Analizy środowiskowe w badaniach

zanieczyszczeń powietrza

www.agh.edu.pl

Należą do głównych przyczyn globalnych zagrożeń

środowiska. Najczęściej i najbardziej

zanieczyszczają atmosferę

:

• dwutlenek węgla,
• dwutlenek siarki
• tlenki azotu
• pyły

www.agh.edu.pl

Zanieczyszczenia powietrza

Źródła zanieczyszczeń powietrza

Powietrze zanieczyszczają wszystkie substancje
gazowe, stałe lub ciekłe, znajdujące się w powietrzu
w ilościach większych niż ich średnia zawartość.
Ogólnie zanieczyszczenia powietrza dzieli się na

www.agh.edu.pl

• pyłowe
• gazowe

Źródła zanieczyszczeń powietrza

Głównymi źródłami zanieczyszczeń są:

1. uprzemysłowienie i wzrost liczby ludności,
2. przemysł energetyczny,
3. przemysł transportowy,
4. źródła naturalne (największe źródło)

•wybuchy wulkanów
•wietrzenie chemiczne skał
•pożary lasów i stepów
•wyładowania atmosferyczne
•pył kosmiczny
•procesy biologiczne

Źródła zanieczyszczeń powietrza

Źródłami zanieczyszczeń powietrza są m.in.:

•

niska emisja

•

chemiczna konwersja paliw,

•

wydobycie i transport surowców,

•

przemysł chemiczny,

•

przemysł rafineryjny,

•

przemysł metalurgiczny,

•

cementownie,

•

składowiska surowców i odpadów,

•

motoryzacja.

Skutki zanieczyszczeń powietrza

• Kwaśne deszcze
• Smog
• Odory
• Dziura ozonowa
• Efekt cieplarniany

Zanieczyszczenia powietrza są wchłaniane przez ludzi głównie w trakcie oddychania.

Przyczyniają się do powstawania schorzeń układu oddechowego, a także zaburzeń

reprodukcji i

alergii.

W środowisku kulturowym człowieka zanieczyszczenia powietrza

powodują

korozje metali

i materiałów budowlanych. Działają niekorzystnie również na

świat roślinny, zaburzając procesy

fotosyntezy, transpiracji i oddychania

. Wtórnie skażają wody

i gleby.

Główny Inspektor Ochrony Środowiska

„

Należy utrzymać jakość powietrza tam, gdzie jest ona dobra,

lub ją poprawić, w przypadku gdy cele dotyczące jakości

powietrza nie są osiągane. Mając na względzie ochronę

zdrowia ludzkiego i środowiska jako całości, szczególnie ważna

jest

walka

z

emisjami

zanieczyszczeń

u

źródła

oraz

identyfikacja i wdrażanie na szczeblu lokalnym, krajowym i

wspólnotowym najskuteczniejszych środków mających na celu

redukcję emisji.”

za: dyrektywą Parlamentu Europejskiego i Rady 2008/50/WE z

dnia 21 maja 2008 r. w sprawie jakości powietrza i czystszego

powietrza dla Europy

Główny Inspektor Ochrony Środowiska

W

Polsce

istotnym

problemem

nadal pozostają: w sezonie letnim - zbyt

wysokie stężenia ozonu troposferycznego, a w

sezonie

zimowym

-

ponadnormatywne

stężenia

pyłu

zawieszonego

PM10

oraz

benzo(a)pirenu.

Ozon

jest

silnym

utleniaczem

fotochemicznym, który powoduje poważne

problemy zdrowotne, niszczy materiały i

uprawy rolne.

Spośród 28 stref w kraju dla ozonu podlegających

ocenie za rok 2008 pod kątem ochrony zdrowia,

18

stref

(ok.

64%

powierzchni

kraju)

zaliczono do klasy A. Pozostałe 10 stref

sklasyfikowano jako C. W klasie C znalazły się

strefy

położone

w

południowo-zachodniej

i

centralnej Polsce.

Główny Inspektor Ochrony Środowiska

Oddziaływanie cząstek drobnych (pył PM10) i

bardzo drobnych (pył PM2,5) na zdrowie

zależy od ilości cząstek zatrzymanych w

różnych miejscach układu oddechowego.

Przy czym, pył PM2,5 posiada zdolność

przenikania do najgłębszych partii płuc,

gdzie jest akumulowany lub rozpuszczany w

płynach biologicznych.

W ocenie jakości powietrza za rok 2008 pod

kątem pyłu zawieszonego PM10 spośród 170

stref podlegających ocenie, w oparciu o

stężenia 24-godzinne do klasy A zaliczono

105 stref (ok. 62%), do klasy C - 65 stref

(38% stref).

Główny Inspektor Ochrony Środowiska

Obserwowany trend spadku zakwaszenia opadów wyrażony

wzrostem wartości pH opadów atmosferycznych jest efektem

stopniowej redukcji emisji zanieczyszczeń zakwaszających do

atmosfery w skali kontynentu, co prowadzi do stopniowego

obniżania się stężeń tych zanieczyszczeń w atmosferze.

Główny Inspektor Ochrony Środowiska

Główną przyczyną emisji gazów i pyłów do atmosfery jest brak znaczących

zmian w strukturze zużycia nośników energii w Polsce. Podstawowym

nośnikiem energii pierwotnej w gospodarce narodowej nadal pozostaje węgiel

kamienny (51% energii nieodnawialnej).

Ochrona przez zanieczyszczeniami

Ochrona przed szkodliwym działaniem zanieczyszczeń

powietrza

wymaga

wiarygodnych

informacji

o

poziomie ich występowania, które uzyskuje się z

badan analitycznych dzięki nim dostarczone są

następujące dane:

• Jakościowy i ilościowy skład zanieczyszczeń
• Zmienności ilości i składu w czasie i przestrzeni
• Źródła i intensywność zanieczyszczeń
• Skuteczność podejmowanych działań

Ogólna klasyfikacja technik stosoawana

w badaniach powietrza atmosferycznego

Podział technik i metod wykorzystywanych do badan powietrza

dokonuje się w oparci u następujące kryteria:
• Stan skupienia oznaczonych substancji
• Rodzaj analitów i stężenia w jakich występują
• Cel pomiaru
• Okres pomiarowy
• Sposób pomiaru
• Typy przyrządów

Monitoring powietrza atmosferycznego

Monitoring, pozwalający uzyskać dane o stężeniach

składników powietrza (np. ozon, CO2) – w tym zanieczyszczeń –

na określonym obszarze (skala lokalna, regionalna, krajowa,

globalna).

•

Regularne pomiary emisji pozwalają obliczać stężenia zanieczyszczeń w

otoczeniu instalacji metodami modelowania rozprzestrzeniania się

•

Monitoring powietrza atmosferycznego jest prowadzony za pomocą globalnej,

krajowej, regionalnej i lokalnej sieci stacji pomiarowych oraz w laboratoriach

mobilnych, w tym

satelitarnych

Wyniki globalnego monitoringu stężenia ozonu
W atmosferze

Wyniki pomiaru stężenia CO2

Monitoring powietrza atmosferycznego

Rutynowe naziemne pomiary aktualnego stężenia

zanieczyszczeń powietrza atmosferycznego przeprowadza

się 1,5 metra nad ziemią lub 1,5 metra powyżej górnej linii

zabudowania. Ich celem jest:

•

rejestracja danych o wielkości stężeń zanieczyszczeń powietrza,
które są podstawą długotrwałych działań prowadzących do
zmniejszenia stopnia zanieczyszczenia atmosfery lub do
zapobiegania wzrostowi ponad poziom dopuszczalny

[a

•

bieżąca kontrola stopnia zanieczyszczenia powietrza oraz
sygnalizowanie zagrożeń w wypadku wystąpienia stężeń
przekraczających wartości dopuszczalne.

Małopolska sieć monitoringu powietrza

Wyniki pomiarów dla małopolski

Wykres 1. Stężenia średnioroczne i maksymalne benzenu na
poszczególnych stanowiskach pomiarowych w
2012 roku

Wykres 2. Stężenia średnie benzenu w sezonie letnim i zimnym (I-III i
X-

XII) na poszczególnych stanowiskach

pomiarowych w 2012 roku

Wyniki pomiarów dla małopolski

Wyniki pomiarów dla małopolski

Podsumowanie

Biorąc powyższe pod uwagę, podkreślić należy, iż w celu

ochrony powietrza niezbędna jest współpraca wielu polityk i

sektorów zarówno w skali lokalnej jak i globalnej.

Zwłaszcza istotne jest zapewnienie spójności działań na

rzecz ochrony powietrza z zadaniami mającymi na celu

przeciwdziałanie zmianom klimatu, ponieważ nie wszystkie

przedsięwzięcia sprzyjające ochronie klimatu prowadzą do

poprawy jakości powietrza

Biorąc pod uwagę obecny stan zanieczyszczenia powietrza w Polsce oraz

konieczność dotrzymania norm jakości powietrza ustanowionych dyrektywą

Parlamentu Europejskiego i Rady 2008/50/WE z dnia 21 maja 2008 r. w

sprawie jakości powietrza i czystszego powietrza dla Europy oraz limitów

emisji zanieczyszczeń do powietrza dla dużych źródeł energetycznego

spalania,

przed

Polską

stoi

zadanie

realizacji

wielu

przedsięwzięć

zmierzających do poprawy

jakości powietrza.

Oddziaływanie zanieczyszczeń powietrza na środowisko jest zagadnieniem

szczególnie ważnym ze względu zarówno na ogólną powszechność tego zjawiska,

ilość emitowanych zanieczyszczeń, rozległy zasięg oddziaływania, jak również ze

względu na fakt, że zanieczyszczenia te wpływają na pozostałe elementy

środowiska.