„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

MINISTERSTWO EDUKACJI

NARODOWEJ

Mariusz Chachuła

Zapobieganie nastrojowi rojowemu i rójce
321[04].Z4.03

Poradnik dla nauczyciela

Wydawca

Instytut Technologii Eksploatacji – Państwowy Instytut Badawczy
Radom 2007

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

1

Recenzenci:

mgr inż. Urszula Malinowska
mgr inż. Beata Wawryn-śmuda

Opracowanie redakcyjne:
mgr Edyta Kozieł



Konsultacja:
dr inż. Jacek Przepiórka

Poradnik stanowi obudowę dydaktyczn

ą

programu jednostki modułowej 321[04].Z4.03,

„Zapobieganie nastrojowi rojowemu i rójce”, zawartego w modułowym programie nauczania
dla zawodu technik pszczelarz.

Wydawca

Instytut Technologii Eksploatacji – Państwowy Instytut Badawczy, Radom 2007

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

2

SPIS TREŚCI

1. Wprowadzenie

3

2. Wymagania wstępne

5

3. Cele kształcenia

6

4. Przykładowe scenariusze zajęć

7

5. Ćwiczenia

11

5.1. Biologia nastroju rojowego

11

5.1.1. Ćwiczenia

11

5.2. Zapobieganie i likwidowanie nastroju rojowego

13

5.2.1. Ćwiczenia

13

5.3. Powiększanie pasieki

15

5.3.1. Ćwiczenia

15

6. Ewaluacja osiągnięć ucznia

17

7. Literatura

31

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

3

1. WPROWADZENIE

Przekazujemy Państwu Poradnik dla nauczyciela, który będzie pomocny w prowadzeniu

zajęć dydaktycznych w szkole kształcącej w zawodzie technik pszczelarz

W poradniku zamieszczono:

−

wymagania wstępne,

−

cele kształcenia,

−

przykładowe scenariusze zajęć,

−

ć

wiczenia ze wskazówkami do realizacji, zalecanymi metodami nauczania–uczenia się

oraz środkami dydaktycznymi,

−

ewaluację osiągnięć ucznia, przykładowe narzędzie pomiaru dydaktycznego,

−

literaturę.
Wskazane jest, aby zajęcia dydaktyczne były prowadzone różnymi metodami ze

szczególnym uwzględnieniem aktywizujących metod nauczania, np. samokształcenia
kierowanego, tekstu przewodniego.

Formy organizacyjne pracy uczniów mogą być zróżnicowane, począwszy od

samodzielnej pracy uczniów do pracy zespołowej.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

4

Schemat układu jednostek modułowych

321[04].Z4.04

Planowanie

i prowadzenie wędrownej

gospodarki pasiecznej

321[04].Z4

Gospodarka pasieczna

321[04].Z4.01

Zakładanie pasieki

321[04].Z4.02

Organizowanie prac związanych

z wiosenną obsługą pasieki

321[04].Z4.03

Zapobieganie nastrojowi

rojowemu i rójce

321[04].Z4.05

Przygotowanie pasieki

do zimowania

321[04].Z4.06

Prowadzenie różnych

kierunków produkcji

pasiecznej

321[04].Z4.07

Przetwarzanie produktów

pasiecznych

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

5

2. WYMAGANIA WSTĘPNE

Przystępując do realizacji programu jednostki modułowej uczeń powinien umieć:

−

korzystać z różnych źródeł informacji,

−

rozróżnić stadia rozwojowe czerwia pszczelego,

−

zastosować zasady postępowania w przypadku użądlenia przez pszczołę,

−

zastosować zasady zachowania się pszczelarza przy pszczołach,

−

dostrzegać zagrożenia związane z wykonywaną pracą,

−

zastosować zasady ochrony środowiska,

−

dobrać i zastosować odzież ochronną oraz środki ochrony osobistej do określonych prac,

−

określić czynniki wpływające na rozwój pszczół,

−

określić topografię narządów i układów organizmu pszczoły,

−

scharakteryzować funkcjonowanie narządów, układów i całego organizmu pszczoły,

−

określić funkcje ciała tłuszczowego w organizmie pszczoły,

−

scharakteryzować czynniki środowiska i ocenić ich wpływ na wzrost, rozwój zwierząt,

−

ocenić wpływ właściwości gleby na rośliny i zwierzęta,

−

określić rolę człowieka w kształtowaniu siedliska,

−

określić wpływ poszczególnych składników pokarmowych na wzrost, rozwój zwierząt,

−

scharakteryzować budowę i funkcje narządów układu pokarmowego i chłonnego zwierząt,

−

scharakteryzować czynniki wpływające na trawienie i procesy przemiany materii,

−

określić czynniki klimatyczne i glebowe wpływające na zdrowie oraz produkcyjność
zwierząt.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

6

3. CELE KSZTAŁCENIA

W wyniku realizacji programu jednostki modułowej uczeń powinien umieć:

−

określić wpływ rójki na wyniki produkcyjne rodziny pszczelej i organizację pracy
w pasiece,

−

określić przyczyny nastroju rojowego,

−

zapobiec nadprodukcji mleczka pszczelego,

−

zapewnić odpowiednią temperaturę i wentylację gniazda pszczelego,

−

zastosować ramkę pracy,

−

dobrać zabiegi mające na celu spowodowanie natychmiastowej zmiany warunków
w gnieździe pszczelim,

−

zebrać i osadzić rój,

−

przygotować ul dla nowej rodziny pszczelej,

−

zaplanować intensywne powiększanie pasieki,

−

scharakteryzować metody tworzenia nowych rodzin pszczelich,

−

dobrać sposoby i terminy tworzenia nowych rodzin pszczelich,

−

określić sposoby ratowania rodzin z matkami trutowymi i trutówkami,

−

sporządzić dokumentację pasieczną,

−

zastosować sprzęt i narzędzia pasieczne,

−

wykonać zabiegi dezynfekcyjne sprzętu pasiecznego,

−

zastosować przepisy bezpieczeństwa i higieny pracy.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

7

4. PRZYKŁADOWE SCENARIUSZE ZAJĘĆ

Scenariusz zajęć 1

Osoba prowadząca

…………………………………….………….

Modułowy program nauczania:

Technik pszczelarz 321[04]

Moduł:

Gospodarka pasieczna 321[04].Z4

Jednostka modułowa:

Zapobieganie nastrojowi rojowemu i rójce 321[04].Z4.03

Temat: Przyczyny powstawania nastroju rojowego.

Cel ogólny: Określać przyczyny powstawania nastroju rojowego.

Po zakończeniu zajęć edukacyjnych uczeń powinien umieć:

−

wymienić przyczyny powstawania nastroju rojowego,

−

wskazać główną przyczynę powstawania nastroju rojowego,

−

charakteryzować kolejne przyczyny powstawania nastroju rojowego,

−

charakteryzować wpływ poszczególnych czynników na zachowanie pszczół.

Metody nauczania–uczenia się:

−

pokaz z objaśnieniem,

−

dyskusja dydaktyczna,

−

ć

wiczenie praktyczne.

Formy organizacyjne pracy uczniów:

−

praca indywidualna,

−

praca w grupach 2–3-osobowych.

Czas trwania zajęć: 1 godzina dydaktyczna.

Środki dydaktyczne:

−

film,

−

foliogramy,

−

podręcznik,

Przebieg zajęć:
1. Wprowadzenie i omówienie celów zajęć (7 min.):

−

nauczyciel omawia przyczyny powstawania nastroju rojowego,

−

nauczyciel wymienia kolejne czynniki powstawania nastroju rojowego,

−

nauczyciel wskazuje na czynnik główny mający podłoże genetyczne i czynniki
wzmagające powstawanie nastroju rojowego. Jaka rolę odgrywa skłonność
dziedziczna do rójki? Czy skłonność do rójki możemy całkowicie wyeliminować?
W jaki sposób działają czynniki wspomagające? Jakie są przyczyny powstawania
nastroju rojowego? Czy wyeliminowanie jednego z czynników zapobiegnie rójce?

−

,,Burza mózgów” – uczniowie udzielają odpowiedzi na postawione pytania, które
zostają zapisane są na tablicy.

2. Realizacja zajęć (15 min.):

−

nauczyciel przydziela grupie do opracowania po jednej z przyczyn powstawania
nastroju rojowego,

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

8

−

uczniowie poznają wpływ poszczególnych z przyczyn na powstawanie nastroju
rojowego,

−

uczniowie poznają przyczynę główną mającą podłoże genetyczne i czynniki
wspomagające,

−

uczniowie wypełniają wcześniej przygotowaną tabelę

3. Podsumowanie zajęć (13 min.):

−

Przedstawiciel grupy prezentuje wyniki pracy zespołu,

−

Jeden z uczniów wypełnia tabelę narysowaną na tablicy.

Zakończenie zajęć
Zapisanie wspólnej notatki do zeszytu w postaci tabeli opisującej poszczególne przyczyny
powstawania nastroju rojowego (6 min.).

Praca domowa
Wyjaśnij znaczenie genetycznego podłoża skłonności do rójki w warunkach naturalnych.

Sposób uzyskania informacji zwrotnej od ucznia po zakończonych zajęciach:

−

metoda obserwacji czynności i zachowania uczniów i poszczególnych grup podczas
wykonywania zadania.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

9

Scenariusz zajęć 2

Osoba prowadząca

…………………………………….………….

Modułowy program nauczania:

Technik pszczelarz 321[04]

Moduł:

Gospodarka pasieczna 321[04].Z4

Jednostka modułowa:

Zapobieganie nastrojowi rojowemu i rójce 321[04].Z4.03

Temat: Tworzenie i pielęgnowanie odkładów.

Cel ogólny: Tworzenie i pielęgnowanie nowych rodzin pszczelich.

Po zakończeniu zajęć edukacyjnych uczeń powinien umieć:

−

określać znaczenie i cel tworzenia odkładów,

−

określać sposoby pielęgnacji odkładów,

−

dobrać odpowiednią porę dnia do tworzenia odkładu,

−

dobrać odpowiedni sprzęt do tworzenia odkładu,

−

dobierać plastry z zapasem i czerwiem,

−

wykonać odkład.

Metody nauczania–uczenia się:

−

pokaz z objaśnieniem,

−

dyskusja dydaktyczna,

−

ć

wiczenie praktyczne – tworzenie i pielęgnowanie odkładów.

Formy organizacyjne pracy uczniów:

−

praca indywidualna,

−

praca w grupach 4–5-osobowych.

Czas trwania zajęć: 2 godziny dydaktyczne.

Środki dydaktyczne:

−

prezentacja z zakresu tworzenia i pielęgnowania nowych rodzin pszczelich,

−

foliogramy i plansze przedstawiające metody tworzenia odkładów,

−

rodzina pszczela,

−

sprzęt pasieczny: ulik odkładowy, kapelusz pszczelarski, dłuto pasieczne, podkurzacz
zmiotka do omiatania pszczół, podkarmiaczka

.

Przebieg zajęć:
1. Sprawdzenie listy obecności (2 min.).
2. Wprowadzenie i omówienie celów zajęć (8 min.):

−

nauczyciel omawia znaczenie tworzenia odkładów,

−

nauczyciel wskazuje na dobór odpowiedniej metody, pory dnia, sprzętu i ubioru do
tworzenia odkładu. Nauczyciel zadaje pytania. W jakim celu tworzymy odkłady –
sprzedaż, powiększenie pasieki? Jak silne będą tworzone odkłady – na ilu ramkach?
Jaki sprzęt wykorzystywany jest podczas tworzenia odkładów? W jaki sposób
zapewnić prawidłowy rozwój odkładu (nowo powstałej rodziny) – pokarm białkowy
i węglowodanowy?

−

,,Burza mózgów” – uczniowie udzielają odpowiedzi na postawione pytania, które
zostają zapisane są na tablicy i w zeszytach.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

10

3. Realizacja ćwiczenia (15 min.):

−

nauczyciel dzieli klasę na grupy,

−

każdej z grup przydziela do opracowania inne zadanie: wybór metody, wykaz
sprzętu, siła tworzonych odkładów i sposób ułożenia plastrów,

−

na tablicy zostają zapisane zadania przydzielone dla każdego zespołu,

−

uczniowie otrzymują tablice poglądowe, zdjęcia.

4. Podsumowanie zajęć teoretycznych (18 min.):

−

przedstawiciel grupy prezentuje wyniki pracy zespołu,

−

jeden z uczniów zapisuje odpowiedzi pod pytaniami,

−

nauczyciel precyzuje poprawną odpowiedź,

−

zapisanie wspólnej notatki do zeszytu.

5. Wyjście do pasieki dydaktycznej (35 min):

−

nauczyciel objaśnia sposób wykonania odkładu,

−

nauczyciel wraz z uczniami ocenia siłę rodziny po ilości ramek z czerwiem,

−

nauczyciel wraz z uczniami wykonuje pierwszy odkład,

−

każda grupa ocenia siłę rodziny i wykonuje odkład,

−

ponowne złożenie rodziny.

Zakończenie zajęć
Zakończenie zajęć (10 min).
Powtórzenie zasad tworzenia odkładu o dowolnej sile.

Praca domowa
Uzasadnij cel i porę tworzenia odkładów trzyramkowych

Sposób uzyskania informacji zwrotnej od ucznia po zakończonych zajęciach:

−

metoda obserwacji czynności i zachowania uczniów i poszczególnych grup podczas
wykonywania zadania.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

11

5. ĆWICZENIA

5.1. Biologia nastroju rojowego

5.1.1. Ćwiczenia

Ćwiczenie 1

Analiza struktury macierzaka i rodziny powstałej z roju.
Termin wyjścia roju – 10 czerwca.

Wskazówki do realizacji
Przed przystąpieniem do realizacji ćwiczenia nauczyciel powinien omówić zakres

i technikę wykonania ćwiczenia z uwzględnieniem przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy.

Nauczyciel powinien zaprezentować film z zakresu naturalnego podziału rodziny

pszczelej (rójki).

Nauczyciel powinien zaprezentować na foliogramach i planszach strukturę macierzaka

i rodziny powstałej z roju.

Nauczyciel powinien przeprowadzić analizę rozwoju i macierzaka i roju na podstawie

tekstu przewodniego.

Podczas wykonania ćwiczenia szczególną uwagę uczeń powinien zwrócić na negatywne

skutki rójki naturalnej w gospodarce pasiecznej.

Ć

wiczenie powinno być wykonywane w grupach 3–4-osobowych.

Sposób wykonania ćwiczenia

Uczeń powinien:

1) obejrzeć film z zakresu naturalnego podziału rodziny pszczelej (rójki),
2) obejrzeć foliogramy i plansze przedstawiające strukturę macierzaka i rodziny powstałej

z roju,

3) dokonać analizy rozwoju i dochodzenia do siły macierzaka na podstawie tekstu

przewodniego,

4) dokonać analizy rozwoju i dochodzenia do siły rodziny powstałej z roju na podstawie

tekstu przewodniego,

5) uzupełnić poniższą tabelę,

Macierzak

Rodzina powstała z roju

Wiek pszczół

Obecność /termin pojawienia
się nowej matki

Początek czerwienia matki

Masowy ubytek pszczół starych

Termin pojawienia się młodych
pszczół

Termin dojścia rodziny do siły

6) zaprezentować wyniki ćwiczenia.

Zalecane metody nauczania–uczenia się:

–

pokaz z objaśnieniem,

–

ć

wiczenia z tekstem.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

12

Ś

rodki dydaktyczne:

−

film,

−

foliogramy,

−

plansze,

−

tekst przewodni.

Ćwiczenie 2

Przyczyny powstawania nastroju rojowego.

Wskazówki do realizacji
Przed przystąpieniem do realizacji ćwiczenia nauczyciel powinien omówić zakres

i technikę wykonania ćwiczenia z uwzględnieniem przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy.

Nauczyciel powinien zaprezentować film z zakresu powstawania nastroju rojowego.
Nauczyciel powinien określić przyczyny powstawania nastroju rojowego, ich znaczenie

i wpływ na podstawie tekstu przewodniego.

Podczas wykonania ćwiczenia szczególną uwagę uczeń powinien zwrócić na czynniki

wzmacniające powstawanie nastroju rojowego.

Ć

wiczenie powinno być wykonywane w grupach 3–4-osobowych.

Sposób wykonania ćwiczenia

Uczeń powinien:

1) obejrzeć film z zakresu powstawania nastroju rojowego,
2) określić przyczyny powstawania nastroju rojowego,
3) poznać ich znaczenie i wpływ na powstawanie nastroju rojowego na podstawie tekstu

przewodniego,

4) uzupełnić poniższą tabelę,

Przyczyna powstawania
nastroju rojowego

Znaczenie i wpływ na powstawanie nastroju rojowego

1.

2.

3.

4.

5.

5) zaprezentować wyniki ćwiczenia.

Zalecane metody nauczania–uczenia się:

–

pokaz z objaśnieniem,

–

ć

wiczenia z tekstem.

Ś

rodki dydaktyczne:

–

film,

–

podręcznik,

–

tekst przewodni.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

13

5.2. Zapobieganie i likwidowanie nastroju rojowego

5.2.1. Ćwiczenia

Ćwiczenie 1

Likwidowanie nadprodukcji mleczka pszczelego w rodzinie pszczelej.

Wskazówki do realizacji:

Przed przystąpieniem do realizacji ćwiczenia nauczyciel powinien omówić zakres

i technikę wykonania ćwiczenia z uwzględnieniem przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy.

Nauczyciel powinien zaprezentować foliogramy i plansze przedstawiające metody

likwidacji nadprodukcji mleczka pszczelego.

Nauczyciel powinien zaprezentować zabieg likwidacji nadprodukcji mleczka

poszczególnymi metodami z wykorzystaniem odpowiedniego sprzętu.

Podczas wykonania ćwiczenia szczególną uwagę uczeń powinien zwrócić na rolę

mleczka pszczelego w powstawaniu nastroju rojowego.

Ć

wiczenie powinno być wykonywane w grupach 3–4-osobowych.

Sposób wykonania ćwiczenia

Uczeń powinien:

1) obejrzeć foliogramy i plansze przedstawiające metody likwidacji nadprodukcji mleczka

pszczelego,

2) dobrać metody zapobiegające nadprodukcji mleczka pszczelego,
3) scharakteryzować sposób przeprowadzenia zabiegu likwidacji nadprodukcji mleczka

z wykorzystaniem poszczególnych metod,

4) dobrać niezbędny sprzęt wykorzystywany w poszczególnych metodach,
5) uzupełnić wcześniej przygotowaną tabelę,

Likwidacja nadprodukcji mleczka pszczelego:

Metoda

Sprzęt

Sposób likwidacji

6) zaprezentować wyniki ćwiczenia.

Zalecane metody nauczania–uczenia się:

–

pokaz z objaśnieniem,

–

ć

wiczenia praktyczne.

Ś

rodki dydaktyczne:

−

foliogramy,

−

plansze,

−

podręcznik.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

14

Ćwiczenie 2

Zbieranie i osadzanie rojów.

Wskazówki do realizacji
Przed przystąpieniem do realizacji ćwiczenia nauczyciel powinien omówić zakres

i technikę wykonania ćwiczenia z uwzględnieniem przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy.

Nauczyciel powinien zaprezentować film z zakresu zbieranie i osadzanie rojów.
Nauczyciel powinien zaprezentować na foliogramach i planszach przedstawiające sprzęt

oraz technikę zbierania i osadzania roi.

Podczas wykonania ćwiczenia szczególną uwagę uczeń powinien zwrócić na zapewnienie

odpowiednich warunków do rozwoju nowo powstałej rodzinie pszczelej.

Ć

wiczenie powinno być wykonywane w grupach 3–4-osobowych.

Sposób wykonania ćwiczenia

Uczeń powinien:

1) obejrzeć film z zakresu zbieranie i osadzanie rojów.
2) obejrzeć foliogramy i plansze przedstawiające sprzęt oraz technikę zbierania i osadzania

roi,

3) zaplanować zabieg zbierania i osadzania roju,
4) wpisać do tabeli niezbędny sprzęt, technikę zbierania, osadzania oraz pielęgnowania roju,
5) uzupełnić poniższą tabelę,

Sprzęt

Technika zbierania /

osadzania

Pielęgnowanie roju.

z drzewa:

ze ściany:

Zbieranie roju :

z ziemi:

Osadzanie roju

6) zaprezentować wyniki ćwiczenia.

Zalecane metody nauczania–uczenia się:

–

pokaz z objaśnieniem,

–

ć

wiczenia praktyczne.

Ś

rodki dydaktyczne:

–

film,

–

foliogramy,

–

plansze,

–

sprzęt do zbierania i osadzania roi.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

15

5.3. Powiększanie pasieki

5.3.1. Ćwiczenia

Ćwiczenie 1

Tworzenie i pielęgnowanie odkładów.

Wskazówki do realizacji:

Przed przystąpieniem do realizacji ćwiczenia nauczyciel powinien omówić zakres

i technikę wykonania ćwiczenia z uwzględnieniem przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy.

Nauczyciel powinien zaprezentować foliogramy i plansze przedstawiające metody

tworzenia odkładów.

Nauczyciel powinien przestawić prezentację z zakresu tworzenia i pielęgnowania nowych

rodzin pszczelich.

Nauczyciel powinien zaprezentować plan tworzenia i pielęgnowania odkładów o różnej

sile.

Podczas wykonania ćwiczenia szczególną uwagę uczeń powinien zwrócić na zachowanie

prawidłowego ułożenia plastrów w nowo powstałej rodzinie.

Ć

wiczenie powinno być wykonywane w grupach 3–4-osobowych.

Sposób wykonania ćwiczenia

Uczeń powinien:

1) obejrzeć foliogramy i plansze przedstawiające metody tworzenia odkładów o różnej sile,
2) obejrzeć prezentację z zakresu tworzenia i pielęgnowania nowych rodzin pszczelich,
3) zaplanować tworzenie i pielęgnowanie odkładów o różnej sile,
4) uzupełnić wcześniej przygotowaną tabelę,

Odkład

Sposób tworzenia nowej rodziny

Pielęgnowanie utworzonej rodziny

trzyramkowy

ś

redni

silny

zbiorowy

5) zaprezentować wyniki.

Zalecane metody nauczania–uczenia się:

–

pokaz z objaśnieniem,

–

ć

wiczenia praktyczne.

Ś

rodki dydaktyczne:

−

foliogramy,

−

plansze,

−

prezentacja.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

16

Ćwiczenie 2

Opracowywanie planu powiększania pasieki.

Wskazówki do realizacji
Przed przystąpieniem do realizacji ćwiczenia nauczyciel powinien omówić zakres

i technikę wykonania ćwiczenia.

Nauczyciel powinien przedstawić prezentację z zakresu metod tworzenia nowych rodzin.
Nauczyciel powinien zaprezentować foliogramy i plansze przedstawiające opracowane

plany powiększania pasieki z uwzględnieniem bazy pożytkowej.

Podczas wykonania ćwiczenia szczególną uwagę uczeń powinien zwrócić na objawy

charakteryzujące jednostki chorobowe.

Ć

wiczenie powinno być wykonywane w grupach 3–4-osobowych.

Sposób wykonania ćwiczenia

Uczeń powinien:

1) obejrzeć prezentację z zakresu metod tworzenia nowych rodzin,
2) obejrzeć foliogramy i plansze przedstawiające opracowane plany powiększania pasieki

z uwzględnieniem bazy pożytkowej,

3) wybrać jedną z metod i opracować plan powiększania pasieki z 30 do 60 rodzin

pszczelich,

4) uzasadnić wybór,

PLAN POWIĘKSZANIA PASIEKI
Metoda tworzenia nowych rodzin:..................................................................
Termin powiększania pasieki od .................. do ...........................
Powiększenie pasieki o .............................% liczby pni.
Sprzęt potrzebny do przeprowadzenia zabiegu zwiększania liczby rodzin pszczelich
:...............................................................................................
Sposób przeprowadzenia zabiegu......................................................................
Jakość poddanych matek pszczelich..............................................................
Uzasadnienie wyboru metody............................................................................

5) zaprezentować wyniki.

Zalecane metody nauczania–uczenia się:

–

pokaz z objaśnieniem,

–

ć

wiczenia praktyczne.

Ś

rodki dydaktyczne:

–

prezentacja,

–

foliogramy,

–

plansze,

–

kalendarz kwitnienia roślin.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

17

6. EWALUACJA OSIĄGNIĘĆ UCZNIA

Przykłady narzędzi pomiaru dydaktycznego

TEST 1
Test dwustopniowy do jednostki modułowej

„Zapobieganie nastrojowi

rojowemu i rójce”

Test składa się z 20 zadań wielokrotnego wyboru, z których:

−

zadania 1, 2, 3, 5, 6, 7,14,15 ,16, 18, 19, 20 są z poziomu podstawowego,

−

zadania 4, 8, 9, 10, 11, 12, 13, 17 są z poziomu ponadpodstawowego.

Punktacja zadań: 0 lub 1 punkt

Za każdą prawidłową odpowiedź uczeń otrzymuje 1 punkt. Za złą odpowiedź lub jej brak

uczeń otrzymuje 0 punktów.

Proponuje się następujące normy wymagań – uczeń otrzyma następujące
oceny szkolne:

−

dopuszczający – za rozwiązanie co najmniej 10 zadań z poziomu podstawowego,

−

dostateczny – za rozwiązanie co najmniej 12 zadań z poziomu podstawowego,

−

dobry – za rozwiązanie 16 zadań, w tym co najmniej 4 z poziomu ponadpodstawowego,

−

bardzo dobry – za rozwiązanie 19 zadań, w tym co najmniej 7 z poziomu

ponadpodstawowego.

Klucz odpowiedzi: 1. a, 2. b, 3. c, 4. b, 5. d, 6. a, 7. a, 8. d, 9. c, 10. b, 11. a,

12. c, 13. b, 14. a, 15. b, 16. d, 17. d, 18. b, 19. b, 20. c.

Plan testu

Nr

zad.

Cel operacyjny

(mierzone osiągnięcia ucznia)

Kategoria

celu

Poziom

wymagań

Poprawna

odpowiedź

1

Zdefiniować pojęcie rójki

A

P

a

2.

Wskazać główny czynnik rojliwości
pszczół.

B

P

b

3. Określać stan rodziny

B

P

c

4.

Rozpoznawać objawy nastroju
rojowego.

C

PP

b

5.

Dobierać sprzęt do kontroli stanu
rodziny pszczelej.

D

P

d

6.

Określać przyczynę powstania trutówek
anatomicznych

B

P

a

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

18

7. Określać zachowanie rodziny pszczelej

B

P

a

8. Scharakteryzować rasy pszczół

C

PP

d

9.

Rozpoznawać objawy nastroju
rojowego.

C

PP

c

10. Zapobiegać przegrzaniu gniazda

C

PP

b

11. Zapobiegać nastrojowi rojowemu

C

PP

a

12.

Zaplanować postępowanie
z macierzakiem

D

PP

c

13. Zaplanować przewietrzenie gniazda

C

PP

b

14. Dobierać sprzęt do zbierania roi

B

P

a

15.

Określić formę tworzenia nowych
rodzin

A

P

b

16.

Określić przyczynę pojawienia się
matki trutowej

B

P

d

17. Scharakteryzować powstanie trutówek

C

PP

d

18. Rozpoznawać czerwienie trutówek

B

P

b

19. Określać sposób sporządzania notatek

B

P

b

20.

Zdefiniować kalendarz kwitnienia
roślin

A

P

c

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

19

Przebieg testowania

Instrukcja dla nauczyciela

1. Ustal z uczniami termin przeprowadzenia sprawdzianu z wyprzedzeniem co najmniej

jednotygodniowym.

2. Przygotuj odpowiednią liczbę testów.
3. zapewnij samodzielność podczas rozwiązywania zadań.
4. Przed rozpoczęciem testu przeczytaj uczniom instrukcję dla ucznia.
5. zapytaj, czy uczniowie wszystko zrozumieli. Wyjaśnij wątpliwości.
6. Nie przekraczaj przeznaczonego czasu na test

Instrukcja dla ucznia

1. Przeczytaj uważnie instrukcję.
2. Podpisz imieniem i nazwiskiem kartę odpowiedzi.
3. Zapoznaj się z zestawem zadań testowych.
4. Udzielaj odpowiedzi tylko na załączonej karcie odpowiedzi.
5. Test zawiera 20 zadań, w tym:

−

12 poziomu podstawowego,

−

8 poziomu ponadpodstawowego.

6. Do każdego pytania dołączone są 4 możliwości odpowiedzi. Tylko jedna jest prawdziwa.
7. Udzielaj odpowiedzi tylko na załączonej karcie odpowiedzi wstawiając w odpowiedniej

rubryce znak X. W przypadku pomyłki błędna odpowiedz należy zaznaczyć kółkiem,
a następnie ponownie zaznaczyć odpowiedz prawidłową.

8. Jeśli udzielenie odpowiedzi będzie ci sprawiało trudność, odłóż rozwiązanie tego zadania

na później i wróć do niego, kiedy zostanie ci wolny czas.

9. Na rozwiązanie testu masz 40 minut.

Powodzenia!

Materiały dla ucznia:

–

instrukcja,

–

zestaw zadań testowych,

–

karta odpowiedzi.

ZESTAW ZADAŃ TESTOWYCH

1. Naturalna formą podziału rodziny pszczelej jest

a) rójka.
b) nalot na matkę.
c) formowanie odkładu.
d) nalot na rodzinę słabą.

2. Głównym czynnikiem kształtującym stopień rojliwości jest

a) nadprodukcja miodu.
b) skłonność dziedziczna.
c) wzrost temperatury gniazda.
d) długość sezonu wegetacyjnego.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

20

3. Wyrojenie rodziny poprzedza

a) duża ilość pszczół lotnych.
b) zmniejszona ilość trutni.
c) nastrój rojowy.
d) brak matki.

4. Pierwszym objawem nastroju rojowego jest

a) wychów czerwiu trutowego.
b) pobielanie plastrów.
c) odbudowa węzy.
d) trutówki.

5. Do kontroli nastroju roboczego służy

a) wkładka dennicowa.
b) ramka hodowlana.
c) podkarmiaczka.
d) ramka pracy.

6. Bezpośrednią przyczyną pojawienia się trutówek anatomicznych jest

a) mleczko pszczele.
b) propolis.
c) pierzga.
d) miód.

7. Rodziny w nastroju rojowym

a) wychowują znaczne ilości trutni.
b) ograniczają wychów trutni.
c) wypędzają trutnie z gniazd.
d) wabią trutnie.

8. Największą skłonnością do rójki charakteryzuje się pszczoła

a) kaukaska.
b) włoska.
c) kraińska.
d) wrzosowa.

9. Sygnałem nastroju rojowego jest

a) zwiększona agresywność pszczół.
b) skłonność do rabowania.
c) zanik nastroju roboczego.
d) przejście pszczół do nadstawki.

10. Zapobieganie przegrzaniu gniazda polega na

a) regularnej wymianie matek.
b) przewietrzeniu gniazda.
c) wymianie czerwiu pomiędzy rodzinami.
d) skrapianiu uli wodą w godzinach południowych.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

21

11. Zastąpienie czerwiu krytego czerwiem otwartym w rodzinie prowadzi do

a) zahamowania nastroju rojowego.
b) spotęgowania nastroju rojowego.
c) odmłodzenia składu rodziny.
d) wywołania rójki.

12. Aby nie dopuścić do strat w produkcji miodu macierzak należy

a) zrobić zsypańca.
b) zasilić czerwiem otwartym.
c) połączyć rój z macierzakiem.
d) wzmocnić rodzinę przez ,,nalot” na macierzak.

13. Silne przewietrzenie gniazda polega na

a) ustawieniu rodziny w cieniu.
b) poddaniu korpusu z węzą.
c) wymianie dennic.
d) wywołaniu przeciągu.

14. Do zebrania roju niezbędne są

a) zmiotka pszczelarska, kapelusz, rojnica.
b) fajka do matek, lejek, ramka pracy.
c) klateczka do poddawania matek, izolator, ulik weselny.
d) inkubator, pomost do osadzania roi, rozpylacz do wody.

15. Odkład jest formą

a) wydzielania trutni.
b) tworzenia nowych rodzin.
c) zastąpienia rodzin słabych nowymi.
d) wychowu matek nieunasiennionych.

16. Matka trutowa pojawi się w rodzinie, gdy

a) pszczoły nie przyjęły nowej matki.
b) w rodzinie znajduje tylko węza trutową.
c) matka dokonała tylko jednego lotu godowego.
d) w zbiorniczku nasiennym wyczerpią się plemniki.

17. Trutówki to robotnice powstałe z jaj

a) zapłodnionych złożonych do miseczek matecznikowych.
b) niezapłodnionych złożonych do komórek roboczych.
c) niezapłodnionych złożonych do komórek trutowych.
d) zapłodnionych złożonych do komórek roboczych.

18. Czerwienie trutówek objawia się

a) nieregularnie ułożonym czerwiem roboczym.
b) nieregularnie ułożonym czerwiem trutowym.
c) regularnie ułożonym czerwiem.
d) brakiem czerwiu trutowego.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

22

19. Adnotacje dotyczące zmiany ilości plastrów w gnieździe podczas sezonu zapisywane

są w
a) zeszycie.
b) karcie ula.
c) tylnej ścianie ula.
d) wewnętrznej stronie daszka.

20. Chronologicznie ułożone terminy kwitnienia roślin tworzą kalendarz

a) biodynamiczny.
b) meteorologiczny.
c) fenologiczny.
d) agrotechniczny.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

23

KARTA ODPOWIEDZI

Imię i nazwisko..........................................................................................

Zapobieganie nastrojowi rojowemu i rójce

Zakreśl poprawną odpowiedź.

Nr

zadania

Odpowiedź

Punkty

1

a

b

c

d

2

a

b

c

d

3

a

b

c

d

4

a

b

c

d

5

a

b

c

d

6

a

b

c

d

7

a

b

c

d

8

a

b

c

d

9

a

b

c

d

10

a

b

c

d

11

a

b

c

d

12

a

b

c

d

13

a

b

c

d

14

a

b

c

d

15

a

b

c

d

16

a

b

c

d

17

a

b

c

d

18

a

b

c

d

19

a

b

c

d

20

a

b

c

d

Razem:

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

24

TEST

Test dwustopniowy do jednostki modułowej

„Zapobieganie nastrojowi

rojowemu i rójce”

Test składa się z 20 zadań wielokrotnego wyboru, z których:

−

zadania 1, 2, 3, 8, 10, 13,14,16, 17, 18, 19, 20 są z poziomu podstawowego,

−

zadania 4, 5, 6, 7, 9, 11, 12, 15 są z poziomu ponadpodstawowego.

Punktacja zadań: 0 lub 1 punkt

Za każdą prawidłową odpowiedź uczeń otrzymuje 1 punkt. Za złą odpowiedź lub jej brak

uczeń otrzymuje 0 punktów.

Proponuje się następujące normy wymagań – uczeń otrzyma następujące
oceny szkolne:

−

dopuszczający – za rozwiązanie co najmniej 10 zadań z poziomu podstawowego,

−

dostateczny – za rozwiązanie co najmniej 12 zadań z poziomu podstawowego,

−

dobry – za rozwiązanie 16 zadań, w tym co najmniej 4 z poziomu ponadpodstawowego,

−

bardzo dobry – za rozwiązanie 19 zadań, w tym co najmniej 7 z poziomu
ponadpodstawowego.

Klucz odpowiedzi: 1. a, 2. c, 3. b, 4. a, 5. d, 6. d, 7. b, 8. a, 9. b, 10. b, 11. c,

12. a, 13. c, 14. a, 15. b, 16. d, 17. c, 18. a, 19. b, 20. c.

Plan testu

Nr

zad.

Cel operacyjny

(mierzone osiągnięcia ucznia)

Kategoria

celu

Poziom

wymagań

Poprawna

odpowiedź

1

Określać przyczynę rójki

A

P

a

2

Okreslić znaczenie rójki

B

P

c

3. Określać rodzinę wyrojoną

B

P

b

4. Rozpoznawać stan rodziny

C

PP

a

5. Rozpoznawać mateczniki

B

PP

d

6.

Scharakteryzować powstawanie
trutówek anatomicznych

C

PP

d

7.

Scharakteryzować powstawanie
nastroju rojowego

B

PP

b

8.

Określić wielkość pożytku
rozwojowego

A

P

a

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

25

9.

Wskazywać sposób oddziaływania na
skłonności dziedziczne do rójki

C

PP

b

10. Określać zachowanie pszczół

B

P

b

11.

Charakteryzować utrzymanie
temperatury w gnieździe

D

PP

c

12.

Charakteryzować zabieg zmiany
warunków pożytkowych

C

PP

a

13. Określać termin rozrajania pasieki

B

P

c

14. Określać pokarm dla nowych rodzin

B

P

a

15. Zaplanować termin rozrajania pasieki

C

PP

b

16.

Określać przyczynę pojawienia się
matki trutowej w rodzinie pszczelej

B

P

d

17.

Określić warunki rozpoczęcia
czerwienia trutówek

B

P

c

18.

Zdefiniować kalendarz kwitnienia
roślin

A

P

a

19 Dobierać sprzęt pasieczny

B

P

b

20.

Określać powierzchnię ramek na 1 kg
pszczół

C

P

c

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

26

Przebieg testowania

Instrukcja dla nauczyciela

1

Ustal z uczniami termin przeprowadzenia sprawdzianu z wyprzedzeniem co najmniej
jednotygodniowym.

2

Przygotuj odpowiednią liczbę testów.

3

Zapewnij samodzielność podczas rozwiązywania zadań.

4

Przed rozpoczęciem testu przeczytaj uczniom instrukcję dla ucznia.

5

Zapytaj, czy uczniowie wszystko zrozumieli. Wyjaśnij wątpliwości.

6

Nie przekraczaj przeznaczonego czasu na test

Instrukcja dla ucznia

1. Przeczytaj uważnie instrukcję.
2. Podpisz imieniem i nazwiskiem kartę odpowiedzi.
3. Zapoznaj się z zestawem zadań testowych.
4. Udzielaj odpowiedzi tylko na załączonej karcie odpowiedzi.
5. Test zawiera 20 zadan, w tym:

−

12 poziomu podstawowego,

−

8 poziomu ponadpodstawowego.

6. Do każdego pytania dołączone są 4 możliwości odpowiedzi. Tylko jedna jest prawdziwa.
7. Udzielaj odpowiedzi tylko na załączonej karcie odpowiedzi wstawiając w odpowiedniej

rubryce znak X. W przypadku pomyłki błędna odpowiedz należy zaznaczyć kółkiem,
a następnie ponownie zaznaczyć odpowiedz prawidłową.

8. Jeśli udzielenie odpowiedzi będzie ci sprawiało trudność, odłóż rozwiązanie tego zadania

na później i wróć do niego, kiedy zostanie ci wolny czas.

9. Na rozwiązanie testu masz 40 minut.

Powodzenia!

Materiały dla ucznia:

–

instrukcja,

–

zestaw zadań testowych,

–

karta odpowiedzi.

ZESTAW ZADAŃ TESTOWYCH

1. Skłonność rodzin do rójki jest

a) cechą dziedziczną.
b) nabytym zachowaniem pszczół.
c) reakcją na obfite źródło pożytku.
d) reakcją na stres spowodowaną obecnością innych rodzin.

2. Rójka w nowoczesnej gospodarce pasiecznej

a) wpływa na wzrost wydajności miodowej.
b) jest pożądaną cechą odmładzania stanu rodzin.
c) zwiększa pracochłonność obsługi pasieki.
d) jest najtańszym sposobem powiększania pasieki.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

27

3. Rodzina z której wyszła rójka to

a) pierwak.
b) macierzak.
c) śpiewak.
d) rojniak.

4. Zaczerwione miseczki matecznikowe świadczą o

a) wejściu rodziny w nastrój rojowy.
b) zwiększonym czerwieniu matki.
c) braku innych komórek do zaczerwienia.
d) braku matki.

5. Na zdjęciu przedstawiono mateczniki

a) na cicha wymianę.
b) ratunkowe.
c) hodowlane.
d) rojowe.

6. Powstawaniu trutówek anatomicznych sprzyja

a) ciasnota gniazda.
b) dorastanie młodych pszczół.
c) duża powierzchnia do czerwienia.
d) nadprodukcja mleczka pszczelego.

7. Głównym czynnikiem kształtowania stopnia rojliwości jest

a) niedobór substancji matecznej.
b) skłonność dziedziczna.
c) nadprodukcja mleczka.
d) układ pożytków.

8. Powstawaniu nastroju rojowego sprzyja pożytek rozwojowy wynoszący dziennie

a) 0,5 kg.
b) 1,0 kg.
c) 1,5 kg.
d) 2,0 kg.

9. Na obniżenie dziedzicznej skłonności do rójki oddziałuje się poprzez

a) pułapki na roje.
b) wymianę matek.
c) zimowanie słabych rodzin.
d) ograniczenie wychowu trutni.

10. Poszerzenie gniazd węzą prowadzi do

a) zwiększonego wychowu trutni.
b) zatrudnienia młodych pszczół.
c) zaprzestania lotów zbieraczek.
d) wykonywania tańca ,,radości”.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

28

11. Pszczoły regulują temperaturę gniazda poprzez

a) zapewnienie ciągłości czerwienia.
b) wczesne rozpoczęcie lotów zbieraczek.
c) znoszenie i odparowanie wody.
d) zwiększenie intensywności budowy ramki pracy.

12. Gwałtowna zmiana warunków pożytkowych jest zabiegiem

a) zwalczania nastroju rojowego.
b) odmładzania składu rodziny.
c) utrzymania wartościowych rodzin ojcowskich.
d) ograniczenia matek w czerwieniu.

13. Najlepszym terminem rozrajania rodzin jest okres

a) poprzedzający pojawienie się trutni.
b) pobielania komórek.
c) intensywnego rozwoju rodzin.
d) wypędzania trutni z rodzin.

14 Nowo utworzonym rodzinom trzeba zapewnić dopływ

a) nektaru i pyłku.
b) wody i pyłku.
c) ciasta miodowo-pyłkowego.
d) ciasta cukrowo-miodowego.

15 W przypadku obfitego pożytku towarowego z rzepaku, do podziału pasieki należy

przystąpić
a) po przekwitnięciu rzepaku.
b) przed kwitnieniem rzepaku.
c) w połowie kwitnienia rzepaku.
d) w pierwszej dekadzie kwitnienia rzepaku.

16 Matka trutowa pojawia się w rodzinie wskutek

a) braku trutni.
b) powstania nastroju rojowego.
c) braku mleczka pszczelego.
d) czerwienia nieunasiennionej matki.

17 W skutek długiego osierocenia oraz braku czerwiu otwartego, zaczynają czerwić

a) matki strutowiałe.
b) trutówki anatomiczne.
c) trutówki fizjologiczne.
d) matki nieunasiennione.

18 Kalendarz fenologiczny stanowi zapis informacji dotyczących

a) kwitnienia roślin.
b) okresu wychowu trutni.
c) terminów występowania rójki.
d) dopuszczonych w pszczelarstwie środków chemicznych.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

29

19. Nieprzydatnym narzędziem podczas zbierania i osadzania roi jest

a) rojnica.
b) przegonka.
c) siatka ochronna.
d) pomost do osadzania roi.

20. Osadzając rój należy zapewnić odpowiednią przestrzeń gniazda. Na każdy kg pszczół

powinno przypadać odpowiednia powierzchnia ramek
a) 10 dm

2

.

b) 20 dm

2

.

c) 30 dm

2

.

d) 40 dm

2

.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

30

KARTA ODPOWIEDZI

Imię i nazwisko..........................................................................................

Zapobieganie nastrojowi rojowemu i rójce

Zakreśl poprawną odpowiedź.

Nr

zadania

Odpowiedź

Punkty

1

a

b

c

d

2

a

b

c

d

3

a

b

c

d

4

a

b

c

d

5

a

b

c

d

6

a

b

c

d

7

a

b

c

d

8

a

b

c

d

9

a

b

c

d

10

a

b

c

d

11

a

b

c

d

12

a

b

c

d

13

a

b

c

d

14

a

b

c

d

15

a

b

c

d

16

a

b

c

d

17

a

b

c

d

18

a

b

c

d

19

a

b

c

d

20

a

b

c

d

Razem:

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

31

7. LITERATURA

1. Bornus, L (red.): Encyklopedia Pszczelarska. Państwowe Wydawnictwo Rolnicze

i Leśne, Warszawa 1989

2. Makowicz J.: Pasieka wędrowna. PWRiL, Warszawa 1983
3. Marcinkowski J.: Jak prawidłowo prowadzić pasiekę. „Sądecki Bartnik”, Nowy Sącz 1997
4. Ostrowska W.: Gospodarka pasieczna. PWRiL oraz „Sądecki Bartnik”, Warszawa, Nowy

Sącz 1998

5. Pałach S.: Kodeks dobrej praktyki produkcyjnej w pszczelarstwie. PZP, Warszawa 2005
6. Prabucki J. (red.): Pszczelnictwo. Albatros, Szczecin 1998
7. Hodowla pszczół (praca zbiorowa). PWRiL, Warszawa 1996
8. Skowronek W.: Rasy pszczoły miodnej. ISiK, Puławy 1997