ALKOHOLIZM JAKO NAŁÓG XXI WIEKU

Praca semestralna z pedagogiki resocjalizacyjnej

Elbląg 2002

str. 2/10

Co to jest alkohol?

C

2

H

5

OH; Co to jest? Przecie

ż to takie proste w dzisiejszych czasach. To tylko trochę

węgla, wodoru i tlenu i prawie każdy z nas wie, jak to zdobyć, lub samemu

przygotowa

ć. To jest alkohol. Używka ta należy do jednej z najpospolitszych i jest

znana niemal w ka

żdej części świata. Otrzymuje się ją na drodze fermentacji drożdży

z cukrem zawartym w owocach (np. winogrona) lub nasionach

(np. j

ęczmień). Występuje w różnych gatunkach wina, piwa i wódki.

Alkohol w kontrolowanych ilo

ściach może poprawić nam samopoczucie, jednak

wszystko zale

ży od ilości jaką spożywamy. Działa on bowiem uspakajająco na

system nerwowy cz

łowieka. Lampka wina czy słaby drink sprawiają, że czujemy się

odpr

ężeni, rozluźnieni, swobodniejsi na chwilę, zapominamy o codziennych troskach

i k

łopotach. Wystarczy jednak wypić o jeden kieliszek za dużo, aby dobry nastrój

min

ął bezpowrotnie. System nerwowy każdego człowieka inaczej reaguje na nadmiar

alkoholu. Jednych ogarnia apatia, ch

ęć do płaczu, inni stają się agresywni, a Ci

ostatni trac

ą nawet świadomość. Podobnie jest ze zdrowotnymi właściwościami

alkoholu. Jeden drink czy lampka koniaku u

łatwi trawienie, pobudzi apetyt, rozgrzeje,

mo

że pomóc na przeziębienie, rozszerzy naczynia krwionośne, co usprawni krążenie

krwi, jednak ju

ż każdy następny będzie wydłużał czas trwania i przyswajanie przez

organizm pokarmu, przyspiesza

ł utratę ciepła, a także stopniowo osłabiał układ

odporno

ściowy, zwiększając naszą podatność na różne infekcje ale co

najwa

żniejsze, odporność psychiczną. W miarę picia będzie wzrastać również

ci

śnienie krwi, co prowadzi do uszkodzenia naczyń wieńcowych. Tak działają

wszystkie alkohole, równie

ż te mniej procentowe, jak wino i piwo.

Czym grozi nadu

żywanie alkoholu?

Na pocz

ątku alkohol jest źródłem ciekawych i przyjemnych przeżyć, które ubarwiają

codzienne

życie. Jednak z upływem czasu może on tworzyć coraz silniejszą pokusę

do cz

ęstego i szybkiego poprawiania stanu uczuć. Jeżeli przy pomocy kilku

kieliszków mo

żna usunąć poczucie zmartwienia, by samemu sobie dostarczać

przyjemno

ści, realne źródła naszych smutków i radości zaczynają się wydawać mniej

wa

żne. Maleje więc motywacja do tego, by coś zmieniać na lepsze w realiach swego

życia. Chemiczne wzbudzenie uczuć uszkadza naturalne zdolności do reagowania

uczuciowego.

str. 3/10

Sztuczne pobudzanie si

ę lub uspokajanie utrudnia radzenie sobie

z prawdziwymi przyczynami naszych trudno

ści osobistych. Gdy ktoś dużo i często

nadu

żywanie alkoholu zaczyna przyzwyczajać się do nałogowego regulowania

swoich uczu

ć. Ponieważ alkohol jest środkiem uśmierzającym, najmocniej działa, gdy

łagodzi przykre stany.

Chemiczne u

śmierzanie przykrych uczuć tworzy uzależnienie i obniża odporność na

cierpienie. Cz

łowiek uczy się, że można przy pomocy alkoholu cierpienie

przekszta

łcać w specyficzny rodzaj stanu przyjemnej ulgi. Dlatego dolegliwości

fizyczne i psychiczne zamiast odstr

ęczać go od alkoholu, skłaniają go do dalszego

picia, co w konsekwencji prowadzi do alkoholizmu.

ALKOHOL ZMIENIA NASZE ZACHOWANIE l

ŻYCIE. Gdy człowiek nadużywa

alkoholu systematycznie i w nadmiarze zaczyna robi

ć rzeczy, których z pewnością

unika

łby na trzeźwo. Popełnia błędy i szkodzi innym. Niszczy nawet to, co jest dla

niego cenne np. rodzin

ę, pracę, wartości duchowe. Ponieważ alkohol uśmierza

przykre prze

życia pojawiające się przy okazji niepowodzeń, porażek i trudności,

osoba nadmiernie korzystaj

ąca z jego usług jest mniej motywowana do uczenia się

umiej

ętności potrzebnych w życiu, słabiej rozwija swe umiejętności osobiste.

Cz

łowiek zaczyna dopasowywać swoje życie do okoliczności tworzonych przez

alkohol. Picie napojów alkoholowych przez doros

łych jest specyficznym rodzajem gry,

obarczonej pewnym stopniem ryzyka. Ale picie przez dzieci i m

łodzież jest

prawdziwym nieszcz

ęściem. Tymczasem coraz więcej nastolatków pije, nie tylko

piwo i wino, ale równie

ż wódkę. Alkohol często bywa środkiem oszałamiającym, który

toruje drog

ę silniejszym używkom jak narkotyki. Niestety dorośli zbyt mało się tym

interesuj

ą, a poza tym sami nie dostarczają dobrego przykładu.

Nie

łatwo w tej sprawie podejmować działania wychowawcze. Nastolatki częściej niż

doro

śli decydują się na ryzykowne zachowania, a po alkoholu znacznie obniża się ich

zdolno

ść oceny rzeczywistości i własnych możliwości. Szarżują na motorach lub

samochodami, wzniecaj

ą bójki, zachowują się agresywnie wobec innych ludzi.

Cz

ęsto sięgają po alkohol właśnie dla tego, by zamanifestować swoją niezależność

lub wyrazi

ć bunt wobec dorosłych. Są także mało odporni na presję rówieśników

i zdolni do robienia bardzo ryzykownych rzeczy po to, by zaimponowa

ć kolegom.

str. 4/10

Bardzo powa

żne są następstwa społeczne. Alkoholizm powoduje zazwyczaj rozbicie

rodziny, rozlu

źnienie więzów społecznych i zawodowych, zmniejszenie dyscypliny

pracy, obni

żenie jakości. Jest jednym z głównych czynników w rozwoju

przest

ępczości. Znaczna część wypadków komunikacyjnych i zawodowych związana

jest z u

żywaniem alkoholu.

Co to jest alkoholizm?

Alkoholizm jest chorob

ą. Definicja choroby brzmi: "Jest to proces patologiczny

objawiaj

ący się zaburzeniem czynności organizmu". Alkoholizm może rozwinąć się

bardzo szybko, w ci

ągu kilku miesięcy lub też powoli, w wyniku długotrwałego

nadmiernego picia. Alkoholika cz

ęsto uważa się za osobę o słabej woli, ponieważ nie

potrafi powstrzyma

ć się od picia we właściwym momencie. W istocie jednak,

alkoholik jest cz

łowiekiem chorym, cierpiącym z powodu niepohamowanego

przymusu picia. Wypicie kieliszka alkoholu powoduje niemo

żność powstrzymania się

od dalszego picia. W oficjalnych raportach oceniaj

ących co kilka lat skutki spożycia

alkoholu w naszym kraju podaje si

ę szacunkowo, że wśród blisko 20 milionów

pij

ących Polaków od 2 do 4 milionów cierpi na alkoholizm w różnych stadiach

zaawansowania choroby.

Jak rozpozna

ć alkoholizm?

Objawy ostrzegawcze alkoholizm:

- twierdzenie,

że alkohol odpręża i daje ulgę, redukuje napięcie i niepokój, osłabia

poczucie winy, o

śmiela, ułatwia zaśnięcie itp.;

- poszukiwanie, inicjowanie i organizowanie okazji do wypicia oraz picie

z chciwo

ścią, wyprzedzanie kolejek, powtarzające się przypadki upicia;

- picie alkoholu w miejscach, gdzie nie powinno si

ę tego robić;

- mo

żliwość wypicia większej niż uprzednio ilości alkoholu tzw. mocną głową;

- trudno

ści z odtworzeniem wydarzeń, które miały miejsce podczas picia;

- picie alkoholu w samotno

ści przez osoby, które uprzednio piły wyłącznie

w sytuacjach towarzyskich, a pó

źniej świadome ukrywanie swojego picia;

- podejmowanie prób ograniczania picia;

str. 5/10

- unikanie rozmów na temat swojego picia, a pó

źniej reagowanie gniewem lub

agresj

ą na sygnały sugerujące ograniczenie picia;

- reagowanie rozdra

żnieniem w sytuacjach utrudniających dostęp do alkoholu;

- picie alkoholu pomimo zaleceń lekarskich sugerujących powstrzymywanie się od

picia;

- powtarzające się przypadki prowadzenia samochodu po niewielkiej nawet ilości

alkoholu.

Skutki alkoholizmu

Alkoholizm prowadzi do zmian fizycznych (uszkodzenia narz

ądów miąższowych,

przewodu pokarmowego, serca) oraz psychicznych (zaburze

ń zachowania, utraty

krytycyzmu, wyst

ępowania stanów depresyjnych, prób samobójczych, agresji),

w ko

ńcowym stanie - do zespołu otępiennego.

Bardzo powa

żne są również skutki rodzinne, ponieważ uzależnienie jednego członka

rodziny zagra

ża pozostałym. Małżonkowie i dzieci osoby uzależnionej, albo

rozpaczliwie próbuj

ą powstrzymać jej picie, albo rezygnują z nadziei na lepsze życie.

Powstaje g

łębokie uwikłanie w chorobę alkoholową małżonka lub rodzica.

Wspó

łuzależnienie obejmuje często:

- poczucie konieczności kontrolowania postępowania i odciągania od alkoholu oraz

odpowiedzialno

ści za niewłaściwe zachowanie:

- próby ochraniania przed konsekwencjami picia oraz gotowość do poświęcenia

siebie;

- „huśtawkę emocjonalną" i naiwną wiarę w przyrzeczenia poprawy, poczucie

skrzywdzenia;

- próby dominacji przejmowania wszystkich obowiązków związanych z domem.

W rodzinach alkoholików najbardziej cierpi

ą dzieci. Są one zagubione, wylęknione

i bezbronne staj

ą się ofiarami zaistniałej sytuacji. Najczęściej są ofiarami przemocy

fizycznej i psychicznej. Wiele dzieci stara si

ę zachować picie rodzica w tajemnicy.

Wstydz

ą się i boją się, że zostaną odrzucone przez rówieśników. Mają zaburzenia

emocjonalne zwi

ązane z lękiem. Są skryte. Ukrywają swoje uczucia oraz je tłumią,

przez co czuj

ą się osamotnione i częściej zapadają na różne choroby.

str. 6/10

Ucz

ą się, że nie mogą polegać na swoich rodzicach i przestają ufać ludziom.

Bior

ą na siebie nadmierną odpowiedzialności za problemy rodzinne i przejmują

obowi

ązki dorosłych, nie umiejąc korzystać w sposób naturalny z radości wieku

dzieci

ęcego. Dzieciom takim należy pomagać i je chronić.

Nale

ży im pomagać w tym, aby;

- nauczyły się rozumieć, że ich rodzic jest chory i potrzebuje pomocy, a one nie są

temu winne;

- uczyły się pozytywnego stosunku do samego siebie (nauczyły się bawić i dbać

o siebie)

- zaczęły wyrażać swoje uczucia i potrzeby (umiały prosić o pomoc i przyjmować

ją, uczyć się zaufania)

Leczenie alkoholizmu.

Ci

ągła żądza napicia się alkoholu sprawia, że osiągnięcie głównego celu terapii, czyli

abstynencji, jest niezwykle trudne. Alkoholik zawsze zaprzecza,

że powodem jego

problemów jest alkohol i zawsze stara si

ę zrzucać winę na inne „okoliczności”.

Leczenie mo

żna zacząć tylko wtedy, kiedy osoba ta zrozumie fakt, że ma problem

z piciem i zgadza si

ę na jego leczenie Jest to proces długotrwały. Rozróżnia się

leczenie ambulatoryjne i zamkni

ęte. W lecznictwie otwartym najczęściej podaje się

anticol (disulfiram) lub wszczepia si

ę esperal (disulfiram), stosuje się różnego rodzaju

psychoterapi

ę indywidualną i grupową, często również terapię małżeńską i rodzinną,

próbuj

ąc zaangażować najbliższe osoby do procesu leczniczego. Ustawa

o wychowaniu w trze

źwości przewiduje w zasadzie jedynie leczenie dobrowolne,

które, jak wykazuj

ą doświadczenia z wielu krajów, daje znacznie lepsze wyniki, niż

leczenie przymusowe. Leczenie przymusowe mo

że być orzeczone jedynie

w wyj

ątkowych przypadkach przez sąd.

W lecznictwie zamkni

ętym główny nacisk kładzie się na oddziaływania

psychoterapeutyczne. Leczenie odwykowe powinno trwa

ć nie krócej niż trzy

miesi

ące, czasem znacznie dłużej.

Pozytywne wyniki uzyskuje si

ę w przypadkach, w których udaje się włączyć w terapię

najbli

ższą rodzinę oraz tam, gdzie kontynuuje się leczenie w klubach abstynentów

i klubach Anonimowych Alkoholików.

str. 7/10

Jedynym warunkiem uczestnictwa we wspólnocie jest ch

ęć zaprzestania picia.

Jej najwa

żniejszym celem jest trwać w trzeźwości i pomagać alkoholikom w jej

osi

ągnięciu.

W przypadku uzale

żnienia alkoholowego wymagana jest całkowita dożywotnia

abstynencja, poniewa

ż nawet jeden kie

l

iszek wódki powoduje zwykle nawrót na

łogu.

Czasem osi

ąga się kilkumiesięczną lub kilku

l

etni

ą abstynencję, rzadziej całkowite

wstrzymanie si

ę od spożycia alkoholu. Nawet jednak okresowa abstynencja poprawia

sytuacj

ę rodzinną, ekonomiczną, społeczną. Łatwiej również namówić w tym okresie

ludzi do pozbycia si

ę nałogu

.

Anonimowi Alkoholicy (AA)

W ostatnich latach XIX wieku, za spraw

ą luterańskiego pastora z Pensylwanii -

dr Franka Buchmana, powsta

ła w Anglii "Chrześcijańska Wspólnota Pierwszych

Wieków" (First Century Christian Fellowship). Z niej wy

łoniła się w 1921 r. tzw. Grupa

Oxfordzka, która postawi

ła sobie za cel odnowienie tego co, zdaniem jej członków,

stanowi

ło podstawową istotę chrześcijaństwa z I wieku n.e. Na uwagę zasługuje fakt,

że w Grupie tej obowiązywała m.in. zasada czterech absolutów

tj. absolutnej uczciwo

ści (w stosunku do siebie i innych, w słowach, czynach

i my

ślach), absolutnej stałej gotowości do pomagania innym, absolutnej czystości

(cia

ła, umysłu i zamierzeń) oraz absolutnej miłości (do Boga i do bliźniego, takiej jak

do siebie samego). Cz

ęść zasad obowiązujących w „Grupach Oxfordzkich” została

w pó

źniejszym czasie wykorzystana podczas tworzenia „Programu Dwunastu Kroków

Anonimowych Alkoholików”.

W Grupie Oxfordzkiej, w miejscowo

ści Akron (Ohio, USA), spotkało się dwóch

"beznadziejnych" alkoholików - makler gie

łdowy Bill W. (William Griffith Wilson

1895-1971) oraz chirurg dr Bob (Robert Halbrook Smith 1879-1950). Bill mia

ł za sobą

dziesi

ątki pobytów w zakładach odwykowych, a dr Bob nie był już w stanie operować.

Ich spotkanie da

ło początek Wspólnocie. Za datę powstania Wspólnoty

Anonimowych Alkoholików (AA) uznany zosta

ł dzień 10 czerwca 1935 r. W lutym

1940 r. otwarte zosta

ło w Nowym Jorku pierwsze biuro Światowej Służby AA, w

którym na koniec 1941 roku zarejestrowanych ju

ż było 8 tysięcy członków.

str. 8/10

W 1953 r. Wspólnota AA liczy

ła ok. 5 tys. grup i ok. 111 tys. uczestników, a w 1997 r.

oko

ło 3 milionów uczestników spotykających się we wszystkich prawie krajach

świata. W 1955 r. zatwierdzono godło AA, którym jest koło z wpisanym weń

trójk

ątem. Koło oznaczało ogólnoświatową Wspólnotę AA, a poszczególne boki

trójk

ąta symbolizują wyzdrowienie, jedność i służbę.

Dwie pierwsze w Polsce grupy AA powsta

ły w Poznaniu w połowie lat 70-tych, trzecia

w B

ędzinie, a czwarta w Warszawie w 1980 roku. Obecnie spotyka się, na terenie

ca

łego niemal kraju około 1500 grup Anonimowych Alkoholików.

Proponowany przez Wspólnot

ę AA program zdrowienia wyłożony jest w „Dwunastu

Krokach”. Zachowaniu jedno

ści Wspólnoty służy „Dwanaście Tradycji”. Podstawowe

informacje na temat Wspólnoty zawiera Preambu

ła:

"Anonimowi Alkoholicy” s

ą wspólnotą mężczyzn i kobiet, którzy dzielą się nawzajem

swoim do

świadczeniem, siłą i nadzieją, aby rozwiązać swój wspólny problem i innym

pomaga

ć w wyzdrowieniu z alkoholizmu. Jedynym warunkiem uczestnictwa jest chęć

zaprzestania picia. Nie ma w AA

żadnych składek ani opłat, są samowystarczalni

poprzez w

łasne, dobrowolne datki. Wspólnota AA nie jest związana z żadną sektą,

wyznaniem, parti

ą organizacją lub instytucją; nie angażuje się w żadne publiczne

polemiki; nie zajmuje stanowiska w jakichkolwiek sporach. Najwa

żniejszym celem

jest pozostawa

ć trzeźwym i pomagać innym osobom uzależnionym w osiągnięciu

trze

źwości.

Bli

ższe i bardziej szczegółowe zaznajomienie się z Programem Dwunastu Kroków,

znajomo

ść literatury z tym związanej, a szczególnie osobisty udział w otwartych,

bądź zamkniętych spotkaniach grup AA, pozwalają stwierdzić, że proponowany

program dost

ępny jest praktycznie dla każdego potrzebującego (bez względu na jego

wiek, wykszta

łcenie, status społeczny, czy wyznawaną religię). Program ułatwia

uzyskanie wgl

ądu w istotę uzależnienia oraz w samego siebie, umożliwia analizę

swoich kontaktów interpersonalnych, wspiera w poznawaniu i wzbogacaniu

potencjalnych mo

żliwości własnego rozwoju oraz daje wskazówki, w jaki sposób

mo

żna osiągnąć trzeźwość. Trzeźwość rozumiana jest w AA znacznie szerzej niż

sama abstynencja, poniewa

ż obejmuje ona również zmieniony sposób myślenia,

odczuwania siebie i innych oraz dojrza

łe, a więc "trzeźwe" funkcjonowanie w życiu.

str. 9/10

Program Dwunastu Kroków Anonimowych Alkoholików wyznacza kierunek i etapy

procesu zmiany. Jego przebieg jest bardzo zbli

żony do dynamiki procesu

psychoterapii i podobnie jak ona, umo

żliwia usunięcie środkami psychologicznymi

objawów choroby oraz uzyskanie korzystnych zmian w stanie zdrowia i zachowaniu.

Program Dwunastu Kroków, po przeprowadzeniu drobnych modyfikacji zosta

ł

zaadaptowany przez wiele innych wspólnot samopomocowych. Na

świecie spotykają

si

ę m.in. grupy Anonimowych Narkomanów (Narcotics Anonymous - od 1953 r.),

Anonimowych Hazardzistów (Gamblers Anonymous - od 1957 r.), Anonimowych

Żarłoków (Overeaters Anonymous - od 1960 r.), Anonimowych Osób z Problemami

Emocjonalnymi (Emotions Anonymous - od 1971 r.), Anonimowych D

łużników

(Debtors Anonymous - od 1976 r.), Anonimowych Kokainistów (Cocaine Anonymous

- od 1982 r.), Anonimowych Nikotynistów (Nicotine Anonymous - od 1985 r.) a tak

że

grupy Doros

łych Dzieci Alkoholików (Adoult Children of Alcoholics - od 1984 r.).

Spotykane s

ą także grupy anonimowych astmatyków, migrenowców, skazańców,

recydywistów, osób z k

łopotami małżeńskimi itp. itd... Również w Polsce odbywają

si

ę spotkania Anonimowych Hazardzistów, Anonimowych Erotomanów,

Anonimowych Narkomanów, Anonimowych Lekomanów, Anonimowych Palaczy,

Anonimowych Pracoholików, Anonimowych

Żarłoków, czy też Anonimowych

Mediomanów.

Szczególn

ą rolę w realizacji Programu Dwunastu Kroków odgrywa tzw. sponsor

tj. alkoholik (lub uczestnik innej grupy samopomocowej np. narkoman, d

łużnik czy

hazardzista) z d

łuższym stażem we wspólnocie i odpowiednim autorytetem, który

pe

łni rolę przewodnika i doradcy dla osoby zwracającej się z prośbą

o sponsorowanie. Podstawowym zadaniem sponsora jest udzielanie podopiecznemu

pomocy w pracy nad Programem Dwunastu Kroków. Dokonuj

ąc wyboru sponsora

nale

ży mieć na uwadze, aby była to osoba tej samej płci, która legitymuje się

wystarczaj

ąco długim okresem powstrzymywania się od alkoholu, hazardu, nikotyny

itp. zapozna

ła się dokładnie z podstawowymi pozycjami literatury AA (AN, AH itd.),

systematycznie uczestniczy w spotkaniach, pracuje nad Krokami i ma swojego

sponsora. W Polsce, sponsorowanie jest jeszcze niezbyt rozpowszechnione.

W ostatnich latach, wzorem Stanów Zjednoczonych, powsta

ły w Polsce grupy

Doros

łych Dzieci Alkoholików pracujące również w oparciu o Program Dwunastu

Kroków.

str. 10/10

Podsumowanie:

Nale

ży pamiętać, że alkoholikiem nie jest tylko ten „żuł" pod kioskiem z piwem, ale

równie

ż biznesmen, który musi codziennie wypić kilka kieliszków whiskey, aby czuć

si

ę dobrze. Alkoholikiem może zostać każdy, kto nie uważa na to ile pije i jak często.

Poniewa

ż uzależnienie od alkoholu jest chorobą "demokratyczną", może zapaść na

ni

ą każdy, bez względu na płeć, wiek, poziom intelektualny, wykształcenie

i uprawiany zawód. Ka

żdemu też konieczna jest pomoc w powrocie do zdrowia.

Podstawow

ą formą leczenia jest psychoterapia uzależnienia, a sam proces

terapeutyczny to ci

ężka i żmudna praca zawierająca w sobie wiele różnorodnych

dzia

łań, których efektem powinny być głębokie i możliwie trwałe zmiany. Zmiany te

powinny dotyczy

ć postaw, przekonań, zachowań, przyzwyczajeń, relacji z innymi,

a tak

że sposobów przeżywania, odczuwania, myślenia itp.

Literatura:

1.

Patrick Carnes

– „Od na

łogu do miłości” Jak wyzwolić się z uzależnienia od seksu i

odnale

źć prawdziwe uczucie.

2.

Lidia Cierpia

łkowska – Alkoholizm. Przyczyny, leczenie, profilaktyka

3.

Zoja Najda

– Co psuje si

ę od alkoholu?

4.

Marian Ochma

ński – Alkoholizm ojców a sytuacja rodzinna i szkolna

moja NADZIEJA