94 Â

WIAT

N

AUKI

Wrzesieƒ 1997

GITAROWE EFEKTY DèWI¢KOWE

NAUKA W ZAPRZ¢GU

z´ sygna∏u, dzi´ki czemu mo˝na otrzy-
maç najrozmaitsze dêwi´ki – od meta-
licznego bzyczenia do pulsujàcej „kacz-
ki” (wah-wah). W ciàgu ostatnich 35 lat
wynaleziono setki urzàdzeƒ wytwarza-
jàcych efekty dêwi´kowe i w przysz∏oÊci

pojawi si´ ich najprawdopodobniej jesz-
cze wi´cej, poniewa˝ brzmienie pojedyn-
czej nuty czy akordu daje si´ kszta∏towaç
na niemal nieskoƒczenie wiele sposobów.

T∏umaczy∏:

Tomasz Zmierczak

P¢TLA SPRZ¢˚ENIA

ZWROTNEGO

WZMACNIACZ

WZMACNIACZ

WZMACNIACZ

AMPLITUDA

OKRES

= 1/CZ¢STOTLIWOÂå

WYSOKIE

NISKIE

PRZEBIEG CZASOWY

dêwi´ku

gitary mo˝na opisaç za pomocà
jego amplitudy, czyli wysokoÊci
sinusoidy oraz cz´stotliwoÊci,
tzn. liczby oscylacji w okreÊlonym
przedziale czasowym. Dla gitary
charakterystyczne jest poczàtkowe
ostre maksimum, po którym
poziom sygna∏u szybko maleje.

Mike Matthews i Robert Myer

H

istoria rock and rolla jest histo-
rià zniekszta∏cania brzmienia
wibrujàcej struny gitary. Jej po-

czàtki to efekty echa i opóêniania dêwi´-
ków, charakterystyczne dla nagraƒ Elvi-
sa Presleya, Gene’a Vincenta, Jerry’ego
Lee Lewisa i innych wykonawców lat
pi´çdziesiàtych.

Pierwsze gitarowe efekty dêwi´kowe

uzyskiwano za pomocà magnetofonów.
Nowe sposoby kszta∏towania dêwi´ku
pojawi∏y si´ w latach szeÊçdziesiàtych,
kiedy do wzmacniaczy wbudowano
uk∏ady modulujàce g∏oÊnoÊç (tremolo)
i wprowadzajàce opóênienie dêwi´ku
(pog∏os). Prawdopodobnie najbardziej
spektakularna zmiana nastàpi∏a z chwi-
là rozpowszechnienia si´ przy∏àczanych
do wzmacniaczy urzàdzeƒ efektowych
z no˝nie sterowanymi regulatorami.

Peda∏y efektowe, takie jak Big Muff,

zmieniajà amplitud´, cz´stotliwoÊç lub fa-

BIG MUFF

wytwarza dêwi´k gitarowy o wzgl´dnie sta∏ej amplitudzie,

podtrzymujàc jego brzmienie niemal do momentu zaniku. Jest to rezultat
ograniczania amplitudy dodatnich i ujemnych po∏ówek sygna∏u.
Podobny efekt uzyskiwa∏ Jimi Hendrix (z lewej) przez wibrujàcy ruch palca
na progu gitary, opóêniajàcy wygaszenie dêwi´ku.

OPÓèNIENIE

uzyskuje si´ za pomocà urzàdzeƒ, które zapami´tujà informacj´

o cz´stotliwoÊci i amplitudzie dêwi´ku gitarowego. Nast´pnie – po up∏ywie
kilku milisekund od momentu szarpni´cia struny – kierujà one identyczny dêwi´k
do wzmacniacza, dzi´ki czemu wytwarza si´ pog∏os podobny do wyst´pujàcego
w wielkiej sali koncertowej. Opóêniony sygna∏ mo˝na równie˝ z powrotem
wprowadzaç do wzmacniacza poprzez p´tl´ sprz´˝enia zwrotnego, wytwarzajàc
bardziej wyczuwalne echo. Efekt ten stosuje si´ cz´sto w muzyce rockabilly.

EFEKT WAH-WAH

wytwarza si´ elektronicznie za pomocà uk∏adu filtrujàcego

(niebieski kwadrat), który z dêwi´ku gitary wydziela okreÊlone pasmo cz´stotliwoÊci.
Po∏o˝enie pasma na skali cz´stotliwoÊci zale˝y od amplitudy sygna∏u wejÊciowego
(fala sinusoidalna u góry). W rezultacie, w miar´ zmniejszania si´ amplitudy,
wytworzony dêwi´k staje si´ coraz ni˝szy. Przypomina to znany efekt uzyskiwany
za pomocà mechanicznego urzàdzenia z peda∏em zwanego „kaczkà”.
Stosowa∏y je funkowe grupy rockowe, na przyk∏ad Parliament-Funkadelic.

MICHAEL GOODMAN

(ilustracje)

; JOEL AXELRAD Michael Ochs Archives

(zdj´cie)

MIKE MATTHEWS i ROBERT MYER projektowali wiele z pierwszych urzàdzeƒ do
wytwarzania efektów dêwi´kowych. Matthews jest prezesem nowojorskiej firmy Electro
Harmonix produkujàcej efektowe urzàdzenia peda∏owe. Myer w 1989 roku przeszed∏ na
emerytur´ jako zas∏u˝ony pracownik zespo∏u technicznego AT&T Bell Laboratories.