu M, Cakirer

B: A comparative analysis of maxillary to-

oth movement produced by cervical headge-

ar and Pend-X appliance. Angle Orthod 2003,

73, 6: 686-691.

Otrzymano: dnia 25.I.2007 r.

Adres autorek: 15-274 Białystok, ul. Waszyngtona

15A

Tel: [phone]

Fax: [phone]

e-mail: [e-mail]