Higiena

„

Środowisko bytowania -woda,

powietrze, gleba ”

Wybrane materiały dla studentów

Dr inż. Irena Kosińska

Zakład Higieny, IMS AM.

Źródła zanieczyszczeń powietrza

• zakłady energetyczne (elektrownie i elektrociepłownie
• zakłady przemysłowe
• kotłownie komunalne
• paleniska indywidualne (domowe)
• środki transportu
• źródła wtórne powstałe w wyniku wydalania oraz utylizacji

ścieków i odpadów (np. hałdy, wysypiska)

• rolnictwo (rozsiewanie nawozów sztucznych, stosowanie

środków ochrony roślin)

• przemiany i reakcje chemiczne zachodzące w

zanieczyszczonej atmosferze

• źródła naturalne (np. pożary lasów, burze pyłowe, pyły

kosmiczne)

Zanieczyszczenie powietrza - monitoring

• Emisja gazów cieplarnianych (dwutlenek

węgla, metan, podtlenek azotu,
chlorowcowęglowodory: HFC

s

, PFC

s

oraz

sześciofluorek siarki SF

6

.

• Emisja trwałych zanieczyszczeń organicznych

(TZO) - dioksyny, furany, WWA (4 węglowodory w
tym benzo(a)piren)

• Pomiar emisji oparty na systemie pomiarów w

systemie CORINAR (CO-oRdination d’INformation
Environmentale AIR emissions inventory) w
ramach EEA - Europejskiej Agencji Środowiska:
dwutlenek siarki, tlenki azotu, tlenek węgla,
niemetanowe lotne związki organiczne,
amoniak oraz pyły

Emisja zanieczyszczeń ze środków

transportu

w procentach [%]

•

dwutlenek węgla

96.54

•

metan 0.015

•

podtlenek azotu 0.0064

•

tlenek węgla

2.14

• niemetanowe lotne związki organiczne

0.4

•

tlenki azotu

0.81

•

cząstki stałe 0.05

•

dwutlenek siarki

0.02

•

ołów
0.0001

Pył zawieszony

(Suspended Particulate Matter - SPM)

• Istnieje istotna zależność między

koncentracją pyłu zawieszonego (SPM)
a współczynnikiem umieralności i
zachorowalności

• Wpływ na zdrowie zależy od rozmiaru

cząstek, koncentracji i i waha się wg
zmian PM

10

i PM

2.5.

Podział pyłów

• Pyły o działaniu drażniącym (cząstki węgla, żelaza,

karaborundu, szkła, aluminium, związków baru)

• Pyły o działaniu zwłókniającym (ziarna krystalicznej

krzemionki, niektóre krzemiany (azbest, talk, kaolin,

szpat polny, pył rud żelaznych i z kopalni węglowych).

• Pyły o działaniu alergizującym (pyły pochodzenia

roślinnego, zwierzęcego i niektóre pochodzenia

chemicznego (leki, metale: arsen, miedź, cynk, chrom)

• Pyły o działaniu kancerogennym (azbest, minerały

azbestopodobne, sztuczne włókna mineralne) oraz pyły

zawierające krystaliczne odmiany dwutlenku krzemu.

Wpływ smogu

fotochemicznego na

zdrowie ludzi

Ozon – mechanizm działania toksycznego:
• Powoduje uszkodzenie błon komórkowych

wskutek tworzenia nadtlenku wodoru
oraz któtkołańcuchowych aldehydów (np..
Aldehydu malonowego)

• Jest inhibitorem enzymów

wewnątrzkomórkowych, zmniejsza
oddychania mitochondriów oraz
aktywność enzymów mikrosomalnych

Ozon – mechanizm działania toksycznego

cd.:

• Działa drażniąco w stężeniu

0.2μg/dm3 powietrza wywołując:

- kaszel,
- senność
- bóle głowy
- spadek ciśnienia krwi
Zgon występuje w wyniku obrzęku płuc

Ozon – zatrucie

przewlekłe

• Złe samopoczucie
• Wzmożona pobudliwość
• Zmęczenie, ból głowy
• Pieczenie oczu
• Podrażnienie błon śluzowych
• Zaburzenia czynnościowe układu oddechowego

(m.in.. Zmniejszenie pojemności życiowej płuc)

• Długotrwałe narażenie - zwłóknienie tkanki

płucnej

• Ozon zmniejsza zdolność fagocytozy mikrofagów

w płucach

Ozon – wartości biologiczne i

toksyczne

• NDS (Najwyższe Dopuszczalne

Stężenie) – miejsca pracy: 0.1mg/m

3

• NDSCh – 0.6mg/m

3

• W powietrzu atmosferycznym
- 100μg/m

3

(stężenie 30 minutowe)

- 30μg/m

3

(steżenie średniodobowe)

Ozon w atmosferze

• Ozon troposferyczny (przyziemny) -

traktowany jako zanieczyszczenie

• Ozon stratosferyczny - chroni

ziemię przed nadmiarem
promieniowania ultrafioletowego
UV

B

Na podstawie wielu badań przeprowadzonych w różnych

zbiorowościach zdołano określić stany, których zwiększone

występowanie lub nasilenie objawów chorobowych można

przypisywać czynnikom szkodliwym występującym w

środowisku:

[za IMP w Łodzi, wg N.Szeszeni-Dąbrowskiej, 2001]

• 1. Niska masa urodzeniowa noworodków

• 2. Wady wrodzone

• 3. Poronienia samoistne

• 4. Choroby układu oddechowego u dzieci

• 5. Białaczki u dzieci

• 6. Ostra białaczka granulocytowa u dorosłych

• 7. Anemia apłastyczna

• 8. Astma u dzieci

• 9. Zapalenie skóry i dermatozy

• 10. Rak skóry

• 11. Czerniak złośliwy

• 12. Rak płuc (wśród niepalących)

• 13. Rak pęcherza moczowego (u osób niepalących)

• 14. Pierwotny rak wątroby (u osób niepalących)

Powietrze wewnętrzne

Średni czas przebywania człowieka

w różnego rodzaju pomieszczeniach

(wg WHO, 1989)

Rodzaj pomieszczeń Ekspozycja

[godz./dobę]

Domy mieszkalne 14 (58%)
Biura 7 (29%)
Budynki użyteczności publicznej 1 (4%)
Szkoły 6 (25%)

Transport i pow. zewnętrzne 2 (8%)

Źródła zanieczyszczenia powietrza

wewnętrznego

1. Budynek (konstrukcja, materiały wykończeniowe i

urządzenia techniczne)

2. Systemy ogrzewania korzystające z procesów

otwartego spalania (piece na paliwa stałe i gazowe,

gazowe podgrzewacze ciepłej wody, kominki);

3. Wyposażenie wnętrza (meble, tapety, firanki,

wykładziny oraz przedmioty codziennego użytku);

4. Działalność użytkowników (obecność osób,

zwierząt; czynności i prace domowe - gotowanie,

pranie, suszenie, kąpiel i t p.; sprzątanie,

konserwacja środki czystości, dezynsekcja,

substancje zapachowe; praca i hobby - komputer,

drukarka, farby, rozcieńczalniki itp.);

5. Powietrze dopływające z zewnątrz

(zanieczyszczone dwutlenkiem siarki, tlenkami

azotu, pyłami przemysłowymi, tlenkiem węgla,

ozonem, pyłkami i zarodnikami roślin,

drobnoustrojami itp.);

6. Radon przenikający z gleby

Powietrze pomieszczeń winno być

analizowane pod kątem zawartości

• Substancji chemicznych

• Hałasu

• Promieniowania jonizującego

• Mikroflory

Tlenek węgla - skutki

uboczne

Uszkadza w pierwszym rzędzie

narządy i tkanki najbardziej
wrażliwe na niedotlenienie:

• układ sercowo-naczyniowy
• ośrodkowy układ nerwowy

Dwutlenek węgla w

pomieszczeniach

• 0.1% (1000ppm) górna granica świeżości

powietrza wg WHO

• 0.5% - najwyższe dopuszczalne stężenie

8-h dla środowiska pracy

• 1% - lekki wzrost częstości oddychania
• 2% pogłębiony oddech i wzrost

częstości oddychania o 50%, ekspozycja
przez kilka godzin powoduje ból głowy i
uczucie zatrucia

Dwutlenek węgla - skutki

uboczne

• 3% utrudnione oddychanie, wzrost

częstości oddychania ok.. dwukrotny,
osłabienie słuchu połączone z bólem głowy,
wzrost ciśnienia krwi i częstotliwości pulsu

• 4-5% wyraźnie pogłębiony oddech,

czterokrotny wzrost częstości
oddychania.Po ok.. 30 min mogą
pojawić się wyraźne odczucia
braku swobody oddychania

Dwutlenek węgla - skutki

uboczne

• 5-10% - dwutlenek węgla przybiera

charakterystyczny zapach wody sodowej,
oddychanie wymaga zwiększonego wysiłku,
ból głowy, zaburzenia widzenia, dzwonienie
w uszach. Krańcowy efekt - utrata
przytomności po kilku minutach ekspozycji

• powyżej 10% - utrata przytomności,

przedłużająca ekspozycja prowadzi do śmierci

Tlenek węgla CO

• CO + hemoglobina=

karboksyhemoglobina (COHb)

• powinowactwo COHb 200x większe niż

hemoglobiny do tlenu

• narażenie (pracownicy garaży, policja

drogowa, taksówkarze, palenie tytoniu)

• powietrze wewnątrz pomieszczeń (termy

gazowe, piece itp.. w przypadku
nieprawidłowej wentylacji)

Tlenek węgla - skutki

uboczne

• Inhalacja niskimi stężeniami CO może

wywołać objawy kliniczne
przejawiające się spadkiem pojemności
tlenowej krwinek czerwonych

• u zdrowych ludzi poziom COHb nie

przekracza 0.5%, wzrasta do 50% przy
wdychaniu powietrza o stężeniu CO
równym 0.08%

Tlenek węgla - skutki

uboczne

50% poziom COHb może wywołać:
• zaburzenia pracy serca
• układu krążenia
• nasilone zaburzenia oddechu
• śpiączkę

Tlenek węgla - skutki

uboczne

CO niskie stężenia w powietrzu:
• ucisk w okolicy czołowej
• lekkie bóle głowy,
• duszność wysiłkowa
CO wzrost stężenia w powietrzu:
• coraz silniejsze bóle głowy
• nudności, mroczki, zaburzenia równowagi
• postępujące zatrucie prowadzi do śmierci

Tlenek węgla - skutki

uboczne

• U dzieci, których matki przeszły

zatrucie CO w czasie ciąży obserwuje
się powikłania neurologiczne w postaci
zaniku mózgu, drgawek, zaburzeń
rozwoju umysłowego oraz zaburzeń
psychosomatycznych

• Zatrucie CO u mężczyzn powoduje

zaburzenia procesu tworzenia się
plemników

Kategorie zagrożeń określające stopień

prawdopodobnego ryzyka zdrowotnego

pomieszczeń

•

A. Zagrożenie śmiercią lub nieuleczalną chorobą

(tlenek węgla, radon, tlenki azotu, ozon, pył oraz

mykotoksyny)

•

B. Zwiększenie podatności na zachorowania,

występowanie charakterystycznych zespołów

objawowych, odczyny alergiczne u osób

nadwrażliwych (formaldehyd, rozpuszczalniki i

lotne związki organiczne, żywe i martwe

mikroorganizmy, roztocza i ich odchody, pyłki

kwiatowe itp.)

•

C. Podrażnienie dróg oddechowych, oczu lub ogólne

złe samopoczucie (dwutlenek węgla, para

wodna, substancje zapachowe, kurz i inne)

Niekorzystny wpływ składu chemicznego

powietrza może wynikać z:

• Zakłócenia naturalnych proporcji głównych

składników np. deficyt tlenowy;

• Obecności obcych substancji

chemicznych (nieorganicznych lub

organicznych), o działaniu:

•* Drażniącym (przemijającym), nie powodującym

trwałych skutków zdrowotnych,

•* Trwale szkodliwym dla zdrowia w warunkach

przekroczenia stężeń progowych, kumulowania

się ich w organizmie (przekroczenie granicznej

dozy przy długotrwałym oddziaływaniu

nawet niskiego stężenia)

•* Rakotwórczym.

Zespoły kliniczne związane z ekspozycją na

zanieczyszczenia powietrza wewnętrznego

(Building Related Illness (BRI)

•

Sick Building Syndrome

(SBS)

(Zespól chorego budynku)

•

Multiple Chemical Sensitivity

(MSC) (Wieloczynnikowa
nadwrażliwość chemiczna)

•

Chronić Fatique syndrome

(CFS)

(Zespól przewlekłego zmęczenia)

Główne źródła zanieczyszczenia

biologicznego mieszkań to m. i n.:

a), mieszkańcy (ludzie, zwierzęta,

szkodniki);

b), systemy budowlane;
c), wyposażenie i jego używanie;
d), produkty żywnościowe;
e), powietrze zewnętrzne

(atmosferyczne), pora roku

Schorzenia, które mogą być związane z

mikrobiologicznym zanieczyszczeniem powietrza

• Zapalenie zatok

• Katar sienny
• Zapalenie spojówek
• Astma
• Zapalenie płuc
• Gorączka nawilżaczy, Legionelloza, gorączka Pontiac
• Zespół SBS (zespół chorego budynku), MCS

(wieloczynnikowa nadwrażliwość chemiczna),

CFS (zespół przewlekłego zmęczenia)
• Aspergilloza płuc
• Kontaktowe dermatozy
• Egzema atopowa

• Pokrzywka kontaktowa
• Mykotoksykozy
• Alergie i reakcje pseudo-alergiczne
• Zakażenia szpitalne

Grzyby pleśniowe

•

Występują powszechnie w powietrzu

atmosferycznym i powietrzu wnętrz;

• Najczęściej występujące rodzaje to Alternaria,

Aspregillus, Cladosporium, Fusarium, Mucor,

Penicillium, Rhizopus i inne;

• W przypadku większości gatunków ich

patogenność wynika z podwyższonego stężenia

komórek grzybów lub ich zarodników;

• Niewielkie rozmiary zarodników grzybów (<10(im)

pozwalają penetrować głęboko drzewo oskrzelowe

co prowadzi najczęściej do reakcji alergicznych ze

strony górnych i dolnych dróg oddechowych;

• Grzyby stanowią jedną z podstawowych grup

alergenów inhalacyjnych (uczulenie dotyczy 5-

30% z atopią) odsetek ten jest zawsze wyższy u

dzieci niż u dorosłych.

Wody występujące w

przyrodzie to wody

• Powierzchniowe śródlądowe

(płynące i stojące)

• Morskie

• Podziemne (płytkie i głębokie)

Wody podziemne

• Wody wypełniające pory i pęknięcia w

skałach, znajdujące się pod
powierzchnią terenu

• Rodzaje wód podziemnych:
- wody zaskórne - zanieczyszczone
- wody gruntowe
- wody głębinowe (np.. wody termalne)
- wody artezyjskie

Klasy czystości wód

(Dz.U. Nr 116, poz.503)

Wody klasy I
- zaopatrzenie ludności w wodę do picia
- zaopatrzenie przemysłu spożywczego i innych przemysłów

wymagających wody o jakości wody do picia

- hodowli ryb łososiowatych

Wody klasy II
- hodowla ryb z wyjątkiem łososiowatych
- zaspokojenia potrzeb hodowli zwierząt gospodarskich
- urządzanie zorganizowanych kąpielisk

- rekreacji i uprawiania sportów wodnych

Wody klasy III
- zaopatrzenie zakładów przemysłowych z wyjątkiem

zakładów wymagających wody czystszej

- nawadnianie terenów rolniczych, wykorzystywanych do

upraw ogrodniczych oraz upraw pod szkłem

Właściwości chemiczne

wody

Substancje chemiczne obecne w wodzie

mogą być pochodzenia mineralnego lub

organicznego. Z punktu widzenia znaczenia

dla zdrowia ludzkiego obie te grupy dzieli się

na:

• Substancje szkodliwe dla zdrowia
• Chemiczne wskaźniki zanieczyszczenia wody
• Związki niepożądane i inne charakteryzujące

jakość wody

Substancje szkodliwe dla

zdrowia

• Zalicza się tu przede wszystkim

metale ciężkie (arsen, ołów, kadm,
rtęć, chrom) oraz różne związki
chemiczne (np. cyjanki, fenole,
detergenty, pestycydy,
benzo(a)piren, chlorobenzeny,
chloroform i inne)

• Źródło: ścieki, zanieczyszczona

gleba, atmosfera

Chemiczne wskaźniki

zanieczyszczenia wody

• Są to związki chemiczne, które nie są szkodliwe

dla zdrowia w ilościach spotykanych

normalnie w wodach naturalnych, lecz ich

pochodzenie może wskazywać na

zanieczyszczenie wody niebezpieczne ze

względów sanitarno-epidemiologicznych

(np. wskutek kontaktu wody z odpadkami

zwierzęcymi, wydalinami lub ściekami

bytowo-gospodarczymi).

Należą do nich: amoniak, azotyny, azotany,

utlenialność, chlorki.

Związki niepożądane i inne

charakteryzujące jakość

wody

Bezpośrednio nie są groźne dla

zdrowia, jednak obecność ich
wpływa na wartość użytkową wody i
jej przydatność pod względem
sanitarnym i gospodarczym

( żelazo, mangan, czynniki decydujące

o twardości i zasadowości wody,
odczyn pH, chlor pozostały)

Warunki fizykochemiczne

jakim powinna odpowiadać woda do picia

• A. Substancje nieorganiczne (mg/l)

• B. substancje organiczne (μg/l)

Warunki fizykochemiczne

jakim powinna odpowiadać woda do picia

Substancje nieorganiczne

• Amoniak, antymon, arsen, azotany (NO

3

),

azotyny (NO

2

), bar, bor, bromiany, chlor

wolny, chlorki, chrom w tym
sześciowartościowy, cyjanki, cynk, fluorki,
fosfor P

2

O

5

, glin, kadm, magnez, mangan,

miedź, nikiel, ołów, pH, przewodność
elektryczna, rtęć, selen, siarczany, sód,
srebro, twardość (CaCO3), żelazo

• Łącznie 31 parametrów

Warunki fizykochemiczne

jakim powinna odpowiadać woda do picia

Substancje organiczne

• Akryloamid, akrylonitryl, benzen, benzo(a)piren,

bromodichlorometan, bromoform, chlorobenzen,
chlorofenole, kwas chlorooctowy, czterochlorek węgla,
dibromochlorometan, dichloroetan, dichlorobenzen,
dichlorometan, epichlorhydryna, etylobenzen, tlenek
etylenu, fenol, ftalan dibutylu, formaldehyd, ksyleny,
PCB, styren, substancje powierzchniowo czynne
(anionowe), tetrachloroetan, tetrachloroeten, toluen,
trichlorobenzen, trichloroeten, trichloroetan, ΣTHM
(trihalometany), CHZT, suma wielopierscieniowych
węglowodorów aromatycznych, chlorek winylu,
pestycydy, suma pestycydów

• łącznie 37 parametrów

Drobnoustroje występujące

w wodzie dzielimy na:

1. właściwe bakterie wodne - na ogół nieszkodliwe dla człowieka
2. bakterie glebowe - spłukiwane do wody wraz z odpadami, w

większości nieszkodliwe dla człowieka

3. drobnoustroje ściekowe - wśród których największe znaczenie

sanitarno-epidemiologiczne posiadają mikroorganizmy

jelitowe, w tym chorobotwórcze.

Najbardziej znane chorobotwórcze bakterie jelitowe
przenoszone przez wodę: Salmonella, Shigella,
Escherichia coli, Vibrio cholerne, Yersinia enterocolitica,
Campylobacterfetus (jejuni).

Wirusy jelitowe: hepatitis A, enterowirusy (Polio,
Coxackie, ECHO), wirusy Norwalk, rotawirusy.

Jaja pasożytów wewnętrznych: glista ludzka,
włosogłówka, Toxocara cani, catL

Dziennik Ustaw Nr 82

, po

z. 937

Załączniki do rozporządzenia Ministra Zdrowia z

dnia 4 września 2000 r.

WARUNKI BAKTERIOLOGICZNE, JAKIM POWINNA ODPOWIADAĆ WODA DO PICIA

X

X

1

100

Ogólna liczba bakterii w 22°C

7

1

100

1

20

Ogólna liczba bakterii w 37°C

6

100

2

X

X

Gronkowce koagulazo-dodatnie

5

X

X

100

0

Clostridia redukujące siarczyny**
(Clostri-dium perfringens)

4

X

X

100

0

Enterokoki (paciorkowce kałowe)

3

100

2

100

0

Bakterie grupy coli*

2

100

0

100

0

Escherichia coli lub bakterie grupy coli
typ kałowy (termotolerancyjne)

1

objętość
próbki [ml]

liczba bakterii

objętość
próbki [ml]

liczba bakterii

woda w pływalni

w próbce wody pobranej w
miejscu czerpania przez
użytkowników lub podawania
wody do sieci

Najwyższa dopuszczalna wartość wskaźnika

Wskaźnik jakości wody

L
p
-

Woda przeznaczona do

spożycia przez ludzi

To woda do:
picia, gotowania, przygotowywania

pożywienia lub innych celów

gospodarstw domowych

oraz woda używana do:
produkcji żywności, środków

farmaceutycznych i kosmetycznych, a

także na potrzeby basenów

kąpielowych, rekreacyjnych i pływalni.

Dyrektywa 98/83/EC

Woda przeznaczona do spożycia

przez ludzi ma być:

• zdrowa i czysta,
czyli nie może zawierać:
• mikroorganizmów i pasożytów
• oraz innych substancji w liczbie lub

stężeniu stwarzającym potencjalne
niebezpieczeństwo dla zdrowia ludzi.

DEZYNFEKCJA WODY

Dezynfekcja wody ma na celu:

unieszkodliwienie drobnoustrojów w niej

zawartych, mogących powodować choroby

zakaźne. Osiągalna jest na drodze fizycznej i

chemicznej.

Najczęściej używane metody dezynfekcji

wody

• Chlorowanie (chlor gazowy, dwutlenek chloru)

• Ozonowanie

• Promieniowanie UV

Chlorowanie wody - chlor

gazowy

• Najczęściej stosowany w Polsce jako

metoda dezynfekcji wody

• niszczy drobnoustroje poprzez wnikanie

do ich wnętrza i niszczenie enzymów
komórkowych

• reaguje ze związkami zawartymi w

wodzie tworząc substancje niepożądane
(np.. THM - związki kancerogenne -
obecność związków humusowych)

Chlorowanie wody

dwutlenek chloru

• Wysoka efektywność bakteriobójcza
• silne własności wirusobójcze
• zabezpiecza sieć wodociągową

przed wtórnym zakażeniem

• wpływa na procesy fizjologiczne

mikroorganizmów

• nie tworzy THM

JAKOŚĆ WODY A NOWOTWORY

[Cantor, Craun, 1995]

Z prowadzonych badań epidemiologicznych i

toksykologicznych wynika, że:

1. Arsen w wodzie pitnej powoduje raka skóry i

możliwość wystąpienia innych nowotworów (krwi, nerek i

płuc)

2. Syntetyczne związki organiczne, a w szczególności

obecne w chlorowanej wodzie powierzchniowej

powodują nowotwory krwi i odbytu

3. Azotany - wywoływać mogą nowotwory przewodu

pokarmowego, a w szczególności raka żołądka i

prawdopodobnie raka mózgu

4. Azbest - nowotwory żołądka i nerek
5. Radon obecny w wodzie pitnej przyczynia się do

podwyższenia jego obecności w powietrzu mieszkań i

podwyższa ryzyko nowotworów płuc.

Sposoby zaopatrzenia

ludności w wodę

• Ujęcia indywidualne (studnie)

• Ujęcia centralne – wodociągi

• Sposób zaopatrywania ludności w wodę oraz

stan sanitarno-techniczny urządzeń wodnych

mają duży wpływ na warunki zdrowotne i

sytuację epidemiologiczną kraju.

• Szczególnej opieki wymagają

urządzenia centralne - wodociągi, które

obejmują swym zasięgiem często wiele

tysięcy mieszkańców.

WODA DLA POTRZEB

STACJI DIALIZ

Zagrożenia ze strony wody

• płyn dializacyjny sporządzany jest z wody oraz koncentratu

do dializy zwykle w stosunku 30:1

• W czasie zabiegu (4-8h) zużywa się ok. 120-240 litrów płynu

• Zła jakość wody (mikrobiologiczna czy fizyczno-

chemiczna) wpływa na zabieg

• Przyczyna zakażeń u pacjentów (Pseudomonas

aeruginosa i inne bakterie wodne Gram-ujemne,

rzadziej Escherichia coli, Enterobacter, Bacillus)

• Azotany, metale ciężkie i obecność czynnego chloru, który

powoduje hemolizę krwi

• Substancje pirogenne (substancje organiczne, stanowiące

produkty metabolizmu mikroorganizmów, głównie

bakterii, wywołujące u ludzi podwyższenie temperatury

ciała, np. endotoksyny pałeczek Gram-ujemnych)

Wymagania dla wody

używanej w stacji dializ

• Każda woda odpowiadająca warunkom

stawianym wodzie do picia może być

używana w ośrodkach sztucznej nerki po

poddaniu jej dalszemu uzdatnianiu

(stosownie do wymagań lekarskich).

• Uzdatnianie to obejmuje najczęściej

następujące procesy: odwapnianie

(zmiękczanie), odżelazianie,

odchlorowanie oraz odmineralizowanie.

Związki azotu występujące w wodach

powierzchniowych mogą być

pochodzenia:

•

organicznego

(produkty biochemicznego

rozkładu białek roślinnych i zwierzęcych,

których źródłem są ścieki i organizmy wodne

•

nieorganicznego,

tj. pochodzące z

mineralnych nawozów azotowych, ze ścieków

przemysłowych, z opadów atmosferycznych

(szczególnie po wyładowaniach

atmosferycznych) oraz z powietrza

atmosferycznego (azot wolny rozpuszczony)

azot amonowy NH

4+

azot azotynowy NO

2+

azot azotanowy NO

3_

ODPADY POCHODZĄCE Z ZAKŁADÓW

UDZIELAJĄCYCH ŚWIADCZEŃ MEDYCZNYCH

(ODPADY MEDYCZNE)

Zgodnie z art.. 55 ust 1 pkt. 3

„Ustawy o odpadach”:

„ ..... Zakazane jest składowanie

odpadów medycznych na
wysypiskach, niezależnie od tego,
czy są one zaliczane do
niebezpiecznych czy też nie ...”

HIGIENA W PLACÓWKACH OPIEKI MEDYCZNEJ, opr. :dr inż.. Irena Kosińska

PODZIAŁ ODPADÓW MEDYCZNYCH

(

uwzględnia

zagrożenia dla zdrowia i życia

ludzi oraz środowiska tzw. podział z

praktycznego punktu widzenia)

• SPECYFICZNE

• SPECJALNE

• POZOSTAŁE ODPADY

HIGIENA W PLACÓWKACH OPIEKI MEDYCZNEJ, opr. :dr inż.. Irena Kosińska

ODPADY MEDYCZNE

ODPADY SPECYFICZNE

Wszystkie odpady niebezpieczne,

zawierające żywe drobnoustroje
chorobotwórcze lub ich toksyny, oraz
inne formy zdolne do przeniesienia
materiału genetycznego, o których
wiadomo lub co do których istnieją
wiarygodne podstawy do sądzenia, że
wywołują choroby u ludzi i zwierząt, o
kodach klasyfikacyjnych 180102*,
180103*, 180180*, 180182*.

HIGIENA W PLACÓWKACH OPIEKI MEDYCZNEJ, opr. :dr inż..
Irena Kosińska

ODPADY MEDYCZNE

ODPADY SPECYFICZNE

• Ostre narzędzia;
• użyte materiały opatrunkowe;
• strzykawki, wenflony, aparaty po

przetaczaniu krwi, kaniule, cewniki,
jednorazowe opakowania na krew,
rękawiczki jednorazowego użytku, probówki
i pojemniki na próbki do analiz;

• pościel i fartuchy jednorazowego użytku,

które pozostawały w kontakcie z zakażonym
pacjentem, wydzielinami i wydalinami
stanowiącymi potencjalne ryzyko zakażenia,
lub innym materiałem zakaźnym;

HIGIENA W PLACÓWKACH OPIEKI MEDYCZNEJ, opr. :dr inż.. Irena Kosińska

ODPADY MEDYCZNE

ODPADY SPECYFICZNE cd.

• odpady z oddziałów zakaźnych, w tym

resztki żywności;

• preparaty biologiczne, w tym aktywne

szczepionki;

• kultury laboratoryjne;
• tkanki i szczątki ludzkie;
• inne, o ile pozostawały w kontakcie z

zakażonym pacjentem lub z
materiałem zakaźnym.

HIGIENA W PLACÓWKACH OPIEKI MEDYCZNEJ, opr. :dr inż.. Irena Kosińska

ODPADY MEDYCZNE

ODPADY SPECJALNE

Wszystkie odpady niebezpieczne,

zawierające substancje chemiczne,
o których wiadomo lub co do
których istnieją wiarygodne
podstawy do sadzenia, że wywołują
choroby niezakaźne u ludzi i
zwierząt, o kodach
klasyfikacyjnych 18 01 06*, 18 01
08*, 18 01 10*

HIGIENA W PLACÓWKACH OPIEKI MEDYCZNEJ, opr. :dr inż.. Irena Kosińska

ODPADY MEDYCZNE

ODPADY SPECJALNE

Odpady, które niosą ze sobą zagrożenie

chemiczne (toksykologiczne), np.:

• pozostałości cytostatyków;
• niektóre środki farmaceutyczne;
• odczynniki i błony fotograficzne;
• baterie;
• świetlówki;
• oleje;
• niektóre odczynniki chemiczne;
• substancje radioaktywne.

HIGIENA W PLACÓWKACH OPIEKI MEDYCZNEJ, opr. :dr inż.. Irena Kosińska

ODPADY MEDYCZNE

POZOSTAŁE ODPADY (nie

niebezpieczne)

Powstałe przy udzielaniu

świadczeń zdrowotnych, o
kodach klasyfikacyjnych:

18 01 01, 18 01 04, 18 01

07, 18 01 09, 18 01 81.

HIGIENA W PLACÓWKACH OPIEKI MEDYCZNEJ, opr. :dr inż.. Irena Kosińska

ODPADY MEDYCZNE

INNE ODPADY MEDYCZNE

Wszystkie pozostałe odpady

powstałe przy świadczeniu
usług medycznych, które
nie stanowią zagrożenia dla
zdrowia i życia ludzi oraz
dla środowiska.

HIGIENA W PLACÓWKACH OPIEKI MEDYCZNEJ, opr. :dr inż.. Irena Kosińska

ODPADY MEDYCZNE

ODPADY KOMUNALNE

Zaliczamy do nich m.in. odpady:
• pochodzące z działów administracyjnych i

obsługi technicznej;

• biurowe;
• kuchenne;
• materiały opakowaniowe;
• niektóre materiały stosowane w leczeniu,

nie stanowiące zagrożenia infekcyjnego i
toksycznego;

• inne, które nie powstały bezpośrednio przy

udziale świadczeń zdrowotnych.

HIGIENA W PLACÓWKACH OPIEKI MEDYCZNEJ, opr. :dr inż. Irena Kosińska

POSTĘPOWANIE

Z ODPADAMI MEDYCZNYMI

PRZECHOWYWANIE ODPADÓW

(POMIESZCZENIA)

Na terenie zakładu udzielającego

świadczeń zdrowotnych odpady
medyczne powinny być
przechowywane poza miejscem
ich powstawania, w odpowiednio
przystosowanym do tego celu
pomieszczeniu spełniającym
określone kryteria.

HIGIENA W PLACÓWKACH OPIEKI MEDYCZNEJ, opr. :dr inż.. Irena Kosińska

ODPADY MEDYCZNE

PRZECHOWYWANIE ODPADÓW

KRYTERIA DOTYCZĄCE POMIESZCZEŃ (c)

W przypadku niewielkich placówek

medycznych, takich jak np. małe
przychodnie, poradnie, indywidualna
i grupowa praktyka lekarska,
możliwe jest przechowywanie
odpadów medycznych w
wydzielonym miejscu, odizolowanym
od części, w której udzielane są
świadczenia zdrowotne.

HIGIENA W PLACÓWKACH OPIEKI MEDYCZNEJ, opr. :dr inż.. Irena Kosińska

ODPADY MEDYCZNE

PRZECHOWYWANIE ODPADÓW

KRYTERIA DOTYCZĄCE POMIESZCZEŃ

czas przechowywania (d)

Czas przechowywania odpadów

specyficznych nie może przekraczać
48 godzin w pomieszczeniach o
temperaturze wyższej niż 10

o

C.

W temperaturze poniżej 10

o

C odpady

specyficzne mogą być
przechowywane tak długo, jak
pozwala na to ich rodzaj, ale nie
dłużej niż 14 dni.

HIGIENA W PLACÓWKACH OPIEKI MEDYCZNEJ, opr. :dr inż.. Irena Kosińska

POSTĘPOWANIE

Z ODPADAMI MEDYCZNYMI

Zgodnie z założeniami dyrektyw europejskich oraz ustawą o

odpadach (z dnia 27 kwietnia 2001),

Wszystkie odpady pochodzące z zakładów udzielających

świadczeń zdrowotnych powinny być segregowane w
miejscach ich powstawania na odpady komunalne,
specyficzne i specjalne i inne odpady medyczne.

Odpady te, z wyjątkiem specyficznych, mogą być poddane

dalszej segregacji, uwzględniając ich rodzaj,
charakterystykę i sposób zagospodarowania, np. jeżeli jest
to ekonomicznie uzasadnione, należy oddzielnie zbierać
papier, złom metali kolorowych, złom żelazny, tworzywa
sztuczne celem przekazania ich do odzysku.

Osobną grupę stanowią szczątki ludzkie (Rozporządzenie

ministra zdrowia z dnia 7 grudnia 2001 r. w sprawie
postępowania ze zwłokami i szczątkami ludzkimi (Dz.U. z
2001, nr 153, poz.1783).

HIGIENA W PLACÓWKACH OPIEKI MEDYCZNEJ, opr. :dr inż.. Irena Kosińska

DOPUSZCZALNE SPOSOBY

UNIESZKODLIWIANIA

ODPADÓW MEDYCZNYCH W ZALEŻNOŚCI

OD ICH RODZAJU (Dz.U. Nr8,

poz.104,2003)

• 18 01 02* Części ciała i organy - Termiczne

przekształcanie odpadów (D10)

• 18 01 02 Pojemniki na krew i konserwanty służące do

jej przechowywania (z wyłączeniem 180103) - Termiczne
przekształcanie odpadów (D10), autoklawowanie (D9),
dezynfekcja termiczna (D9), działanie mikrofalami (D9)

• 18 01 03* Inne odpady, które zawierają żywe

drobnoustroje chorobotwórcze lub ich toksyny oraz
inne formy zdolne do przeniesienia materiału
genetycznego, o których wiadomo lub co do których
istnieją wiarygodne podstawy do sadzenia, że wywołują
choroby u ludzi i zwierząt. Termiczne przekształcanie
odpadów (D10), autoklawowanie (D9), dezynfekcja
termiczna (D9), działanie mikrofalami (D9)

HIGIENA W PLACÓWKACH OPIEKI MEDYCZNEJ, opr. :dr inż.. Irena Kosińska

DOPUSZCZALNE SPOSOBY

UNIESZKODLIWIANIA

ODPADÓW MEDYCZNYCH W ZALEŻNOŚCI

OD ICH RODZAJU (Dz.U. Nr8,

poz.104,2003) (b)

Dezynfekcja chemiczna nie jest

dopuszczalna jako jeden ze
sposobów unieszkodliwiania
zakaźnych odpadów medycznych
ze względu na potencjalna
możliwość zanieczyszczenia
środowiska stosowanymi do tego
celu środkami.

HIGIENA W PLACÓWKACH OPIEKI MEDYCZNEJ, opr. :dr inż.. Irena Kosińska

DOPUSZCZALNE W POLSCE

TECHNOLOGIE UNIESZKODLIWIANIA

ODPADÓW MEDYCZNYCH

• DEZYNFEKCJA TERMICZNA
Proces prowadzony w specjalnie

do tego przystosowanych
urządzeniach lub instalacjach,
z zachowaniem parametrów
procesu zapewniających
pozbawienie odpadów
właściwości zakaźnych.

HIGIENA W PLACÓWKACH OPIEKI MEDYCZNEJ, opr. :dr inż.. Irena Kosińska

Ocena stanu

higienicznego gleby

polega m.in. na

• Badaniach helmintologicznych -

określających obecność robaków
pasożytniczych w glebie

(glista ludzka - Ascaris lumbricoides,

włosogłówka - Trichuris trichuria)

• badanie zawartości metali ciężkich
• rozkład substancji organicznych
• pH gleby

Ocena biologicznego

zanieczyszczenia gleby

• Bakterie grupy coli (miano coli >1)
• Bakterie Escherichia coli
• Ogólna liczba bakterii mezofilnych (1g

gleby <1mln), psychrofilnych i
termofilnych

• Clostridium perfringens (miano >0.1)
• Bacterium proteus
• Jaja helmintów nie powinny być

wykryte w 1g gleby

Toksoplasma gondi -

Toksoplazmoza

• Rezerwuarem są liczne gatunki ssaków i

ptaków, głównie koty, które wydalają
oocysty pierwotniaka z kałem i zagrzebują
je w ziemi (np.. Piaskownice!!!)

• inwazja pierwotniaka u dzieci (objawy ze

strony ośrodkowego układu nerwowego i
narządów wewnętrznych)

• u osób dorosłych - kobiety ciężarne -

poronienia

Geohelmintozy

• Gleba stanowi dla nich miejsce gdzie

dojrzewają i są zdolne do inwazji:

• Glistnica - Ascaris lumbricoides
• Włosogłówczyca - włosogłówka

• Źródła: gleba nawożona fekaliami,

nawadniana ściekami

Zakażenia przyranne

• Tężec (Clostridium tetani)

• Zgorzel gazowa (Clostridium

perfringens, Clostridium
septicum, Clostridium
histolyticum i inne)