Literatura:

1. S. Marek, M. Białasiewicz "Podstawy nauki o organizacji."

2. Praca zbiorowa pod redakcją S. Marka "Elementy nauki o przedsiębiorstwie"

3. Praca zbiorowa pod redakcją J. Lichtarskiego "Podstawy nauki o przedsiębiorstwie"

4. Stanisław Sudoł "Przedsiębiorstwo. Podstawy nauki o przedsiębiorstwie. Teorie i praktyka zarządzania".

Teoria przedsiębiorstwa jest podstawową w ekonomii,bo bez firmy nie istnieje rynek.

PODSTAWY DEFINIOWANIA PRZEDSIĘBIORSTWA

(interdyscyplinarny charakter przedsiębiorstwa)

• przedsiębiorstwo to ZŁOŻONY UKŁAD, na którego funkcjonowanie wpływają różne rodzajowo czynniki

• PEŁNA TEORIA PRZEDSIĘBIORSTWA-wymaga jego prezentacji z różnych punktow widzenia uznanych za istotne

• niezbędne jest zatem konstruowanie stosownych MODELI PRZEDSIĘBIORSTWA-właściwych danej płaszczyźnie analizy

• poszczególne modele przedsiębiorstwa funkcjonują na gruncie różnych DYSCYPLIN NAUKOWYCH

MODELE PRZEDSIĘBIORSTWA:

1. MODEL EKONOMICZNY(teoria ekonomii)

• przedsiębiorstwo to byt ekonomiczny opisywany w kategoriach efektywności użycia zasobów-różnicy między efektami i nakładami

• różnice w podejściu do przedsiębiorstwa na gruncie poszczególnych kierunków i prądów w ekonomii

2. MODEL FINANSOWY(analiza finansowa przedsiębiorstwa)

• przedsiębiorstwo to system zasobów o określonej wartości przekształcanych w strumienie finansowe

• kapitał przedsiębiorstwa traktowany jest jako wartość,a nie zestaw materialnych czynników produkcji

• cel firmy: maksymalizacja jej wartości w dłuższym okresie czasu

3. MODEL PRODUKCYJNY-technologiczny(nauki techniczne)

• przedsiębiorstwo to układ techniczny przetwarzający energię i materię w produkt o złożonych parametrach użytkowych

• przedsiębiorstwo nie wytwarza wartości dodanej lecz musi najpierw wyprodukować dobra lub usługi

4. MODEL ORGANIZACYJNY(organizacja i zarządzanie)

• przesdiębiorstwo to jednostka zorganizowana-szczególny przypadek instytucji podlegającej zasadom racjonalnej organizacji

• występują PROCESY DECYZYJNE-podstawowa przesłanka uznania modelu organizacyjnego za wiodący formułowaniu interdyscyplinarnej teorii przedsiębiorstwa

5. MODEL CYBERNETYCZNY (cybernetyka,logistyka)

• przedsiębiorstwo to układ złożony,podobny do żywego organizmu,kierujący się kryterium najdłuższego zachowania przy życiu

• traktowane jako system względnie odosobniony w otoczeniu,posiadający szereg wewnętrznych,oddziaływujących na siebie podsystemów

6. MODEL SOCJOPSYCHOLOGICZNY-behawioralny ( socjologia,psychologia)

• przedsiębiorstwo to system społeczny-jednostki,grupy,ich zachowania,motywacje,wzajemne relacje,itp.

• Głównym aktywem przedsiębiorstwa są LUDZIE

7. MODEL PRAWNY(prawo cywilne i handlowe)

• przedsiębiorstwo to szczegolny podmiot praw i obowiązków

• forma i ustrój przedsiębiorstwa są zawsze określone w danymsystemie prawnym

8. MODEL(ASPEKT) ETYCZNY (etyka biznesu,socjologia kultury)

• analiza zachowań w przedsiębiorstwie pod kątem obowiązujacych w społeczeństwie norm moralnych i wzorców akceptowanych zachowań

DEFINIOWANIE PRZEDSIĘBIORSTWA-WNIOSKI

• odmienne definiowanie przez różne dyscypliny nie oznacza sprzeczności,lecz służy uwypukleniue określonych aspektów przedsiębiorstwa

• za każdym razem należy określić płaszczyznę analizy (model przedsiębiorstwa) i konsekwentnie używać właściwych pojęć i ujęć

• częste mieszanie pojęć z różnych podejść i modeli prowadzi do "teorii firmy w okruchach"

• ideałem pozostaje całościowa,interdyscyplinarna teoria firmy

PROBLEM DEFINICJI PRZEDSIĘBIORSTWA

• przedsiębiorstwo jest kategorią:

- ekonomiczną

- prawną-bardzo różne ujęcia,przedsiębiorstwo czy przedsiębiorca?

- historyczną

PRZEDSIĘBIORSTWO-POJĘCIE

1. jest prowadzone zarobkowo-powstaje by osiagać dochód

2. stanowi całość pod względem(jest wyodrębniona)

• produkcyjno-technicznym

• handlowym

• ekonomiczno-finansowym

• organizacyjnym

3. posiada samodzielność decyzyjną w ramach istniejącego systemu polityczno-prawnego

4. działa na własne ryzyko

5. działa trwale lub na określony czas

6. zaspakaja potrzeby innych podmiotów gospodarczych,instytucji,osób

7. wymienia produkty i/lub usługi na zasadzie kupna-sprzedaży

PRZEDSIĘBIORSTWO-ELEMENTY

• wewnętrzne

-kapitał(rzeczowy i finansowy)

-ludzie

-wynalazczość(postęp)

-informacja

• zewnętrzne

-odbiorcy-klienci

-dostawcy

-społeczność lokalna-region

-panstwo

Czynnikiem syntezującym te elementy jest PRZEDSIĘBIORCA,który z rozproszonych elementów i dla siebie samych nieproduktywnych TWORZY PRZEDSIĘBIORSTWO.

PRZEDSIEBIORCA-kluczowa postać,czynnik sprawczy i motor postępu w przedsiębiorstwie

• A. SMITH-przedsiebiorcę,utażsamianego z włascicielem,cechowała przede wszystkim umiejętność oszczędzania i mobilizowanie kapitału

• J.B.SAY- przedsiębiorca-właściciel umiejetnie łączy czynniki produkcji przenosząc zasoby ekonomiczne z obszaru niższej do wyższej efektywności

• J.A. SCHUMPETER- przedsiębiorca-właściciel dynamizuje gospodarkę przez ciągłe wprowadzanie innowacji,które są siłą napędową poruszającą mechanizm gospodarczy

KWESTIA WŁAŚCICIEL-PRZEDSIĘBIORCA

KAPITALIZM WŁAŚCICELSKI-pierwszy okres rozwoju gospodarki rynkowej

• wynalazca,właścicel i założyciel przedsiębiorstwa (w jednej osobie) sam nim zarządzał

• do tej pory warunek samodzielnego zarządzania jest najczęściej uznawanym atrybutem przedsiębiorcy

KAPITALIZM MENEDŻERSKI- efekt rozrostu przedsiębiorstw w postaci spółek akcyjnych pod koniec XIX wieku (głównie USA)

• rozdzielenie posiadania (własności) od zarzadzania

• najemny menadżer staje się WARUNKOWYM PRZEDSIĘBIORCĄ (tzn. W granicach kompetencji i na czas wyznaczony przez właściciela)

• menedżerowie pełnią funkcję ZBIOROWEGO PRZEDSIĘBIORCY

• odpowiednie przygotowanie oznacza w szczególnosci PROFESJONALIZACJĘ ZARZADZANIA

PRZYKŁADY KIERUNKÓW W EKONOMII

KONCEPCJA NEOKLASYCZNA

Założenia:

• przedsiebiorstwo to "czarna skrzynka",która ma wejście i wyjście

• podstawowym celem jest MAKSYMALIZACJA ZYSKU

• ekonomistów i managerów interesuje ilość,rodzaj dostarczonych czynników produkcji, wybór odpowiedniej techniki wytwórczej,która zapewnia efekt w postaci zysków ze sprzedaży produktów

• oparte jest na zasadach racjonalnego gospodarowania,czyli:

-uzyskania maksymalnych efektów przy określonych,założonych nakładach(zasada największej wydajnosci)

albo

-minimalizacji nakładów ponoszonych dla osiągnięcia założonego efektu(zasada oszczędności)

• wg koncepcji neoklasycznej mało istotne są procesy,które zachodzą wewnątrz "czarnej skrzynki" (o ile przedsiębiorstwa uzyskują pozytywne wyniki)

DEFINICJE PODAJĄ ROŻNE DYSCYPLINY-teoria ekonomii

KRYTYKA PODEJŚCIA NEOKLASYCZNEGO

• firma to nie "czarna skrzynka" maksymalizująca zysk

• możliwość podejmowania optymalnych decyzji są ograniczone,bo ludzie nie mają wszystkich informacji

• bo często przyjmują rozwiązania "wystarczająco dobre"

Co to jest przedsiębiorstwo?-pytania na które nie odpowiada teoria neoklasyczna

1. skąd się biora nowe firmy,kto je tworzy?

2. Kto maksymalizuje zysk,realizuje cele firmy-własciciel,dyrektor,zarząd,pracownicy?

3. Czy przedsiębiorstwa realizją jeden cel czy wiązkę celów?

4. Kto podejmuje najważniejsze decycje w przedsiębiorstwie-jedna cz kilka osob?

5. Czy przedsiębiorstwo jest organizacją? Jeżeli tak,to dlaczego istnieją przedsiębiorstwa jednoosobowe?

6. Czy istnieje wspólna teoria dla różnych klas przedsiebiortsw-jednoosobowe i wielkie korporacje miedzynarodowe,przedsiebiorstwa państwowe i społdzielnie?

7. Czy spółki zachowują się tak samo jak firmy jednoosobowe, czy powinny istniec odrębne teorie małych i dużych firm?

8. Jakie są niezbedne elementy przedsiębiorstwa?

9. Jakie sa granice przedsiębiorstwa-czy stały klient jest jego częścia,przedsiębiorstwo wirtualne?

10. Dalczego te same zasoby i działania przedsiębiorstw raz sa zorganizowane wewnątrz przedsiebiorstwa a innym razem kupowane przez zewnętrzne kontrakty?

KONCEPCJA MENEDŻERSKA

Przyczyna-rozdzielenie własności od zarzadzania przedsiębiorstwem

Skutek-menedżerowie przedsiębiorstwa maksymalizują swoje własne korzyści w ramach ograniczeń stwarzanych przez właścicieli

KONCEPCJA BEHAWIORALNA

przyczyna-niepewnosć środowiska,w którym działa firma i ograniczona racjonalność decyzji

skutek-dąży do rozwiązan zadawalających a nie optymalnych

PRZEDSIĘBIORSTWO JAKO MECHANIZM ALOKACJI ZASOBÓW

przyczyna-w gospodarce rynkowej oprócz mechanizmu rynkowego alokacji zasobów (niewidzialna ręka) istnieje także mechanizm alternatywny jakim jest system zarzadzania w przedsiębiorstwie (ręka widzialna).

TEORIA AGENCJI

przyczyna- istnieją relacje menedżer/właściciel i menedżer/pracownik (tzw. pryncypał/agent). Układy te cechuje asymetria informacji

->właściciel nie wie tego co menedżer

->menedżer nie wie tego co pracownik

TEORIA ZASOBOWA

Firma to zbiór zasobów i umiejętności - nie ma dwóch identycznych firm

O przewadze firmy decydują cechy zasobów i umiejętności

zmienia się usytuowanie przedsiębiortw w gospodarce narodowej

↓

zmienia się zakres samodzielności przedsiębiortwa a zalezności od ustroju polityczno -gospodarczego.

"PERMANENTRNE RELACJE"

1. państwo pełni funkcje nadzorczą i kontrolną

2. państwo tworzy tamy systemu ekonomiczno-prawnego

3. państwo wkracza w procesy zachodzące wewnątrz przesiębiortwa (ochrona pracy, bezpieczeństwo)

4. oddziałuje poprzez nakro relacje na procecy inwestycyjne przedsiębiorstw (polityka gospodarcza, regionalna, badawcza, rozwojowa)

5. oddziałuje poprzez makro regulacje na konsumpcje gospodarstw domowych

6. przenosi na przedsiębiorstwa relacje zadań politycznych (np. Niepełnosprawni)

7. traktuje przedsiębiorstwo jako źródło swoich dochodów

8. państwo wpływa na proces powstawania nowych przedsiębiorstw (pomoc dla MSP)

9. państwo jest zwierzchnikiem dla przedsiębiortwa będących jego własnością

nastapiła zmiana relacji państwo-przedsiębiortwo

"od liberalizmu do liberalizmu" - trzy etapy:

• państwo w charakterze "stróża nocnego" - do I wojny światowej

• interwencjonizm (J.M. Keynes) - do lat 70-tych

• liberalizacja gospodarki - reaganomika, techeryzm

ZRÓŻNICOWANIE PRZEDSIĘBIORSTW:

Występuje duże zróżnicowanie przedsiębiortw pod względem:

-wielkości

-własności

-formy prawnej

-rodzaju działalności

PRZEDSIĘBIORSTWO JAKO KATEGORIA HISTORYCZNA:

1. Co kształtuje obecnie przedsiębiortwa???

-Fakt powstania spółek akcyjnych

-akumulacja kapitału

-rozszerzenie rynku kapitałowego

-wzrost skali produkcji

-zmniejszenie ryzyka (rozproszenie)

2. Zmiany w zasięgu działaności - globalizacja na skutek:

-liberalizacji

-prywatyzacji

-deregulacji

3. Zmiana roli poszczególnych zasobów w ekonomice przedsiębiortwa - upodmiotowienie pracowników, informacja jako zasób

4. Zmiany w systemach zarzadzania i strukturach organizacyjnych - kryzys hierarchicznych struktur zarządzania, decentralizacja organizacji

5. Zmiany relacji przedsiębiortwo-otoczenie

"Wszystkiemu winna jest globalizacja"

Globalizacja 1.0 do roku 1800 - dominacja Europejczyków (pdboj nowego świata)

Globalizacja 2.0 do roku 200 - dominacja Amerykanów

Globalizacja 3.0 - dominacja Azjatów

TEORIA FIRMY:

KRYTERIUM PODEJMOWANIA OPRYMALNYCH DECYZJI JEST CEL FIRMY

FUNKCJE CELÓW:

-nadają jednolity kierunek działaniom

-wpływają na planowanie

-są źródłami motywacji

-są podstwą mechanizmu oceny i kontroli

OCENA DZIAŁANOŚCI:

Realizacja celów musi być oceniana

Ocena: ustalenie stopnia spełniania celów

Mierniki oceny: kategorie ekonomiczne, finansowe

CELE FIRMY

KLASYCZNA TEORIA FIRMY (tj. Warunki konkurencji doskonałej)

CELEM FIRMY JEST MAKSYMALIZACJA ZYSKU

Z=P-K

CELE FIRMY-ZYSK

Zalety

-Miernik ogólny, trwały, będący najsilniejszym motywem

-Zabezpiecza przed bankructwem w środowisku konkurencyjnym, jest warunkiem przetrwania

-Jest wypadkową działań firmy po stronie sprzedazy i produkcji

-Łatwo mozna interpretować zjawiska zachodzące w całej gospodarce

Wątpliwości

-właściciele i ich deklaracje o różnorodności celów

-zastosowanie w przypadku działalności inwestycyjne firmy (problem horyzontu oceny firmy)

-firmy działają w niepewnym otoczeniu

-menedżerowie realizują swoje własne cele

ODSTĘPSTWA OD ZYSKU JAKO CELU

-MSP - celem jest niezależność

-MSP celem jest utrzymanie rodziny i zachowanie kontroli nad firmą

-MSP sektora high-tech

-Przedsiębiorstwa użyteczności publicznej

PRZYKŁADY CELÓW FIRMY W RÓŻNYCH TEROIACH EKONOMIVCZNYCH:

1. Zysk zadowalający - szkoła behawioralna

2. Cele w teoriach menedżerskich

-maksymalizacja wartości firmy - shareholders value

-wewnętrzna i zewnętrzna spoleczna odpowiedzialność firmy - stakeholders value

Nowe koncepcje

Nie zawsze zysk jest celem, zysk staje się narzędziem, środkiem realizacji innych celów

CELE FIRMY- ZYSK ZADOWALAJĄCY - behawioryści (H.Simon)

Inaczej dążenie do zysku, który zaakceptują właściciele

-założenie: brak wiedzy i niepewność przyszłych warunków

-problem: trudno ocenić czy przedsiębiorstwo maksymalizuje zysk czy nie

-skutek: przyjmuje się rozwiązania dostatecznie dobre, teoria zakłada potrzebę ciągłej rewizji celów

CELE FIRMY W TEORIACH MENEDŻERSKICH

Założenia:

-Istnieje rozdział własności od kontroli

-Istnieje różnica interesów udziałowców i kierujących

Generalnie

1. Właścieciele chcą maksymalizować zyski - maksymilizować wartość rynkową firmy

2. Menedżerowie chcą realizować cele

-mierzone stopą wzrostu, a nie rentownością

-interesuje ich bezpieczeństwo, prestiż, władza, wysokie wynagrodzenia

NOWE KONCEPCJE W TEORIACH MENEDŻERSKICH

Maksymalizacja wartości firmy - shareholders value

Celem firmy jest interes właścicieli

c.d.n.

---