1

OCHRONA I KSZTAŁTOWANIE
ŚRODOWISKA

STAN POWIETRZA,

GLEB, WÓD POWIERZCHNIOWYCH I

PODZIEMNYCH

GOSPODARKA PRZESTRZENNA

OCENY I

PROGNOZY

STAN

Monitoring jakości
powietrza

Monitoring jakości wód

Monitoring jakości gleby
i ziemi

Monitoring przyrody
• monitoring lasu
• zintegrowany
monitoring środowiska
przyrodniczego

Monitoring hałasu

Monitoring pól
elektromagnetycznych

Monitoring promieniowa-
nia

jonizującego

PAŃSTWOWY MONITORING ŚRODOWISKA

Informacja o środowisku

PRESJE

Emisje

Odpady

Dane dotycz.
czynników
sprawczych
np.

działaln.

społ-gosp.,
warunków
meteorolog. i
hydrologiczn.
napływów
transgranicz.

Literatura

• Raport o stanie środowiska Polski 2008

http://www.gios.gov.pl/zalaczniki/artykuly/SOER_PL_2008_polski.pdf

• Raport oceny jakości powietrza w Polsce

http://www.gios.gov.pl/zalaczniki/artykuly/raport2009zal_20101228.pdf

• Raport oceny chemizmu gleb ornych Polski

http://www.gios.gov.pl/artykuly/140/Monitoring-jakosci-gleby-i-ziemi

• Raporty oceny jakości wód powierzchniowych i

podziemnych

http://www.gios.gov.pl/artykuly/podkategoria/6/Monitoring-wod

POWIETRZE

Źródła emisji

głównych

zanieczyszczeń

Emisja SO

2

Tlenki azotu

Tlenki siarki

Amoniak

Rtęć

Kadm

Ołów

PRZESTRZENNY ROZKŁAD EMISJI

2

Emisja zanieczyszczeń pyłowych - Kraków

T

ra

n

s

g

ra

n

ic

zn
y

tr

an

sp

o

rt

za

n

ie

czy

szc

ze

ń

System oceny jakości powietrza

1. Obszar Polski jest podzielony na strefy, tj. aglomeracje

pow. 250 000 mieszkańców i obszary powiatów nie
wchodzące w skład aglomeracji, uzdrowiska (170 stref).

2.

Raz na pięć lat WIOŚ wykonuje na podstawie dostępnych
danych tzw. wstępną ocenę jakości powietrza, na
podstawie której ustala system monitoringu w
województwie.

3.

Na podstawie danych z wojewódzkich systemów
monitoringu jakości powietrza wykonuje się coroczne
oceny jakości powietrza dla każdej ze stref

Oceny poziomu stężenia i klasyfikacji stref dokonuje się w odniesieniu do każdej z
substancji osobno na podstawie Rozporządzenia Ministra Środowiska z 6. 06. 2002
w sprawie oceny poziomów substancji iv powietrzu (Dz. U. Nr 87, poz. 798)

System oceny jakości powietrza

Klasyfikacja stref:
A - poziom substancji nie przekracza poziomu
dopuszczalnego,

B -

poziom substancji mieści się między poziomem

dopuszczalnym a marginesem tolerancji,

C - poziom substancji przekracza poziom dopuszczalny +
margines tolerancji,

Wojewoda jest zobowiązany do przygotowania dla stref, w
których dopuszczalny poziom substancji + margines tolerancji
został przekroczony, programów ochrony powietrza (POP),
których celem jest doprowadzenie do obniżenia poziomu
stężenia substancji aż do poziomu wymagalnego

St
re

fy

z

a

n

ie

c

z

y

s

z

c

z

e

n

ia

p

o

w

ie

trz

a

SO2 NO2

PM10 BaP

ZANIECZYSZCZENIE
POWIETRZA SO

2

3

ZANIECZYSZCZENIE POWIETRZA NO

2

GLEBY

GLEBA

Powierzchniowa (150 cm, w lasach 200

cm), biologicznie czynna warstwa

skorupy ziemskiej, powstała z różnych,

mineralnych i organicznych skał

macierzystych pod wpływem czynników

glebotwórczych (gł. drobnoustrojów,

wyższych roślin zwierząt, klimatu,

wody, rzeźby terenu, gospodarki

człowieka), podlegająca stałym
przemianom w procesie

glebotwórczym. Podstawową funkcją

gleby jest zapewnienie roślinom

warunków wzrostu i rozwoju.

TYPY GLEB POLSKI

ŻYZNOŚĆ GLEB

Zespół fizycznych,
chemicznych
i biologicznych
właściwości gleby
zapewniający roślinom
odpowiednie warunki
wzrostu (składniki
pokarmowe, wodę
i powietrze glebowe).

DEGRADACJA - DEWASTACJA

• Degradacja gleby

– każda zmiana właściwości

fizycznochemicznych gleby i aktywności biologicznej w

stosunku do warunków naturalnych

• Degradacja bezwzględna

(rzeczywista) gleby objawia

się trwałym obniżeniem aktywności biologiczno-

chemicznej gleby. Następuje przy tym wyraźne

pogorszenie się właściwości i walorów gleby, w tym
ekologicznych i rolniczych.

• Degradacja względna

jest to przeobrażenie struktury,

cech gleby, w sposób stopniowy lub skokowy, bez

zmiany jej aktywności biologicznej; występuje, kiedy
zabiegami agrotechnicznymi i agrochemicznymi zmienia

(poprawia) się właściwości gleb w celu uzyskiwania

wyższych plonów o wyższej jakości.

• Dewastacja gleby

objawia się całkowitym zniszczeniem

biologiczno-

chemicznej aktywności gleby.

ŹRÓDŁA DEGRADACJI GLEB

ANTROPOGENICZNE NATURALNE

• Rolnictwo intensywne

– nawożenie mineralne

– środki ochrony roślin
– zabiegi agrotechniczne
– monokultury

• Hodowla (wypas)
• Emisja pyłów i gazów

– ze źródeł przemysłowych
– ze źródeł komunalnych
– komunikacyjna

• Prace geotechniczne

• Melioracje

• Erozja

– wodna
– wietrzna

• Procesy stokowe
• Warunki

hydrometeorologiczne

• Wulkanizm
• Powodzie

4

DEGRADACJA RZECZYWISTA

1. geotechniczna

– powoduje zewnętrzne zmiany na

powierzchni. Występuje na terenach górniczych i
budowlanych. Zmiany te dotyczą zniekształceń w
rzeźbie terenu w wyniku działalności górnictwa
odkrywkowego i podziemnego, budownictwa
wodnego, drogowego i kolejnictwa.

2. fizyczna

– polega na zagęszczeniu masy glebowej,

pogarszaniu się struktury gleby, nadmiernemu
odwodnieniu gruntów wywołanym lejem
depresyjnym, wadliwej melioracji, zawodnieniu
osuwiska, oddziaływaniu zbiorników wodnych oraz
działaniu erozyjnym wody i wiatru.

DEGRADACJA RZECZYWISTA

3. biologiczna

– charakteryzuje się spadkiem ilości i

masy edafonu, wywołanym pogorszeniem się
struktury gleby, jej wilgotności i stosunków
powietrznych lub pośrednio przez niszczenie szaty
roślinnej; formą biologicznej degradacji jest także
tzw. zmęczenie gleb.

4. chemiczna

– przejawia się zakwaszeniem lub

nadmierną alkalizacją, naruszeniem równowagi
jonowej, wysoką koncentracja soli w roztworach
glebowych, toksyczną koncentracją metali ciężkich,
a także siarki i fluoru oraz związków biologicznie
czynnych (węglowodorów, środków ochrony roślin).

MONITORING GLEB - zadania

1.

badania i ocena jakości gleb użytkowanych rolniczo;

2.

wyznaczenie terenów, na których wystąpiło przekroczenie

standardów jakości gleby i ziemi

3.

badanie chemizmu gleb w okolicach oddziaływania lokalnych

źródeł zanieczyszczeń (przemysł, składowiska odpadów,

szlaki komunikacyjne, rejony występowania nadzwyczajnych

zagrożeń środowiska - przemysł wydobywczy, rafinerie).

4. badanie chemizmu gleb na obszarach chronionych (PN, PK)

Badania prowadzone są w cyklach 5-letnich w ramach krajowej

sieci prowadzonej przez IUNG w Puławach, na którą składa się ok. 215
punktów pomiarowo kontrolnych, zlokalizowanych na glebach
użytkowanych rolniczo na terenie całego kraju;

Zakres i częstotliwość badań w sieci regionalnej zależy od

występujących potrzeb i jest określana dla każdego źródła
zanieczyszczenia indywidualnie

Pobór próbek glebowych w 215
punktach z 0-20 cm warstwy
poziomu orno-

próchniczego odbywa

się co 5 lat, a z poziomów
genetycznych całego profilu
glebowego (15

– 30 cm, 30 – 45 cm)

co 10 lat.

Dotychczasowe badania:

1995 (pełny profil),
2000 (warstwa powierzchniowa),
2005 (pełny profil)

2010 (warstwa powierzchniowa)

MONITORING GLEB

badania w sieci krajowej

STAN ZANIECZYSZCZENIA GLEB METALAMI CIĘŻKIMI

5

OCENA ZANIECZYSZCZENIA
GLEB METALAMI CIĘŻKIMI
(wg IUNG)

OCENA ZANIECZYSZCZENIA GLEB

METALAMI CIĘŻKIMI

0

– Gleby nie zanieczyszczone

. Pod uprawę wszystkich

roślin ogrodniczych, szczególnie przeznaczonych dla dzieci i
niemowląt

I

– Gleby o podwyższonej zawartości metali

. Pod

uprawę wszystkich roślin ogrodniczych z ograniczeniem
warzyw przeznaczonych na przetwory i do bezpośredniej
konsumpcji dla dzieci.

II -

Gleby słabo zanieczyszczone

. Rośliny uprawiane na

tych glebach mogą być chemicznie zanieczyszczone. Z
uprawy wykluczone: kalafior, szpinak, sałata. Dozwolona
uprawa zbóż, roślin okopowych i pastewnych, użytkowanie
kośne i pastwiskowe

OCENA ZANIECZYSZCZENIA GLEB

METALAMI CIĘŻKIMI

III -

Gleby średnio zanieczyszczone

. Narażenie roślin na

skażenie metalami ciężkimi. Uprawa roślin zbożowych,
okopowych pastewnych

– okresowa kontrola zawartości metali

w konsumpcyjnych częściach roślin. Uprawa roślin
przemysłowych oraz roślin do produkcji materiału nasiennego.

IV - Gleby silnie zanieczyszczone

. Wyłączone z produkcji

rolniczej. Na lepszych odmianach gleb cięższych uprawa roślin
przemysłowych len, konopie, wiklina, zboża trawy – materiał
siewny, ziemniaki, zboża do produkcji spirytusu, rzepak na olej
techniczny. Ograniczenie wykorzystania na użytki zielone.

V - Gleby bardzo silnie zanieczyszczone

. Wyłączone z

produkcji rolniczej i zalesiane. Najlepsze odmiany można
przeznaczyć pod uprawę roślin przemysłowych.

WYNIKI BADAŃ

ZANIECZYSZCZENIA GLEB

1.

Głównymi czynnikami degradacji pokrywy glebowej są
procesy urbanizacji, działalności górniczej i niewłaściwie
prowadzonych prac w rolnictwie oraz chemiczne
zanieczyszczenie gleb.

2.

Presja związana z chemicznym zanieczyszczeniem gleb
ogranicza się głównie do uprzemysłowionych obszarów
miejskich oraz stref komunikacyjnych, gdzie notowane są
zanieczyszczenia metalami ciężkimi i ropopochodnymi.

3.

W ostatnich latach widoczne jest zmniejszenie
oddziaływania przemysłu na gleby; można zakładać, że
obszar gleb podlegających degradacji chemicznej nie
będzie się zwiększał.

OCHRONA GLEB

– INICJATYWY,

PROGRAMY UE

22 września 2006 roku Komisja Europejska

opublikowała Komunikat dotyczący Europejskiej
Strategii Tematycznej w Dziedzinie Ochrony Gleby
oraz projekt

Dyrektywy Parlamentu Europejskiego i

Rady ustanawiający ramy dla ochrony gleby

(Dyrektywa Glebowa).

Strategia tematyczna w dziedzinie ochrony gleby jest jedną z
siedmiu "strategii tematycznych" przewidzianych w ramach

szóstego programu działań na rzecz ochrony środowiska (2002-
2012).

IDENTYFIKACJA TERENÓW, NA KTÓRYCH WYSTĄPIŁO

PRZEKROCZENIE STANDARDÓW JAKOŚCI GLEBY I

ZIEMI

Cel

: Prowadzenie zbiorczych zestawień zarejestrowanych

terenów, na których wystąpiło przekroczenie standardów

jakości gleb;

W ramach zadania wypełniane będą zobowiązania Polski

wynikające z “Porozumienia pomiędzy Wspólnotą

Europejską a Polską w sprawie uczestnictwa Polski w

Europejskiej Agencji Środowiska”, które obejmują

przekazywanie informacji dotyczących lokalnych skażeń

gruntów.

Wyznaczanie obszarów, na których przekroczone są standardy jakości
gleb - Poradnik metodyczny dla administracji

http://www.gios.gov.pl//zalaczniki/artykuly/Wyz_ob_gleb.pdf

6

ROZPORZĄDZENIE MINISTRA ŚRODOWISKA
z dnia 9 września 2002 r.
w sprawie standardów jakości gleby oraz standardów jakości ziemi
Załącznik

grupa A: tereny chronione (Prawo wodne, Ustawa o ochronie przyrody)
grupa B

– tereny rolnicze w tym zabudowane i leśne, tereny zabudowane;

grupa C -

tereny przemysłowe, komunikacyjne, użytki kopalniane

Rekultywacja gleb

• Rekultywacja gruntów - nadanie lub przywrócenie

gruntom zdegradowanym albo zdewastowanym wartości
użytkowych lub przyrodniczych przez właściwe
ukształtowanie rzeźby terenu, poprawienie właściwości
fizycznych i chemicznych, uregulowanie stosunków
wodnych, odtworzenie gleb, umocnienie skarp oraz
odbudowanie lub zbudowanie niezbędnych dróg

• Kierunek rekultywacji musi być zgodny z planem

zagospodarowania przestrzennego danego obszaru.

Ustawa o ochronie gruntów rolnych i leśnych

Cele rekultywacji

Przystosowanie terenu do:

• użytkowania gospodarczego, w tym zalesienia

lub uprawy rolniczej,

• utworzenia miejskiego założenia zielonego,
• utworzenia terenów sportowo-rekreacyjnych,

• uformowania zbiornika wodnego,
• przeprowadzenia szlaków komunikacyjnych,
• lokalizacji budynków mieszkaniowych i

użyteczności publicznej,

• lokalizacji budowli technicznych,
• przeprowadzenia elementów sieci przesyłowych

Rekultywacja
gleby

Rekultywacja
gruntu

Prawne aspekty ochrony gleb

Ustawa reguluje zasady ochrony gruntów rolnych i leśnych
oraz rekultywacji i poprawiania wartości użytkowej gruntów.

USTAWA

z dnia 3 lutego 1995 r. o ochronie

gruntów rolnych i leśnych

W przypadku gdy na danym terenie nie obowiązuje
miejscowy plan zagospodarowania przestrzennego, zmiana
przeznaczenia gruntów na cele nierolnicze może się odbyć
dopiero po jego uchwaleniu.

tym samym zagospodarowanie gruntów rolnych na cele inne
niż rolnicze jest znacznie utrudnione

Ochrona gruntów rolnych polega na:
1) ograniczaniu przeznaczania ich na cele nierolnicze lub
nieleśne;
2) zapobieganiu procesom degradacji i dewastacji gruntów
rolnych oraz szkodom w produkcji rolniczej, powstającym
wskutek działalności nierolniczej i ruchów masowych
ziemi;
3) rekultywacji i zagospodarowaniu gruntów na cele
rolnicze;

4) zachowaniu torfowisk i oczek wodnych jako naturalnych
zbiorników wodnych;
5) ograniczaniu zmian naturalnego ukształtowania
powierzchni ziemi.

USTAWA

z dnia 3 lutego 1995 r. o ochronie gruntów rolnych i leśnych

Na cele nierolnicze i nieleśne można przeznaczać przede wszystkim
grunty oznaczone w ewidencji gruntów jako nieużytki, a w razie ich braku
– inne grunty o najniższej przydatności produkcyjnej.

Wyłączenie z produkcji użytków rolnych wytworzonych z gleb
pochodzenia mineralnego i organicznego, zaliczonych do klas I, II, III, IIIa,
IIIb

, oraz użytków rolnych klas IV, IVa, IVb, V i VI wytworzonych z gleb

pochodzenia organicznego, oraz gruntów leśnych, przeznaczonych na
cele nierolnicze i nieleśne – może nastąpić po wydaniu decyzji
zezwalających na takie wyłączenie.

Nie wymaga się decyzji, jeżeli grunty rolne mają być użytkowane na cele
leśne.

Przeznaczenia gruntów rolnych i leśnych na cele nierolnicze i nieleśne,
wymagającego zgody, dokonuje się w miejscowym planie
zagospodarowania przestrzennego

, sporządzonym w trybie określonym w

przepisach o planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym.

USTAWA

z dnia 3 lutego 1995 r. o ochronie gruntów rolnych i leśnych

7

Najważniejsze zmiany:

1.

Wyłączenie spod przepisów ustawy wszelkich użytków rolnych
położonych w granicach administracyjnych miast, oraz pozostałych
gruntów stanowiących użytki rolne klas IV oraz użytki rolne klas V i VI,
wytworzonych z gleb pochodzenia organicznego i torfowiska jeżeli ich
obszar przekracza 1 ha;

2.

Zwolnienie z obowiązku uzyskania zgody marszałka województwa na
przeznaczenie w/w

gleb na cele nierolnicze i nieleśne w

opracowywanych projektach miejscowych planów zagospodarowania
przestrzennego;

3.

Pozostawienie dotychczasowych przepisów wydawania decyzji o
wyłączaniu gruntów z produkcji jedynie w stosunku do użytków
rolnych położonych poza granicami miast, wytworzonych z gleb
pochodzenia mineralnego i organicznego zaliczonych do klas I, II, III,
IIIa, IIIb

, ustawy, oraz gruntów leśnych, przeznaczonych na cele

nierolnicze i nieleśne.

4.

Rezygnacja z obowiązku zdjęcia oraz wykorzystania na cele poprawy
wartości użytkowej gruntów próchniczej warstwy gleby.

USTAWA z dnia 10 października 2008r. o zmianie ustawy

o ochronie gruntów rolnych i leśnych

WODY POWIERZCHNIOWE I
PODZIEMNE

ZASOBY WODNE POLSKI

• Wskaźnikiem stanu zasobów wodnych jest średni odpływ

roczny, który wynosi dla terytorium Polski 62 mld m

3

• Zasoby eksploatacyjne wód podziemnych 16,5 km

3

• Zasoby wodne w kraju, przypadające na jednego mieszkańca

są mniejsze niż w krajach sąsiednich i znacznie niższe niż

przeciętne w Europie (zaledwie około 36% średniej
europejskiej).

Zasoby wód podziemnych na 1 mieszkańca Zasoby wody pitnej na 1 mieszkańca

Zagrożenia wód

• pobór wód na różne cele
• wprowadzanie do wód różnorodnych
zanieczyszczeń wraz z wodami zużytymi
(ścieki komunalne i przemysłowe oraz
wody podgrzane,
• wprowadzanie do wód
zanieczyszczeń ze źródeł
powierzchniowych np.
pochodzących z rolnictwa,
• zmiany morfologiczne i
hydrologiczne wynikające z inwestycji w
dziedzinie regulacji rzek ochrony przed
powodzią czy energetyki.

Od roku 1995 długość gólnospławnej
sieci kanalizacyjnej na wsiach wzrosła
prawie 9-

krotnie, osiągając łączną

długość 43 943 km, dzięki czemu w
2008 r. 22,6% ludności wsi korzystało
z sieci kanalizacyjnej (wobec 5,9% w
roku 1995). W tym
samym okresie wskaźnik ten dla
miast wzrósł z 65,1% do 86,9%, co
oznacza ponad 33-procentowy przyrost

Mieszkańcy obsługiwani
przez oczyszczalnie ścieków:
UE

– 78%

Holandia - 98,1%
Niemcy

– 92,8%

Dania

– 89,0 %

Austria

– 86%

Francja

– 76,9%

Czechy - 69,8%

Polska

– 55%

Węgry 32,2%

Ramowa Dyrektywa Wodna

Cel:

osiągnięcie dobrego stanu wód na terenie całej Unii

Europejskiej do 2015 roku.

• Definiuje pojęcie dobrego stanu na podstawie takich czynników
jak: ogólny stan ekologiczny, występowanie roślin i zwierząt,
naturalne ukształtowanie dna i brzegów, właściwości fizyczne i
chemiczne wód. Im wartości tych parametrów bliższe są naturalnym,
tym lepszy jest stan wód.
• Zawiera wykaz tzw. substancji priorytetowych, (33 pierwiastki,
związki i grupy związków chemicznych - np. benzen, dichloroetan,
związki kadmu, ołowiu, niklu, rtęci, pestycydy (atrazyna,
chlorfenwinfos, chloropiryfos

i in.), które należy objąć kontrolą

• Obliguje państwa członkowskie Unii do poprawy stanu wód
także poprzez ograniczanie występowania w wodzie tych substancji,
tak aby ich stężenie było równe naturalnemu stężeniu w przyrodzie,
a w przypadku substancji wytworzonych przez przemysł całkowicie
usunięte.

8

MONITORING WÓD

Od 2007 r. są prowadzone trzy rodzaje monitoringu wód

powierzchniowych:

• monitoring diagnostyczny mający na celu ustalenie

stanu wód powierzchniowych określenie
antropogenicznych oddziaływań, dokonanie oceny
długoterminowych zmian stanu wód

• monitoring operacyjny prowadzony w celu ustalenia

stanu wód powierzchniowych o określonym
przeznaczeniu użytkowym lub oceny skuteczności
programów naprawczych

• monitoring badawczy podejmowany doraźnie m.in. w

celu określenia wielkości i wpływów przypadkowego
zanieczyszczenia wód

MONITORING WÓD - Zadania

1.

badania i ocena stanu rzek,

2.

badania i ocena stanu jezior,

3.

ƒ

badania i ocena jakości osadów dennych w rzekach i
jeziorach,

4.

ƒ

badania i ocena potencjału ekologicznego i stanu
chemicznego zbiorników zaporowych,

5.

ƒ

badania i ocena stanu wód przejściowych i
przybrzeżnych,

6.

badanie i ocena stanu elementów
hydromorfologicznych wszystkich rodzajów wód
powierzchniowych.

JAKOŚĆ WÓD POWIERZCHNIOWYCH

Stan czystości wód powierzchniowych ocenia się, porównując
własności fizyczne, chemiczne i biologiczne ze standardami
jakości wód określonymi w aktach prawnych i zaliczając
kontrolowane odcinki rzek do poszczególnych klas czystości.
Poszczególne wskaźniki zanieczyszczeń rozpatruje się
oddzielnie, przy czym o

zaliczeniu wód do danej klasy

decyduje wskaźnik najbardziej niekorzystny

.

Na stan ogólny składają się:
• stan ekologiczny w którym pod uwagę brane są
elementy biologiczne oraz elementy fizykochemiczne i
hydromorfologiczne)
• stan chemiczny oceniany na podstawie wskaźników
chemicznych, charakteryzujących występowanie substancji
szczególnie szkodliwych dla środowiska wodnego, w tym tzw.
substancji priorytetowych).

KLASA CZYSTOŚCI WÓD

Klasyfikacja wód obejmuje pięć klas czystości

Klasa pierwsza

-

Wody bardzo dobrej jakości; nie wskazują

żadnego oddziaływania antropogenicznego.

Klasa druga

-

Wody dobre, wykazują niewielki wpływ

oddziaływania czynników antropogenicznych.

Klasa trzecia

-

Wody zadowalające, wykazują przeciętny

wpływ oddziaływania czynników antropogenicznych

Klasa czwarta

-

Wody niezadowalającej jakości wykazują, na

skutek oddziaływań antropogenicznych, zmiany ilościowe i
jakościowe w populacjach biologicznych.

Klasa piąta

-

Wody złej jakości, nie nadają sie do spożycia,

zanik znacznej części populacji biologicznych

).

STAN CZYSTOŚCI RZEK

ocena eutrofizacji wód płynących wskazuje,
że zjawisko to dotyczy 62% cieków

Klasyfikacja stanu rzek objętych monitoringiem
diagnostycznym

267 odcinków 181 odcinków

JAKOŚĆ WÓD RZEK EUROPEJSKICH

na podstawie stężenia azotu amonowego

9

STAN CZYSTOŚCI

JEZIOR

• Wśród badanych jezior 56% z

nich utrzymało tę samą klasę

jakości, nawet na przestrzeni
kilku, kilkunastu, a nawet

kilkudziesięciu lat.
• W nielicznych jeziorach

stwierdzono poprawę klasy

czystości i jest ona najczęściej

wynikiem uporządkowania

gospodarki ściekowej na

ciekach dopływających do
jeziora.
• W niewielkiej grupie jezior
stwierdzono pogorszenie stanu

czystości
• W okresie 30 lat badań

jakości wód w jeziorach ilość

jezior w poszczególnych

klasach czystości jest zbliżona.

Ogółem w latach 2007-2008 zbadano i
oceniono 208 jezior, przy czym przy
dokonywaniu oceny kierowano się
przede wszystkim wskaźnikami
biologicznymi.

WNIOSKI

• Jakość wód powierzchniowych w Polsce zależy od sposobu

zagospodarowania ich zlewni.

• Ilość substancji doprowadzonych z obszaru zlewni do wód

powierzchniowych jest najmniejsza z terenów zalesionych,
największa natomiast z terenów przemysłowych i z
obszarów miejskich

• W zakresie ochrony wód przed zanieczyszczeniami do końca

2015 r. Polska powinna:

– zapewnić 75% redukcji całkowitego ładunku azotu i fosforu w

ściekach komunalnych oraz kontynuować proces modernizacji,
rozbudowy i budowy nowych oczyszczalni,

– opracować i wdrożyć dla każdego wydzielonego w Polsce dorzecza

plan gospodarowania wodami oraz program wodno-

środowiskowy

zawierający opis działań służących utrzymaniu lub osiągnięciu
dobrego stanu wszystkich wód, w tym również zachowaniu i
przywracaniu ciągłości ekologicznej cieków.

WNIOSKI

• Przemysł przestał być głównym sprawcą nadmiernego

zanieczyszczenia rzek. Biorąc pod uwagę typowe
„przemysłowe” wskaźniki zanieczyszczenia wody,
(temperatura, odczyn, chlorki i siarczany, azot azotanowy,
kadm, miedź, nikiel, ołów czy rtęć), ponad 90%
analizowanych prób wody można by było zaliczyć do I klasy
czystości.

• Głównym źródłem zanieczyszczenia polskich wód

powierzchniowych staje się obecnie gospodarka komunalna,
która odprowadza ponad 60% ogólnej objętości ścieków
wymagających oczyszczania, w tym ścieków
nieoczyszczanych pięciokrotnie więcej niż źródła
przemysłowe.

• Sytuację tę ma poprawić Krajowy Program Oczyszczania

Ścieków Komunalnych.

ZASOBY WÓD PODZIEMNYCH

Wielkość zasobów wód podziemnych określana jest poprzez
dane o zasobach odnawialnych, dyspozycyjnych i
eksploatacyjnych.
• Zasoby odnawialne wód podziemnych są szacowane na

18

± 3 km

3

/rok.

• Zasoby dyspozycyjne są szacowane na około 13,7 km

3

/rok.

• zasoby eksploatacyjne16,12 km

3

/rok, z czego było

eksploatowane około 1,66 km

3

/rok, a więc niespełna

10,30%.

pobór wód podziemnych

Główne Zbiorniki Wód Podziemnych

Główny Zbiornik Wód Podziemnych
naturalny zbiornik wodny znajdujący się pod
powierzchnią ziemi, gromadzący wody
podziemne i spełniający szczególne kryteria
ilościowe i jakościowe.

Na terenie Polski wytypowano 180 GZWP a
spośród nich wyodrębniono 53 zbiorniki
najbardziej zasobne.

Kryteria delimitacji:
Wydajność studni > 70 m³/h
Wydajność ujęcia > 10 000 m³/dobę
Liczba mieszkańców, którą może zaopatrzyć
> 66 000

Antoni Kleczkowski: Główne zbiorniki wód podziemnych (GZWP) w Polsce – własności
hydrogeologiczne, jakość wód, badania modelowe. Kraków: 1998.
Antoni Kleczkowski: Mapa obszarów głównych zbiorników wód podziemnych (GZWP) w Polsce
wymagających szczególnej ochrony 1:500000. Kraków: 1990.

JAKOŚĆ WÓD PODZIEMNYCH

• Jakość wód podziemnych od 1991 r., nie zmieniła się

zasadniczo, a nawet zarysował się trend poprawy ich jakości
przejawiający się wzrostem udziału prób wody o najwyższej i
wysokiej jakości (od około 50% do 66%), przy jednoczesnym
spadku udziału prób wód o niskiej jakości (od około 40% do
około 17%).

10

ZAWARTOŚC AZOTANÓW

•

Zawartość azotanów w wodach podziemnych w

zdecydowanej większości badanych prób wody (od 75% do
84%) była niska i nie przekraczała 25 mg/l.
• Od 1998 roku można zaobserwować systematyczny
spadek liczby prób wody, w których stwierdzono stężenia
azotanów powyżej 50 mg/l, czyli dopuszczalnych dla wód
pitnych.
• Spadek ten jest szczególnie widoczny dla wód
gruntowych, słabo izolowanych od powierzchni terenu,
gdzie wyniósł 11,5%, co jest bardzo istotne z uwagi na fakt,
że wody gruntowe są bardziej narażone na
zanieczyszczenia.
• Nieznaczna część prób wód wgłębnych (od 1 do 3%)
wykazywała stężenia wyższe niż 50 mgl/l.

STAN WÓD - WNIOSKI

• pobór wód jak i presja na jakość wód zmniejsza się

sukcesywnie

• Jakość wód podziemnych i powierzchniowych ulega

poprawie.

• Problemem jest nadmierne skażenie sanitarne wód oraz

nadmierne ilości substancji biogennych trafiających do
środowiska powodujących proces eutrofizacji.

• Wciąż niewielki jest udział wód o dobrej i bardzo dobrej

jakości.

• Jednym z celów działań wynikającym bezpośrednio z

Ramowej Dyrektywy Wodnej 2000/60/WE, jest
osiągnięcie w 2015 roku co najmniej dobrego stanu
wszystkich wód w kraju (dobry stan wód odpowiada
pierwszej i drugiej klasie jakości wód)