NAUKA O

PRZEDSIĘBIORSTWIE

konspekt opracowany przez studentów na podstawie:

“Podstawy nauki o przedsiębiorstwie”, red. J. Lichtarski

więcej opracowań, notatek i konspektów w internecie: www.econom.pl

więcej opracowań, notatek i konspektów w internecie: www.econom.pl

1

I. PRZEDMIOT I EWOLUCJA NAUKI O PRZEDSIĘBIORSTWIE

1. Przedmiot

nauki

Przedmiot nauki o przedsiębiorstwie: jednostki gospodarcze funkcjonujące w gospodarce, gospodarstwa wytwarzające dobra i usługi
zaspokajające cudze potrzeby (zarówno ich wnętrze, jak i stosunki z otoczeniem; jako pewien układ socjotechniczny)

Cechy przedsiębiorstwa:
a) systemowo niezależne

- przedsiębiorczość - podejmowanie inicjatyw (w uwzględnieniem ryzyka)
- innowacyjność - obejmuje produkty, technologię, organizację, metody zarządzania itp.
- gospodarność - osiąganie celu przy minimalnym nakładzie środków lub maksymalizacja celu w przypadku mniej ograniczo-

nych zasobów

- równowaga finansowa - zachowanie płynności finansowej

b) systemowo zależne

- autonomia - samodzielne ustalanie planu gospodarczego (pełna autonomia jest nie do zrealizowania: ogranicza prawo, pań-

stwo, kartele, koncerny itp.)

- dochodowość i maksymalizacja zysku - osiąganie nadwyżki dochodów nad wydatkami (czasowo może to być zastąpione

innymi celami: większy udział w rynku, zwiększenie wartości przedsiębiorstwa; poza tym działają również przedsiębiorstwa
non profit)

- forma własności - w gospodarce rynkowej dominuje własność prywatna, ale działają tu też przedsiębiorstwa publiczne

Rodzaje gospodarki rynkowej wpływające na cechy systemowo zależne przedsiębiorstw:
a) kapitalizm rynkowy (USA, Australia, Kanada) - mechanizm rynkowy rządzi większością sfer aktywności gospodarczej i społecz-

nej, indywidualne czerpanie zysków z innowacyjności (ochrona własności intelektualnej), ustawodawstwo podtrzymuje konkuren-
cyjność, ograniczona jest rola państwa

b) kapitalizm mezokorporacyjny (Japonia) - opiera się na serii procesów koordynujących działanie sił rynkowych, innowacja jest

wynikiem wspólnego korzystania z know-how, doprowadza się do stabilizacji pomiędzy firmami i wykwalifikowaną siłą roboczą

c) kapitalizm socjaldemokratyczny (Niemcy) - stały wzrost dochodów przy jak największym przestrzeganiu równości; wspiera się

rokowaniami pomiędzy pracodawcami, związkami zawodowymi i państwem

d) kapitalizm etatystyczny (Francja) - logika rynku jest hamowana, trudne są negocjacje pomiędzy pracownikami a pracodawcami,

państwa pośrednio i bezpośrednio wpływa na procesy dostosowawcze w dziedzinie gospodarczej i finansowej

Przedsiębiorstwo - jednostka gospodarcza, działająca na własny rachunek w celu osiągania korzyści materialnych (zysku) i pono-
sząca ryzyko i odpowiedzialność zgodnie z przepisami prawa i stosunkami rynkowymi.

2. Nowe idee w rozwoju teorii przedsiębiorstwa

Podejście neoklasyczne
Przedsiębiorstwo to „czarna skrzynka”, działająca w celu maksymalizacji zysku. Analizuje się tu zależności pomiędzy „wejściem”
(czynniki produkcji, ich ceny, technologia) a „wyjściem” (produkt i jego sprzedaż). Racjonalne gospodarowania oznacza tu maksyma-
lizację zysku i minimalizację kosztów. Wobec tego poszukuje się metod optymalizujących stosunek wejście/wyjście.

Koncepcja menedżerska
Główny wpływ na przedsiębiorstwo ma tu kadra zarządzająca (nie koniecznie składająca się z właścicieli). Nie działa więc w tym
przypadku zasada maksymalizacji zysku, ale zasada maksymalizacji korzyści menedżerów w ramach ograniczeń stwarzanych przez
właścicieli.

Podejście behawiorystyczne
Stara się tutaj wyjaśnić, jak przedsiębiorstwa podejmują decyzje w warunkach złożonego i niepewnego środowiska. Bada się więc
tutaj rzeczywisty proces dokonywania wyborów. Ponieważ zdolność poznania otoczenia jest ograniczona wyborami tymi nie kieruje
pełna racjonalność. Racjonalność ta jest ograniczona. Poszukuje się więc nie rozwiązania optymalnego, ale zadowalającego pod
względem pewnych kryteriów. Podstawą oceny jest tu różnica pomiędzy poziomem aspiracji (to, co się chce i może osiągnąć) a po-
ziomem osiągnięć (rzeczywistych dokonań) przedsiębiorstwa.

Przedsiębiorstwo jako mechanizm alokacji zasobów
Tutaj podstawowym czynnikiem kształtowania przedsiębiorstwa stają koszty transakcyjne. Aby zminimalizować te koszty łączy się
pewne formy gospodarowania w jedną całość będącą przedsiębiorstwem. Wielkość i struktura wewnętrzna przedsiębiorstwa będą się
utrzymywać na takim poziomie, przy jakim koszty włączenia kolejnej transakcji w obszar przedsiębiorstwa (utrzymania większego
przedsiębiorstwa) będą równe kosztom zorganizowania tego poza przedsiębiorstwem. Do transakcji lepiej organizowanych przez
przedsiębiorstwo niż przez rynek należy przede wszystkim praca zespołowa, której mechanizm rynkowy nie jest w stanie wycenić
(jednostkowy wkład nie zostanie określony).

Teoria agencji
Ogólnym zadaniem tej teorii jest określenie charakterystycznych cech osób występujących w relacji pryncypał - agent, stosunków
między nimi oraz ich zachowań. W przedsiębiorstwie wyróżnia się dwa poziomy takich relacji: właściciel - menedżer i menedżer -
pracownicy. Agent działając tu warunkach posiadanych informacji i zasad wynagradzania wybiera wariant najużyteczniejszy dla nie-
go. Rolą pryncypała jest znalezienie takich bodźców motywujących agenta, by ten przysporzył korzyści właśnie jemu.

więcej opracowań, notatek i konspektów w internecie: www.econom.pl

więcej opracowań, notatek i konspektów w internecie: www.econom.pl

2

Wyróżnia się tu więc dwa rodzaje kontraktów pomiędzy pryncypałem a agentem. Kontrakt oparty na wyniku uzależnia wynagrodzenie
agenta od wyników firmy. Kontrakt oparty na zachowaniu jako podstawę do wynagrodzenia ustala wykonywanie pewnych czynności.

Teoria zasobowa
Firma stanowi tu zbiór zasobów i umiejętności. Te składowe determinują skuteczność i efektywność przedsiębiorstwa w zakresie
realizacji konkretnych celów. Przedsiębiorstwo będzie działać tym skuteczniej, im posiada bardziej odpowiednie dla swojej strategii
zasoby i umiejętności.
Zasoby (czynniki wytwórcze posiadane lub kontrolowane przez firmę) dzieli się na materialne i niematerialne lub fizyczne, ludzkie,
organizacyjne i finansowe. Umiejętności (zdolności do wykorzystania, rozmieszczenia i zastosowania zasobów) dzieli się natomiast
na: kompetencje (umiejętności szczegółowe wynikające ze specyfiki przedsiębiorstwa) oraz kompetencje kluczowe (decydujące o
konkurencyjności firmy).
Firma może starać się uzyskać przewagę strategiczną przez budowanie zasobów i umiejętności (nabywanie nowych) lub ich lewaro-
wanie (wykorzystanie posiadanych zasobów i umiejętności do zaistnienia na nowych rynkach).

II. ISTOTA I CELE PRZEDSIĘBIORSTWA

1. Przedsiębiorstwo, przedsiębiorca, przedsiębiorczość

Przedsiębiorstwo:
a) kategoria organizacyjna: zespół ludzi uprawiających w sposób systematyczny działalność zarobkową
b) kategoria prawna: podmiot obrotu cywilnego z prawem zawierania umów i zaciągania zobowiązań
c) kategoria ekonomiczna: kapitał potrzebny do prowadzenia działalności przy pomocy pracowników najemnych na rachunek i ryzy-

ko właściciela i wedle jego uznania

Cechy przedsiębiorcy (składowe przedsiębiorczości):

- tworzy

przedsiębiorstwo

- wprowadza

postęp techniczny

- wprowadza

nowe

wyroby

- zdobywa nowe rynki zbytu
- podejmuje decyzje organizacyjne dotyczące połączeń produktów itp.

Najważniejsza cecha przedsiębiorcy: dokonywanie nowatorskich kombinacji czynników produkcji.
Motyw przedsiębiorczości: powiększanie wartości przedsiębiorstwa (środkiem realizacji jest tu zysk).

Przedsiębiorstwo jako podmiot gospodarczy to jednostka prowadząca działalność gospodarczą o charakterze wytwórczym, budowla-
nym, handlowym lub usługowym w celach zarobkowych, wyodrębnioną ze swego otoczenia pod względem organizacyjnym, ekono-
micznym i prawnym, obejmującą jeden lub kilka zakładów produkcyjnych (usługowych).
W świetle prawa podmiotowość przedsiębiorstwa polega na identyfikacji przedsiębiorstwa z przedsiębiorcą, który jest podmiotem
praw i obowiązków, a którym może być osoba fizyczna lub prawna.

2. Grupy interesów a cele działalności przedsiębiorstwa

Interes (osiągnięcie zamierzonego celu) jest motywem, który składnia jednostkę do podjęcia działalności gospodarczej.

Czynniki zewnętrzne wpływające na cele jednostek gospodarczych:
a) charakter rynku:

- poziom konkurencji
- stopień otwarcia gospodarki
- kształt prawno-ekonomiczny instytucji

b) dziedzictwo kulturowe (mentalność i oczekiwania społeczeństwa)

- postawy wobec pracy i bogactwa
- modele konsumpcji
- skłonność do współdziałania w zespołach
- skłonność do ryzyka

Przetrwanie organizacji (przedsiębiorstwa) zależne jest od wpływu interesów grup wewnątrz niej oraz od czynników otocze-
nia.

Grupy społeczne wyróżniane w przedsiębiorstwie:

ƒ

właściciele

ƒ

menedżerowie (zarządcy)

ƒ

pracownicy

Typy własności przedsiębiorstw:

a) przedsiębiorstwo prywatne bez najemnej siły roboczej - nie ma podziału (a co za tym idzie konfliktów) pomiędzy właścicie-

lami, menedżerami i pracownikami; podział funkcji ma charakter wtórny; wszystkie czynności traktowane są równorzędnie jako
potencjalne źródła wzrostu zysku

b) przedsiębiorstwo prywatne jednoosobowe - wyodrębnienie kapitału i pracy; brak najemnej kadry menedżerskiej; właściciel i

pracownicy mają przeciwstawne interesy i w długim okresie są w stałym konflikcie (dla pracowników płace to dochód, dla właści-
ciela - koszt)

http://notatek.pl/podstawy-nauki-o-przedsiebiorstwie-lichtarski?notatka