NOTATKA DLA GRUPY

Temat: PRZEGLĄD ŚRODOWISK ZAGROŻENIA : POWIETRZE, WODA, GLEBA

1. charakterystyka środowiska

2. źródła zanieczyszczeń

3. skutki zanieczyszczeń

4. możliwości wyjścia z kryzysu

Źródła zanieczyszczeń powietrza

• źródła naturalne, do których należą:

• wulkany, z których wydobywają się m.in. popioły wulkaniczne i gazy

• pożary lasów, sawann i stepów

• bagna wydzielające rożne gazy

• gleby i skały ulegające erozji, burze piaskowe

• tereny zielone, z których pochodzą pyłki roślinne

• źródła antropogeniczne (powstające w wyniku działalności człowieka) można podzielić:

  • energetyczne - spalanie paliw;

  • przemysłowe - procesy technologiczne w zakładach chemicznych, rafineriach, hutach, kopalniach i cementowniach;

  • komunikacyjne - głównie transport samochodowy, ale także kołowy, wodny
    i lotniczy;

  • komunalne - gospodarstwa domowe oraz gromadzenie i utylizacja odpadów
    i ścieków (np. wysypiska, oczyszczalnie ścieków).

Źródła zanieczyszczenia wód

Główne zanieczyszczenia chemiczne wód i ich źródła to:

• Detergenty - syntetyczne substancje czyszczące, zawierające składnik organiczny, obniżający napięcie powierzchniowe, dzięki czemu następuje osłabienie sił wiążących cząstki brudu z podłożem. Stanowią główny składnik środków piorących, myjących, zwilżających. Są bardzo trwałe i nie ulegają biodegradacji (rozkładowi pod wpływem mikroorganizmów). Detergenty wpływają hamująco na procesy samooczyszczania się wody i działają toksycznie na organizmy żywe.

• Pestycydy - środki ochrony roślin, owadobójcze - do zbiorników wodnych dostają się
  w wyniku spłukiwania z opylonych lub opryskanych uprzednio roślin, wymywania z gleby oraz spływania wraz ze ściekami zakładów produkujących te związki. Powodują pogarszanie stanu sanitarnego wód podziemnych, działają toksycznie, naruszają procesy samooczyszczania się wód, przyczyniają się do zjawiska eutrofizacji wód. Mają długi czas rozpadu i zdolność kumulowania w środowisku.

• Fenole to związki aromatyczne, jedne z najbardziej uciążliwych dla otoczenia. Dostają się do wód wraz ze ściekami komunalnymi i przemysłowymi (z rafinerii, wytwórni tworzyw sztucznych, koksowni, przetwórstwa drzewnego i włókna syntetycznego). Woda zanieczyszczona fenolami ma odrażający smak, a ryby w niej żyjące nie nadają się do spożycia. Są to substancje toksyczne i wywołujące oparzenia skóry.

• Węglowodory aromatyczne - do wód powierzchniowych dostają się ze ściekami
  z koksowni, z gazami i rozpuszczalnikami. Pochodzą głównie z przemysłu, motoryzacji
  i spalania węgla. Są słabo rozpuszczalne w wodzie, kumulują się w osadach dennych oraz tkance tłuszczowej zwierząt wodnych. Są rakotwórcze.

• Metale ciężkie - dostają się do wód wraz ze ściekami przemysłowymi, z odpadami, ze spływami z pól, z hałd hutniczych. Mają zdolność kumulowania się w osadach dennych. Są toksyczne dla organizmów również dla człowieka, mogą powodować trwałe i nieodwracalne uszkodzenia różnych narządów, np. nerek, mózgu, rdzenia kręgowego.

• Radioizotopy - ich źródłem są: wybuchy bomb atomowych i wodorowych, reaktory jądrowe, kopalnie oraz zakłady posługujące się substancjami promieniotwórczymi.

• Mikroorganizmy - przede wszystkim bakterie chorobotwórcze i wirusy przedostające się do wód ze ścieków komunalnych, a także przemysłu, np. skórzanego

Podział zanieczyszczeń

Ze względu na pochodzenie:

• naturalne - takie, które pochodzą z domieszek zawartych w wodach powierzchniowych
  i podziemnych - np. zasolenie, zanieczyszczenie związkami żelaza;

• sztuczne - inaczej antropogeniczne, czyli związane z działalnością człowieka - np. pochodzące ze ścieków, spływy z terenów rolniczych, składowisk odpadów komunalnych. Zanieczyszczenia sztuczne także możemy podzielić na grupę biologicznych (bakterie, wirusy, grzyby, glony) oraz chemicznych (oleje, benzyna, smary, ropa, nawozy sztuczne, pestycydy, kwasy, zasady).

Ze względu na stopień szkodliwości:

• bezpośrednio szkodliwe - fenole (gazownie, koksownie) kwasy cyjanowodorowy (gazownie), kwas siarkowy i siarczany, kwaśny deszcz (fabryki nawozów sztucznych, celulozownie, fabryki włókien sztucznych),

• pośrednio szkodliwe - takie, które prowadzą do zmniejszenia ilości tlenu w wodzie poniżej poziomu niezbędnego do utrzymania przy życiu organizmów wodnych.

Wg kryterium trwałości zanieczyszczeń

• rozkładalne - zawierające substancje organiczne, potencjalnie trujące, lecz podlegające przemianom chemicznym do prostych związków nieorganicznych przy udziale bakterii (ścieki domowe)

• nierozkładalne - zawierające substancjne nie ulegające większym przemianom chemicznym i nie atakowane przez drobnoustroje (sole metale ciężkich)

• trwałe - zawierające substancje ulegające rozkładowi biologicznemu w niewielkim stopniu
  i pozostające w środowisku w niezmiennej formie przez długi okres czasu (pestycydy, fenole, produkty destylacji ropy naftowej)

Ze względu na źródło

• źródła punktowe – ścieki odprowadzane w zorganizowany sposób systemami kanalizacyjnymi, pochodzące głównie z zakładów przemysłowych i z aglomeracji miejskich,

• zanieczyszczenia powierzchniowe lub obszarowe – zanieczyszczenia spłukiwane opadami atmosferycznymi z terenów zurbanizowanych nieposiadających systemów kanalizacyjnych oraz z obszarów rolnych i leśnych,

• zanieczyszczenia ze źródeł liniowych lub pasmowych – zanieczyszczenia pochodzenia komunikacyjnego, wytwarzane przez środki transportu i spłukiwane
  z powierzchni dróg lub torfowisk oraz pochodzące z rurociągów, gazociągów, kanałów ściekowych, osadowych.

Wskaźniki jakości wód:

a) wskaźniki fizyczne - temperatura, barwa, zapach, mętność, smak;

b) wskaźniki chemiczne - odczyn pH, utlenialność, BZT5 - biochemiczne 5-cio dobowe zużycie tlenu, ChZT - chemiczne zużycie tlenu, twardość (ogólna, węglanowa, niewęglanowa, przemijająca), zasadowość oraz zawartości: związków azotu, chlorków, siarczanów, żelaza, manganu, fluoru, gazów rozpuszczonych w wodzie, pierwiastków śladowych, substancji trujących oraz sucha pozostałość i strata po prażeniu,

c) wskaźniki biologiczne - zawartość bakterii w objętości próbki wody.

Zanieczyszczenia gleby

Źródła zanieczyszczeń gleby:

• przechodzenie ciężkich maszyn, ugniatających glebę (zmniejszenie ilości powietrza glebowego potrzebnego dla mikroorganizmów i do oddychania korzeni)

• składowanie odpadów