Higiena
„
Środowisko bytowania -woda,
powietrze, gleba ”
Wybrane materiały dla studentów
Dr inż. Irena Kosińska
Zakład Higieny, IMS AM.
Higiena
„
Środowisko bytowania -woda,
powietrze, gleba ”
Wybrane materiały dla studentów
Dr inż. Irena Kosińska
Zakład Higieny, IMS AM.
Źródła zanieczyszczeń powietrza
• zakłady energetyczne (elektrownie i elektrociepłownie
• zakłady przemysłowe
• kotłownie komunalne
• paleniska indywidualne (domowe)
• środki transportu
• źródła wtórne powstałe w wyniku wydalania oraz utylizacji
ścieków i odpadów (np. hałdy, wysypiska)
• rolnictwo (rozsiewanie nawozów sztucznych, stosowanie
środków ochrony roślin)
• przemiany i reakcje chemiczne zachodzące w
zanieczyszczonej atmosferze
• źródła naturalne (np. pożary lasów, burze pyłowe, pyły
kosmiczne)
Zanieczyszczenie powietrza - monitoring
• Emisja gazów cieplarnianych (dwutlenek
węgla, metan, podtlenek azotu,
chlorowcowęglowodory: HFC
s
, PFC
s
oraz
sześciofluorek siarki SF
6
.
• Emisja trwałych zanieczyszczeń organicznych
(TZO) - dioksyny, furany, WWA (4 węglowodory w
tym benzo(a)piren)
• Pomiar emisji oparty na systemie pomiarów w
systemie CORINAR (CO-oRdination d’INformation
Environmentale AIR emissions inventory) w
ramach EEA - Europejskiej Agencji Środowiska:
dwutlenek siarki, tlenki azotu, tlenek węgla,
niemetanowe lotne związki organiczne,
amoniak oraz pyły
Emisja zanieczyszczeń ze środków
transportu
w procentach [%]
•
dwutlenek węgla
96.54
•
metan 0.015
•
podtlenek azotu 0.0064
•
tlenek węgla
2.14
• niemetanowe lotne związki organiczne
0.4
•
tlenki azotu
0.81
•
cząstki stałe 0.05
•
dwutlenek siarki
0.02
•
ołów
0.0001
Pył zawieszony
(Suspended Particulate Matter - SPM)
• Istnieje istotna zależność między
koncentracją pyłu zawieszonego (SPM)
a współczynnikiem umieralności i
zachorowalności
• Wpływ na zdrowie zależy od rozmiaru
cząstek, koncentracji i i waha się wg
zmian PM
10
i PM
2.5.
Podział pyłów
• Pyły o działaniu drażniącym (cząstki węgla, żelaza,
karaborundu, szkła, aluminium, związków baru)
• Pyły o działaniu zwłókniającym (ziarna krystalicznej
krzemionki, niektóre krzemiany (azbest, talk, kaolin,
szpat polny, pył rud żelaznych i z kopalni węglowych).
• Pyły o działaniu alergizującym (pyły pochodzenia
roślinnego, zwierzęcego i niektóre pochodzenia
chemicznego (leki, metale: arsen, miedź, cynk, chrom)
• Pyły o działaniu kancerogennym (azbest, minerały
azbestopodobne, sztuczne włókna mineralne) oraz pyły
zawierające krystaliczne odmiany dwutlenku krzemu.
Wpływ smogu
fotochemicznego na
zdrowie ludzi
Ozon – mechanizm działania toksycznego:
• Powoduje uszkodzenie błon komórkowych
wskutek tworzenia nadtlenku wodoru
oraz któtkołańcuchowych aldehydów (np..
Aldehydu malonowego)
• Jest inhibitorem enzymów
wewnątrzkomórkowych, zmniejsza
oddychania mitochondriów oraz
aktywność enzymów mikrosomalnych
Ozon – mechanizm działania toksycznego
cd.:
• Działa drażniąco w stężeniu
0.2μg/dm3 powietrza wywołując:
- kaszel,
- senność
- bóle głowy
- spadek ciśnienia krwi
Zgon występuje w wyniku obrzęku płuc
Ozon – zatrucie
przewlekłe
• Złe samopoczucie
• Wzmożona pobudliwość
• Zmęczenie, ból głowy
• Pieczenie oczu
• Podrażnienie błon śluzowych
• Zaburzenia czynnościowe układu oddechowego
(m.in.. Zmniejszenie pojemności życiowej płuc)
• Długotrwałe narażenie - zwłóknienie tkanki
płucnej
• Ozon zmniejsza zdolność fagocytozy mikrofagów
w płucach
Ozon – wartości biologiczne i
toksyczne
• NDS (Najwyższe Dopuszczalne
Stężenie) – miejsca pracy: 0.1mg/m
3
• NDSCh – 0.6mg/m
3
• W powietrzu atmosferycznym
- 100μg/m
3
(stężenie 30 minutowe)
- 30μg/m
3
(steżenie średniodobowe)
Ozon w atmosferze
• Ozon troposferyczny (przyziemny) -
traktowany jako zanieczyszczenie
• Ozon stratosferyczny - chroni
ziemię przed nadmiarem
promieniowania ultrafioletowego
UV
B
Na podstawie wielu badań przeprowadzonych w różnych
zbiorowościach zdołano określić stany, których zwiększone
występowanie lub nasilenie objawów chorobowych można
przypisywać czynnikom szkodliwym występującym w
środowisku:
[za IMP w Łodzi, wg N.Szeszeni-Dąbrowskiej, 2001]
• 1. Niska masa urodzeniowa noworodków
• 2. Wady wrodzone
• 3. Poronienia samoistne
• 4. Choroby układu oddechowego u dzieci
• 5. Białaczki u dzieci
• 6. Ostra białaczka granulocytowa u dorosłych
• 7. Anemia apłastyczna
• 8. Astma u dzieci
• 9. Zapalenie skóry i dermatozy
• 10. Rak skóry
• 11. Czerniak złośliwy
• 12. Rak płuc (wśród niepalących)
• 13. Rak pęcherza moczowego (u osób niepalących)
• 14. Pierwotny rak wątroby (u osób niepalących)
Powietrze wewnętrzne
Średni czas przebywania człowieka
w różnego rodzaju pomieszczeniach
(wg WHO, 1989)
Rodzaj pomieszczeń Ekspozycja
[godz./dobę]
Domy mieszkalne 14 (58%)
Biura 7 (29%)
Budynki użyteczności publicznej 1 (4%)
Szkoły 6 (25%)
Transport i pow. zewnętrzne 2 (8%)
Źródła zanieczyszczenia powietrza
wewnętrznego
1. Budynek (konstrukcja, materiały wykończeniowe i
urządzenia techniczne)
2. Systemy ogrzewania korzystające z procesów
otwartego spalania (piece na paliwa stałe i gazowe,
gazowe podgrzewacze ciepłej wody, kominki);
3. Wyposażenie wnętrza (meble, tapety, firanki,
wykładziny oraz przedmioty codziennego użytku);
4. Działalność użytkowników (obecność osób,
zwierząt; czynności i prace domowe - gotowanie,
pranie, suszenie, kąpiel i t p.; sprzątanie,
konserwacja środki czystości, dezynsekcja,
substancje zapachowe; praca i hobby - komputer,
drukarka, farby, rozcieńczalniki itp.);
5. Powietrze dopływające z zewnątrz
(zanieczyszczone dwutlenkiem siarki, tlenkami
azotu, pyłami przemysłowymi, tlenkiem węgla,
ozonem, pyłkami i zarodnikami roślin,
drobnoustrojami itp.);
6. Radon przenikający z gleby
Powietrze pomieszczeń winno być
analizowane pod kątem zawartości
• Substancji chemicznych
• Hałasu
• Promieniowania jonizującego
• Mikroflory
Tlenek węgla - skutki
uboczne
Uszkadza w pierwszym rzędzie
narządy i tkanki najbardziej
wrażliwe na niedotlenienie:
• układ sercowo-naczyniowy
• ośrodkowy układ nerwowy
Dwutlenek węgla w
pomieszczeniach
• 0.1% (1000ppm) górna granica świeżości
powietrza wg WHO
• 0.5% - najwyższe dopuszczalne stężenie
8-h dla środowiska pracy
• 1% - lekki wzrost częstości oddychania
• 2% pogłębiony oddech i wzrost
częstości oddychania o 50%, ekspozycja
przez kilka godzin powoduje ból głowy i
uczucie zatrucia
Dwutlenek węgla - skutki
uboczne
• 3% utrudnione oddychanie, wzrost
częstości oddychania ok.. dwukrotny,
osłabienie słuchu połączone z bólem głowy,
wzrost ciśnienia krwi i częstotliwości pulsu
• 4-5% wyraźnie pogłębiony oddech,
czterokrotny wzrost częstości
oddychania.Po ok.. 30 min mogą
pojawić się wyraźne odczucia
braku swobody oddychania
Dwutlenek węgla - skutki
uboczne
• 5-10% - dwutlenek węgla przybiera
charakterystyczny zapach wody sodowej,
oddychanie wymaga zwiększonego wysiłku,
ból głowy, zaburzenia widzenia, dzwonienie
w uszach. Krańcowy efekt - utrata
przytomności po kilku minutach ekspozycji
• powyżej 10% - utrata przytomności,
przedłużająca ekspozycja prowadzi do śmierci
Tlenek węgla CO
• CO + hemoglobina=
karboksyhemoglobina (COHb)
• powinowactwo COHb 200x większe niż
hemoglobiny do tlenu
• narażenie (pracownicy garaży, policja
drogowa, taksówkarze, palenie tytoniu)
• powietrze wewnątrz pomieszczeń (termy
gazowe, piece itp.. w przypadku
nieprawidłowej wentylacji)
Tlenek węgla - skutki
uboczne
• Inhalacja niskimi stężeniami CO może
wywołać objawy kliniczne
przejawiające się spadkiem pojemności
tlenowej krwinek czerwonych
• u zdrowych ludzi poziom COHb nie
przekracza 0.5%, wzrasta do 50% przy
wdychaniu powietrza o stężeniu CO
równym 0.08%
Tlenek węgla - skutki
uboczne
50% poziom COHb może wywołać:
• zaburzenia pracy serca
• układu krążenia
• nasilone zaburzenia oddechu
• śpiączkę
Tlenek węgla - skutki
uboczne
CO niskie stężenia w powietrzu:
• ucisk w okolicy czołowej
• lekkie bóle głowy,
• duszność wysiłkowa
CO wzrost stężenia w powietrzu:
• coraz silniejsze bóle głowy
• nudności, mroczki, zaburzenia równowagi
• postępujące zatrucie prowadzi do śmierci
Tlenek węgla - skutki
uboczne
• U dzieci, których matki przeszły
zatrucie CO w czasie ciąży obserwuje
się powikłania neurologiczne w postaci
zaniku mózgu, drgawek, zaburzeń
rozwoju umysłowego oraz zaburzeń
psychosomatycznych
• Zatrucie CO u mężczyzn powoduje
zaburzenia procesu tworzenia się
plemników
Kategorie zagrożeń określające stopień
prawdopodobnego ryzyka zdrowotnego
pomieszczeń
•
A. Zagrożenie śmiercią lub nieuleczalną chorobą
(tlenek węgla, radon, tlenki azotu, ozon, pył oraz
mykotoksyny)
•
B. Zwiększenie podatności na zachorowania,
występowanie charakterystycznych zespołów
objawowych, odczyny alergiczne u osób
nadwrażliwych (formaldehyd, rozpuszczalniki i
lotne związki organiczne, żywe i martwe
mikroorganizmy, roztocza i ich odchody, pyłki
kwiatowe itp.)
•
C. Podrażnienie dróg oddechowych, oczu lub ogólne
złe samopoczucie (dwutlenek węgla, para
wodna, substancje zapachowe, kurz i inne)
Niekorzystny wpływ składu chemicznego
powietrza może wynikać z:
• Zakłócenia naturalnych proporcji głównych
składników np. deficyt tlenowy;
• Obecności obcych substancji
chemicznych (nieorganicznych lub
organicznych), o działaniu:
•* Drażniącym (przemijającym), nie powodującym
trwałych skutków zdrowotnych,
•* Trwale szkodliwym dla zdrowia w warunkach
przekroczenia stężeń progowych, kumulowania
się ich w organizmie (przekroczenie granicznej
dozy przy długotrwałym oddziaływaniu
nawet niskiego stężenia)
•* Rakotwórczym.
Zespoły kliniczne związane z ekspozycją na
zanieczyszczenia powietrza wewnętrznego
(Building Related Illness (BRI)
•
Sick Building Syndrome
(SBS)
(Zespól chorego budynku)
•
Multiple Chemical Sensitivity
(MSC) (Wieloczynnikowa
nadwrażliwość chemiczna)
•
Chronić Fatique syndrome
(CFS)
(Zespól przewlekłego zmęczenia)
Główne źródła zanieczyszczenia
biologicznego mieszkań to m. i n.:
a), mieszkańcy (ludzie, zwierzęta,
szkodniki);
b), systemy budowlane;
c), wyposażenie i jego używanie;
d), produkty żywnościowe;
e), powietrze zewnętrzne
(atmosferyczne), pora roku
Schorzenia, które mogą być związane z
mikrobiologicznym zanieczyszczeniem powietrza
• Zapalenie zatok
• Katar sienny
• Zapalenie spojówek
• Astma
• Zapalenie płuc
• Gorączka nawilżaczy, Legionelloza, gorączka Pontiac
• Zespół SBS (zespół chorego budynku), MCS
(wieloczynnikowa nadwrażliwość chemiczna),
CFS (zespół przewlekłego zmęczenia)
• Aspergilloza płuc
• Kontaktowe dermatozy
• Egzema atopowa
• Pokrzywka kontaktowa
• Mykotoksykozy
• Alergie i reakcje pseudo-alergiczne
• Zakażenia szpitalne
Grzyby pleśniowe
•
Występują powszechnie w powietrzu
atmosferycznym i powietrzu wnętrz;
• Najczęściej występujące rodzaje to Alternaria,
Aspregillus, Cladosporium, Fusarium, Mucor,
Penicillium, Rhizopus i inne;
• W przypadku większości gatunków ich
patogenność wynika z podwyższonego stężenia
komórek grzybów lub ich zarodników;
• Niewielkie rozmiary zarodników grzybów (<10(im)
pozwalają penetrować głęboko drzewo oskrzelowe
co prowadzi najczęściej do reakcji alergicznych ze
strony górnych i dolnych dróg oddechowych;
• Grzyby stanowią jedną z podstawowych grup
alergenów inhalacyjnych (uczulenie dotyczy 5-
30% z atopią) odsetek ten jest zawsze wyższy u
dzieci niż u dorosłych.
Wody występujące w
przyrodzie to wody
• Powierzchniowe śródlądowe
(płynące i stojące)
• Morskie
• Podziemne (płytkie i głębokie)
Wody podziemne
• Wody wypełniające pory i pęknięcia w
skałach, znajdujące się pod
powierzchnią terenu
• Rodzaje wód podziemnych:
- wody zaskórne - zanieczyszczone
- wody gruntowe
- wody głębinowe (np.. wody termalne)
- wody artezyjskie
Klasy czystości wód
(Dz.U. Nr 116, poz.503)
Wody klasy I
- zaopatrzenie ludności w wodę do picia
- zaopatrzenie przemysłu spożywczego i innych przemysłów
wymagających wody o jakości wody do picia
- hodowli ryb łososiowatych
Wody klasy II
- hodowla ryb z wyjątkiem łososiowatych
- zaspokojenia potrzeb hodowli zwierząt gospodarskich
- urządzanie zorganizowanych kąpielisk
- rekreacji i uprawiania sportów wodnych
Wody klasy III
- zaopatrzenie zakładów przemysłowych z wyjątkiem
zakładów wymagających wody czystszej
- nawadnianie terenów rolniczych, wykorzystywanych do
upraw ogrodniczych oraz upraw pod szkłem
Właściwości chemiczne
wody
Substancje chemiczne obecne w wodzie
mogą być pochodzenia mineralnego lub
organicznego. Z punktu widzenia znaczenia
dla zdrowia ludzkiego obie te grupy dzieli się
na:
• Substancje szkodliwe dla zdrowia
• Chemiczne wskaźniki zanieczyszczenia wody
• Związki niepożądane i inne charakteryzujące
jakość wody
Substancje szkodliwe dla
zdrowia
• Zalicza się tu przede wszystkim
metale ciężkie (arsen, ołów, kadm,
rtęć, chrom) oraz różne związki
chemiczne (np. cyjanki, fenole,
detergenty, pestycydy,
benzo(a)piren, chlorobenzeny,
chloroform i inne)
• Źródło: ścieki, zanieczyszczona
gleba, atmosfera
Chemiczne wskaźniki
zanieczyszczenia wody
• Są to związki chemiczne, które nie są szkodliwe
dla zdrowia w ilościach spotykanych
normalnie w wodach naturalnych, lecz ich
pochodzenie może wskazywać na
zanieczyszczenie wody niebezpieczne ze
względów sanitarno-epidemiologicznych
(np. wskutek kontaktu wody z odpadkami
zwierzęcymi, wydalinami lub ściekami
bytowo-gospodarczymi).
Należą do nich: amoniak, azotyny, azotany,
utlenialność, chlorki.
Związki niepożądane i inne
charakteryzujące jakość
wody
Bezpośrednio nie są groźne dla
zdrowia, jednak obecność ich
wpływa na wartość użytkową wody i
jej przydatność pod względem
sanitarnym i gospodarczym
( żelazo, mangan, czynniki decydujące
o twardości i zasadowości wody,
odczyn pH, chlor pozostały)
Warunki fizykochemiczne
jakim powinna odpowiadać woda do picia
• A. Substancje nieorganiczne (mg/l)
• B. substancje organiczne (μg/l)
Warunki fizykochemiczne
jakim powinna odpowiadać woda do picia
Substancje nieorganiczne
• Amoniak, antymon, arsen, azotany (NO
3
),
azotyny (NO
2
), bar, bor, bromiany, chlor
wolny, chlorki, chrom w tym
sześciowartościowy, cyjanki, cynk, fluorki,
fosfor P
2
O
5
, glin, kadm, magnez, mangan,
miedź, nikiel, ołów, pH, przewodność
elektryczna, rtęć, selen, siarczany, sód,
srebro, twardość (CaCO3), żelazo
• Łącznie 31 parametrów
Warunki fizykochemiczne
jakim powinna odpowiadać woda do picia
Substancje organiczne
• Akryloamid, akrylonitryl, benzen, benzo(a)piren,
bromodichlorometan, bromoform, chlorobenzen,
chlorofenole, kwas chlorooctowy, czterochlorek węgla,
dibromochlorometan, dichloroetan, dichlorobenzen,
dichlorometan, epichlorhydryna, etylobenzen, tlenek
etylenu, fenol, ftalan dibutylu, formaldehyd, ksyleny,
PCB, styren, substancje powierzchniowo czynne
(anionowe), tetrachloroetan, tetrachloroeten, toluen,
trichlorobenzen, trichloroeten, trichloroetan, ΣTHM
(trihalometany), CHZT, suma wielopierscieniowych
węglowodorów aromatycznych, chlorek winylu,
pestycydy, suma pestycydów
• łącznie 37 parametrów
Drobnoustroje występujące
w wodzie dzielimy na:
1. właściwe bakterie wodne - na ogół nieszkodliwe dla człowieka
2. bakterie glebowe - spłukiwane do wody wraz z odpadami, w
większości nieszkodliwe dla człowieka
3. drobnoustroje ściekowe - wśród których największe znaczenie
sanitarno-epidemiologiczne posiadają mikroorganizmy
jelitowe, w tym chorobotwórcze.
Najbardziej znane chorobotwórcze bakterie jelitowe
przenoszone przez wodę: Salmonella, Shigella,
Escherichia coli, Vibrio cholerne, Yersinia enterocolitica,
Campylobacterfetus (jejuni).
Wirusy jelitowe: hepatitis A, enterowirusy (Polio,
Coxackie, ECHO), wirusy Norwalk, rotawirusy.
Jaja pasożytów wewnętrznych: glista ludzka,
włosogłówka, Toxocara cani, catL
Dziennik Ustaw Nr 82
, po
z. 937
Załączniki do rozporządzenia Ministra Zdrowia z
dnia 4 września 2000 r.
WARUNKI BAKTERIOLOGICZNE, JAKIM POWINNA ODPOWIADAĆ WODA DO PICIA
X
X
1
100
Ogólna liczba bakterii w 22°C
7
1
100
1
20
Ogólna liczba bakterii w 37°C
6
100
2
X
X
Gronkowce koagulazo-dodatnie
5
X
X
100
0
Clostridia redukujące siarczyny**
(Clostri-dium perfringens)
4
X
X
100
0
Enterokoki (paciorkowce kałowe)
3
100
2
100
0
Bakterie grupy coli*
2
100
0
100
0
Escherichia coli lub bakterie grupy coli
typ kałowy (termotolerancyjne)
1
objętość
próbki [ml]
liczba bakterii
objętość
próbki [ml]
liczba bakterii
woda w pływalni
w próbce wody pobranej w
miejscu czerpania przez
użytkowników lub podawania
wody do sieci
Najwyższa dopuszczalna wartość wskaźnika
Wskaźnik jakości wody
L
p
-
Woda przeznaczona do
spożycia przez ludzi
To woda do:
picia, gotowania, przygotowywania
pożywienia lub innych celów
gospodarstw domowych
oraz woda używana do:
produkcji żywności, środków
farmaceutycznych i kosmetycznych, a
także na potrzeby basenów
kąpielowych, rekreacyjnych i pływalni.
Dyrektywa 98/83/EC
Woda przeznaczona do spożycia
przez ludzi ma być:
• zdrowa i czysta,
czyli nie może zawierać:
• mikroorganizmów i pasożytów
• oraz innych substancji w liczbie lub
stężeniu stwarzającym potencjalne
niebezpieczeństwo dla zdrowia ludzi.
DEZYNFEKCJA WODY
Dezynfekcja wody ma na celu:
unieszkodliwienie drobnoustrojów w niej
zawartych, mogących powodować choroby
zakaźne. Osiągalna jest na drodze fizycznej i
chemicznej.
Najczęściej używane metody dezynfekcji
wody
• Chlorowanie (chlor gazowy, dwutlenek chloru)
• Ozonowanie
• Promieniowanie UV
Chlorowanie wody - chlor
gazowy
• Najczęściej stosowany w Polsce jako
metoda dezynfekcji wody
• niszczy drobnoustroje poprzez wnikanie
do ich wnętrza i niszczenie enzymów
komórkowych
• reaguje ze związkami zawartymi w
wodzie tworząc substancje niepożądane
(np.. THM - związki kancerogenne -
obecność związków humusowych)
Chlorowanie wody
dwutlenek chloru
• Wysoka efektywność bakteriobójcza
• silne własności wirusobójcze
• zabezpiecza sieć wodociągową
przed wtórnym zakażeniem
• wpływa na procesy fizjologiczne
mikroorganizmów
• nie tworzy THM
JAKOŚĆ WODY A NOWOTWORY
[Cantor, Craun, 1995]
Z prowadzonych badań epidemiologicznych i
toksykologicznych wynika, że:
1. Arsen w wodzie pitnej powoduje raka skóry i
możliwość wystąpienia innych nowotworów (krwi, nerek i
płuc)
2. Syntetyczne związki organiczne, a w szczególności
obecne w chlorowanej wodzie powierzchniowej
powodują nowotwory krwi i odbytu
3. Azotany - wywoływać mogą nowotwory przewodu
pokarmowego, a w szczególności raka żołądka i
prawdopodobnie raka mózgu
4. Azbest - nowotwory żołądka i nerek
5. Radon obecny w wodzie pitnej przyczynia się do
podwyższenia jego obecności w powietrzu mieszkań i
podwyższa ryzyko nowotworów płuc.
Sposoby zaopatrzenia
ludności w wodę
• Ujęcia indywidualne (studnie)
• Ujęcia centralne – wodociągi
• Sposób zaopatrywania ludności w wodę oraz
stan sanitarno-techniczny urządzeń wodnych
mają duży wpływ na warunki zdrowotne i
sytuację epidemiologiczną kraju.
• Szczególnej opieki wymagają
urządzenia centralne - wodociągi, które
obejmują swym zasięgiem często wiele
tysięcy mieszkańców.
WODA DLA POTRZEB
STACJI DIALIZ
Zagrożenia ze strony wody
• płyn dializacyjny sporządzany jest z wody oraz koncentratu
do dializy zwykle w stosunku 30:1
• W czasie zabiegu (4-8h) zużywa się ok. 120-240 litrów płynu
• Zła jakość wody (mikrobiologiczna czy fizyczno-
chemiczna) wpływa na zabieg
• Przyczyna zakażeń u pacjentów (Pseudomonas
aeruginosa i inne bakterie wodne Gram-ujemne,
rzadziej Escherichia coli, Enterobacter, Bacillus)
• Azotany, metale ciężkie i obecność czynnego chloru, który
powoduje hemolizę krwi
• Substancje pirogenne (substancje organiczne, stanowiące
produkty metabolizmu mikroorganizmów, głównie
bakterii, wywołujące u ludzi podwyższenie temperatury
ciała, np. endotoksyny pałeczek Gram-ujemnych)
Wymagania dla wody
używanej w stacji dializ
• Każda woda odpowiadająca warunkom
stawianym wodzie do picia może być
używana w ośrodkach sztucznej nerki po
poddaniu jej dalszemu uzdatnianiu
(stosownie do wymagań lekarskich).
• Uzdatnianie to obejmuje najczęściej
następujące procesy: odwapnianie
(zmiękczanie), odżelazianie,
odchlorowanie oraz odmineralizowanie.
Związki azotu występujące w wodach
powierzchniowych mogą być
pochodzenia:
•
organicznego
(produkty biochemicznego
rozkładu białek roślinnych i zwierzęcych,
których źródłem są ścieki i organizmy wodne
•
nieorganicznego,
tj. pochodzące z
mineralnych nawozów azotowych, ze ścieków
przemysłowych, z opadów atmosferycznych
(szczególnie po wyładowaniach
atmosferycznych) oraz z powietrza
atmosferycznego (azot wolny rozpuszczony)
azot amonowy NH
4+
azot azotynowy NO
2+
azot azotanowy NO
3_
ODPADY POCHODZĄCE Z ZAKŁADÓW
UDZIELAJĄCYCH ŚWIADCZEŃ MEDYCZNYCH
(ODPADY MEDYCZNE)
Zgodnie z art.. 55 ust 1 pkt. 3
„Ustawy o odpadach”:
„ ..... Zakazane jest składowanie
odpadów medycznych na
wysypiskach, niezależnie od tego,
czy są one zaliczane do
niebezpiecznych czy też nie ...”
HIGIENA W PLACÓWKACH OPIEKI MEDYCZNEJ, opr. :dr inż.. Irena Kosińska
PODZIAŁ ODPADÓW MEDYCZNYCH
(
uwzględnia
zagrożenia dla zdrowia i życia
ludzi oraz środowiska tzw. podział z
praktycznego punktu widzenia)
• SPECYFICZNE
• SPECJALNE
• POZOSTAŁE ODPADY
HIGIENA W PLACÓWKACH OPIEKI MEDYCZNEJ, opr. :dr inż.. Irena Kosińska
ODPADY MEDYCZNE
ODPADY SPECYFICZNE
Wszystkie odpady niebezpieczne,
zawierające żywe drobnoustroje
chorobotwórcze lub ich toksyny, oraz
inne formy zdolne do przeniesienia
materiału genetycznego, o których
wiadomo lub co do których istnieją
wiarygodne podstawy do sądzenia, że
wywołują choroby u ludzi i zwierząt, o
kodach klasyfikacyjnych 180102*,
180103*, 180180*, 180182*.
HIGIENA W PLACÓWKACH OPIEKI MEDYCZNEJ, opr. :dr inż..
Irena Kosińska
ODPADY MEDYCZNE
ODPADY SPECYFICZNE
• Ostre narzędzia;
• użyte materiały opatrunkowe;
• strzykawki, wenflony, aparaty po
przetaczaniu krwi, kaniule, cewniki,
jednorazowe opakowania na krew,
rękawiczki jednorazowego użytku, probówki
i pojemniki na próbki do analiz;
• pościel i fartuchy jednorazowego użytku,
które pozostawały w kontakcie z zakażonym
pacjentem, wydzielinami i wydalinami
stanowiącymi potencjalne ryzyko zakażenia,
lub innym materiałem zakaźnym;
HIGIENA W PLACÓWKACH OPIEKI MEDYCZNEJ, opr. :dr inż.. Irena Kosińska
ODPADY MEDYCZNE
ODPADY SPECYFICZNE cd.
• odpady z oddziałów zakaźnych, w tym
resztki żywności;
• preparaty biologiczne, w tym aktywne
szczepionki;
• kultury laboratoryjne;
• tkanki i szczątki ludzkie;
• inne, o ile pozostawały w kontakcie z
zakażonym pacjentem lub z
materiałem zakaźnym.
HIGIENA W PLACÓWKACH OPIEKI MEDYCZNEJ, opr. :dr inż.. Irena Kosińska
ODPADY MEDYCZNE
ODPADY SPECJALNE
Wszystkie odpady niebezpieczne,
zawierające substancje chemiczne,
o których wiadomo lub co do
których istnieją wiarygodne
podstawy do sadzenia, że wywołują
choroby niezakaźne u ludzi i
zwierząt, o kodach
klasyfikacyjnych 18 01 06*, 18 01
08*, 18 01 10*
HIGIENA W PLACÓWKACH OPIEKI MEDYCZNEJ, opr. :dr inż.. Irena Kosińska
ODPADY MEDYCZNE
ODPADY SPECJALNE
Odpady, które niosą ze sobą zagrożenie
chemiczne (toksykologiczne), np.:
• pozostałości cytostatyków;
• niektóre środki farmaceutyczne;
• odczynniki i błony fotograficzne;
• baterie;
• świetlówki;
• oleje;
• niektóre odczynniki chemiczne;
• substancje radioaktywne.
HIGIENA W PLACÓWKACH OPIEKI MEDYCZNEJ, opr. :dr inż.. Irena Kosińska
ODPADY MEDYCZNE
POZOSTAŁE ODPADY (nie
niebezpieczne)
Powstałe przy udzielaniu
świadczeń zdrowotnych, o
kodach klasyfikacyjnych:
18 01 01, 18 01 04, 18 01
07, 18 01 09, 18 01 81.
HIGIENA W PLACÓWKACH OPIEKI MEDYCZNEJ, opr. :dr inż.. Irena Kosińska
ODPADY MEDYCZNE
INNE ODPADY MEDYCZNE
Wszystkie pozostałe odpady
powstałe przy świadczeniu
usług medycznych, które
nie stanowią zagrożenia dla
zdrowia i życia ludzi oraz
dla środowiska.
HIGIENA W PLACÓWKACH OPIEKI MEDYCZNEJ, opr. :dr inż.. Irena Kosińska
ODPADY MEDYCZNE
ODPADY KOMUNALNE
Zaliczamy do nich m.in. odpady:
• pochodzące z działów administracyjnych i
obsługi technicznej;
• biurowe;
• kuchenne;
• materiały opakowaniowe;
• niektóre materiały stosowane w leczeniu,
nie stanowiące zagrożenia infekcyjnego i
toksycznego;
• inne, które nie powstały bezpośrednio przy
udziale świadczeń zdrowotnych.
HIGIENA W PLACÓWKACH OPIEKI MEDYCZNEJ, opr. :dr inż. Irena Kosińska
POSTĘPOWANIE
Z ODPADAMI MEDYCZNYMI
PRZECHOWYWANIE ODPADÓW
(POMIESZCZENIA)
Na terenie zakładu udzielającego
świadczeń zdrowotnych odpady
medyczne powinny być
przechowywane poza miejscem
ich powstawania, w odpowiednio
przystosowanym do tego celu
pomieszczeniu spełniającym
określone kryteria.
HIGIENA W PLACÓWKACH OPIEKI MEDYCZNEJ, opr. :dr inż.. Irena Kosińska
ODPADY MEDYCZNE
PRZECHOWYWANIE ODPADÓW
KRYTERIA DOTYCZĄCE POMIESZCZEŃ (c)
W przypadku niewielkich placówek
medycznych, takich jak np. małe
przychodnie, poradnie, indywidualna
i grupowa praktyka lekarska,
możliwe jest przechowywanie
odpadów medycznych w
wydzielonym miejscu, odizolowanym
od części, w której udzielane są
świadczenia zdrowotne.
HIGIENA W PLACÓWKACH OPIEKI MEDYCZNEJ, opr. :dr inż.. Irena Kosińska
ODPADY MEDYCZNE
PRZECHOWYWANIE ODPADÓW
KRYTERIA DOTYCZĄCE POMIESZCZEŃ
czas przechowywania (d)
Czas przechowywania odpadów
specyficznych nie może przekraczać
48 godzin w pomieszczeniach o
temperaturze wyższej niż 10
o
C.
W temperaturze poniżej 10
o
C odpady
specyficzne mogą być
przechowywane tak długo, jak
pozwala na to ich rodzaj, ale nie
dłużej niż 14 dni.
HIGIENA W PLACÓWKACH OPIEKI MEDYCZNEJ, opr. :dr inż.. Irena Kosińska
POSTĘPOWANIE
Z ODPADAMI MEDYCZNYMI
Zgodnie z założeniami dyrektyw europejskich oraz ustawą o
odpadach (z dnia 27 kwietnia 2001),
Wszystkie odpady pochodzące z zakładów udzielających
świadczeń zdrowotnych powinny być segregowane w
miejscach ich powstawania na odpady komunalne,
specyficzne i specjalne i inne odpady medyczne.
Odpady te, z wyjątkiem specyficznych, mogą być poddane
dalszej segregacji, uwzględniając ich rodzaj,
charakterystykę i sposób zagospodarowania, np. jeżeli jest
to ekonomicznie uzasadnione, należy oddzielnie zbierać
papier, złom metali kolorowych, złom żelazny, tworzywa
sztuczne celem przekazania ich do odzysku.
Osobną grupę stanowią szczątki ludzkie (Rozporządzenie
ministra zdrowia z dnia 7 grudnia 2001 r. w sprawie
postępowania ze zwłokami i szczątkami ludzkimi (Dz.U. z
2001, nr 153, poz.1783).
HIGIENA W PLACÓWKACH OPIEKI MEDYCZNEJ, opr. :dr inż.. Irena Kosińska
DOPUSZCZALNE SPOSOBY
UNIESZKODLIWIANIA
ODPADÓW MEDYCZNYCH W ZALEŻNOŚCI
OD ICH RODZAJU (Dz.U. Nr8,
poz.104,2003)
• 18 01 02* Części ciała i organy - Termiczne
przekształcanie odpadów (D10)
• 18 01 02 Pojemniki na krew i konserwanty służące do
jej przechowywania (z wyłączeniem 180103) - Termiczne
przekształcanie odpadów (D10), autoklawowanie (D9),
dezynfekcja termiczna (D9), działanie mikrofalami (D9)
• 18 01 03* Inne odpady, które zawierają żywe
drobnoustroje chorobotwórcze lub ich toksyny oraz
inne formy zdolne do przeniesienia materiału
genetycznego, o których wiadomo lub co do których
istnieją wiarygodne podstawy do sadzenia, że wywołują
choroby u ludzi i zwierząt. Termiczne przekształcanie
odpadów (D10), autoklawowanie (D9), dezynfekcja
termiczna (D9), działanie mikrofalami (D9)
HIGIENA W PLACÓWKACH OPIEKI MEDYCZNEJ, opr. :dr inż.. Irena Kosińska
DOPUSZCZALNE SPOSOBY
UNIESZKODLIWIANIA
ODPADÓW MEDYCZNYCH W ZALEŻNOŚCI
OD ICH RODZAJU (Dz.U. Nr8,
poz.104,2003) (b)
Dezynfekcja chemiczna nie jest
dopuszczalna jako jeden ze
sposobów unieszkodliwiania
zakaźnych odpadów medycznych
ze względu na potencjalna
możliwość zanieczyszczenia
środowiska stosowanymi do tego
celu środkami.
HIGIENA W PLACÓWKACH OPIEKI MEDYCZNEJ, opr. :dr inż.. Irena Kosińska
DOPUSZCZALNE W POLSCE
TECHNOLOGIE UNIESZKODLIWIANIA
ODPADÓW MEDYCZNYCH
• DEZYNFEKCJA TERMICZNA
Proces prowadzony w specjalnie
do tego przystosowanych
urządzeniach lub instalacjach,
z zachowaniem parametrów
procesu zapewniających
pozbawienie odpadów
właściwości zakaźnych.
HIGIENA W PLACÓWKACH OPIEKI MEDYCZNEJ, opr. :dr inż.. Irena Kosińska
Ocena stanu
higienicznego gleby
polega m.in. na
• Badaniach helmintologicznych -
określających obecność robaków
pasożytniczych w glebie
(glista ludzka - Ascaris lumbricoides,
włosogłówka - Trichuris trichuria)
• badanie zawartości metali ciężkich
• rozkład substancji organicznych
• pH gleby
Ocena biologicznego
zanieczyszczenia gleby
• Bakterie grupy coli (miano coli >1)
• Bakterie Escherichia coli
• Ogólna liczba bakterii mezofilnych (1g
gleby <1mln), psychrofilnych i
termofilnych
• Clostridium perfringens (miano >0.1)
• Bacterium proteus
• Jaja helmintów nie powinny być
wykryte w 1g gleby
Toksoplasma gondi -
Toksoplazmoza
• Rezerwuarem są liczne gatunki ssaków i
ptaków, głównie koty, które wydalają
oocysty pierwotniaka z kałem i zagrzebują
je w ziemi (np.. Piaskownice!!!)
• inwazja pierwotniaka u dzieci (objawy ze
strony ośrodkowego układu nerwowego i
narządów wewnętrznych)
• u osób dorosłych - kobiety ciężarne -
poronienia
Geohelmintozy
• Gleba stanowi dla nich miejsce gdzie
dojrzewają i są zdolne do inwazji:
• Glistnica - Ascaris lumbricoides
• Włosogłówczyca - włosogłówka
• Źródła: gleba nawożona fekaliami,
nawadniana ściekami
Zakażenia przyranne
• Tężec (Clostridium tetani)
• Zgorzel gazowa (Clostridium
perfringens, Clostridium
septicum, Clostridium
histolyticum i inne)