Podział operacji bankowych ze względu na przedmiot działania:

• operacje czynne (aktywne)

• operacje bierne (pasywne)

• operacje pośredniczące

• operacje pozostałe

Operacje czynne - określane jako aktywne, w ramach, których bank udziela pożyczek, kredytów, dokonuje lokat na rynku międzybankowym, zakupuje papiery wartościowe. Na operacjach aktywnych bank zarabia - pobiera oprocentowanie i prowizje. Operacje te są głównym źródłem dochodów banku. W bilansie banku umieszczane po stronie aktywnej.

Operacje bierne (pasywne) - podstawowa działalność banku jest to działalność depozytowo-kredytowa. Gromadząc lokaty od klientów, a także zaciągając pożyczki na rynku międzybankowym oraz dokonując emisji obligacji bankowych banki przeprowadzają operacje określane jako pasywne. Za ich pomocą banki pozyskują na rynku finansowym środki stanowiące podstawę działalności finansującej. Operacje pasywne wiążą się dla banku z kosztami - przede wszystkim wypłacaniem odsetek od lokat. W bilansie banku umieszczane są po stronie pasywnej. Operacje pasywne są o tyle niezbędne, że w oparciu o nie bank pozyskuje na rynku środki pieniężne służące mu do przeprowadzania operacji aktywnych.

Operacje pośredniczące (zlecone) - to operacje, które bank wykonuje na zlecenie i ryzyko swoich klientów. Należą do nich rozliczenia pieniężne, obrót papierami wartościowymi, doradztwo finansowe, skrytki bankowe, i inne. Bank oferuje klientom możliwie szeroką gamę usług, aby przyciągnąć klientów, zachęcić do korzystania z jego usług, (zjawisko synergii). Przyciągając bowiem do siebie bądź utrzymując klientów dzięki operacjom pośredniczącym, oferuje im operacje pasywne i aktywne. Przykładem operacji zleconej może być polecenie przelewu, gdzie klient zleca bankowi pobranie kwoty pieniędzy z jego rachunku i wpłacenie na inny pod warunkiem, że na jego rachunku są środki pieniężne w wystarczającej ilości.

Rodzaje rachunków bankowych:

1. Rachunek bieżący

2. Rachunek pomocniczy

3. Rachunek lokat terminowych

4. Rachunek oszczędnościowy

5. Rachunek oszczędnościowo - rozliczeniowy

6. Rachunek walutowy

7. Rachunek powierniczy

• rachunek bieżący - służy do przeprowadzania rozliczeń, tj. otrzymywania należności i regulowania zobowiązań; podmioty gospodarcze mają obowiązek posiadania takiego rachunku; dla osób fizycznych, z wyłączeniem operacji związanych z prowadzeniem działalności gospodarczej, prowadzone są rachunki oszczędnościowo-rozliczeniowe

• rachunek pomocniczy - służy do przeprowadzania rozliczeń w innym banku niż bank prowadzący rachunek bieżący lub do dokonywania operacji w ściśle określonym celu,

• rachunek lokaty terminowej - służy do przechowywania nadwyżek finansowych przez okres wynikający z umowy z bankiem, zachęca do tego wyższe oprocentowanie w stosunku do rachunków bieżących,

• rachunek oszczędnościowy - prowadzony zazwyczaj na rzecz osób fizycznych, dowodem zawarcia umowy takiego rachunku jest książeczka oszczędnościowa lub inny dokument imienny, nie wolno używać go do realizowania rozliczeń związanych z działalnością gospodarczą.

• rachunek walutowy - umożliwia prowadzenie w polskim banku rachunku w walucie obcej. Na rachunku walutowym firmy mogą gromadzić waluty wymienialne przekazane z zagranicy bądź pochodzące z tytułów, z których zgodnie z obowiązującymi przepisami prawa dewizowego możliwy jest transfer walut wymienialnych, a także z tytułów określonych w indywidualnych zezwoleniach dewizowych.

Polecenie przelewu - jedna z form pieniężnych rozliczeń bezgotówkowych. Polega na wydaniu bankowi dyspozycji przekazania określonej kwoty z rachunku bankowego płatnika na wskazany przez niego inny rachunek bankowy.

Bank powinien zaksięgować otrzymane polecenie przelewu najpóźniej w następnym dniu roboczym po jego przyjęciu. Warunkiem wykonania polecenia przelewu jest posiadanie przez zleceniodawcę odpowiedniego pokrycia na rachunku bankowym.

Rozliczenia międzybankowe realizuje Krajowa Izba Rozliczeniowa. Do 2004 między rozliczającymi się oddziałami banków przesyłany za jej pośrednictwem papierowy dokument polecenia przelewu (system SYBIR). Obecnie polecenia przelewu dokonywane są w drodze teletransmisji (system ELIXIR).

Dyspozycja polecenia przelewu może być złożona w formie papierowego dokumentu lub za pomocą systemów bankowości elektronicznej. Papierowy dokument polecenia przelewu jest zestandaryzowany, co umożliwia przeniesienie go za pomocą czytnika optycznego na elektroniczne nośniki informacji.

Polecenie zapłaty - bezgotówkowa forma rozliczeń bankowych. Polecenie zapłaty jest polskim odpowiednikiem zachodniego direct-debit. Realizuje je Krajowa Izba Rozliczeniowa w systemie ELIXIR.

Podstawą prawną polecenia zapłaty jest ustawa prawo bankowe z dnia 29 sierpnia 1997 r. oraz porozumienie międzybankowe w sprawie stosowania polecenia zapłaty z dnia 1 czerwca 1998 r.

Przeprowadzanie rozliczeń w tej formie wymaga, aby zarówno dłużnik jak i wierzyciel posiadali rachunki w bankach, które zawarły porozumienie o stosowaniu polecenia zapłaty, a dłużnik wyraził zgodę na obciążanie jego rachunku w tej formie. W przeciwieństwie do polecenia przelewu stroną inicjującą jest wierzyciel. Uznanie rachunku wierzyciela następuje po uzyskaniu środków przez jego bank od banku dłużnika, wystarczających do pokrycia dyspozycji.

Ograniczenia wynikające z uregulowań prawnych:

• rozliczane mogą być jedynie płatności w złotych polskich,

• limit kwotowy:

• 1 000 EUR - osoby fizyczne,

• 50 000 EUR - w przypadku pozostałych podmiotów.

• dłużnik może odwołać transakcję polecenia zapłaty:

• 30 dni kalendarzowych - osoby fizyczne,

• 5 dni roboczych - w przypadku pozostałych podmiotów.

Weksel

W prawie polskim zasady wystawiania i obrotu wekslami reguluje ustawa z dnia 28 kwietnia 1936 r. - Prawo wekslowe. Dla ważności weksla trasowanego niezbędne jest zamieszczenie w nim poniższych elementów:

1. nazwę "weksel" w samym tekście dokumentu, w języku, w jakim go wystawiono;

2. polecenie bezwarunkowe zapłacenia oznaczonej sumy pieniężnej;

3. nazwisko osoby, która ma zapłacić (trasata);

4. oznaczenie terminu płatności;

5. oznaczenie miejsca płatności;

6. nazwisko osoby, na której rzecz lub na której zlecenie zapłata ma być dokonana;

7. oznaczenie daty i miejsca wystawienia weksla;

8. podpis wystawcy weksla.

Do 1 stycznia 2007 r. istniały urzędowe blankiety wekslowe, które służyły realizacji obowiązków fiskalnych wynikających z ustawy o opłacie skarbowej. Od tej daty od weksli nie pobiera się opłaty skarbowej, natomiast w obrocie funkcjonują prywatne blankiety wydawane przez poszczególnych przedsiębiorców, z tym, że nie ma ustalonego jednolitego wzoru takiego dokumentu.

Funkcje weksla

1. funkcja kredytowa - weksel w roli pieniądza jako zapłata za towar lub usługę (forma kredytu handlowego - kupieckiego),

2. funkcja płatnicza - weksel jako surogat pieniądza, można nim dokonywać zapłaty, może powodować umorzenie długu pokrytego wekslem albo zabezpieczyć zapłatę weksla w przyszłości,

3. funkcja gwarancyjna - weksel może stanowić zabezpieczenie zobowiązań pieniężnych istniejących w chwili ich wystawienia i przyszłych,

4. funkcja obiegowa (przedmiot obrotu) - wierzytelność wekslowa może być przenoszona w drodze indosu na inne osoby,

5. funkcja refinansowa - przedstawienie weksla do dyskonta w banku pozwala posiadaczowi weksla uzyskać sumę wekslową, pomniejszoną o prowizję banku przed terminem płatności weksla (przez niektórych autorów nie jest uważana za samodzielną funkcję, a jedynie za jeden z przejawów funkcji kredytowej) .

Karty płatnicze można podzielić na:

• kredytowe - związane z przyznaniem przez bank limitu kredytowego. Bank udziela kredytu posiadaczowi karty (zazwyczaj oprocentowanego). Użytkownik karty okresowo dostaje rozliczenie transakcji wykonanych kartą.

• debetowe - karty wydawane do rachunku bankowego. Obciążają one konto posiadacza na kwotę transakcji w momencie jej wykonywania. Kwota transakcji nie może przekroczyć stanu konta posiadacza karty.

• obciążeniowe (charge) - połączenie karty kredytowej i debetowej. Karty te są wydawane dla posiadacza rachunku bankowego. Bank udziela posiadaczowi kredytu i co jakiś czas (najczęściej 1 miesiąc) wystawia mu rozliczenie, którego równowartość pobiera z konta.

• przedpłacone - dokonanie transakcji tą kartą wymaga wcześniejszego zasilenia karty kwotą, do wysokości której następnie autoryzowane są transakcje. Karta taka nie jest związana z rachunkiem osobistym i może być wydana "na okaziciela" tzn. bez personalizacji karty jako np. karta podarunkowa. Niektóre źródła za karty przedpłacone uważają również Elektroniczne portmonetki

• wirtualne - karta jest jedynie zarejestrowanym w systemie rozliczeniowym numerem - nie jest wydawana w fizycznej postaci (z paskiem magnetycznym czy też chipem). Nie można więc dokonywać nią żadnych transakcji w POSach i bankomatach - można nią realizować tylko transakcje typu "card not present". Pod względem sposobu rozliczenia transakcji jest ona mocno zbliżona do karty przedpłaconej

---