ARCHIWUM ODLEWNICTWA

51

5/8

NIEKTÓRE ASPEKTY OPTYMALIZACJI

STRUKTURY ŻELIWA ADI

S. DYMSKI

1

Katedra Inżynierii Materiałowej, Wydział Mechaniczny,

Akademia Techniczno-Rolnicza, Al. Prof. S. Kaliskiego 7, 85-791 Bydgoszcz

STRESZCZENIE

Przedstawiono wyniki badań struktury żeliwa ADI. Na podstawie badania dy-

frakcyjnego analizowano dystrybucję węgla w osnowie metalowej żeliwa po hartowa-
niu z temperatury T



= 950 i 830

o

C i przemianie izotermicznej w zakresie temperatury

T

pi

= 400



250

o

C w czasie



pi

= 15



240 min. Wykazano, że na zawartość węgla

w składnikach struktury osnowy wpływają parametry hartowania z przemianą izoter-
miczną.

Key words: ADI, austempered, nanostructure, carbon, optimization

1. WPROWADZENIE

Na koniec XX wieku hartowane z przemianą izotermiczną żeliwo sferoidalne (ADI



austempered ductile iron) stało się w systemach produkcyjnych tworzywem odlewn iczym,
przynoszącym wymierne korzyści ekonomiczno-techniczno-ekologiczne.

Do wytwarzania odlewów z żeliwa ADI stosuje się odlewy z żeliwa z grafitem kul-

kowym, które cechują się dobrą jakością. Odlewy te nie mogą mieć wad takich jak: pory,
przedeutektyczny cementyt i wtrącenia niemetaliczne. W produkcji obowiązuje zasada, że
ze złej jakości odlewów nie można otrzymać wysokojakościowego żeliwa. Stąd wytwarza-
nie odlewów z żeliwa ADI musi opierać się na prawidłowo wykonanych procesach metalu r-
gicznych, technologiczno-odlewniczych, kontrolno-pomiarowych i obróbki cieplnej. Nato-
miast urządzenia i aparatura kontrolno-pomiarowa powinny mieć światowy standard [1, 2].

1

dr hab. inż., e-mail: [e-mail]

Rok 2003, Rocznik 3, Nr 8
Archives of Foundry
Year 2003, Volume 3, Book 8

PAN - Katowice PL ISSN 1642-5308

52

Korzystne skojarzenie wytrzymałości i plastyczności żeliwo sferoidalne osiąga po

hartowaniu z przemianą izotermiczną w zakresie bainitycznym. To skojarzenie jest rezulta-
tem wytworzonej w osnowie metalowej struktury austenityczno-ferrytycznej, zwanej krócej
ausferrytem.

Hartowanie z przemianą izotermiczną żeliwa ma na celu otrzymanie w osnowie

ausferrytu i polega na austenityzowaniu w zakresie temperatury T



= 810



950

o

C w czasie





i podchładzaniu do temperatury T

pi

= 400



250

o

C oraz wytrzymywaniu przez czas



pi

prze-

miany izotermicznej. Do podchładzania i wychładzania wykorzystuje się kąpiel solną, złoże
fluidalne, a w mniejszym stopniu olej lub niskotopliwy ciekły metal.

Natomiast w pracy [3] informuje się o hartowaniu z przemianą izotermiczną,

z podchładzaniem i wychładzaniem, w złożu fluidalnym z węglika krzemu, przez który
przepływa para wodna lub powietrze.

Do wytworzenia określonego udziału składników struktury osnowy metalowej żeli-

wa prowadzi dobór warunków technologicznych hartowania z przemianą izotermiczną;
temperatury T



i T

pi

oraz czasu





i



pi

, a w konsekwencji do wymaganych właściwości wy-

trzymałościowych i plastycznych, odpowiadających gatunkom żeliwa ADI zawartych w PN
- EN 1564.

Pomiędzy początkiem i końcem izotermicznej przemiany przechłodzonego austenitu

w zakresie bainitycznym kształtuje się struktura żeliwa ADI. Przed jej końcem żeliwo ma
strukturę optymalną – ausferryt [1,4,5].

W osnowie metalowej istnieje możliwość regulacji udziału austenitu w strukturze że-

liwa ADI. Regulacja umożliwia wytworzenie; górnego ausferrytu (T

pi

= 400



350

o

C), za-

wierającego do około 40 % austenitu szczątkowego i resztę ferrytu bainitycznego i dolnego
ausferrytu (T

pi

= 300



250

o

C), zawierającego do około 15 % austenitu i resztę ferrytu [1].

W kształtowaniu struktury żeliwa ADI duże znaczenie mają parametry hartowania

z przemianą izotermiczną. W literaturze naukowo-technicznej optymalizacji tych parame-
trów poświęca się wiele uwagi [1,2,4].

Struktura, a tym samym gatunek żeliwa ADI są zależne od parametrów hartowania,

a ich wartości – od składu chemicznego, stopnia mikrosegregacji struktury wejściowej
i cech grafitu kulkowego [1-6].

Celem pracy jest próba analizy wpływu parametrów hartowania z przemianą izoter-

miczną na nanostrukturę żeliwa ADI, oparta na badaniach własnych.

2. MATERIAŁ DO BADAŃ I METODY BADAWCZE

Do badań użyto niestopowe żeliwo sferoidalne o zawartości pierwiastków: 3,49 % C;

2,57 % Si; 0,33 % Mn; 0,10 % P i 0,07 % S. Żeliwo wytapiano w żeliwiaku kwaśnym z go-
rącym dmuchem. Wlewki próbne oddzielnie odlewane miały kształt litery Y typ II (PN-EN
1563).

Próbki przed hartowaniem poddano dwustopniowemu wyżarzaniu ferrytyzującemu.

Struktura osnowy metalowej była ferrytyczna z niewielkim udziałem perlitu (2 %). Rezulta-
ty próby rozciągania wyżarzonego żeliwa pozwoliły zakwalifikować go do gatunku EN-
GJS-400-18.

ARCHIWUM ODLEWNICTWA

53

Próbki, wycięte z dolnych części wlewków, hartowano z przemianą izotermiczną

z temperatury T



= 950 i 830

o

C i wygrzewano w czasie





= 60 min, po czym podchła-

dzano do temperatury T

pi

= 400



250

o

C i wytrzymywano w kąpieli solnej

w czasie



pi

= 15



240 min. Do temperatury otoczenia (ok. 20

o

C) dochładzano w oleju

hartowniczym.

Udział austenitu szczątkowego V



, parametry sieci krystalicznej austenitu a



i ferrytu a



wyznaczono z badania rentegenograficznego na zgładach metalograficznych,

wykorzystując wzory zawarte w pracy [4].

3. WYNIKI BADAŃ

Udział objętościowy austenitu szczątkowego V



(nieprzemienionego, lecz wzboga-

conego w węgiel) w osnowie żeliwa ADI przedstawiono na rys.1.

a)

b)

Tem

perat

ura

T

pi

,

o

C

Cz

as



pi

, m

in

Ud

zia

ł a

us

teni

tu

sz

cz

ąt

ko

we

go,

%

Cz

as



pi

, m

in

Tem

perat

ura

T

pi

,

o

C

Ud

zia

ł a

us

teni

tu

sz

cz

ąt

ko

we

go,

%

Rys.1.

Wpływ temperatury T

pi

i czasu



pi

przemiany izotermicznej na udział austenitu V



w żeliwie

ADI, hartowanego z temperatury T



= 950

o

C (a) i 830

o

C (b)

Fig.1. Influence of temperature T

A

and time



A

of isothermal transformation on volume fraction of

retained austenite V



in ADI, hardened from temperatures T



= 950

o

C (a) and 830

o

C (b)

Udział austenitu szczątkowego V



w osnowie żeliwa ADI jest zależny od temperatu-

ry austenityzowania T



, temperatury T

pi

i czasu



pi

przemiany izotermicznej. Podwyższanie

temperatury T



powoduje, że udział fazy



w osnowie się zwiększa. Po hartowaniu z tempe-

ratury T



= 950

o

C udział w żeliwie austenitu szczątkowego V





45 %, a po hartowaniu

z temperatury T



= 830

o

C - V





35 %.

Wygrzewanie w zakresie temperatury T

pi

= 400



350

o

C doprowadziło do najwięk-

szego udziału austenitu szczątkowego w osnowie żeliwa ADI. W zakresie temperatury

54

T

pi

=

300



250

o

C wartości V



są zdecydowanie mniejsze, co jest wynikiem różnej kinetyki

rozpadu przechłodzonego austenitu w górnym i dolnym zakresie przemiany bainitycznej.

Austenityzowanie w temperaturze T



= 950

o

C doprowadziło do wzbogacenia auste-

nitu w węgiel do zawartości

05

,

1

C

A

γ



%, a w temperaturze T



= 830

o

C –

65

,

0

C

A

γ



%.

Wzbogacenie osnowy żeliwa węglem, pochodzącym z wydzieleń grafitowych, zwiększa
trwałość przechłodzonego austenitu podczas izotermicznej przemiany bainitycznej i zmienia
jej kinetykę.

Zmiany zawartości węgla w austenicie szczątkowym C



w zależności od temperatury

T

pi

i czasu



pi

przemiany izotermicznej przedstawiono na rys. 2. Zawartość węgla w au -

stenicie żeliwa ADI wyznaczono ze wzoru podanego w pracy [4]. Wyliczenia są oparte na
wartości parametrów sieci przestrzennej a



.

a)

b)

Tem

perat

ura

T

pi

,

o

C

Cz

as



pi

, m

in

Za

wa

rto

ść

wę

gl

a

w

aus

teni

cie

, %

Za

wa

rto

ść

wę

gl

a

w

aus

teni

cie

, %

Cz

as



pi

, m

in

Tem

perat

ura

T

pi

,

o

C

Rys.2.

Wpływ temperatury T

pi

i czasu



pi

przemiany izotermicznej na zawartość węgla w austenicie

szczątkowym C



w żeliwie ADI, hartowanego z temperatury T



= 950

o

C (a) i 830

o

C (b)

Fig.2.

Influence of temperature T

A

and time



A

of isothermal transformation on carbon concentra-

tion in retained austenite C



of ADI, hardened from temperatures T



= 950

o

C (a) and 830

o

C (b)

Na parametr sieci austenitu a



i związane z nim stężenie węgla C



nie oddziałuje zna-

cząco temperatura austenityzowania T



. Na ogół temperatura T

pi

w zakresie przemiany

w górny bainit, w przyjętym do badań czasie



pi

, nie wpływa zasadniczno na stężenie węgla

w fazie



. Natomiast w zakresie przemiany w dolny bainit wartości C



wyraźnie się różnią.

W miarę przedłużania czasu



pi

przemiany izotermicznej zawartość węgla w fazie



ciągle

się zwiększa.

Zmiany cząstkowej zawartości węgla w fazie



w osnowie żeliwa ADI, pod wpły-

wem czasu



pi

przemiany izotermicznej i przyjętych do badań w zakresie temperatur T

pi

,

przedstawiono na rys.3.

ARCHIWUM ODLEWNICTWA

55

W osnowie austenit szczątkowy powstały podczas wytrzymywania żeliwa w za-

kresie temperatury T

pi

= 400



250

o

C, wykazuje zmienne wartości cząstkowej zawartości

węgla

C

γ

C , zależnie od temperatury austenityzowania oraz parametrów przemiany izote r-

micznej. Wartości cząstkowej zawartości węgla w austenicie szczątkowym osnowy są
iloczynem udziału objętościowego fazy



i zawartości w niej węgla C



, podzielone przez

100.

Maksymalne wartości

C

γ

C = 0,62



0,69 % C charakteryzują fazę



, powstałą po wy-

grzewaniu w zakresie przemiany w górny bainit w temperaturze T

pi

= 400

o

C i po austenity-

zowaniu w temperaturze T



= 950

o

C, a minimalne wartości

C

γ

C

=

0,20



0,30 % C – po

wygrzewaniu w zakresie dolnego bainitu (T

pi

= 250

o

C). Podobnym zmianom podlega

cząstkowa zawartość węgla w fazie



w osnowie żeliwa ADI hartowanego z temperatury T



= 830

o

C, przy czym wartości

C

γ

C

wynoszą odpowiednio: 0,46



0,52 % C i 0,12



0,14 % C.

Przedłużanie czasu



pi

przyczynia się do zmniejszenia cząstkowej zawartości węgla w auste-

nicie szczątkowym w osnowie żeliwa ADI.

a)

b)

Tem

perat

ura

T

pi

,

o

C

Cz

as



pi

, m

in

Cz

ąs

tk

owa

z

awa

rto

ść

węg

la

C



C

, %

Cz

ąs

tk

owa

z

awa

rto

ść

węg

la

C



C

, %

Tem

perat

ura

T

pi

,

o

C

Cz

as



pi

, m

in

Rys.3.

Wpływ temperatury T

pi

i czasu



pi

przemiany izotermicznej na cząstkową zawartość węgla

w austenicie

C

γ

C

osnowy żeliwa ADI, hartowanego z temperatury T



= 950

o

C (a) i 830

o

C (b)

Fig. 3. Influence of temperature T

A

and time



A

of isothermal transformation on particle contents of

carbon in retained austenite

C

γ

C

for matrix in ADI, hardened from temperatures T



= 950

o

C

(a) and 830

o

C (b)

Cząstkowa zawartość węgla w pozostałych produktach reakcji bainitycznej, a mia-

nowicie; ferrycie bainitycznym i powstałym ewentualnie martenzycie, w zależności od
parametrów hartowania z przemianą izotermiczną przedstawiono na rys.4. Cząstkowa za-
wartość węgla jest sumą cząstkowej zawartości węgla w ferrycie bainitycznym lub ferrycie

56

bainitycznym i fazie węglikowej oraz cząstkowej zawartości węgla w martenzycie. Wartości
tego wskaźnika są różnicą pomiędzy równowagową zawartością węgla przechłodzonego

austenitu

A

γ

C , a cząstkową zawartością węgla austenitu szczątkowego

C

γ

C .

a)

b)

Ws

ka

źni

k

C

B

C

+C

M

C

, %

Cz

as



pi

, m

in

Te

mperat

ura

T

pi

,

o

C

Te

mperat

ura

T

pi

,

o

C

Cz

as



pi

, m

in

Ws

ka

źni

k

C

B

C

+C

M

C

, %

Rys.4.

Wpływ temperatury T

pi

i czasu



pi

przemiany izotermicznej na cząstkową zawartość węgla

w ferrycie bainitycznym i martenzycie

C

M

C

B

C

C



w osnowie żeliwa ADI, hartowanym

z temp eratury T



= 950

o

C (a) i 830

o

C (b)

Fig.4. Influence of temperature T

A

and time



A

of isothermal transformation on particle contents of

carbon in bainitic ferrite and martensite

C

M

C

B

C

C



in ADI, hardened from temperatures T



=

950

o

C (a) and 830

o

C (b)

Z badań wynika, że wzrost temperatury austenityzowania T



przyczynia się do

zwiększenia cząstkowej zawartości węgla przesyconego ferrytu bainitycznego i martenzytu
w osnowie żeliwa ADI, mimo, że w miarę przedłużania czasu



pi

maleje udział martenzytu

w osnowie.

Maksymalne wartości wskaźnika

C
M

C
B

C

C



po przemianie izotermicznej w tem-

peraturze T

pi

= 400

o

C należą do przedziału 0,75



0,85 % C. Można zatem stwierdzić wprost,

że w miarę obniżenia temperatury T

pi

cząstkowa zawartość węgla się zwiększa. Oddziały-

wanie czasu



pi

jest różne. W przypadku temperatury T



= 950

o

C przedłużenie czasu



pi

zwiększa wartość wskaźnika

C
M

C
B

C

C



, ale dla temperatury T



=830

o

C są one zdecydowa-

nie mniejsze. Po austenityzowaniu w tej temperaturze, przedłużanie czasu



pi

, nie wpływa

na cząstkową zawartość węgla w ferrycie bainitycznym i martenzycie za wyjątkiem temp e-

ratury T

pi

= 400

o

C. Maksymalne wartości wskaźnika

C
M

C
B

C

C



po przemianie w tempera-

turze T

pi

= 250

o

C należą do przedziału 0,51



0,53 % C, a minimalne dla temperatury T

pi

=

400

o

C – 0,10



0,28 % C . Zwiększenie tych wartości, w miarę przedłużania czasu wygrze-

wania wynika z rozpadu wysokowęglowego austenitu na ferryt i fazę węglikową (II sta-

ARCHIWUM ODLEWNICTWA

57

dium reakcji bainitycznej). Ten fakt jest dobrze zauważalny po hartowaniu z temperatury T



= 950

o

C i wygrzewaniu w zakresie górnego i dolnego

bainitu po przekroczeniu czasu



pi

=

120 min.

Wpływ warunków hartowania z przemianą izotermiczną na parametr sieci kry-

stalicznej ferrytu bainitycznego a



pokazano na rys. 5.

a)

b)

P

a

ra

m

e

tr

s

ie

c

i

fe

rr

y

tu

a

*

1

0

-1

,

n

m

Cz

as



pi

, m

in

Tem

perat

ura

T

pi

,

o

C

P

a

ra

m

e

tr

s

ie

c

i

fe

rr

y

tu

a

*

1

0

-1

,

n

m

Cz

as



pi

, m

in

Tem

perat

ura

T

pi

,

o

C

Rys. 5.

Wpływ temperatury T

pi

i czasu



pi

przemiany izotermicznej na parametr sieci przestrzennej

ferrytu bainitycznego a



żeliwa ADI, hartowanego z temperatury T



= 950

o

C (a) i 830

o

C (b)

Fig. 5.

Influence of temperature T

A

and time



A

of isothermal transformation on lattice p arameter of

bainitic ferrite a



in ADI, hardened from temperatures T



= 950

o

C (a) and 830

o

C (b)

Temperatura zarówno austenityzowania jak i czas wytrzymywania w zakresie prze-

miany izotermicznej nie wpływa na parametr sieci przestrzennej fazy



. Parametr a



,

w przyjętych do badań warunkach hartowania z przemianą izotermiczną, zawiera się w prze-
dziale 0,2854



0,2867 nm. Porównanie wartości parametru ferrytu bainitycznego a



z pa-

rametrem ferrytu zawierającego ok. 2,6 % Si (a



= 0,2856 nm) daje podstawę do stwierdze-

nia, że utworzony podczas przemiany izotermicznej ferryt bainityczny jest przesycony wę-
glem. Jednak w sposób znaczący nie decyduje o tym temperatura austenityzowania T



i temperatura T

pi

przemiany izotermicznej. W większym lub mniejszym stopniu na przes y-

cenie węglem wpływa czas



pi

zależnie od stadium przemiany.

Wykresy przedstawione na rys. 1



5 wykonano za pomocą programu STATISTICA.

58

4. ZAKOŃCZENIE

Żeliwo sferoidalne bezpośrednio po zakrzepnięciu ma budowę składającą się

z dendrytów austenitu i ziarn eutektycznych, w których austenit otacza kulkowe wy-
dzielenia grafitowe znajdujące się w środku ziarn. Mikrosegregacja pierwiastków sto-
powych jest zjawiskiem występującym w ziarnach eutektycznych i dendrytach [5].

Izotermiczna przemiana przechłodzonego austenitu w żeliwie, w zakresie baini-

tycznym, rozpoczyna się w każdym ziarnie eutektycznym w austenicie przylegającym
do grafitu, a kończy się na granicy ziarn. Po przemianie austenitu w zakresie bainitycz-
nym, po austenityzowaniu w temperaturze T



= 950

o

C struktura osnowy składa się,

w zależności od temperatury T

pi

i czasu



pi

, z ferrytu bainitycznego, austenitu szczątko-

wego, fazy węglikowej i obszarów austenityczno-martenzytycznych oraz martenzytu
powstałego w początkowym okresie wygrzewania.

Udział austenitu szczątkowego, jego nasycenie węglem i cząstkowa zawartość

węgla w austenicie oraz w pozostałych składnikach struktury osnowy (ferryt bainityc z-
ny, faza węglikowa i ewentualnie martenzyt), a także parametr ferrytu bainityczn ego
zależą od parametrów przemiany izotermicznej.

Austenit żeliwa w temperaturze T



= 950

o

C, przed przemianą izotermiczną, za-

wierał

1,05

C

A

γ



% węgla. Po przemianie w zależności od parametrów (T

pi

,



pi

) austenit

szczątkowy ma maksymalną zawartość węgla około 1,6 %. Przedłużenie czas u



pi

, po-

woduje zmniejszenie udziału wysokowęglowej fazy



w osnowie żeliwa ADI, wynika-

jącego z jej rozpadu na ferryt i fazę węglikową.

Obniżenie temperatury austenityzowania wywołało zmniejszenie zawartości wę-

gla

A

γ

C

w osnowie żeliwa. W temperaturze T



= 830

o

C austenit zawierał około

0,65 % węgla. Po przemianie izotermicznej tego austenitu struktura osnowy składa się
z ferrytu bainitycznego, austenitu szczątkowego i fazy węglikowej oraz w po -
czątkowych czasach – martenzytu. W środku ziarn eutektycznych, a w szczególności
między środkiem i granicą jest również, o niewielkim udziale, wolny ferryt. W osnowie
tej nie ma na granicach ziarn eutektycznych obszarów austenityczno-martenzytycznych
tak, jak w osnowie austenityzowanej w temperaturze T



= 950

o

C.

Fizykochemiczny stan osnowy żeliwa ADI został określony; właściwościami fi-

zycznymi fazy



i



, parametrami sieci krystalicznej a



i a



, zawartością węgla w os-

nowie i fazie



. Wszystkie te cechy kształtują nanostrukturę osnowy, co wywiera wpływ

na poziom wytrzymałości i plastyczności żeliwa ADI. Na stan fizykochemiczny skład-
ników struktury oddziałuje temperatura T

pi

i czas



pi

przemiany izotermicznej, jak

również, lecz w mniejszym stopniu, nasycenie austenitu przed jego przemianą.

Temperatura austenityzowania T



wpływa na skład austenityczno-ferrytycznej

osnowy żeliwa, a także na cząstkową zawartość węgla w fazie

C

γ

C

γ



i równocześnie na

cząstkową zawartość węgla w ferrycie bainitycznym wraz z fazą węglikową i mar-

tenzytem

C
M

C
B

C

C



.

ARCHIWUM ODLEWNICTWA

59

Gdy izotermiczna przemiana przechłodzonego austenitu postępuje w ziarnach

eutektycznych, w ich obszarach środkowych może lub już rozpada się wysokowęglowy
austenit, znajdujący się między igłami, płytkami ferrytu bainitycznego. Węgiel pocho-
dzący z tego samego austenitu przemieszcza się najpierw do zarodków, a później do
rosnącej fazy węglikowej. W ten sposób następuje zwiększenie zawartości węgla
w dwufazowym bainicie przy malejącym udziale wysokowęglowego austenitu w osn o-
wie żeliwa (II stadium przemiany).

W niższym zakresie temperatur T

pi

w początkowym stadium przemiany izoter-

micznej cząstkowa zawartość węgla

C
M

C
B

C

C



w zasadzie odnosi się do dolnego baini-

tu i martenzytu. Natomiast w wyższym zakresie temperatur T

pi

– ferrytu bainitycznego

i ewentualnie fazy węglikowej oraz martenzytu.

W miarę przedłużenia czasu udział martenzytu, o znaczącej zawartości węgla,

odpowiadającej zawartości równowagowego austenitu, maleje i dlatego cząstkowa
zawartość węgla przy wydłużonych czasach przemiany (II stadium) uwzględnia tylko
dolny lub górny baint, zależnie od zakresu temperatur T

pi

.

Wytrzymywanie żeliwa w zakresie izotermicznej przemiany bainitycznej powo-

duje powstanie w osnowie struktury ferrytyczno -austenitycznej. Ponadto w osnowie
może powstać martenzyt lub faza węglikowa przy krótkich lub dłuższych wartościach



pi

. Natomiast optymalne parametry przemiany izotermicznej powinny gwara ntować

osnowę ausferrytyczną z jak najmniejszym udziałem martenzytu i fazy węglikowej.

Węgliki



i Fe

3

C w ferrycie bainitycznym, powstałym w zakresie dolnego bainitu

powodują wzrost wytrzymałości i twardości żeliwa, przy czym decydujący jest ich
stopień dyspersji. Sumaryczny wpływ węglików i przesycenie ferrytu węglem umożli-
wia osiągnięcie dużej wytrzymałości żeliwa ADI przekraczającej 1200 MPa. Stąd żeli-
wo ADI z dolnym ausferrytem jest zaliczane do gatunków o dużej wytrzymałości.

Program Ramowy Unii Europejskiej – Granty, priorytet trzeci pt. „ Nanotechnologie

i nanonauki, materiały funkcjonalne oparte na wiedzy i nowe procesy produkcyjne i urzą-
dzenia” przewiduje wykorzystanie inżynierii do rozwoju materiałów. Zatem żeliwo ADI
może więc stanowić inżynierski materiał konstrukcyjny, dla którego optymalizacja składu
chemicznego i nano- oraz mezostruktury za pomocą obróbki cieplnej, jest ukierunkowana na
zastosowanie w systemach produkcyjnych przemysłu.

LITERATURA

[1] E. Guzik: Procesy uszlachetniania żeliwa. Wybrane zagadnienia. Archiwum Od-

lewnictwa PAN – Oddział Katowice, Monografia nr 1M, (2001).

[2] C. Podrzucki: Problemy produk cji odlewów z żeliwa sferoidalnego ADI. Przegląd

Odlewnictwa, nr 10, s.260, (1996).

[3] D. Myszka, M. Kaczorowski: Nowe metody obróbk i cieplnej żeliwa ADI. Między-

narodowa Konferencja Naukowa nt. „Żeliwo ADI- oferta odlewnictwa dla kon-
struktorów i użytkowników odlewów”. Instytut Odlewnictwa Kraków, 23-
24.09.2000 r, s.I/43.

60

[4] S. Dymski: Kształtowanie struk tury i właściwości mechanicznych żeliwa sferoida l-

nego podczas izotermicznej przemiany bainitycznej. Rozprawy nr 95. ATR Byd-
goszcz, (1999).

[5] S. Pietrowski: Żeliwo sferoidalne o struk turze ferrytu bainitycznego z austen item

lub bainitycznej. Archiwum Nauki o Materiałach, t.18, nr 4, s. 253, (1997).

[6] W. Dziadur: Wpływ ilości i morfologii austenitu nieprzemienionego na własności

mechaniczne żeliwa sferoidalnego o osnowie bainitycznej (ADI). Proceeding of the
11th International Scientific Conference „Achievements in Mechanical and Materi-
als Engineering”AMME’ 2002, Gliwice-Zakopane, s.179, (2002).

SOME ASPECTS OF STRUCTURE OPTIMIZATION IN ADI

SUMMARY

The results of study of in ADI structure are presented. On bases of testing

X-ray diffraction and carbon distribution of ADI matrix structure after hardening from
austenitising temperatures T



= 950

o

C

and 830

o

C and austempering temperatures

T

A

= 400



250

o

C of time



A

= 15



240 min. were analysed. It was demonstrated that

carbon contents in matrix structure elements influence on parameters of austempering.

Recenzował: prof. dr hab. inż. Stanisław Pietrowski