Małgorzata Morozewicz

Konsultacja merytoryczna i pedagogiczna: dr Tomasz Sosnowski

Wydział Pedagogiki i Psychologii, Uniwersytet w Białymstoku

„BYŁ SOBIE WILK...”

Scenariusze zajęć dotyczące bioróżnorodności

przygotowane w ramach projektu:

Podlaska Akademia Przyrody

Małgorzata Morozewicz

Konsultacja merytoryczna i pedagogiczna: dr Tomasz Sosnowski

Wydział Pedagogiki i Psychologii, Uniwersytet w Białymstoku

„BYŁ SOBIE WILK...”

Scenariusze zajęć dotyczące bioróżnorodności

przygotowane w ramach projektu:

Podlaska Akademia Przyrody

Projekt „Podlaska Akademia Przyrody” korzysta
z dofinansowania w kwocie 452 628,00 PLN pochodzącego
z Islandii, Liechtensteinu i Norwegii w ramach funduszy EOG.

HONOROWY PATRONAT nad projektem objął
Podlaski Kurator Oświaty

LIDER:
Polskie Stowarzyszenie Doradcze i Konsultingowe,
ul. Rynek Kościuszki 2, 15-091 Białystok
tel./fax [phone]
e-mail: [e-mail]

PARTNER:
Towarzystwo Amicus,
ul. Brukowa 28 lok. 8, 15-889 Białystok
tel./fax [phone]
e-mail: [e-mail]

Białystok 2014

ISBN: 978-83-940838-3-0

Scenariusze zajęć szkolnych

dotyczące bioróżnorodności

przygotowane w ramach projektu:

Podlaska Akademia Przyrody

„Życiodajna woda”

Scenariusz zajęć szkolnych pod hasłem:

„Życiodajna woda”

Przewidziany czas realizacji zajęć: 2 godziny lekcyjne.

Wiek dzieci: 7–9 lat.

Miejsce zajęć: sala szkolna.

Problem: znaczenie lasu dla lokalnego ekosystemu z uwzględnieniem zwiększenia akceptowalności wilka

oraz podniesienie świadomości dzieci na temat bioróżnorodności.

Cele ogólne:

– rozbudzanie ciekawości przyrodniczej,

– poznanie miejsca życia wilka,

– rozwijanie sprawności manualnej dzieci,

–

rozwijanie spostrzegawczości,

–

wdrażanie do pracy w grupie i zespole,

–

kształtowanie umiejętności aktywnego słuchania,

–

doskonalenie koncentracji uwagi,

– ukazanie niebezpieczeństw zagrażających środowisku w wyniku niewłaściwej gospodarki

człowieka,

– poszukiwanie przez dzieci możliwości zapobiegania zagrożeniom,

– rozwijanie postawy proekologicznej,

– budzenie zainteresowania otaczającym światem przyrody,

– poszerzanie zasobu słownictwa dzieci o nowe słowo: „ekologia”,

– uwrażliwienie na piękno przyrody poprzez pogłębianie przeżyć dziecięcych,

– budzenie wrażliwości na dobro i zło w postępowaniu człowieka.

Cele operacyjne:
Dziecko:

– wie, że woda gwarantuje życie,

– rozumie konieczność jej oszczędzania,

– potrafi udzielać odpowiedzi na pytania otwarte,

– wie, że woda występuje w trzech stanach skupienia,

– potrafi analizować zaobserwowane zjawiska,

– potrafi wskazać las jako środowisko życia wilka,

– rozumie stałość obiegu wody w przyrodzie,

– utrwali zasadę picia wody wyłącznie przegotowanej

– motywuje się do prowadzenia systematycznej obserwacji

– pozna w zabawie właściwości wody,

– rozumie znaczenie wody dla ludzi, zwierząt i roślin,

– wie, że bez wody nie mogłoby istnieć życie na Ziemi,

– potrafi ułożyć puzzle sylabowe i odczytać hasło,

– poszerza swoje wiadomości na temat zagrożeń, które negatywnie wpływają na środowisko,

– wie, do czego prowadzi niewłaściwa gospodarka człowieka,

– podejmuje działania proekologiczne.

Metody pracy:

– czynna: samodzielnych doświadczeń, zadań stawianych dzieciom,

– słowna: rozmowa, wypowiedzi dzieci,

– oglądowa: ilustracje, obserwacja przedmiotów.

Środki dydaktyczne:

• fragment książki pt. „Wilk i Czerwony Kapturek” T. Matuszkiewicz dotyczący znaczenia lasu

dla lokalnego ekosystemu, uwzględniający podniesienie poziomu akceptowalności wilka oraz

świadomości dziecięcej dotyczącej bioróżnorodności;

• „Bariera z tkaniny”:

– doświadczenie nr 1: słoiki lub zlewki, gumki recepturki, chusteczki, „Co pływa, nie tonie”;

– doświadczenie nr 2: moneta, gwóźdź, klucz, ołówek, spinacz biurowy, klocek plastikowy, skorupki

orzecha, piórko, piłeczka, styropian, miski z wodą, szklanka, igła, plastelina;

• „Magiczny ziemniak”:

– doświadczenie nr 3: plastry ziemniaka, woda, sól, szklanki lub zlewki;

• „Życie w kropli wody” – praca z mikroskopem, mikroskop, szkiełka podstawowe, woda ze zbiornika

wodnego, woda z kranu, instrukcja – karta pracy nr 1, zakraplacz;

• „Krążąca kropelka” – karta pracy nr 2;

• „Woda” – T. Ferenc;

• „Ratujmy wodę” – karta pracy nr 3;

• „Ślubowanie” – karta pracy nr 4.

Faza wstępna zajęć:
1. Nauczycielka czyta dzieciom fragment książki pt. „Wilk i Czerwony Kapturek” T. Matuszkiewicz

i następnie prosi o opowiedzenie treści usłyszanego fragmentu: czego on dotyczy?, jakie występują

postacie?, czym się zajmują?

Następnego dnia Czerwony Kapturek wstał z łóżka wcześnie rano, włożył swoją czerwoną bluzę z kapturem

i przy śniadaniu zapytał tatę:

– Pomógłbyś mi posprzątać las?

Tata tylko uśmiechnął się, mrugnął do synka okiem i chwilę potem wędrowali razem leśną ścieżką. Porozrzu-

cane wszędzie papierki, puszki i butelki zbierali do worków na śmieci.

Las powoli nabierał barw i wkrótce wróciły do niego ptaki i zwierzęta. Znów było jak dawniej.

Pojawiła się także wilcza rodzina, a Czerwony Kapturek miał nowego przyjaciela – wilka. Spotykali się

codziennie na leśnej polanie. Na powitanie wilk merdał ogonem i lizał chłopca po dłoni, a on drapał wilka za

uchem. Potem biegali razem po lesie, aż do utraty tchu – mały człowiek i zwierzę.

Mijały lata. Kuba z chłopca wyrósł na mężczyznę i stał się Jakubem. Swoją czerwoną bluzę z kapturem za-

mienił na zielony mundur i czapkę leśniczego. Leśniczy to ktoś, kto dba o las. To strażnik lasu, który pilnuje,

by nikt w nim nie śmiecił, nie niszczył krzewów, nie wycinał drzew, nie rozpalał ognisk poza wyznaczonymi

miejscami, nie straszył ptaków i zwierząt, a także nie zastawiał na nie pułapek.

Leśniczy Jakub, dawno temu zwany Czerwonym Kapturkiem, zamieszkał w starym domku swojej babci za

lasem. Każdego dnia odkrywa tajemnice roślin i zwierząt, i chętnie opowiada o nich dzieciom.

Wspomina, jak kiedyś z lasu zniknęły kolory i uciekły wszystkie zwierzęta. Opowiada też o tym, jak wykopał

dół w lesie, by złapać wilka i sam do niego wpadł, a wilk go z niego wydostał.

Zastanawia się potem, czy dzieci w szkołach i przedszkolach wierzą w tę jego opowieść. Wierzą, czy nie – na

pewno wiele się z niej nauczą.

Rozwinięcie zajęć:
2. „Zagadki słuchowe o wodzie” – płyta CD (5 minut)

Dzieci siedzą w kręgu i słuchają z płyty CD z odgłosami wody: padający deszcz, szum morza, kapiąca

woda, wodospad, ulewa itd. Odgadują, jaki to odgłos wody, głośno odpowiadając.

3. „Woda – z czym ci się kojarzy?” – zagadki słowne (5–7 minut)

Dzieci, dalej siedząc w kręgu, kolejno podają swoje skojarzenia. Starają się nie powtarzać wypowiedzi

kolegów.

4. „Doświadczenia z wodą” – zasady obowiązujące podczas przeprowadzenia doświadczeń w grupach

(2–3 minuty):

• uważne słuchanie poleceń nauczyciela,

• postępowanie zgodne z instruktażem lub instrukcją pisemną,

• zachowanie szczególnej ostrożności,

• zgodna współpraca w grupie.

5. „Bariera z tkaniny” – doświadczenie nr 1 (5 minut)

Nauczyciel dzieli dzieci na 5 grup 3–4-osobowych. Do słoika nalewamy wodę, na wierzch za pomocą

gumki recepturki nakładamy zwilżoną chusteczkę z materiału.

Dzieci obserwują, że po odwróceniu słoika dnem do góry woda nie wylewa się.

Wniosek: Nacisk powietrza na materiał od dołu nie pozwala mu się oderwać – ciśnienie atmosferyczne

działa!

6. „Co pływa nie tonie” – doświadczenie nr 2 (15 minut)

Do miski z wodą wrzucamy różne przedmioty: ołówek, kamień, monetę, gwóźdź, spinacz biurowy, klucz,

klocek plastikowy. Dzieci obserwują, co się dzieje. Następnie wrzucają styropian, skorupki orzecha,

piórko, piłeczkę ping-pongową.

Toną: moneta, gwóźdź, klucz – czyli rzeczy wykonane z metalu.

Pływają: ołówek, spinacz biurowy, klocek plastikowy, skorupki orzecha, piórko, piłeczka, styropian.

• Następnie nauczyciel prosi dziecko, aby wrzuciło kulkę plastelinową, a potem ją rozpłaszcza,

tworząc z niej łódkę, i kładzie na wodzie. Nie tonie!

• Nauczyciel napełnia po brzegi szklankę wodą i kładzie na nią igłę. Nie można zanurzyć końca igły,

gdyż utonie – musi być idealnie poziomo, wtedy unosi się na powierzchni.

7. „Magiczny ziemniak” – doświadczenie nr 3 (5–7 minut)

Dzieci przygotowują 2 szklanki z wodą: w jednej woda z solą, w drugiej bez soli. W każdej umieszczają

plaster ziemniaka. Dzieci obserwują, że w szklance z solą ziemniak pływa, bez soli – tonie.

Wniosek: Woda słona ma większy ciężar niż słodka, dlatego w niej wszystko pływa lepiej.

8. „Życie w kropli wody” – praca z mikroskopem (15–20 minut)

Nauczyciel pomaga uczniom w pracy z mikroskopem; uczniowie wykonują dwa preparaty:

• preparat nr 1 – kropla wody z kranu,

• preparat nr 2 – kropla wody z rzeki, jeziora, stawu lub innego zbiornika wodnego.

Uczniowie zgodnie z instrukcją oglądają preparaty.

Wniosek: W preparacie nr 1 nic nie widać (mogą być widoczne bąbelki powietrza), w nr 2 widać

organizmy mikroskopijne – pierwotniaki.

Nauczyciel mówi, że organizmy te wywołują zatrucia pokarmowe.

Wniosek: Należy pić wodę przegotowaną.

Instrukcja mikroskopowania – karta pracy nr 1

1. Umieszczamy preparat na stoliku, tak aby przedmiot znalazł się na środku otworu stolika.

2. Obniżamy tubus maksymalnie, uważając, by nie rozgnieść preparatu.

3. Patrzymy lewym okiem w okular i kręcimy powoli śrubą mikrometryczną w celu uzyskania ostrego

obrazu. Obserwacje zaczynamy od najmniejszego powiększenia.

4. Aby zobaczyć więcej szczegółów, nastawiamy większe powiększenie, przekręcając rewolwerem.

5. Po skończonej obserwacji przestawiamy obiektyw na małe powiększenie.

9. „Krążąca kropelka” – karta pracy nr 2 (10 minut)

Uczniowie dostają kartę pracy przedstawiającą obieg wody w przyrodzie, kolorują na każdej kropelkę

wody na niebiesko.

10. „Woda” – T. Ferenc (5 minut)

Nauczyciel czyta dzieciom wiersz.

11. „Ratujmy wodę” – karta pracy nr 3 (5–7 minut)

Po przeczytaniu wiersza uczniowie wyciągają wniosek, że o wodę należy dbać. Dzieci przedstawiają za

pomocą rysunków poniższe czynności:

– myjąc zęby, zakręcaj kran,

– weź prysznic zamiast kąpieli w wannie,

– sprawdź, czy woda nie kapie z kranu,

– racjonalnie używaj środków do mycia naczyń itd.

12. „Ślubowanie” – karta pracy nr 4 (3 minuty)

Dzieci składają ślubowanie „Przyjaciela wody”:

ŚLUBUJĘ UROCZYŚCIE,

ŻE ZAWSZE BĘDĘ PRZYJACIELEM WODY.

BĘDĘ OSZCZĘDNIE Z NIEJ KORZYSTAĆ,

NIE BĘDĘ BEZMYŚLNIE JEJ WYLEWAĆ.

PRZYRZEKAM!

Zakończenie:

Nauczyciel prosi dzieci, aby opowiedziały, o czym były dzisiejsze zajęcia i co najbardziej im się spodobało.

Odpowiadają na pytania:

1. Skraplanie jest to…?

2. Oszczędzanie jest to…?

3. Na zajęciach najbardziej podobało mi się…?

4. Dzisiaj zaskoczyło mnie…?

Bibliografia:
1. B. Montana: Woda, nie wystarczy żeby żyć, ale bez niej żyć się nie da, Warszawa 2000.

2. K. J. Dąbrowski: Barwy twojego zdrowia, Ełk 2002.

3. H. Okarma: Wilk–monografia przyrodniczo–łowiecka, Białowieża 1992.

4. J. Dołkin: Zielony Ekran– program filmowej edukacji ekologicznej, Białystok 2000.

Aneks:

„Instrukcja mikroskopowania” – karta pracy nr 1

1. Umieszczamy preparat na stoliku, tak aby przedmiot znalazł się na środku otworu stolika.

2. Obniżamy tubus maksymalnie, uważając, by nie rozgnieść preparatu.

3. Patrzymy lewym okiem w okular i kręcimy powoli śrubą mikrometryczną w celu uzyskania ostrego

obrazu. Obserwacje zaczynamy od najmniejszego powiększenia.

4. Aby zobaczyć więcej szczegółów, nastawiamy większe powiększenie, przekręcając rewolwerem.

5. Po skończonej obserwacji przestawiamy obiektyw na małe powiększenie.

„Krążąca kropelka” – karta pracy nr 2

Uczniowie dostają kartę pracy przedstawiającą obieg wody w przyrodzie, kolorują na każdej kropelkę

wody na niebiesko.

„Woda” – T. Ferenc

Nauczyciel czyta dzieciom wiersz.

„Ratujmy wodę” – karta pracy nr 3

Po przeczytaniu wiersza uczniowie wyciągają wniosek, że o wodę należy dbać. Dzieci przedstawiają

za pomocą rysunków poniższe czynności:

– myjąc zęby, zakręcaj kran,

– weź prysznic zamiast kąpieli w wannie,

– sprawdź, czy woda nie kapie z kranu,

– racjonalnie używaj środków do mycia naczyń itd.

„Ślubowanie” – karta pracy nr 4

Dyplomy „Przyjaciela wody” z tekstem ślubowania:

ŚLUBUJĘ UROCZYŚCIE,

ŻE ZAWSZE BĘDĘ PRZYJACIELEM WODY.

BĘDĘ OSZCZĘDNIE Z NIEJ KORZYSTAĆ,

NIE BĘDĘ BEZMYŚLNIE JEJ WYLEWAĆ.

PRZYRZEKAM!