PRZEWODNIK PEDIATRYCZNY DLA RODZICÓW I NIE TYLKO…

SKALA APGAR

Bezpośrednio po urodzeniu noworodek jest bacznie oglądany przez położną, a następnie
przez lekarza neonatologa, w pierwszym rzędzie żeby stwierdzić czy dobrze oddycha, a
następnie czy rzeczywiście w jego organiźmie wszystko wydaje się być „w porządku". Służy
do tego celu wprowadzony od 1953 roku w Stanach Zjednoczonych, a później na całym
świecie system punktacji Apgar, nazwany tak od nazwiska jego twórcy, amerykańskiej
lekarki dr Virginii Apgar.
Ocenia się przy jego pomocy pięć cech:

- wygląd skóry,
- tętno,
- odruchy,
- napięcie mięśni i oddychanie.

Jest to ocena dynamiczna, powtarzana po 1, 5 i 10 minutach od
urodzenia. Za każdą z tych cech noworodek może uzyskać od
0 do 2 punktów. Najlepszy wynik świadczy o dobrej kondycji
noworodka po porodzie i wiąże się z uzyskaniem 10 pkt., przy
czym za wynik zadowalający przyjmuje się uzyskanie już 7
pkt. (zwłaszcza jeśli dotyczy to 1 min. po porodzie).
Jeśli wynik badania wskazuje punktację niższą od
wymienionej, noworodka umieszcza się na tzw. stanowisku
resuscytacyjnym, gdzie poddawany jest on zabiegom
wspomagającym podjęcie normalnej funkcji oddechowej. Gdy
stan noworodka jest zadawalający przystępuje się do
dokonania pomiarów:
- masy ciała oraz obwodu głowy,
- klatki piersiowej
- brzucha.

Potem ogląda się noworodka jeszcze raz dokładnie ze
wszystkich stron, sprawdza sondą drożność przełyku
i odbytu, całość kości i kręgosłupa, prawidłowe funkcjonowanie stawów oraz uzupełnia
badanie zgodnie ze schematem tzw. kompletnego badania pediatrycznego, obejmującego:
- płuca,
- serce,
- brzuch,
- genitalia,
- narządy zmysłów: oczy, uszy itd.

Całość badania może być nieco rozciągnięta w czasie tzn. rozpoczynać się na sali porodowej,
a kończyć np. w dwie godziny później, już po kąpieli noworodka, gdyż obejmuje ono również
dynamiczną ocenę stanu noworodka w ciągu okresu wczesnej adaptacji, oddanie przez niego
smółki (pierwszy stolec) i moczu, a także jego zachowanie się przy pierwszych próbach
karmienia piersią. Ocena może obejmować też niektóre badania diagnostyczne i laboratoryjne
jak:grupa krwi, jej skład morfologiczny, czasem rtg, ekg, usg i inne.

PRZEWODNIK PEDIATRYCZNY DLA RODZICÓW I NIE TYLKO…

Wszystkie istotne problemy zostają wpisane do książeczki zdrowia dziecka, co posłuży
następnie jako punkt odniesienia dla badań kontrolnych, przeprowadzanych przez lekarza
pediatrę w środowisku zamieszkania.

Myślisz, że twoje nowo narodzone maleństwo jest całkowicie bezradne? Otóż nie. Natura

wyposażyła je w kilka ważnych, wrodzonych umiejętności.

Sprawdź, co potrafi noworodek

Chociaż w pierwszych tygodniach życia układ nerwowy i mózg dziecka są jeszcze bardzo
niedojrzałe, to maluch może reagować na bodźce dzięki automatycznym odruchom,
niezależnym od jego umysłu i woli. Pomagają mu one przetrwać początkowy okres
funkcjonowania w nowym, nieznanym otoczeniu poza łonem matki. Z czasem, kiedy kora
mózgowa dziecka dojrzewa i maleństwo może już zachowywać się bardziej świadomie
stopniowo zanikają. Te wrodzone odruchy bezwarunkowe świadczą jeszcze o pewnej bardzo
ważnej rzeczy: prawidłowym rozwoju układu nerwowego noworodka. Dlatego są
kontrolowane przez lekarza. Pierwszy raz odbywa się to niedługo po urodzeniu, jeszcze
zanim dziecko z mamą zostaną wypisane ze szpitala. Wówczas pediatra-neonatolog sprawdza
odruchy podczas rutynowego badania lekarskiego. Kontrola odruchów obok tzw. oceny w
skali Apgar jest jednym z ważnych testów zdrowotnych nowo narodzonego maluszka.

Mam łaskotki - odruch Babińskiego

Kiedy muśniesz palcem zewnętrzny brzeg stópki malca (od piętki do palców), paluszki
wyprostują się i ułożą wachlarzowato, a duży paluch wygnie się ku górze, stopka przekrzywi
się do środka Odruch ten to pozostałość po chwytnych zdolnościach kończyn dolnych
naszych małpich przodków. Zanika w pierwszym półroczu życia, czasem ok. 2. roku życia.

Słodko śpię - pozycja embrionalna

Noworodek większą część doby przesypia. Podczas snu przyjmuje pozycję podobną do tej, w
jakiej był ułożony w brzuchu mamy. Jego rączki są przywiedzione do tułowia, zgięte i
uniesione w kierunku twarzy, nóżki także są podkurczone. Maluszek lubi też, gdy jest dość
ciasno otulony kocykiem. Podobną pozycję nieświadomie przyjmuje również dorosły
człowiek w sytuacjach, kiedy chce poczuć się bezpiecznie.

Mocno trzymam - odruch chwytny

Kiedy podsuniesz dziecku linę, chwyci ją niczym prawdziwy akrobata, zaciskając na niej
palce dłoni oraz stóp. Gdy już dobrze chwyci linę dwiema rączkami przyciągnie do niej ciało.
Pamiętaj, by podtrzymać malca, bo nie udźwignie on własnego ciężaru! Odruch ten w
przypadku rączek słabnie ok. 2-3 m-ca, a zanika w 5-6 m-cu. Taka praca stópek zanika w 6-
12 miesiącu.

Dotknij palcem podeszwy stópki dziecka (lub wnętrza jego dłoni) - malec bardzo szybko
zaciśnle na nim paluszki. To też demonstracja odruchu chwytnego.

PRZEWODNIK PEDIATRYCZNY DLA RODZICÓW I NIE TYLKO…

Czułe ręce mamy

Kiedy już wyjdziecie ze szpitala i sama zaczniesz zajmować się maleństwem, także możesz
sprawdzić, jak odruchowo reaguje na pewne określone bodźce twoja kruszynka. Wspólna
zabawa w sprawdzanie odruchów nie tylko utwierdzi cię w przekonaniu, że z maleństwem
jest wszystko w porządku, ale z pewnością przyniesie ci wiele radości. Jeśli jednak twoje
dziecko nie zareaguje w opisywany tu sposób, nie niepokój się. Czasem przeszkodą może być
to, że maluch jest głodny, zmęczony albo po prostu pora dnia jest dla niego nieodpowiednia
na

taki

sprawdzian.

Przełóż

go więc na kiedy indziej.

Nie ma określonej, stałej granicy wiekowej, w której zanikają wszystkie odruchy
noworodkowe. Dzieje się to stopniowo - w drugim miesiącu życia wygasa odruch stąpania, w
trzecim pełzania, w czwartym lub piątym odruch Moro, itd. Jeśli odruchy noworodkowe
utrzymują się zbyt długo lub zanikają zdecydowanie za wcześnie, powinnaś skontaktować się
z pediatrą. Taki stan może świadczyć o zaburzeniach napięcia mięśniowego u niemowlęcia
lub innych nieprawidłowościach neurologicznych, które wymagają odpowiedniej terapii,
ważne jest, by rozpocząć ją jak najwcześniej, bo wtedy szybko przyniesie rezulaty.

Szukam piersi - odruch ssania

Dotknij policzka maleństwa w okolicy kącika ust - dziecko odwróci główkę w tym kierunku i
otworzy usta, poruszając wargami i językiem. Tak szuka piersi mamy. Jesii jej nie napotka,
zacznie ssać twój palec. Odruch odwracania główki w kierunku bodźca, zwany odruchem
Rootinga pojawia się już w 32. tyg. życia płodowego i zanika w 3. lub 4. miesiącu życia
dziecka. Natomiast odruch ssania w 6. miesiącu jest już świadomie kontrolowaną czynnością.

Jestem przestraszony - odruch Moro

Kiedy mocniej poruszysz materacykiem lub maluch usłyszy ostry dźwięk, energicznie
wyprostuje rączki i nóżki. Rozcapierzy przy tym paluszki, a plecki wygnie w łuk. Po upływie
paru sekund zaciśnie piąstki, potem zegnie rączki i nóżki, i przyciągnie je do piersi. Odruch
ten zanika w 4-6 miesiącu.

Chodzę - odruch stąpania

Jeśli chwycisz noworodka pod paszki i ustawisz pionowo tak, by jego stopy dotykały podłoża,
zacznie nimi przebierać - podniesie nóżkę i wysunie ją przed siebie, potem drugą. I tak na
przemian. Odruch ten najlepiej można zaobserwować u malucha po 4. dniu życia. Zanika
dość wcześnie, bo w 5- 6 tygodniu życia, a najpóźniej w 3. miesiącu.

Robię uniki

Odruch pełzania

Połóż dziecko na brzuszku. Dotknij podeszwy jednej z jego stópek tak, aby poczuło oparcie.
Maluch odepchnie się od twojej ręki, nieznacznie posunie się do przodu i podkurczy drugą
nóżkę. Odruch ten utrzymuje się do 3. miesiąca.

PRZEWODNIK PEDIATRYCZNY DLA RODZICÓW I NIE TYLKO…

Odruch Galanta
Przeciągnij palcem wzdłuż kręgosłupa (w odległości 1-3 cm od niego). Lezący na
brzuszku malec wygnie się w tę stronę, z której będziesz go dotykać. Podkurczy przy
tym nóżkę z tej samej strony. Odruch ten zanika w 4. miesiącu życia.

Karmienie piersią
Jeśli przystawisz maleństwo do piersi zaraz po porodzie, szybciej miną
dolegliwości połogowe.
Ale to nie wszystko!

Czy wiesz, że karmiąc dziecko, także Ty na tym zyskujesz? Korzyści jest mnóstwo,

począwszy od tego, że łatwiej Ci będzie schudnąć, a skończywszy na tym, że będziesz mniej
narażona na wiele groźnych chorób. Ale po kolei.

Szybciej w formie

Gdy maluszek będzie ssać pierś po raz pierwszy, do Twojego mózgu powędruje informacja,
że przysadka powinna zwiększyć produkcję prolaktyny. To hormon odpowiedzialny za
wytwarzanie pokarmu. Aby mleko popłynęło z zatok mlecznych, potrzeba innego hormonu -
oksytocyny. Bodźcem, który wyzwala jej wydzielanie, również jest ssanie piersi przez
dziecko. Oksytocyna pełni jeszcze jedną ważną funkcję - sprawia, że macica stopniowo wraca
do rozmiarów sprzed ciąży. Jeśli więc karmisz, szybciej się obkurcza i to, co niepotrzebne,
zostaje wydalone z organizmu. Poza tym zmniejsza się poporodowa utrata krwi, a także
prawdopodobieństwo krwotoku. Jeśli więc wcześnie zaczniesz karmić, unikniesz
niedokrwistości i osłabienia, które nęka wiele mam w połogu.

Będziesz zdrowsza

Większość kobiet w okresie laktacji, jeśli tylko trzyma apetyt na wodzy, szybko wraca do
dawnej sylwetki. Tak więc karmienie piersią pomoże Ci pozbyć się zbędnych kilkogramów.
Choć trzeba przyznać, że są też mamy, którym trudno schudnąć...
Karmienie zapewnia jednak coś ważniejszego niż zgrabna figura: to szansa na uniknięcie
niebezpiecznych chorób. Wśród kobiet, które karmiły piersią, lekarze zaobserwowali mniej
zachorowań na nowotwory jajnika (do 25%!) i sutka (aż do 30%!), a także mniejsze ryzyko
wystąpienia osteoporozy i złamań biodra po menopauzie. Poza tym wyłączne, częste
karmienie piersią blokuje owulację i miesiączkę. Prawdopodobieństwo poczęcia kolejnego
dziecka w pierwszych sześciu miesiącach po porodzie nie przekracza 2%. Ale karmienia nie
można traktować jako sposobu unikania ciąży!

Obudzisz w sobie miłość

Kiedy dajesz maleństwu swoje mleko, otrzymujesz coś w zamian... Gdy ssie, pobudza
wytwarzanie prolaktyny, która odpowiada nie tylko za wytwarzanie pokarmu. Ten hormon
ma nadzwyczajne właściwości. Bywa nawet nazywany „hormonem miłości"! Będąc pod jego

PRZEWODNIK PEDIATRYCZNY DLA RODZICÓW I NIE TYLKO…

działaniem, spontaniczniej reagujesz na potrzeby dziecka. Płacz malucha, który odbierasz
jako sygnał tego, że jest głodny lub niezadowolony, powoduje wypływ mleka i ogromną chęć
przystawienia szkraba do piersi. To w dużej mierze przemiany hormonalne zachodzące w
ciele mamy pod wpływem przystawiania dziecka do piersi sprawiają, że pragnie ona otoczyć
je miłością i dać mu wszystko to, co najlepsze
.

Zapomnisz o stresie

Gdy już miną pierwsze trudności związane z karmieniem - zastoje pokarmu, bolesne
brodawki, przekonasz się, że te dwie, trzy godziny, które spędzasz z maleństwem przy piersi,
są najlepszym odpoczynkiem. Wracając z pracy do domu, będziesz marzyć, by dać ulgę
piersiom. A kiedy malec będzie już ssał, zniknie gdzieś całe napięcie, stres, poczujesz się
szczęśliwa i rozluźniona. Dziecko otrzyma tajemnicze substancje ułatwiające zasypianie.
Ale i Ty sama, dzięki pojawiającym się we krwi hormonom, będziesz senna i odprężona. To
dla Ciebie ważne, szczególnie jeśli jesteś przepracowaną mamą, której bardzo trudno oderwać
się myślami od obowiązków. Sama natura zadbała o Twoje zdrowie psychiczne!

Odkryjesz niezwykłą przyjemność

Dla mamy, która w pełni akceptuje i rozumie swoją kobiecość, karmienie piersią jest
szczególnie pięknym doświadczeniem. Miłe odczucia związane ze ssaniem piersi przez
dziecko przynoszą delikatną, niejako zmysłową przyjemność - ukojenie przypominające błogi
stan po orgaźmie. Te naturalne odczucia nie powinny zawstydzać! Mama, która nie odnajduje
przyjemności w karmieniu, mniej lub bardziej świadomie dąży do tego, by je jak najszybciej
zakończyć.

Zaoszczędzisz!
Jeśli karmisz piersią, nie musisz pamiętać o kupowaniu mieszanek, myciu i
sterylizowaniu butelek i smoczków. To oszczędność czasu i pieniędzy! Poza
tym dziecko może dostać Twoje mleko w każdej chwili. Nakarmisz je na
spacerze, jadąc pociągiem lub w czasie wizyty u znajomych. No i nie będzie
kłopotów z karmieniem podczas wakacji. Dla rodzinnego budżetu nie bez
znaczenia jest i to, że maluchy, którym podaje się pierś, rzadziej chorują. Ich

rodzice mniej wydają więc na lekarstwa i mieszanki lecznicze.

Będziesz mieć satysfakcję

Poczucie, że możesz wykarmić maluszka i nikt Cię w tym nie zastąpi, da Ci siłę. Nawet
bardzo niepewne siebie, młodziutkie dziewczyny, które postanowiły karmić piersią, nabierają
przekonania, że sprostają roli matki. Oczywiście karmienie piersią to nie gwarancja bycia
dobrą mamą, a karmienie butelką nie oznacza, że będziesz złą. Miłość macierzyńska nie
zależy tylko od sposobu żywienia malca.

Podpowiemy Ci, jak wybrać najlepsze dla Twojego szkraba mleko.
Wyjaśnimy, jak przygotować mieszankę. Zapewnimy Cię też, że na takiej diecie
maluszek może zdrowo rosnąć i wspaniale się rozwijać.

PRZEWODNIK PEDIATRYCZNY DLA RODZICÓW I NIE TYLKO…

Na pewno wiesz, jak ważne dla zdrowia i rozwoju Twojego dziecka jest
karmienie piersią, dlatego jeśli tylko możesz, staraj się je utrzymać jak najdłużej.
Jeżeli jednak zdecydujesz się podać maluszkowi mleko modyfikowane, nie miej

poczucia winy. Wtedy też może rozwijać się zdrowo. Musisz jednak wybrać dla niego dobre
mleko, odpowiednio je przygotowywać i podawać. Na szczęście można się tego szybko
nauczyć.

Wybierz najlepsze
Koniecznie skonsultuj się z pediatrą opiekującym się dzieckiem. To on oceni, czy maluszek
może pić mleko modyfikowane, czy też będzie musiał dostać którąś z dostępnych na rynku
mieszanek mlekozastępczych.

Czym różnią się mleka i mieszanki dla niemowląt?

Mleka dla wczesniaków.
Są przeznaczone dla maluszków urodzonych przedwcześnie, a niekarmionych piersią oraz
noworodków ze zbyt niską niską wagą ciała. Wzbogaca się je m.in.
w długołańcuchowe wielonienasycone kwasy tłuszczowe, niezbędne do prawidłowego
rozwoju układu nerwowego.

Mleko modyfikowane początkowe (1)
Dla dziecka do piątego miesiąca. Powstaje z mleka krowiego, ale zostało ono tak zmienione,
by jak najwierniej składem przypominało pokarm mamy.

Mleko modyfikowane następne (2)
Dla dzieci od piątego miesiąca. Powstaje także z mleka krowiego, ale zawartość składników
mineralnych, witamin, białek, tłuszczów i węglowodanów jest dostosowana do potrzeb
starszego niemowlęcia.

Mleko modyfikowane typu junior (3)
Dla dzieci powyżej roku. Skład oraz zawartość witamin i mikroelementów odpowiada
potrzebom malca w tym wieku.

Mleka pre- i probiotyczne
Są wzbogacone w węglowodany o właściwościach prebiotycznych, sprzyjające namnażaniu
dobrej flory bakteryjnej, lub w probiotyki (bakterie korzystnie wpływające na organizm).

Mleka hypoalergenowe (MA)
Produkowane z mleka krowiego, jednak białka zostały poddane częściowej hydrolizie, co
zmniejsza właściwości uczulające.

Hydrolizaty mleka krowiego
Należą do tzw. mieszanek leczniczych, są przeznaczone dla
dzieci z potwierdzoną alergią na białko mleka krowiego.

Mleka sojowe
Jako źródło białka wykorzystano soję. Białko soi często alergizuje, dlatego pediatrzy zalecają
podawanie tego typu mieszanek najwcześniej po ukończeniu pół roku życia u dzieci z alergią.

PRZEWODNIK PEDIATRYCZNY DLA RODZICÓW I NIE TYLKO…

Mleka zagęszczane (AR)
Dla maluchów, które po nakarmieniu często ulewają. Specjalne dodatki powodują
„zagęszczenie" mleka w żołądku, co utrudnia jego cofanie się do jamy ustnej.

Nic na siłę

Podając dziecku pierś, możesz je nakarmić o każdej porze, kiedy tylko jest głodne. Nie wiesz,
ile zjada, zawsze więc możesz stwierdzić, że dokładnie tyle, ile powinno. Z butelką nie jest to
tak proste

Po pierwsze musisz zdecydować się na odpowiednie mleko, a potem je przygotować i podać
ciepłe wtedy, gdy maluszek zechce jeść. Po drugie wciąż patrzysz na podziałkę i martwisz się,
że dziecko wypija nie tyle, ile powinno.

Bo co zrobić, jeśli zadowolił się 50 mililitrami mleka?

Podać znów butelkę za pół godziny, czy poczekać do następnego karmienia?
I odwrotnie: jeśli domaga się więcej, niż przewiduje norma, niekiedy wydrukowana na
opakowaniu produktu, to czy pozwolić mu się najeść do woli?
Obecnie pediatrzy zalecają, by przy karmieniu dziecka butelką uwzględnić jego łaknienie. Nie
oznacza to wcale, by proponować posiłek co pół godziny. Noworodka wystarczy karmić
około siedmiu razy na dobę, potem nieco rzadziej (5-6 razy). Zależy to jednak od
indywidualnych potrzeb dziecka i jego apetytu.

Nie zmuszaj malca do wypijania całej porcji i nie karm go przez sen.
Jeśli martwisz się, że je zbyt mało (lub za dużo), skonsultuj się z
lekarzem, który sprawdzi, jak rośnie i rozwija się.
Pamiętaj jednak, że jeśli do tej pory karmiłaś maluszka piersią, a teraz
jesteś zmuszona podać mu mleko modyfikowane, ta zmiana nie jest dla
dziecka łatwa. Minie na pewno kilka dni, zanim maluch przyzwyczai się
do nowego smaku

.

Jak podawać

Pierwsze dni karmienia butelką mogą być dla Ciebie trudne. Może Ci
sprawiać kłopot określenie, kiedy Twoje dziecko jest głodne. Szybko
jednak dojdziesz do wprawy i będziesz wiedzieć, jaką porcję mleka Twoja pociecha jest w
stanie wypić o określonej porze dnia. Możesz od razu przygotować sobie mleko na 2-3
karmienia i zostawić w lodówce w zamkniętej butelce, a następnie lekko podgrzać. Mleko,
które podajesz dziecku, powinno być ciepłe, ale nie może być za gorące.

PRZEWODNIK PEDIATRYCZNY DLA RODZICÓW I NIE TYLKO…

Ułóż sobie maluszka tak, jakbyś chciała karmić go piersią (jego główka powinna być nieco
wyżej niż reszta ciała). Popatrz mu w oczy, przemów do niego czulej. Potem włóż smoczek
do ust i pozwól ssać. Pilnuj jednak, by przez cały czas butelka była przechylona tak, by
dziecko mogło bez przeszkód pić mleko, a nie zasysało powietrza (to może być przyczyną
kolki).

Kiedy trzeba zmienić

Zdarza się, że dzieci reagują niekorzystnie na wprowadzenie nowego mleka. Mogą mieć
wzdęcia, bóle brzuszka, ulewać. Jeśli te dolegliwości są niewielkie, nie trzeba się martwić,
miną. Jeśli jednak maluszek zaczyna wymiotować, oddaje luźne, spienione stolce, często z
dodatkiem śluzu, słabo przybiera na wadze, trzeba koniecznie skontaktować się z pediatrą.
Niepokojące jest też pojawienie się zmian na skórze (zaczerwienienie, szorstkie policzki,
wysypka). Wtedy być może konieczna będzie zmiana rodzaju mleka.

Tego nie rób:

• Nie gotuj mleka modyfikowanego, gdyż straci ono wiele cennych składników odżywczych,
w tym witamin.

• Nie syp więcej proszku, niż zaleca się w normach. Mleko musi być przygotowane zgodnie z
instrukcją producenta. Wsypywanie większej ilości proszku do wody może spowodować
dolegliwości trawienne i problemy z nerkami.

• Nie zmuszaj do jedzenia. Dziecko samo wie, kiedy jest głodne i ile powinno zjeść.
• Nie przechowuj niedopitych przez malca resztek mleka w lodówce. W pokarmie mogą się
rozmnożyć bakterie.

• Nie podawaj dziecku mleka po upływie terminu ważności.

ULEWANIE

Twojemu malcowi wypływa z buzi niewielka ilość mleka? Jeśli dobrze przybiera na

wadze, nie musisz się tym martwić.

Wiele zdrowych, dobrze rozwijających się dzieci ulewa po karmieniu. Najczęściej jest to
reakcja normalna, charakterystyczna dla noworodków i niemowląt, spowodowana
fizjologiczną, niedojrzałością zwieracza przełyku. Kiedy działa on zbyt słabo, pokarm się
cofa.

Po urodzeniu to normalne

Pierwsze pól roku życia to okres intensywnego dojrzewania
układu pokarmowego. Maluszek każdego dnia ćwiczy mięśnie
biorące udział w procesie ssania i połykania, a jego organizm
powoli dostosowuje się do zmian w diecie. Ulewanie lub wymioty
u noworodków mogą zdarzać się nawet po każdym posiłku. Jeżeli
zachowanie maluszka nie budzi niepokoju (dziecko chętnie je,

oddaje smółkę i zbyt dużo nie traci na wadze), należy cierpliwie czekać, aż nieprzyjemne

PRZEWODNIK PEDIATRYCZNY DLA RODZICÓW I NIE TYLKO…

dolegliwości miną i obserwować noworodka. Ośmiomiesięczne niemowlę może jeszcze
czasem ulewać, ale już nie tak intensywnie.

Najczęstrze przyczyny
Dziecko nie nadąża łykać mleka. Gdy pokarm wypływa zbyt szybko, malec łapie za dużo
powietrza. Potem ulewa, kiedy powietrze mu się odbija.
Co robić? Przerywaj karmienie na 1-2 minuty i podnoś dziecko do pozycji pionowej, aby
odbiło mu się powietrze. Odciągnij niewielką ilość pokarmu i ponownie przystaw malca do
piersi. Z czasem nauczy się sam regulować tempo ssania.

Jest przekarmiane. Dotyczy to często maluszków przedwcześnie urodzonych lub
drobniutkich. Karmienie na siłę i w atmosferze napięcia może skończyć się ulewaniem
nadmiaru pokarmu.

Co robić? Obserwuj dziecko i przystawiaj je do piersi według jego potrzeb. Jeśli martwisz
się, że malec jest głodny, porozmawiaj z pediatrą.

Nieprawidłowo je karmisz.
Maluszek może ulewać, gdy do karmienia układasz go zbyt płasko. Nie można również
przewijać lub przebierać dziecka zaraz po karmieniu (gdy podnosisz mu nóżki do góry,
zwiększa się ciśnienie wewnątrzbrzuszne).

Co robić? Podawaj pierś trzymając malca pod kątem ok. 30°. Po karmieniu przytrzymaj
dziecko pionowo, aby mu się odbiło. Nie układaj go na poduszce, która unosi tylko główkę
lub powoduje zginanie tułowia, lecz połóż na boku, by się nie zachłysnęło.

Maluszek ma nietolerancję pokarmową. Może się zdarzyć, że dziecko ulewa, bo uczulają je
składniki diety matki lub mleko modyfikowane, które mu podajesz. Ulewaniu towarzyszą
wtedy zwykle zmiany skórne, dolegliwości żołądkowojelitowe i zmiany w zachowaniu malca.
Co robić? Zmodyfikuj własną dietę i odstaw produkty wywołujące u dziecka uczulenie. Jeśli
nie toleruje sztucznego mleka, pediatra zaleci preparaty mlekozastępcze.

Denerwuje się. Mamy wkładają niekiedy zbyt wiele emocji w opiekę, zwłaszcza nad
pierwszym dzieckiem. Często też są niepewne swoich umiejętności, co udziela się malcowi.
Co robić? Zaufaj swojemu instynktowi i uwierz w siebie. Niech czas karmienia będzie dla
was czasem bliskości i lepszego poznawania. Pozwól maluchowi jeść bez pośpiechu, a potem
zawsze potrzymaj go w pionie.

Nie toleruje leku. Preparaty żelaza lub sztuczne witaminy i syropy mogą wywołać
nietolerancję lub alergię u maleństwa, czego objawem bywa ulewanie.
Co robić? Po podaniu leku uważnie obserwuj dziecko. Gdy za każdym razem ulewa,
skonsultuj się z lekarzem. Zapewne zaproponuje podobny lek, lecz o nieco innym składzie.

Zbyt wcześnie wprowadziłaś mu pokarmy stałe. Jeżeli organizm malca nie jest gotowy na
zmianę diety, może reagować na nowe potrawy ulewaniem
.
Co robić? Trzymaj się kalendarza żywieniowego proponowanego przez pediatrów.

Ulewanie czy wymioty?

PRZEWODNIK PEDIATRYCZNY DLA RODZICÓW I NIE TYLKO…

Ulewanie najczęściej nie jest objawem choroby; nadmiar pokarmu wylewa się
kącikami ust, jak z przepełnionego naczynia, nie powodując bólu ani
dyskomfortu. Wymioty natomiast wydostają się pod ciśnieniem, nagle i
zwykle poprzedzone są skurczem mięśni, dlatego malec płacze
Jeśli dziecko wymiotuje po każdym posiłku i ma gorączkę, może to świadczyć
o zapaleniu ucha, zatruciu pokarmowym, alergii lub innej dolegliwości, np.
przerostowym zwężeniu odźwiernika.

Kiedy iść do lekarza?

Gdy twój malec ulewa bardzo intensywnie, idź z nim do pediatry. Może to być objaw
niedrożności przewodu pokarmowego; refluksu żołądkowo-przełykowego, ale również
różnego rodzaju infekcji. Nie musisz się martwić, jeśli dziecko:
- rozwija się, je z apetytem i przybiera na wadze;
- siusia co najmniej 6 razy na dobę i raz dziennie (lub raz na 2-6 dni) robi luźną papkowatą
kupkę;
- ulewanie tuż po posiłku ma postać niezmienionego pokarmu, a po godzinie - przypomina
twarożek.

WYGLĄD NOWORODKA

Zmiany adaptacyjne związane z mechanizmem porodu mają ogromny wpływ na wygląd
noworodka. Wąskość kanału rodnego powoduje, że głowa ma kształt wydłużony, a twarz jest
stosunkowo krótka. Kości czaszki niezrośnięte jeszcze w szwach łatwo na siebie zachodzą i
umożliwiają dopasowywanie się głowy do wielkości kanału bez żadnych niekorzystnych
konsekwencji dla mózgu. Znaczne różnice ciśnień powodują powstawanie obrzęku części
przodującej lub wybroczyn i wylewów krwawych widocznych nieraz na twarzy, a czasem na
spojówkach gałkowych. Są to jednak zmiany powierzchowne, ustępujące stosunkowo szybko
(w przeciągu kilku dni). Można się o tym przekonać obserwując uważnie dziecko. Gdyby
jednak wydawało się wam, że dostrzegacie coś nieprawidłowego lub niepokojącego u swego
dziecka, powinniście bez wahania powiedzieć o tym pielęgniarce lub lekarzowi i problem ten
powinien zostać wyjaśniony. Jest to bardzo istotna zasada włączania rodziców od początku w
proces aktywnego nadzoru nad noworodkiem.

Ciemiączka
Ciemiączkami nazywamy te miejsca na sklepieniu czaszki, które nie zostały jeszcze przykryte
przez rosnące kości. Najłatwiejsze do wymacania są dwa ciemiączka: przednie większe i tylne
mniejsze. Przednie znajduje się w tzw. okolicy ciemieniowej, a więc bliżej szczytu głowy,
drugie w okolicy potylicznej, czyli bardziej ku tyłowi. Obydwa można łatwo wymacać na
głowie noworodka. Mniejsze zarasta po 6-8 tygodniach, większe pozostaje wyczuwalne przez
10-18 miesięcy. Dotykając delikatnie ciemiączka możemy czasem wyczuć tętnienie, co jest
objawem zupełnie normalnym, tak samo zresztą, jak wzmożone jego napięcie podczas krzyku
dziecka. Warto jednak wspomnieć, że ciemiączko powinno leżeć w poziomie otaczających
kości. Gdy jest wyraźnie zapadnięte może to świadczyć o odwodnieniu, czyli o tym że
dziecko otrzymuje za mało płynów w stosunku do tego, co traci. Gdy natomiast ciemiączko
zaczyna być wyraźnie uwypuklone powyżej poziomu otaczających kości i bardziej napięte,

PRZEWODNIK PEDIATRYCZNY DLA RODZICÓW I NIE TYLKO…

może to świadczyć o wzmożonym ciśnieniu wewnątrzczaszkowym. W celu fachowej oceny
tych problemów najlepiej bezzwłocznie porozumieć się z lekarzem.

Co dzieje się z pępowiną?

Białoniebieskawy, galaretowaty sznur pępowiny zwykle odcinany jest w odległości 3-4 cm od
połączenia z tzw. pierścieniem skórnym. Na końcu odciętej pępowiny zakłada się specjalny
plastikowy zaciskacz. Z chwilą zapadnięcia się światła naczyń pępowiny, gdy przestanie
przez nią przepływać krew, jej około półtoracentymetrowa średnica zaczyna gwałtownie się
zmniejszać. Znaczna zawartość wody ulega szybko wyschnięciu i pępowina kurczy się, tracąc
w ciągu 24 godzin po porodzie swą pierwotną elastyczność. Drugiego dnia staje się ona
suchym, bardzo twardym, ciemno-żółtym (wyschnięta galareta Warton'a) lub czarnym (stara
krew) wyrostkiem z okolicy pępka. Nierzadko obserwuje się śladowe sączenie w okolicy
przyczepu pępowiny. Stanowi ono doskonałą pożywkę dla mnożących się bakterii. Dlatego
miejsce to powinno być odkażane kilka razy dziennie sterylnym tamponem zamoczonym w
spirytusie 70% lub innym roztworze odkażającym. Suchy kikut pępowiny powinien oddzielić
się samoistnie i odpaść w ciągu 6 do 14 dni. Odkażanie tej okolicy należy kontynuować
jeszcze w trzy dni po odpadnięciu pępowiny. Należy zwracać baczną uwagę na okolicę
pierścienia skórnego. W przypadku gdy robi się on „podminowany", zaczerwieniony i
obrzęknięty, a wydzielina nie wysycha lecz przybiera charakter ropny trzeba skonsultować się
z lekarzem, gdyż stan ten może wymagać leczenia antybiotykiem.

Pourodzeniowy spadek masy ciała

Właściwie wszystkie noworodki tracą w pierwszych dniach nieco ze swej urodzeniowej masy
ciała. Jest to tzw. fizjologiczny - a więc całkiem normalny ubytek masy ciała. Istotne jest
jednak, aby utrzymał się on w granicach 5-10% i aby w odpowiednim czasie dziecko zaczęło
przybierać na wadze. Zjawisko to związane jest z relatywnie małą podażą pokarmu i jego
przyswajaniem w stosunku do naturalnych strat (wydalenie nie raz w dużej ilości smółki,
moczu, pozbycie się tzw. fizjologicznych obrzęków charakterystycznych dla okresu
płodowego). W trzeciej lub czwartej dobie spadek ten ulega zahamowaniu i od tego momentu
powinniśmy obserwować systematyczny przybytek masy ciała. Między ósmym, a
czternastym dniem życia noworodek powinien przekroczyć tą wartość masy ciała jaką
zanotowano przy jego urodzeniu i kontynuować przyrost masy systematycznie po około 20-
30g dziennie do łącznej wartości 700-900g w ciągu miesiąca, przynajmniej przez pierwsze
trzy miesiące życia.

Żółtaczka noworodków

Jest to najczęściej objaw zmian adaptacyjnych w organiźmie. Czasem stosuje się tzw.
fototerapię - naświetlanie skóry przy użyciu zwykłego promieniowania świetlnego - co
pozwala związać w skórze nadmiar krążącego we krwi barwnika (bilirubiny). (Uwaga: należy
chronić oczy noworodka przed działaniem ostrego światła!). Czasem natomiast (najczęściej
gdy matka posiada krew grupy 0 lub Rh(-), a noworodek grupy A lub B, czy też Rh(+)) może
wystąpić tzw. konflikt serologiczny. Wtedy może być konieczna wymiana krwi noworodka na
odpowiednią krew dawcy (transfuzja wymienna). Postępowanie z noworodkiem w okresie
trwania żółtaczki fizjologicznej nie różni się od postępowania z noworodkiem bez żółtaczki.
Nie należy przerywać karmienia piersią. Nie ma też przekonywujących dowodów, aby

PRZEWODNIK PEDIATRYCZNY DLA RODZICÓW I NIE TYLKO…

potrzebne było intensywne dopajanie noworodka np. glukozą i aby miało ono jakikolwiek
wpływ na przyśpieszenie znikania żółtaczki. W przypadkach wątpliwych należy porozumieć
się ze swym pediatrą.

Inne zmiany przejściowe
Obrzęk sutków pojawia się po 2-3 dobach życia u około połowy noworodków niezależnie od
płci. Może on utrzymywać się nawet przez kilka miesięcy, a okresowo można zaobserwować
nawet wydzielanie z nich mleka. Reakcja ta związana jest z przedostawaniem się z organizmu
matki do organizmu płodu tych samych substancji hormonalnych, które przygotowują kobietę
do rozpoczęcia laktacji. Problem ten należy pozostawić bez leczenia aż do samoistnego
ustąpienia. W żadnym wypadku gruczołów piersiowych nie należy wyciskać. Od wyżej
opisanego stanu należy odróżnić asymetryczny (jednostronny) zwykle odczyn, któremu
towarzyszy znaczne zaczerwienienie, obrzęk (podminowanie), żywa bolesność, zwiększone
ucieplenie tego miejsca, a czasem podwyższona temperatura ciała. Są to objawy zapalenia w
tej okolicy wywołanego najczęściej przez bakterie ropotwórcze. W takim przypadku należy
bezzwłocznie porozumieć się z lekarzem. Z innych łagodnych, nie wymagających interwencji
lekarskiej, odczynów hormonalnych spowodowanych przez wpływ hormonów matki należy
wymienić delikatne krwawienie z pochwy u noworodków płci żeńskiej. Pojawia się ono w
kilka dni po urodzeniu i szybko zanika. Odróżnić od niego należy śladowe ceglaste
podbarwienie pieluszek związane z krystalizacją moczanów. Również nie wymaga to żadnych
działań.

KĄPIEL

Maleństwo jest już na świecie. A Ty, bardzo szczęśliwa i trochę przerażona
(jeśli to pierwsze dziecko), próbujesz pogodzić wszystkie nowe obowiązki. To nie jest takie
trudne, zwłaszcza że możesz liczyć na pomoc partnera, wymaga tylko pewnej organizacji.
Oto mały przewodnik pielęgnacji dziecka.

Świeżo upieczeni rodzice zwykle obawiają się kąpania dziecka. Tymczasem nie jest ono tak
kruche, jakby się mogło wydawać. Najważniejsze, aby tata i mama nauczyli się właściwie
trzymać maluszka. Warto przećwiczyć to „na sucho". Chwyć dziecko jedną ręką pod pachą
tak, by jego główka opierała się na Twoim przedramieniu. Drugą rękę podłóż malcowi pod
pupę.
W ten sposób bez trudu włożysz niemowlę do wanienki i łatwo je z niej wyjmiesz.
Wszystko, co potrzebne jest do kąpieli, powinno znaleźć się blisko wanienki jeszcze przed
nalaniem wody, żebyś potem mogła zająć się już tylko malcem.

Powinnaś zatem przygotować:

• mydło
• szampon (lub mydełko dla niemowląt)
• trzy kulki waty bawełnianej
• dwie miękkie myjki
• ręcznik z kapturem
• duży ręcznik do włożenia do wanienki (żeby zapobiec poślizgnięciom)
• oliwkę
• zasypkę
• 70 proc. spirytus rektyfikowany do przemywania pępka

PRZEWODNIK PEDIATRYCZNY DLA RODZICÓW I NIE TYLKO…

• gruszkę do usuwania wydzieliny z noska
• czystą pieluszkę i ubranka.

Kąpiel za pomocą mięciutkiej myjki zacznij od
dokładnego namydlenia ciała noworodka od szyi w
dół, po czym spłucz je czystą wodą.
Dziewczynce przemywaj krocze w stronę odbytu
(unikniesz zakażeń wywołanych przeniesieniem
bakterii w okolice cewki moczowej).
Biała wydzielina z pochwy jest u noworodka
objawem normalnym. Jej nadmiar spokojnie usuń
zwilżonym gazikiem. Chłopcu zaraz po urodzeniu
nie zsuwaj „na siłę" napletka, jeśli jest on zbyt

mocno złączony z żołędzią. Przetrzyj tylko delikatnie skórę pod moszną i pamiętaj, by ją
starannie wysuszyć.

Na koniec umyj dziecku włosy, używając drugiej myjki zmoczonej w czystej wodzie.
Pamiętaj - główkę zawsze należy myć na końcu i natychmiast trzeba ją przykryć. Jeśli
dziecko ma gęstą czuprynkę, kilkakrotnie polej ją wodą, aby mydło zostało dokładnie
wypłukane.
Maluch często ma ciemieniuchę. Tak nazywają się miękkie łojotokowe strupki na główce
niemowlęcia, występujące zazwyczaj w okolicy ciemiączka. Smaruj jego główkę niewielką
ilością oliwy z oliwek i wyszczotkuj miękką szczoteczką.

Umyj malca - rady, jak kąpać dziecko:

• Nigdy nie dolewaj gorącej wody, gdy malec jest w wannie.
• Nie kąp dziecka przed jedzeniem ani tuż po posiłku. Głodny malec będzie marudził
podczas kąpieli, zaś toaleta z pełnym brzuszkiem może spowodować ulewanie pokarmu.
Najlepszą porą kąpieli jest czas między posiłkami. Jeśli kąpiesz dziecko rano, przynajmniej
przez 3 godziny potem nie wychodź z nim na dwór.
• Co najmniej dwa razy dziennie przemywaj dziecku fałdki szyi, gdyż podczas karmienia
mleko może się ulewać i spływać na szyję za kołnierz ubranka.
• Nie zostawiaj malca samego w wanience, nawet na chwilę. Jeśli koniecznie musisz
przerwać kąpiel (np. otworzyć drzwi), owiń dziecko kocykiem i weź je na ręce. Nawet gdy
sięgasz po mydło, podtrzymuj dziecko jedną ręką.
• Przede wszystkim ważna jest temperatura pomieszczenia, w którym kąpiemy malca.
Najlepsza to około 23-25 stopni C. Jeśli jest za niska - zanim rozbierzesz dziecko - dogrzej
powietrze,
np. piecykiem elektrycznym.
• Zmierz także temperaturę wody. Powinna mieć 35-37 stopni C. Można to oczywiście zrobić
metodą naszych babek, czyli przez zanurzenie nadgarstka lub łokcia. Twoje wątpliwości na
pewno rozproszy dobry, bezpieczny termometr kąpielowy, często w postaci kaczuszki, rybki
czy grzechotki może też służyć dziecku jako zabawka.

Po kąpieli wyjmij dziecko z wanienki, połóż na rozłożonej wcześniej macie lub kocyku i
owiń ręcznikiem z kapturkiem. Osuszaj malca delikatnie, dotykając ręcznikiem. Pamiętaj o
fałdkach, a także zgięciach na rączkach i nóżkach! Jeśli zostanie tam woda, łatwo o
odparzenia. Teraz umyj dziecku buzię. Zmocz wacik w przegotowanej wodzie i przetrzyj nim

PRZEWODNIK PEDIATRYCZNY DLA RODZICÓW I NIE TYLKO…

czoło, policzki i brodę malca. Następnie przemyj mu oczy, przesuwając wacik od skroni w
stronę noska. Każde oczko przemyj innym wacikiem. Do mycia buzi bobasa możesz użyć
również naparu z rumianku. Do czyszczenia noska używaj specjalnej gruszki z krótką
końcówką (zbyt długa może zadrapać delikatne błony śluzowe).
U zdrowego malucha wnętrze nosa oczyszcza się samo, a zaschniętą wydzielinę w pobliżu
otworów nosowych łatwo usuniesz gazikami.

Nieco więcej ostrożności wymaga pielęgnacja uszu. Doskonałe są waciki z kołnierzykiem -
nie pozwolą na wepchnięcie patyczka do środka (w ten sposób łatwo uszkodzić błonę
bębenkową lub wywołać zakażenie). Następnie wacikiem zmoczonym w 70 proc. roztworze
spirytusu przetrzyj dziecku pępek. Młodzi rodzice często obawiają się jego pielęgnacji z
obawy przed uszkodzeniem. Jeśli jednak ściśniesz pępek przez watkę nasączoną spirytusem,
alkohol dostanie się do wszystkich zakamarków bez konieczności dotykania.

Paznokcie pierwszy raz trzeba obciąć maluchowi już po kilku dniach. Najlepiej robić to po
kąpieli, wtedy bowiem są mięciutkie. Aby nie skaleczyć dziecka, używaj specjalnych
nożyczek z zaokrąglonymi końcami, uprzednio zdezynfekowanymi w spirytusie. Możesz to
zrobić, kiedy śpi
.
Na koniec posmaruj malca oliwką - szczególnie wskazaną przy
łagodnych odparzeniach i suchej skórze. Pamiętaj jednak, że niektóre
dzieci reagują na oliwkę łagodną wysypką. Możesz wtedy użyć także
pudru dla niemowląt, ale niezbyt dużo, pod wpływem ciepła i
wilgoci zbije się on bowiem w grudki i będzie drażnił wrażliwą
skórę dziecka. Najpierw więc posyp własną rękę - z dala od dziecka,
aby nie wciągnęło do płuc chmury pyłu - a potem delikatnie
cieniutką warstewką rozprowadź po skórze malucha.

ALERGIE

aczyna się niegroźnie - od rumieńców, często uważanych za objaw zdrowia. Gdy policzki
wyglądają jak lakierowane lub pojawią się na nich czerwone wypryski, trzeba
porozumieć się z pediatrą. Może to być początek atopowego zapalenia skóry.

Na atopowe zapalenie skóry cierpi prawie 90% maluchów, które nie ukończyły sześciu lat, z
czego aż 60% w pierwszym roku życia.

Dlaczego maluchy tak często
Nie można podać jednej przyczyny, ale wiadomo, że dziecko dziedziczy predyspozycję do tej
choroby. Jeśli rodzice zauważyli u siebie jakieś reakcje alergiczne (np. katar sienny), to
istnieje duże prawdopodobieństwo, że ich pociecha też będzie miała alergię. Oczywiście, o ile
maluch ma kontakt z substancjami uczulającymi. U najmłodszych dzieci najpierw pojawia się
alergia pokarmowa: głównie na białko mleka krowiego czy białko jaja kurzego, mąkę
pszenną. Potem najczęściej dochodzi do uczulenia na roztocza i alergeny zawarte w kurzu
domowym, na pyłki roślin, naskórek kota lub psa, zarodniki grzybów pleśniowych.

Czy czekać, aż zmiany na skórze same
znikną?
Nie. Chore miejsca nie tylko bardzo swędzą,
ale także bolą. Maluchy są rozdrażnione i

PRZEWODNIK PEDIATRYCZNY DLA RODZICÓW I NIE TYLKO…

niespokojne. Także źle śpią, bo drapią się w nocy - kiedy ciało jest rozgrzane lub spocone,
chore miejsca zostają podrażnione. To przekłada się na zmęczenie i gorsze funkcjonowanie
w ciągu dnia.

Jak można pomóc dziecku?\Trzeba jak najszybciej rozpoznać tę chorobę, ustalić, które
alergeny ją powodują oraz rozpocząć kurację. Nieleczone atopowe zapalenie skóry często
rozpoczyna tzw. marsz alergiczny, czyli przechodzenie jednej postaci alergii w drugą. U
chorego dziecka może pojawić się katar alergiczny, a potem astma oskrzelowa. Najczęściej
stosuje się zarówno leki antyhistaminowe (np. Zyrtec, Clari-tyne), jak i działające miejscowo.
Dotychczas przy atopowym zapaleniu skóry stosowano głównie maści sterydowe, które
bardzo skutecznie likwidują zmiany zapalne, jednak mają też działania uboczne.

Po długotrwałym, intensywnym stosowaniu skóra staje się cienka. Mogą także wystąpić
zaburzenia hormonalne, co grozi zahamowaniem wzrostu dziecka. Obecnie pojawił się nowy
środek zmniejszający zmiany zapalne skóry - niesterydowy krem, którego substancją czynną
jest pimecrolimus. To dobry lek, szkoda tylko, że w przeciwieństwie do sterydów -
nierefundowany. Jest jednak bardzo wydajny. Trzy do czterech tubek zastosowanych już przy
pierwszych objawach powinno wystarczyć na rok terapii

Czy kremu używa się inaczej niż maści sterydowych?

Można go stosować, gdy dziecko ukończy pierwszy rok życia. Nie zawiera hormonów, więc
jest polecany szczególnie na te miejsca, których nie wolno smarować sterydami, np. na twarz,
powieki, szyję, okolice krocza. Pimecrolimus - krem można stosować nawet przez dłuższy
czas. Nadal jednak przewlekła postać atopowego zapalenia skóry wymaga okresowego
stosowania sterydów.

Dlaczego smarowanie skóry jest tak ważne?

Przez rozdrapaną, uszkodzoną skórę mogą wnikać bakterie, np. gronkowce, co dodatkowo
komplikuje przebieg leczenia tej choroby. Tą drogą do organizmu dostają się również
alergeny.

Skontaktuj się z pediatrą lub alergologiem, gdy:

- na policzkach, za uszami, na szyi, w zgięciach dłoni i łokci, pod kolanami oraz w
pachwinach wystąpi reakcja alergiczna
- w tych miejscach pojawiają się swędzące, zaczerwienione plamy i grudkowate krostki, z
których sączy się bezbarwny płyn surowiczy
- swędzenie jest uporczywe, nawracające i przewlekle

Jak należy pielęgnować chorą skórę?

Konieczne jest natłuszczanie oraz nawilżanie suchej i podrażnionej skóry specjalnymi
preparatami, tzw. dermokosmetykami. Należy je stosować na jeszcze wilgotną skórę,
najlepiej 1-5 minut po kąpieli. Jeśli skóra jest leczona pimecrolimusem, to najpierw smaruje
się ją kremem, a potem nawilża, bo w przeciwnym razie lek nie wchłonie się w
wystarczającym stopniu.

PRZEWODNIK PEDIATRYCZNY DLA RODZICÓW I NIE TYLKO…

Czy po takim leczeniu zmiany skórne mogą zniknąć całkowicie?

Czasami można uzyskać tak dużą poprawę, że skóra dziecka jest nie do poznania. Najczęściej
jednak dochodzi tylko do zmniejszenia zmian. Atopowe zapalenie skóry jest chorobą
przewlekłą, nawracającą, która trwa z przerwami całe życie. Lekarze starają się wydłużyć
okresy pomiędzy nasileniem objawów. Gdy tylko pojawi się rumień i swędzenie, można
zastosować pimecrolimus - krem dwa razy dziennie. To pomaga złagodzić zmiany skórne i
zmniejszyć prawdopodobieństwo zaostrzenia choroby. Konieczne jest także wyeliminowanie
z diety i otoczenia dziecka alergenów powodujących chorobę. Należy to jednak zrobić w
porozumieniu z lekarzem.

ALERGIE POKARMOWE

Alergia pokarmowa jest jedną z niepożądanych reakcji pokarmowych.
Niepożądana reakcja pokarmowa jest to zaburzenie chorobowe występujące po spożyciu
danego pokarmu. W przypadku stwierdzonego działania toksycznego pokarmu mówimy o
zatruciu pokarmowym i reakcji toksycznej , której przebieg jest możliwy do przewidzenia w
zależności od toksyczności i ilości spożytego pokarmu. Natomiast w przypadku alergii
pokarmowej mamy do czynienia z objawami nie wynikającymi z właściwości spożytego
pokarmu, lecz ze zmienionym sposobem reagowania organizmu. W alergii pokarmowej
zasadniczą rolę odgrywają swoiste przeciwciała, których działanie zaznacza się po spożyciu
pokarmu, a eliminacja tego pokarmu powoduje ustąpienie objawów chorobowych.

Alergia pokarmowa jest uznawana za pierwszy sygnał mówiący o
predyspozycjach dziecka do rozwinięcia w wieku późniejszym
choroby atopowej. Stwierdzono częstość występowania alergii
pokarmowej u dzieci na 5-8 % . Duży jest też związek z alergiami
wieku późniejszego :
- alergią dróg oddechowych w 17%,
- z astmą oskrzelową nawet do 27%,
- oraz w 30% z atopowym zapaleniem skóry.

Notowany stały wzrost ujawniania się alergii pokarmowych dotyczy
szczególnie populacji wieku rozwojowego, ze wskazaniem na okres
niemowlęcy. Przekrój składników alergizujących jest zmienny w
odniesieniu do lokalizacji geograficznej oraz nawyków żywieniowych

( Japonia - ryby, Włochy - pomidory, USA- orzeszki ziemne).

W Polsce głównym czynnikiem wywołującym nadwrażliwość jest mleko krowie.
Częstość alergii na białka mleka krowiego określa się na 2-7 % dzieci w przedziale
wiekowym do 3 roku życia, a w odniesieniu do całego wieku rozwojowego 2,2%. Spośród
innych składników pokarmowych najczęściej wywołujących alergię są:

- ryby,
- owoce cytrusowe,
- produkty zbożowe,
- jaja,
- pomidory,
- orzeszki ziemne,

PRZEWODNIK PEDIATRYCZNY DLA RODZICÓW I NIE TYLKO…

- wołowina.

Częstość występowania alergii maleje z wiekiem. Niewłaściwe postępowanie i leczenie czyni
alergię pokarmową punktem wyjścia do rozwinięcia się polialergii pokarmowej, czyli
"uwrażliwiania się" na kolejne pokarmy.

Dlaczego dochodzi do alerii pokarmowych?

Rozwój alergii pokarmowej oraz innych chorób alergicznych jest wynikiem niekorzystnego
współdziałania czynników genetycznych i środowiskowych.

Niedojrzałość układu pokarmowego.

Ujawnianie się alergii pokarmowej w wieku dziecięcym jest związane z niedojrzałością
układu pokarmowego wynikającą z przepuszczalności ściany jelita dla alergenów. Ważną rolę
w ochronie przed nadmierną penetracją antygenów przez przewód pokarmowy spełniają
przeciwciała IgA.

Niedobór przeciwciał.

W okresie niemowlęcym mówimy o fizjologicznym niedoborze
przeciwciał IgA. Niedobór ten może skompensować jedynie pokarm
kobiecy, który jest wyjątkowo bogaty w IgA. Niemowlęcy układ
odpornościowy ulega immunologicznemu dojrzewaniu stąd
niedoskonałość mechanizmów obronnych predysponująca do
przenikania antygenów i wywoływania reakcji alergicznej.

Wady rozwojowe i infekcje jelitowe.

Inne czynniki, które mogą wpłynąć na zwiększenie przepuszczalności bariery jelitowej to
defekty metaboliczne dotyczące enzymów trawiennych, infekcje jelitowe, pewne wady
rozwojowe.

Szczepienia ochronne.

Stwierdzono również możliwość wystąpienia alergii po szczepieniach ochronnych. Spadek
odporności po szczepieniach zwiększa podatność na zakażenia przewodu pokarmowego.
Spośród szczepień zwraca się głównie uwagę na doustne szczepienie przeciwko polio.

Ekspozycja na alergeny.

Istotną grupą czynników sprzyjających rozwojowi alergii pokarmowej jest ekspozycja na
alergeny pokarmowe. Istotne jest w jakim wieku dochodzi do zetknięcia się dziecka z

PRZEWODNIK PEDIATRYCZNY DLA RODZICÓW I NIE TYLKO…

określonym antygenem. Należy pamiętać, że kobieta ciężarna może uczulić swoje dziecko w
łonie, tak jak matka karmiąca piersią, pokarmami które sama spożywa. Związane jest to z
przenikaniem spożytych przez matkę składników przez łożysko, a potem do pokarmu
kobiecego.

Czym są alergeny?

Alergeny pokarmowe są to związki pochodzenia roślinnego lub zwierzęcego oraz dodawane
barwniki, aromaty i substancje konserwujące, które są składnikami spożywanych przez
człowieka pokarmów. Białko mleka krowiego jest głównym alergenem pokarmowym wieku
rozwojowego. Jest to spowodowane wysoką alergennością białka mleka krowiego oraz dużą i
częstą ekspozycją.

Przykłady alergenów

Alergeny pochodzenie zwierzęcego:
- białko mleka krowiego,
- białko jaja kurzego,
- ryby (dorsz),
- kraby, krewetki,
- mięso: kury, wołowina, cielęcina

Alergeny pochodzenia roślinnego:
- białko zbóż - gluteny
- warzywa: soja, groszek, orzeszki arachidowe, pomidor, papryka, seler, musztarda, chrzan,
- owoce: orzechy, owoce cytrusowe, banany,

Naturalne i syntetyczne substancje dodatkowe:

-

benzoesan ( E-210),
- glutaminian sodu (E-621

SEN NIEMOWLĘCIA

Zapewne słyszałaś o tym, że u niektórych niemowląt czasem zdarza się zatrzymanie
oddechu.
Nie bój się, nie jesteś bezradna! Podpowiadamy, co zrobić, aby zapewnić zdrowy sen
maleństwu
i sobie.

Dzieci oddychają szybciej niż dorośli i mniej regularnie. To dlatego, że ich płuca mają małą
pojemność. Płytki i szybki oddech noworodka (50-60 razy na minutę, u dorosłych tylko 16)
jest czasem przeplatany głębokim wdechem. Krótkie okresy, w których oddech na chwilę
zatrzymuje się, są u niemowląt naturalne. Jednak gdy przerwa w oddychaniu trwa dłużej niż
15 sekund, zwłaszcza w czasie snu, a malec blednie lub sinieje, trzeba natychmiast zgłosić się
z nim do pediatry! Pod szczególną kontrolą powinny znaleźć się te maleństwa, którym
dłuższy niż 15-20-sekundowy bezdech zdarzył się właśnie nocą. Dużą troską należy otoczyć
także wcześniaki. Okazuje się bowiem, że aż u połowy dzieci urodzonych przed czasem
dochodzi do zatrzymania oddechu!

PRZEWODNIK PEDIATRYCZNY DLA RODZICÓW I NIE TYLKO…

Jednak grupa noworodków i niemowląt zagrożonych zaburzeniami oddychania jest dużo
większa. Należą do niej dzieci, które przyszły na świat po ciężkim porodzie, mali alergicy,
noworodki urodzone o czasie, ale z niską masą urodzeniową (poniżej 2500 g) lub często
ulewające pokarm (mogą zadławić się) oraz maluszki z chorobami serca czy płuc.

Bezdech niemowlęcy bywa czasem rezultatem wychłodzenia organizmu lub pierwszym
sygnałem poważnej infekcji. Z kolei u wcześniaków przypuszczalnie wynika z niedojrzałości
ośrodka oddechowego, który znajduje się w mózgu. Ośrodek ten czasem "zapomina", że ma
rozpocząć kolejny oddech.

Aby zmniejszyć ryzyko

Dbaj,by twój maluszek:

• spał na twardym materacyku, bez poduszki, ułożony na
pieckach lub (jeśli często ulewa pokarm) na boczku pod kątem
30 stopni, z główką ułożoną powyżej brzuszka;
• dla niemowlęcia kup odpowiedni fotelik samochodowy (typu
kołyska), by w czasie jazdy główka maleństwa nie opadała do
przodu (taka pozycja może doprowadzić do niedrożnosci dróg
oddechowych) Kontroluj malca, gdy zaśnie;
• po karmieniu przez chwile noś maluszka w pozycji pionowej, by mu się odbiło;
• przed snem wywietrz pokój maleństwa. Nie osłaniaj łóżeczka tkaninami, aby nie utrudniać
cyrkulacji powietrza.

Czy wiesz, że...

... układanie malucha do snu na pleckach lub boku dwukrotnie zmniejsza ryzyko bezdechu.

W chorobie i złości

U starszych dzieci bezdech w czasie snu może być spowodowany przerostem migdałków
podniebiennych lub trzeciego migdałka. W takim przypadku konieczna bywa operacja
usunięcia przerośniętych migdałków.Niektórym maluchom chwilowe bezdechy zdarzają, się
w czasie napadów złości. Dziecko wówczas zanosi się płaczem, a potem wstrzymuje oddech -
sinieje, może nawet stracić przytomność. Zwykle dotyczy to 2-4-latków. Jeśli napady

PRZEWODNIK PEDIATRYCZNY DLA RODZICÓW I NIE TYLKO…

bezdechu powtarzają sie często, należy skontaktować sie z lekarzem.

Jak mu pomóc

Jeśli zauważysz, że niemowlę sinieje, dusi się, jak najszyciej
wezwij pogotowie i zacznij udzielać maleństwu pomocy.
Połóż je na pleckach, odchyl główkę do tylu (unosząc lekko
podbródek). Gazikiem lub chusteczką higieniczną owiniętą
wokół palca oczyść z wydzielin jamę ustną malca. Nabierz
powietrza i lekko wdmuchnij je w usta niemowlęcia

(zaciskając jednocześnie jego nozdrza). Wdmuchuj powietrze przez ok. 1 sekundę (aż
zobaczysz, że klatka piersiowa malca unosi się). Pamiętaj, że niemowlę ma mniejszą
pojemność płuc, dlatego musisz to robić z wyczuciem! Jeśli nie widać poprawy, kontynuuj
sztuczne oddychanie aż do przyjazdu karetki.

Komu zdarza się najczęściej

Bezdech niemowlęcy może być jedną z przyczyn tzw. zespołu nagłej śmierci łóżeczkowej (w
skrócie SIDS - od angielskiego Sudden infant Death Syndrome). Dotyczy średnio 4-5
noworodków na tysiąc. Do tej pory specjaliści nie znaleźli bezpośredniej przyczyny SIDS.
Zauważyli jednak, że częściej spotyka niemowęta pomiędzy 2. a 6. miesiącem życia (na ten
okres przypada blisko 90 proc. wszystkich przypadków). Nie wiadomo, dlaczego częściej
dotyczy chłopców. Do zgonów zwykle dochodzi w nocy i wczesnym rankiem. Ryzyko
wzrasta w czasie chłodnych pór roku (jesień, zima), co można bezpośrednio łączyć z
częstszym występowaniem infekcji dróg oddechowych.

Na wszelki wypadek szczególną opieką trzeba objąć maluszki, które urodziły się:

• po komplikacjach okołoporodowych (szczególnie gdy matka jest bardzo młoda);
• przedwcześnie lub z niską wagą urodzeniową;
• w zamartwicy (silne niedotlenienie);
• z niską punktacją Apgar (poniżej 4 punktów):
• z zaburzeniami oddychania po urodzeniu;
• z ciąży mnogiej lub gdy odstępy czasowe między kolejnymi ciążami były niewielkie.

PRZEWODNIK PEDIATRYCZNY DLA RODZICÓW I NIE TYLKO…

Trzeba także unikać przegrzewania dziecka. Prawdopodobieństwo SIDS wzrasta również u
maluszków narażonych na przebywanie w dymie tytoniowym. W świetle badań, zagrożenie
śmiercią łóżeczkową jest tym większe, im więcej palaczy znajduje się w otoczeniu malucha, u
dzieci kobiet palących papierosy to ryzyko wzrasta aż czterokrotnie !

Czy wiesz, że...

... problem zatrzymania oddechu praktycznie znika, gdy maluszek skończy rok.

Aparat - strażnik oddechu

Mimo wysiłku specjalistów, nie znaleziono dotychczas
sposobu, by zapobiec bezdechowi lub zespołowi nagłej
śmierci łóżeczkowej. Wiadomo jedno: ryzyko wystąpienia
SIDS nie dotyczy dzieci powyżej pierwszego roku życia. A
rodzicom niemowląt i lekarzom z pomocą przyszła
nowoczesna technika. Na rynku są dostępne urządzenia
monitorujące oddech u najmłodszych. Za pośrednictwem
wrażliwego na nacisk czujnika (umieszczonego pod
materacem łóżeczka), monitor śledzi wywołane oddechem ruchy klatki piersiowej maluszka.
Czujnik jest połączony kablami z analizatorem, który bada otrzymany sygnał. Jeśli urządzenie
w ciągu 20 sekund nie zarejestruje ruchu klatki piersiowej dziecka albo też jest ich mniej niż
10 na minutę - włącza alarm dźwiękowy. Monitory oddechu są bezpieczne: nie mają
bezpośredniego kontaktu z ciałem dziecka. Można je kupić lub wypożyczyć na dowolnie
długi czas.

MASAŻ NIEMOWLAKA

Nie musisz zapisywać się na kurs, by umiejętnie masować swoje maleństwo. Twój czuły
dotyk cudownie wpłynie na organizm dziecka i przekaże malcowi informację, że jest
bardzo, bardzo kochany.

Masz mnóstwo zajęć. Praca zawodowa nie pozwala Ci spędzać tyle czasu z maluchem, ile byś
chciała. Kiedy wracasz z pracy, stęskniona tulisz dziecko i starasz się mu wynagrodzić swoją
nieobecność. Nie zadręczaj się tym, że tak mało czasu spędzacie razem. Przeznacz lepiej
kilkanaście minut dziennie na masaż maleństwa. Takie intensywne bycie razem to korzyść dla
was obojga. We wczesnym okresie niemowlęcym obecność mamy, jej dotyk, głaskanie i
masowanie to bardzo ważne elementy rozwoju. A także niezwykły sposób komunikacji
między Tobą a dzieckiem. Poprzez dotyk wyrażasz swoją miłość, pocieszasz maleństwo i
zapewniasz o troskliwej opiece. Gdy czule głaszczesz swój skarb, dziecko dowiaduje się, że
ktoś je bardzo kocha, a świat wokół niego jest przyjazny i bezpieczny.

Na dobry początek - klatka piersiowa
Najlepiej od niej rozpocznij masaż. Połóż
dłonie na klatce piersiowej maluszka i głaszcz
ją, kierując ręce wzdłuż żeber na zewnątrz

PRZEWODNIK PEDIATRYCZNY DLA RODZICÓW I NIE TYLKO…

(3 razy). Następnie położone na klatce piersiowej dłonie przesuwaj w dół w kierunku bioder,
a później ku górze, by spotkały się w okolicy mostka (3 razy).

Zmysł dotyku to jeden z najwcześniej rozwijających się zmysłów i ma podstawowe znaczenie
dla funkcjonowania całego organizmu. W skórze znajduje się mnóstwo receptorów
informujących nas o tym, co się dzieje wokół. Dotyk wywiera wpływ na rozwój fizyczny a
także uczuciowy dziecka. Fizyczny, bo z dotykiem związany jest ruch, a uczuciowy - bo
przyczynia się do ukształtowania człowieka wrażliwego, ale jednocześnie niezależnego,
potrafiącego iść własną drogą.

Pora na rączki i nóżki: kolejne etapy masażu maleństwa
Jeśli nie masz akurat czasu na zrobienie pełnego masażu, możesz wymasować tylko ramiona i
przedramiona, dłonie i stópki maleństwa. To bardzo je zrelaksuje.

Ręce
Głaszcz ramiona od barku do łokcia. Następnie złap rączki powyżej
nadgarstka, unieś je do góry i zataczaj małe kręgi (3-4 razy). Lewą
ręką obejmij rączkę malca w okolicy nadgarstka. Prawą gładź całą
rękę, począwszy od barku aż po nadgarstek (3-4 razy każdą).

Dłonie
"Otwórz" dłoń dziecka, masując kciukiem jej spodnią część od
nadgarstka po końce palców i w odwrotnym kierunku (3 razy). Roluj
kolejno paluszki, delikatnie je wyciągając. W ten sam sposób masuj
drugą rączkę.

Nogi
Najpierw zginaj raz jedną, raz drugą nóżkę. Lewą ręką chwyć nogę
dziecka w kostce. Prawą obejmij ją jak bransoletą i przesuwaj od

kostki w górę oraz z góry do dołu (3 razy). To samo zrób, zmieniając ręce. Powtórz masaż na
drugiej nóżce.

Ciekawe są obserwacje medyczne poczynione w Stanach Zjednoczonych. Dotyczą one

wcześniaków. Okazało się. że noworodki,
które miały kontakt ze swoimi mamami i były
delikatnie masowane, wcześniej mogły opuścić
szpital. Wcześniaki, które takiego kontaktu nie
miały i nie były stymulowane dotykiem, dłużej
musiały zostać pod opieką lekarzy.

Jeśli nie macie czasu lub ochoty na cały
masaż, możesz zrobić tylko część, np. masaż

uspokajający. Masuj maluszka, począwszy od czubka głowy, poprzez plecy i pośladki, aż do

PRZEWODNIK PEDIATRYCZNY DLA RODZICÓW I NIE TYLKO…

pięt Za każdym razem rób to coraz lżej, a na końcu przesuwaj ręce tuż nad
skórą, lecz jej nie dotykaj.

Dlaczego warto masować maleństwo
Masaż pobudza działanie najważniejszych organów i układów ludzkiego organizmu: sprawia,
że oddychamy głębiej, a utlenowana krew dociera do wszystkich części ciała, także do stópek
i rączek, które u niemowląt często bywają chłodne. Masowanie reguluje funkcjonowanie
układu nerwowego, przyczyniając się do szybszego dojrzewania jego komórek. Uwalnia
napięcie w poszczególnych częściach ciała, uspokaja, ułatwia zasypianie. Szczególną jego
zaletą jest to, że poprawia trawienie, dzięki usprawnianiu funkcjonowania jelit zapobiega
zaparciom, ułatwia dziecku oddawanie gazów.
Masaż stosowany we wczesnym dzieciństwie to dla maluchów tak ważna w dzisiejszym
świecie lekcja umiejętności rozluźniania się i radzenia sobie w sytuacjach stresowych.
Korzyści z masażu sięgają daleko głębiej, niż nam się to wydaje. Pozwala on przezwyciężyć
lęki młodej mamy, których niemało jest w pierwszych miesiącach macierzyństwa. Dzięki
niemu kobieta lepiej rozumie dziecko i szybciej potrafi odczytać to, czego ono potrzebuje.

Teraz stópki

Lewą ręką obejmij nóżkę dziecka, a kciuk prawej ręki przesuwaj po stopie od palców do pięty

i odwrotnie (3 razy). Palcami prawej dłoni rób na podeszwach małe kółeczka. Te same ruchy

wykonuj na drugiej stopce. Masuj delikatnie każdy paluszek ruchem skrętnym (3 razy).

Grunt to dobre przygotowanie
Aby masaż przebiegał sprawnie i sprawił Tobie oraz dziecku prawdziwą przyjemność, musisz
się do niego wcześniej przygotować. Zacznij od sprawdzenia, jaka w pokoju panuje
temperatura. Powinno być ok. 24-25°C. Jeśli jest mniej, włącz piecyk i nagrzej
pomieszczenie. Nie chodzi tylko o to, by malec się nie przeziębił - kiedy jest zimno, mięśnie
nie rozluźnią się i masaż nie przyniesie odpowiedniego skutku. Przygotuj sobie złożony koc
oraz ręcznik, na którym położysz maluszka (dzieci podczas masażu często siusiają).

PRZEWODNIK PEDIATRYCZNY DLA RODZICÓW I NIE TYLKO…

Czas na brzuszek
Masuj brzuch prawą ręką, zataczając na nim koła zgodnie z ruchem wskazówek zegara.
Zaczynaj w dole brzucha i łona w tym samym miejscu (3-4 razy).

Obok miejsca do masowania postaw w miseczce oliwkę do masażu lub wyciskany na zimno
olej roślinny (np. migdałowy lub oliwę z oliwek). Koniecznie zdejmij z rąk biżuterię, umyj
dokładnie ręce ciepłą wodą. Usiądź wygodnie, dziecko ułóż na złożonym kocu i ręczniku, lub
na swoich udach. Włącz swoją ulubioną, spokojną muzykę, a najlepiej cicho nuć maluchowi
kołysanki.
Zanim zaczniesz dziecko masować, sama staraj się rozluźnić, np. weź kilka głębokich
oddechów (wciągaj powietrze nosem, a wypuszczaj ustami).

Rozbierz malca, a jeśli będzie taka potrzeba, umyj i wytrzyj mu pupę. Następnie zapytaj
maluszka o zgodę na masaż (tak, tak - to naprawdę konieczne!), a potem weź trochę olejku
lub oliwki i rozetrzyj ją w dłoniach, aż staną się ciepłe.

Na koniec plecy

Przesuwaj naprzemiennie dłonie po obu

stronach kręgosłupa (3 razy). Następnie, nie

przekraczając linii kręgosłupa, wykonuj na

plecach i na pośladkach małe kółeczka.

Ważne wskazówki

1. Delikatny masaż możesz stosować nawet u bardzo małego dziecka - począwszy od
trzeciego tygodnia życia.
2. Nie wolno masować maleństwa, jeśli zachorowało.
3. Ważna jest technika masażu - masuj malca całą dłonią. Pamiętaj, że Twoje ruchy powinny
być bardzo delikatne, lecz nie może to być tylko muskanie.
4. Wszystkie ruchy wykonuj powoli, spokojnie i w jednakowym tempie. Każdą sekwencję
masażu powtarzaj kilkakrotnie, np. 3-4 razy.
5. Masaż powinien być dla dziecka przyjemnym doznaniem. Warto jednak wiedzieć, że
w okresie przyzwyczajania się do masującego dotyku rąk mamy malec może troszkę płakać.
6. Podczas masażu trzeba dobierać oliwki, by dłonie zawsze były śliskie. Nie wolno jednak
przesadzać z jej ilością - nie powinna kapać z rąk.
7. Masowanie maluszka musi być przyjemne i dla Ciebie, i dla niego. Mów do dziecka,
śpiewaj mu i cieszcie się tymi wspólnymi chwilami!