Poradnik gospodarki

odpadami i

opakowaniami dla
przedsi

ę

biorców.

Poradnik gospodarki odpadami i opakowaniami dla przedsiębiorców.

Polski System Recyklingu Organizacja Odzysku SA, www.psr.pl

2

Poradnik został przygotowany na potrzeby Polskiego Systemu

Recyklingu Organizacji Odzysku SA. Autorem poradnika jest prof. dr
hab. Włodzimierz Urbaniak, wykładowca na Uniwersytecie im. Adama
Mickiewicza w Poznaniu i uznany specjalista w dziedzinie ekologii i
gospodarowania odpadami w Polsce.

Poradnik gospodarki odpadami i opakowaniami dla przedsiębiorców.

Polski System Recyklingu Organizacja Odzysku SA, www.psr.pl

3

© Polski System Recyklingu Organizacja Odzysku SA.

Spis Treści.

1.

Podstawy prawne oraz zakres regulacji dotyczących odpadów.

4

2.

Obowiązki przedsiębiorców wynikające z ustawy o odpadach.

6

2.1 Zakres regulacji ustawowych

6

2.2 Podstawowe rodzaje odpadów

6

2.2.1 Odpady komunalne

8

2.2.2 Odpady inne niż niebezpieczne

5

2.2.3 Odpady niebezpieczne

9

2.3 Wytwarzanie odpadów-wymagania związane z uzyskaniem decyzji

Administracyjnych

9

2.4 Gospodarowanie odpadami-zezwolenia

11

2.5 Zwolnienia w zakresie zagospodarowania odpadów

11

2.6 Ewidencja i sprawozdawczość w gospodarce odpadami

11

2.7 Zwolnienia w zakresie ewidencji odpadów

12

3.

Zakres obowiązków wynikających z ustawy o obowiązkach

przedsiębiorców w zakresie gospodarowania niektórymi odpadami
oraz o opłacie depozytowej i opłacie produktowej.

13

3.1 Przedsiębiorcy objęci obowiązkami

13

3.2 Podstawowe obowiązki przedsiębiorców wynikające z ustawy

13

3.3 Odzysk i recyklingu

14

3.4 Poziomy odzysku i recyklingu oraz stawki opłat

14

3.5 Sposoby realizacji obowiązków

14

3.6 Obowiązki sprawozdawcze

15

3.7 Opłata produktowa

15

3.8 Kontrola realizacji obowiązków

16

3.9 Związek z innymi ustawami

16

4.

Obowiązki wynikające z ustawy o opakowaniach i odpadach

opakowaniowych.

17

4.1

Zakres regulacji ustawowych

17

4.2

Przedsiębiorcy objęci obowiązkami

17

4.3

Podstawowe definicje dotyczące opakowań

18

4.4

Wymagania wobec opakowań

19

4.5

Deklaracja zgodności z normami zharmonizowanymi

20

4.6

Znakowanie opakowań

21

4.7

Obowiązki ewidencyjne i sprawozdawcze

21

4.8

Postępowanie z opakowaniami środków niebezpiecznych

22

4.9

Zasady ustalania opakowań objętych systemem kaucji.

23

Poradnik gospodarki odpadami i opakowaniami dla przedsiębiorców.

Polski System Recyklingu Organizacja Odzysku SA, www.psr.pl

4

5.

Załączniki.

26

1.

Podstawy prawne oraz zakres regulacji dotyczących odpadów.

Polskie przepisy w zakresie gospodarowania odpadami w pełni odpowiadają wymaganiom Unii
Europejskiej, która zawarła je w kilkudziesięciu aktach prawnych różnej rangi wydanych w
formie dyrektyw, rozporządzeń, decyzji, zaleceń i rezolucji.

Regulacje Unii Europejskiej w zakresie gospodarki odpadami zawierają postanowienia ogólne
ustalające:

•

zakres podstawowych pojęć,

•

podstawowe instrumenty prawne w formie planów, pozwoleń i zezwoleń,

•

obowiązki związane z gospodarowaniem odpadami w zakresie spalania i składowania,

obowiązki w zakresie gospodarowania określonymi rodzajami odpadów np. odpadami

•

niebezpiecznymi, azbestem, olejami.

W prawie UE podstawę w zakresie gospodarki odpadami stanowią postanowienia aktów
prawnych, które zestawiono w załączniku 1. Warto także pamiętać, że od 1 maja 2004 przy
interpretacji polskich przepisów może być powoływane orzecznictwo Europejskiego Trybunału
Sprawiedliwości w Luksemburgu.

Przystąpienie Polski z dniem 1 maja 2004 do Unii Europejskiej nie powoduje rewolucyjnych
zmian w dotychczasowych przepisach dotyczących gospodarki odpadami, gdyż jak wspomniano
na wstępie, praktycznie wszystkie wytyczne i zalecenia zawarte w dyrektywach,
rozporządzeniach i innych aktach prawnych UE z tej dziedziny, znalazły się już w
znowelizowanym w 2001 roku polskim prawodawstwie, które szerzej zostanie omówione w
dalszej części opracowania.

W ustawodawstwie polskim zagadnienia dotyczące odpadów zawierają następujące akty prawne:

•

ustawa o odpadach z dnia 27 kwietnia 2001 r. opublikowana w Dz. U. z 2001 r. Nr 62,

poz. 628 i od tego czasu zmieniana 7- krotnie. W polskim systemie prawnym jest podstawową
ustawą dotyczącą odpadów. Reguluje całościowo zagadnienia związane z gospodarką odpadami
w zakresie: ich wytwarzania, odzysku, unieszkodliwiania, zbierania i transportu. Ustawę
uzupełniają 32 obowiązujące rozporządzenia wykonawcze.

•

Prawo ochrony środowiska (Dz. U. z 2001 roku nr 62, poz. 627) reguluje tylko niektóre

zagadnienia dotyczące odpadów, m. in. określa wymagania ogólne dotyczące pozwoleń na
wytwarzanie odpadów (art. 184), oraz reguluje zagadnienia związane z opłatami za korzystanie
ze środowiska, w tym także za składowanie odpadów. We wszystkich sprawach szczegółowych
odsyła do ustawy o odpadach.

Poradnik gospodarki odpadami i opakowaniami dla przedsiębiorców.

Polski System Recyklingu Organizacja Odzysku SA, www.psr.pl

5

•

ustawa o obowiązkach przedsiębiorców w zakresie gospodarowania niektórymi odpadami oraz

o opłacie produktowej i opłacie depozytowej (Dz. U. z 2001 roku nr 63 poz. 639). Zmieniana 5-
krotnie, uzupełniona 9 obowiązującymi rozporządzeniami wykonawczymi.

•

ustawa o opakowaniach o odpadach opakowaniowych (Dz. U. z 2001 roku nr 63 poz. 638).

Zmieniana 3-krotnie i uzupełniona 8 obowiązującymi rozporządzeniami wykonawczymi,

•

gospodarka odpadami komunalnymi uregulowana jest przepisami ustawy o utrzymaniu

porządku i czystości w gminach (Dz. U. z 1996 r. Nr 132, poz. 622 z późn. zm.).

•

ponadto szereg istotnych przepisów wprowadzających ustawę o odpadach oraz Prawo ochrony

ś

rodowiska, a także regulacje dotyczące okresu przejściowego oraz terminy ich obowiązywania,

zawiera tzw. ustawa wprowadzająca (Dz. U. Nr 100 z 2001, poz. 1085 z późn. zm.). Od dnia 30
czerwca 2004 r., zgodnie z art. 35 tej ustawy, tracą ważność obowiązujące jeszcze decyzje w
zakresie gospodarki odpadami wydane na podstawie ustawy o odpadach z 1997 roku.

•

międzynarodowy obrót odpadami od wejścia polski do UE, regulowany jest ustawą z dnia 30

lipca 2004 r. o międzynarodowym obrocie odpadami (Dz. U. 191 poz. 1956 ), która określa ramy
instytucjonalne i organizacyjne do wykonywania zadań z zakresu międzynarodowego obrotu
odpadami wynikających z rozporządzeń UE.

Najważniejsze obowiązki przedsiębiorców wynikające z powyższych przepisów zostaną szerzej
omówione w dalszej części opracowania.

Poradnik gospodarki odpadami i opakowaniami dla przedsiębiorców.

Polski System Recyklingu Organizacja Odzysku SA, www.psr.pl

6

2. Obowiązki przedsiębiorców wynikające z ustawy o odpadach.

2.1 Zakres regulacji ustawowych.

Ustawa z 27 kwietnia 2001 roku o odpadach (Dz. U. nr 62, poz. 628 z późn. zm.), reguluje w
zasadzie wszystkie podstawowe sfery działalność w zakresie gospodarki odpadami a
mianowicie:

•

wytwarzanie odpadów i ich klasyfikację,

•

zagospodarowanie

odpadów

rozumiane

jako

odzysk,

unieszkodliwianie,

zbiórkę

i transport,

oraz określa:

•

wymagania szczegółowe dotyczące niektórych odpadów oraz sposobów postępowania z nimi,

•

zasady ewidencji i sprawozdawczości,

•

zasady tworzenia planów gospodarki odpadami.

Zasady ogólne postępowania z odpadami określone zostały w art. 5. Nakazują one:

•

zapobiegać powstawaniu odpadów lub ograniczać ich ilość,

•

jeśli odpad powstał, należy zapewnić odzysk zgodny z zasadami ochrony środowiska,

•

jeśli nie udało się dokonać odzysku należy odpad unieszkodliwić zgodnie z zasadami ochrony

ś

rodowiska.

Zasady te znajdują swoje odzwierciedlenie w dalszych zapisach ustawy i dotyczą
przedsiębiorców :

•

wytwórców odpadów,

•

posiadaczy odpadów.

Każdy wytwórca odpadu jest jego posiadaczem, ale nie każdy posiadacz jest jego wytwórcą.
Posiadaczem odpadu jest zawsze ten, kto faktycznie nim włada (art.3 ust. 3 pkt. 13). Przekazując
odpady innemu posiadaczowi, odpowiedzialność za prawidłowe postępowanie z nimi przenosi
się na następnego posiadacza (art. 25 ust.3), pod warunkiem, że posiada on odpowiednie
zezwolenie wynikające z ustawy (art. 25 ust.2).

2.2 Podstawowe rodzaje odpadów.

Dla ustalenia zakresu obowiązków najistotniejszy jest podział na odpady:

•

komunalne,

•

niebezpieczne,

•

inne niż niebezpieczne.

Poradnik gospodarki odpadami i opakowaniami dla przedsiębiorców.

Polski System Recyklingu Organizacja Odzysku SA, www.psr.pl

7

Ten podział decyduje o formie decyzji administracyjnej sankcjonującej wytwarzanie odpadów.
Ponadto w ustawie zawarto szczegółowe regulacje dotyczące niektórych rodzajów odpadów
klasyfikowanych jako niebezpieczne lub inne niż niebezpieczne. Należą do nich:

•

odpady PCB (art. 38),

•

oleje odpadowe (art. 39),

•

odpady z produkcji dwutlenku tytanu (art. 40),

•

odpady baterii i akumulatorów (art. 41),

•

odpady medyczne i weterynaryjne (art. 42),

•

komunalne osady ściekowe (art. 43).

2.2.1 Odpady komunalne.

Wytwarzanie odpadów komunalnych, związanych z normalnym bytowaniem, nie jest
regulowane ustawą o odpadach a tym samym nie jest w zasadzie reglamentowane i ograniczane
administracyjnie.

Mówiąc o odpadach komunalnych – rozumie się przez to odpady powstające w gospodarstwach
domowych, a także odpady (z wyłączeniem odpadów niebezpiecznych) pochodzące od innych
wytwórców, które ze względu na swój charakter lub skład są podobne do odpadów powstających
w gospodarstwach domowych. Tak więc o zaliczeniu do odpadów komunalnych decyduje
charakter i skład, typowy dla odpadów powstających w związku z „normalnym” bytowaniem.
Nie jest istotny fakt czy odpady takie powstają w domu czy przedsiębiorstwie. Wyjątkiem są
odpady niebezpieczne, które jeśli powstają w gospodarstwie domowym to są traktowane jako
komunalne. Natomiast takie same odpady niebezpieczne powstające w przedsiębiorstwach,
muszą być zbierane selektywnie i traktowane tak jak pozostałe odpady pochodzenia
przemysłowego. Odpady komunalne, zgodnie z katalogiem odpadów, klasyfikowane są w grupie
20.

Zasady postępowania z odpadami komunalnymi zasadniczo regulują zapisy ustawy z 13
września 1996 roku o utrzymaniu porządku i czystości w gminach (Dz. U. nr 132 poz. 622 z
późn. zm.).

Za odpady komunalne wytwarzanie na terenie danej nieruchomości odpowiedzialny jest jej
właściciel, który ma obowiązek zbierania powstałych odpadów zgodnie z wymaganiami
określonymi w uchwale rady gminy (art. 5 ust. 1 pkt. 3 ustawy o utrzymaniu czystości) i
pozbywanie się ich zgodnie z przepisami tej ustawy oraz przepisami odrębnymi, w tym
przypadku w szczególności dotyczy to ustawy o odpadach.

Właściciele nieruchomości muszą udokumentować wykonanie powyższego obowiązku przez
okazanie odpowiedniej umowy i dowodów płacenia za takie usługi. Umowa musi być zawarta z
przedsiębiorstwem posiadającym zezwolenie na odbieranie odpadów komunalnych.

Są to zasadniczo jedyne obowiązki właściciela nieruchomości w zakresie zagospodarowania
odpadów komunalnych, gdyż zgodnie z art. 17 ust. 5 ustawy o odpadach, do odpadów
komunalnych nie stosuje się przepisów zawartych w tym samym artykule 17 i nakładających na
wytwórcę odpadów obowiązek uzyskania pozwolenia, decyzji zatwierdzającej program lub
złożenia informacji.

Poradnik gospodarki odpadami i opakowaniami dla przedsiębiorców.

Polski System Recyklingu Organizacja Odzysku SA, www.psr.pl

8

Nie musi także prowadzić ewidencji wytworzonych odpadów komunalnych, gdyż w tym
przypadku ewidencję prowadzą podmioty odbierające te odpady i posiadające odpowiednie
zezwolenia wydane zgodnie z art. 7 ust. 1 pkt. 1 ustawy o utrzymaniu czystości.
Ewidencję odpadów komunalnych zgodnie z art. 36 ust. 2 ustawy o odpadach prowadzą
podmioty, o których mowa w art. 7 ustawy o utrzymaniu czystości.

2.2.2 Odpady inne niż niebezpieczne.

Zgodnie z definicją zawartą w ustawie o odpadach, odpadem jest każda substancja lub przedmiot
należący do jednej z kategorii określonych w załączniku nr 1 do ustawy, których posiadacz:

•

pozbywa się,

•

zmierza się pozbyć lub

•

do pozbycia się jest zobowiązany.

Tak więc o zaliczeniu substancji lub przedmiotu do odpadów decyduje wola posiadacza lub
nakaz prawny.

Należy więc przyjąć, że dowolny przedmiot lub substancja może stać się odpadem, jeśli taka
będzie wola posiadacza. Jednakże są kategorie substancji i przedmiotów, które odpadem stają się
z mocy przepisów i wówczas ich posiadacz zobowiązany jest do odpowiedniego z nimi
postępowania, nawet jeśli jest to wbrew jego woli.

Rozstrzygnięcie problemu czy coś jest odpadem czy nie, może mieć decydujące znaczenie
określające warunki i sposoby działania przedsiębiorstwa, gdyż wszelkie postępowanie z
odpadami jest ściśle reglamentowane.

Tak więc, jeśli przepis nie wymaga zakwalifikowania przedmiotów lub substancji do odpadów,
to nie należy tego robić. Można wtedy postępować z nimi zasadniczo bez ograniczeń, tak jak z
typowymi surowcami czy materiałami. W przeciwnym wypadku praktycznie każde działanie
związane z zagospodarowaniem będzie wymagało uzyskania zezwolenia. Przede wszystkim
przekazywanie odpadu innym podmiotom możliwe jest tylko wówczas, gdy posiadają one
stosowne zezwolenia w zakresie gospodarki odpadami (art. 25 ustawy o odpadach). Nie wolno
także przetwarzać własnych odpadów (jeśli zostały już wykazane) bez zezwolenia. Nawet
przewożenie własnych odpadów, za wyjątkiem sytuacji określonych przepisami ustawy, wymaga
zezwolenia.

Podstawowym kryterium zaliczenia do którejś z kategorii odpadów wymienionych w załączniku
1 do ustawy o odpadach, jest najczęściej:

•

niespełnianie wymagań jakościowych,

•

niespełnianie należycie dotychczasowej funkcji,

•

zniszczenie lub zanieczyszczenie.

Można przyjąć, że odpad przetworzony na wyrób przeznaczony do określonego wykorzystania,
spełniający wymagania odpowiednich norm oraz oczekiwania odbiorcy, nie jest już odpadem, a
jego produkcja jest recyklingiem w rozumieniu ustawy o odpadach.
W tej sytuacji, podstawowym warunkiem uznania przedmiotu lub substancji za
pełnowartościowy produkt jest spełnianie wymagań norm jakościowych. Najlepiej jeśli są to
normy powszechnie stosowane np. normy PN (Polska Norma) lub EN (Europejska Norma).

Poradnik gospodarki odpadami i opakowaniami dla przedsiębiorców.

Polski System Recyklingu Organizacja Odzysku SA, www.psr.pl

9

2.2.3 Odpady niebezpieczne.

Ze względu na zasadnicze różnice w procedurach postępowania z odpadami niebezpiecznymi
oraz innymi niż niebezpieczne, podział na te dwie podstawowe grupy odpadów jest niezwykle
istotnym elementem całego systemu gospodarowania odpadami.
Według ustawy o odpadach, odpady niebezpieczne są to odpady:

•

należące do kategorii lub rodzajów odpadów określonych na liście A załącznika nr 2 do

ustawy oraz posiadające co najmniej jedną z właściwości wymienionych w załączniku nr 4 do
ustawy lub

•

należące do kategorii lub rodzajów odpadów określonych na liście B załącznika nr 2 do

ustawy i zawierające którykolwiek ze składników wymienionych w załączniku nr 3 do ustawy
oraz posiadające co najmniej jedną z właściwości wymienionych w załączniku nr 4 do ustawy.

O zaliczeniu danego odpadu do niebezpiecznych decyduje spełnienie ściśle określonych
kryteriów. W praktyce określenia, do której grupy należy zaliczyć odpad, dokonuje się na
podstawie katalogu odpadów z wyodrębnioną listą odpadów niebezpiecznych (Dz. U. z 2001
roku nr 112, poz. 1206). Odpady niebezpieczne są wyodrębnione poprzez oznaczenie za pomocą
wskaźnika „* ” przy symbolu kodu odpadu.

Zaliczenie odpadu do kategorii niebezpiecznych na podstawie katalogu ma jedynie charakter
pomocniczy,

umożliwiający

klasyfikację

odpadów

bez

konieczności

wykonywania

specjalistycznych i często kosztownych badań.

Zgodnie z art. 4 ust. 1 pkt 2 ustawy o odpadach w określonych przypadkach, jeśli odpad
zaklasyfikowany na podstawie katalogu jest ujęty na liście odpadów niebezpiecznych, pojawiają
się dwie możliwości postępowania:

•

akceptacja zaklasyfikowania odpadu jako niebezpiecznego i dalsze postępowanie

odpowiednie dla tej grupy odpadów,

•

negacja zaklasyfikowania wg katalogu i rozpoczęcie procedury mającej wykazać, że odpad

nie musi być traktowany jako niebezpieczny.
Procedura taka została określona w rozporządzeniu Ministra Środowiska w sprawie warunków,
w których uznaje się, że odpady są niebezpieczne (Dz. U. z 2004 roku nr 128 poz. 1347). Aby
badania były miarodajne muszą być wykonywane przez laboratoria akredytowane.

2.3 Wytwarzanie odpadów-wymagania związane z uzyskaniem decyzji
administracyjnych.

Aby ustalić zakres obowiązków, należy jednoznacznie zdefiniować wytwórcę odpadów.
Wytwórcą odpadów, zgodnie z definicją zawartą w art.3 ust.3 pkt 22 ustawy o odpadach, jest:

•

każdy, którego działalność lub bytowanie powoduje powstawanie odpadów,

•

każdy, kto przeprowadza wstępne przetwarzanie, mieszanie lub inne działanie

powodujące zmianę charakteru lub składu tych odpadów.

Poradnik gospodarki odpadami i opakowaniami dla przedsiębiorców.

Polski System Recyklingu Organizacja Odzysku SA, www.psr.pl

10

Ponadto wytwórcą odpadów powstających w wyniku świadczenia usług w zakresie budowy,
rozbiórki, remontu obiektów, czyszczenia zbiorników lub urządzeń oraz sprzątania, konserwacji
i napraw jest podmiot, który świadczy usługę, chyba że umowa o świadczenie usługi stanowi
inaczej. Ten ostatni zapis jest szczególnie istotny, gdyż umożliwia ograniczenie ilości odpadów
wytwarzanych i wykazywanych w przedsiębiorstwie, gdy wytwarzającym jest podmiot, któremu
zlecono wykonanie prac, w wyniku których powstają odpady.

Prowadzenie działalności powodującej powstawanie odpadów jest reglamentowane i wymaga
uzyskania właściwej akceptacji administracyjnej w jednej z poniższych form:

•

pozwolenia na wytwarzanie odpadów,

•

decyzji zatwierdzającej program gospodarki odpadami

•

informacji o wytwarzanych odpadach.

Rodzaj i zakres decyzji zależy od ilości i rodzaju wytwarzanych odpadów (odpad niebezpieczny
czy inny niż niebezpieczny) oraz od tego czy powstają w związku z eksploatacją instalacji czy
nie. W sposób syntetyczny ilustruje to tabela 1.

Tabela 1

Rodzaj

decyzji

lub

informacji

Ilości odpadów niebezpiecznych wytwarzanych
w ciągu roku [Mg]

Pozwolenie

na

wytwarzanie odpadów

powyżej 1 *

Decyzja

zatwierdzająca

program

gospodarki

odpadami niebezpiecznymi

powyżej 0,1

Informacja

o

wytwarzanych odpadach i
sposobach
gospodarowania nimi

do 0,1

Ilości

odpadów

innych

niż

niebezpieczne

wytwarzanych w ciągu roku [Mg]

Pozwolenie

na

wytwarzanie odpadów

powyżej 5 tys.*

Informacja

o

wytwarzanych odpadach
i

sposobach

gospodarowania nimi

powyżej 5

Nie występuje obowiązek
uzyskania

decyzji

i

składania informacji

poniżej 5

* jeśli odpady powstają w wyniku eksploatacji instalacji

Brak decyzji administracyjnej dotyczącej wytwarzania odpadów nie uniemożliwia prowadzenia
określonej działalności w ogóle, zmusza jednakże do prowadzenia jej w sposób praktycznie
bezodpadowy.

Poradnik gospodarki odpadami i opakowaniami dla przedsiębiorców.

Polski System Recyklingu Organizacja Odzysku SA, www.psr.pl

11

2.4 Gospodarowanie odpadami – zezwolenia.

Prowadzenie każdej działalności w zakresie gospodarowania wymaga zezwolenia. Jest to
nakaz kategoryczny i bezwzględny. Bez zezwolenia, za wyjątkiem sytuacji określonych
przepisami, prowadzenie wymienionych wyżej działań jest zabronione.
Postępowanie prowadzące do uzyskania odpowiedniego zezwolenia zostało określone w
ustawie:

•

dla zbierania i transportu odpadów - w art. 28,

•

dla odzysku lub unieszkodliwiania odpadów – w art. 26 i 27.

Ustawa zezwala na występowanie o wydanie jednego zezwolenia na wszystkie rodzaje
działalności, także związane z wytwarzaniem odpadów. Musi być to jednak uwzględnione w
treści wniosku (art. 31 i 32).

2.5 Zwolnienia w zakresie zagospodarowania odpadów.

Posiadacz odpadów, zgodnie z art. 25, może je przekazywać wyłącznie podmiotom
posiadającym odpowiednie zezwolenie.
Wyjątkiem, wynikającym z art. 33 ust. 2, są osoby fizyczne oraz jednostki organizacyjne
niebędące przedsiębiorcami, którym można przekazywać odpady i które mogą wykorzystywać je
na własne potrzeby bez zezwolenia na prowadzenie działalności w zakresie odzysku. Listę
rodzajów odpadów objętych zwolnieniem została opublikowana w rozporządzeniu Ministra
Ś

rodowiska (Dz.U. z 2002 roku, nr 74 poz. 683).

Na podstawie art. 33 ust. 4, także zbieranie i transport niektórych rodzajów odpadów nie
wymaga zezwolenia. Rodzaje odpadów zwolnionych z obowiązku oraz podstawowe wymagania
jakie muszą być spełnione określa rozporządzenie Ministra Gospodarki (Dz.U. z 2002 roku nr
188 poz. 1575). Dotyczy to wyłącznie sytuacji, gdy zbieranie odpadów odbywa się w
placówkach handlowych prowadzących sprzedaż wyrobów, po zużyciu których powstają odpady
określone w załączniku do rozporządzenia.

Nie jest to jednak zwolnienie bezwarunkowe, gdyż posiadacz odpadów ma obowiązek
zarejestrowania takiej działalności. Zakres informacji podawanych przy rejestracji oraz sposób
rejestracji został określony w rozporządzeniu Ministra Środowiska (Dz.U. z 2001 roku nr 152
poz. 1734).

2.6 Ewidencja i sprawozdawczość w gospodarce odpadami.

Szczególnym obowiązkiem posiadaczy odpadów jest obowiązek prowadzenia odpowiedniej ich
ilościowej i jakościowej ewidencji zgodnie z przyjętym katalogiem odpadów i listą odpadów
niebezpiecznych (art. 36).
W skład systemu ewidencji odpadów wchodzi:

•

karta przekazania odpadu,

•

karta ewidencji odpadu,

•

karta ewidencji komunalnych osadów ściekowych.

Wzory dokumentów stosowanych na potrzeby ewidencji odpadów określa rozporządzenie
Ministra Środowiska (Dz. U. z 2001 roku nr 152 poz. 1736).

Poradnik gospodarki odpadami i opakowaniami dla przedsiębiorców.

Polski System Recyklingu Organizacja Odzysku SA, www.psr.pl

12

Posiadacze odpadów prowadzący ewidencję odpadów obowiązani są do sporządzania rocznych
zestawień zbiorczych (art. 37 ust. 1):

•

zbiorcze zestawienie danych o rodzajach i ilości odpadów, o sposobach gospodarowania nimi

oraz o instalacjach i urządzeniach służących do odzysku i unieszkodliwiania odpadów

•

zbiorcze zestawienie danych o komunalnych osadach ściekowych

Wzory zestawień określa rozporządzenie Ministra Środowiska (Dz. U. z 2001 roku nr 152 poz.
1737).

Ewidencja w przypadku posiadacza odpadów, który prowadzi działalność w zakresie odzysku
lub unieszkodliwiania odpadów powinna obejmować sposoby gospodarowania odpadami, a
także dane o ich pochodzeniu. Na podstawie zbiorczych zestawień danych tworzona jest baza
danych dotycząca wytwarzania i gospodarowania odpadami wraz z rejestrem udzielonych
zezwoleń.

2.7 Zwolnienia w zakresie ewidencji odpadów.

Z prowadzenia ewidencji zwolnione są:

•

Osoby fizyczne i jednostki organizacyjne niebędące przedsiębiorcami, wykorzystujące odpady

na potrzeby własne (na podst. art. 36 ust. 3).

•

Podmioty prowadzące działalność wyłącznie w zakresie transportu odpadów prowadzą

ewidencję tylko z zastosowaniem karty przekazania odpadu (art. 36 ust. 5).

•

Małe i średnie przedsiębiorstwa wytwarzające określone rodzaje odpadów nie mają

obowiązku prowadzenia ewidencji odpadów (art. 36 ust. 13). Rodzaje i ilości odpadów
zwolnionych z obowiązku prowadzenia ewidencji określa rozporządzenie Ministra Środowiska
(Dz.U. z 2001 roku nr 152 poz. 1735)

•

Małe i średnie przedsiębiorstwa wytwarzające do 100 kg rocznie odpadów niebezpiecznych

oraz do 5 ton rocznie odpadów innych niż niebezpieczne, prowadzą ewidencję uproszczoną,
wyłącznie za pomocą karty przekazania odpadu (art. 36 ust. 13).

Poradnik gospodarki odpadami i opakowaniami dla przedsiębiorców.

Polski System Recyklingu Organizacja Odzysku SA, www.psr.pl

13

3.

Zakres obowiązków wynikających z ustawy o obowiązkach

przedsiębiorców w zakresie gospodarowania niektórymi odpadami
oraz o opłacie depozytowej i opłacie produktowej.

Podstawowym celem ustawy z 11 maja 2001 o obowiązkach przedsiębiorców w zakresie
gospodarowania niektórymi odpadami oraz o opłacie depozytowej i opłacie produktowej (Dz. U.
nr 63, poz. 639 z późń. zm.) jest wprowadzenie w życie rozwiązań powodujących radykalne
zmniejszenie ilości odpadów kierowanych na składowiska. Zapisy ustawy zmuszają
przedsiębiorcę do odzyskiwania odpadów opakowaniowych i poużytkowych określonych w
ustawie i poddaniu ich odzyskowi i/lub recyklingowi.

3.1 Przedsiębiorcy objęci obowiązkami.

Ustawa dotyczy przedsiębiorców, którzy:

•

wprowadzają na rynek krajowy produkty w opakowaniach, których rodzaje określone są w

załączniku nr 1 do ustawy,

•

wprowadzają na rynek produkty określone w załączniku 2 i 3 do ustawy,

•

przedsiębiorców, którzy wprowadzają na rynek krajowy produkty, których częściami

składowymi są produkty wymienione w załącznikach 2 i 3,

•

przedsiębiorców prowadzących jednostkę handlu detalicznego o powierzchni powyżej 500 m

2

i sprzedających produkty tam pakowane,

•

przedsiębiorców prowadzących sieć małych sklepów, których łączna powierzchnia przekracza

5 000 m

2

i sprzedających produkty tam pakowane.

Przedsiębiorcami w rozumieniu ustawy są:

•

wytwórcy,

•

importerzy

•

dokonujący wewnątrzwspólnotowego nabycia produktów oraz produktów w opakowaniach

wskazanych w załącznikach 1-3 ustawy.

3.2 Podstawowe obowiązki przedsiębiorców wynikające z ustawy.

•

zapewnienie odzysku i recyklingu odpadów opakowaniowych i poużytkowych (art.3 p.1) na

poziomie określonym przepisami,

•

zgłoszenie marszałkowi województwa (bez wezwania) faktu rozpoczęcia działalności

podlegającej zapisom ustawy w ciągu 30 dni ( art.9 ust.1 ). Likwidację takiej działalności należy
zgłosić w ciągu 14 dni (art.9 ust.12). Brak takich zgłoszeń karany jest grzywną ( art.37 p.1 )

•

składanie rocznego sprawozdania o masie i ilości wprowadzonych na rynek określonych

ustawą produktów i ich opakowań oraz osiągniętych poziomach odzysku i recyklingu (art.10
ust.1), oraz rocznego sprawozdania o wysokości należnej opłaty produktowej (art.15). Nie
złożenie sprawozdań zagrożone jest karą grzywny ( art.37 p. 2 )

•

prowadzenie i przechowywanie przez 5 lat dodatkowej ewidencji umożliwiającej ustalenie

uzyskanych poziomów odzysku i recyklingu oraz obliczenie opłaty produktowej (art.11),

Poradnik gospodarki odpadami i opakowaniami dla przedsiębiorców.

Polski System Recyklingu Organizacja Odzysku SA, www.psr.pl

14

•

wpłacenie na odrębny rachunek bankowy urzędu marszałkowskiego należnej opłaty

produktowej (art.12) do 31 marca roku kalendarzowego następującego po roku, którego opłata
dotyczy (art.16).

Przedsiębiorca wprowadzający na rynek krajowy akumulatory ołowiowe (kwasowe) ma
obowiązek

•

dołączyć do produktu informację o warunkach i trybie zwrotu zużytego akumulatora oraz o

własnych punktach systemu zbiórki tego odpadu (art. 23 ust 1)

•

na własny koszt odebrać wszystkie zużyte akumulatory od sprzedawcy detalicznego (art. 23

ust 2) oraz z innych miejsc niż punkty sprzedaży detalicznej (art23 ust 5) i przekazać je do
recyklingu.

•

zwrócić pobraną opłatę depozytową, jeśli nie może tego dokonać punkt sprzedaży, który

opłatę pobrał (art. 23 ust. 3)
.
Osobne obowiązki, związane głównie z opłatą depozytową, zostały nałożone na sprzedawcę
detalicznego takich akumulatorów. Został on zobowiązany do:

•

przyjęcia zużytego akumulatora przy sprzedaży nowego lub pobrania opłaty depozytowej

(art.20),

•

umieszczenia w sklepie odpowiednich informacji (art.21).

3.3 Odzysk i recykling.

Zgodnie z ustawą, przedsiębiorców obowiązuje wykonanie odzysku i recyklingu. Nie każda
forma odzysku kwalifikowana jest jako recykling, co ma konsekwencje przy rozliczaniu się z
realizacji obowiązków. Aby uniknąć nieporozumień, należy szczegółowo przeanalizować
definicje zawarte w art. 2 ustawy.

3.4 Poziomy odzysku i recyklingu oraz stawki opłat.

Poziomy odzysku i recyklingu zostały ściśle określone przepisami zawartymi bezpośrednio w
ustawie (zał.4) oraz w rozporządzeniach wykonawczych (Rozporządzenie Rady Ministrów w
sprawie rocznych poziomów odzysku i recyklingu odpadów opakowaniowych i poużytkowych -
Dz.U. z 2001 roku nr 69, poz. 719).

Stawki opłaty produktowej, maksymalne i szczegółowe określają odpowiednie przepisy. Przy
rozliczaniu obowiązków za rok 2004 obowiązują stawki określone w rozporządzeniu Ministra
Ś

rodowiska - Dz. U. z 2003 nr 180, poz. 1768. Stawka opłaty depozytowej (za akumulatory

ołowiowe) wynosi 30 zł (art. 20 ust 3).

3.5 Sposoby realizacji obowiązków.

W świetle przepisów przedsiębiorca ma kilka możliwości wywiązania się z obowiązków:

•

starać się we własnym zakresie zebrać i poddać recyklingowi odpady poużytkowe.

Osiągnięcie wymaganych przepisami poziomów odzysku i recyklingu zwalnia z wnoszenia
opłaty. Ponosi jednak koszty związane ze zbiórką i recyklingiem. Należy oczekiwać, że
obciążenia z tego tytułu będą rosły w kolejnych latach.

Poradnik gospodarki odpadami i opakowaniami dla przedsiębiorców.

Polski System Recyklingu Organizacja Odzysku SA, www.psr.pl

15

•

wszystkie lub poszczególne czynności związane ze zbiórką i recyklingiem może zlecić

wyspecjalizowanym firmom. Cała odpowiedzialność z wykonanie i rozliczenie obowiązków
nadal jednak spoczywa na przedsiębiorcy.

•

przekazać swoje obowiązki wynikające z ustawy tzw. organizacji odzysku, o której mowa w

art.4-8 ustawy. Oczywiście działalność taką organizacja prowadzi odpłatnie, ale z reguły opłaty
przekazywane organizacji są niższe niż opłaty produktowe, a także niższe niż koszty ponoszone
przez przedsiębiorców w przypadku samodzielnego prowadzenia odzysku i recyklingu.

•

nie robić nic w zakresie odzysku i recyklingu i odprowadzać na konto urzędu

marszałkowskiego odpowiednie opłaty produktowe.

3.6 Obowiązki sprawozdawcze.

Przedsiębiorca realizujący obowiązek odzysku i recyklingu samodzielnie lub za pomocą osób
trzecich, zobowiązany jest do złożenia sprawozdania rocznego o wykonaniu obowiązku (art.10)
lub wysokości należnej opłaty produktowej (art. 15). W przypadku przekazania obowiązków
organizacji odzysku, sprawozdania przygotowuje i składa ta organizacja.

Sprawozdania składa się na specjalnym formularzu OŚ-OP 1, którego obowiązujący obecnie wzór
został opublikowany w rozporządzeniu Ministra Środowiska z dnia 15 grudnia 2003 r. (Dz. U. Nr
220, poz. 2189). Sposób dokumentowania realizacji obowiązków określa art. 11 ustawy,
natomiast, sposób naliczania opłaty produktowej art. 12.

Przedsiębiorcy lub organizacje odzysku, które będąc do tego zobowiązane nie składają
marszałkowi województwa zawiadomienia o rozpoczęciu lub likwidacji działalności, nie
zawiadamiają o zmianach lub składają nierzetelne zawiadomienia, a także nie składają
sprawozdań wymaganych ustawą, podlegają karze grzywny (art.37). Orzekanie kary grzywny
następuje w trybie przepisów o postępowaniu w sprawach wykroczeń (art.40).

3.7 Opłata produktowa.

Nie uzyskanie określonych poziomów odzysku i recyklingu pociąga za sobą obowiązek
wniesienia na konto odpowiedniego urzędu marszałkowskiego specjalnej opłaty, tzw.
produktowej.

Warto zwrócić uwagę, że nie wykonanie obowiązku odzysku i recyklingu wiąże się „jedynie” z
poniesieniem opłaty produktowej, a więc jest to instrument czysto ekonomiczny w polityce
ekologicznej państwa. Opłatę produktową wlicza się w koszty działalności przedsiębiorstwa. Nie
przewiduje się dodatkowych kar administracyjnych lub innych.

Wykorzystanie oraz sposób dystrybucji tych środków zostały określone odpowiednimi zapisami
w ustawie (rozdz. 6). Gdy przedsiębiorca lub organizacja pomimo wystąpienia takiego
obowiązku nie wpłaciła w terminie opłaty produktowej lub wpłaciła w niepełnej wysokości,
marszałek województwa, po stwierdzeniu takiego faktu, wydaje decyzję określającą wysokość
zaległości wraz z należnymi odsetkami (art.17 ust.1).

Niewykonanie tej decyzji wiąże się z ustaleniem dodatkowej opłaty produktowej w wysokości
50% opłaty nie wpłaconej (art.17 ust.2).

Poradnik gospodarki odpadami i opakowaniami dla przedsiębiorców.

Polski System Recyklingu Organizacja Odzysku SA, www.psr.pl

16

Do opłat produktowych stosuje się przepisy o postępowaniu egzekucyjnym w administracji
(art.18 ust.2 oraz odpowiednie przepisy ordynacji podatkowej, przy czym uprawnienia organów
podatkowych przysługują marszałkowi województwa (art.19).

3.8 Kontrola realizacji obowiązków.

Kontrolę przestrzegania przepisów określonych w ustawie w obowiązkach powierzono Inspekcji
Ochrony Środowiska (art.42).
Kontrolę realizacji obowiązków związanych z opłatą depozytową powierzono Inspekcji
Handlowej (art.26), a nie wywiązanie się z nich zagrożone jest karą grzywny (art.38 i 39)
orzekanej w trybie przepisów o postępowaniu w sprawach o wykroczeniach (art. 44).

3.9 Związek z innymi ustawami.

Przedsiębiorców wprowadzających na rynek produkty określone w załącznikach 2 i 3, w
opakowaniach wymienionych w załączniku 1, obowiązują zarówno przepisy związane z
produktami jak i ich opakowaniami.
W przypadku opakowań, istotne jest ustalenie, które rodzaje podlegają obowiązkom. W tym
zakresie obowiązują definicje z ustawy o opakowaniach (co wynika z art.2 ust.5).
Przedsiębiorcy wprowadzający na rynek takie opakowania będą podlegali także zapisom ustawy
o opakowaniach i odpadach opakowaniowych.
Wykonywanie odzysku i recyklingu wiąże się z bezwzględną koniecznością uzyskania
odpowiednich zezwoleń wynikających z ustawy o odpadach, nawet jeśli zagospodarowywane są
własne odpady.

Poradnik gospodarki odpadami i opakowaniami dla przedsiębiorców.

Polski System Recyklingu Organizacja Odzysku SA, www.psr.pl

17

4. Obowiązki wynikające z ustawy o opakowaniach i odpadach
opakowaniowych

4.1 Zakres regulacji ustawowych oraz podmioty objęte przepisami.

Ustawa z dnia 11 maja 2001 o opakowaniach i odpadach opakowaniowych (Dz. U. nr 63, poz.
638 z późniejszymi zmianami) określa:

•

podstawowe definicje dotyczące opakowań (art. 3),

•

wymagania wobec opakowań i materiałów opakowaniowych (art. 5),

•

sposoby znakowania opakowań (art. 6)

•

obowiązki ewidencyjne i sprawozdawcze (art.7)

•

postępowanie z opakowaniami środków niebezpiecznych (art.10,11,16,17)

•

organy nadzoru (art. 18)

•

obowiązki administracji (art. 19-20)

•

sankcje karne za działania zabronione (art. 21-29)

4.2 Przedsiębiorcy objęci obowiązkami.

Ponadto nakłada szereg szczegółowych obowiązków na poszczególnych uczestników łańcucha
logistycznego opakowań, w szczególności obowiązki te dotyczą:

•

producentów i importerów opakowań (art.5 ust.1, 4, 4a-4g, art.6 ust.1-4, art.7 ust.1, 3-5 ) oraz

eksporterów opakowań (art.7 ust.1,3-5),

•

producentów i importerów produktów w opakowaniach (art.5 ust.1, , 4, 4a-4g, art.6 ust.1-4,

art. 8, art.9 ust.1,2), eksporterów produktów w opakowaniach (art.7 ust.5, art.9 ust.3,5),

•

wszystkich sprzedawców produktów w opakowaniach (art.12),

•

jednostki handlu detalicznego :

1.

sprzedające napoje konsumpcyjne i dysponujące powierzchnią handlową pow. 25 m

2

(art.13),

2.

sprzedające produkty w opakowaniach wielokrotnego użytku (art.14 ),

3.

jednostki handlu detalicznego powyżej 2000m

2

pow. handlowej (art.15),

•

jednostki handlu hurtowego (art.14a)

•

producentów i importerów środków niebezpiecznych (art.10,11),

•

sprzedawców niebezpiecznych substancji chemicznych (art.16 ust.1-3),

•

użytkowników niebezpiecznych substancji chemicznych (art.17).

Jako importerów i eksporterów należy rozumieć także odpowiednio: dokonujących
wewnątrzwspólnotowego nabycia lub dostawy (importerów i eksporterów wewnątrzunijnych).

Wszystkie te obowiązki nie ograniczają i nie zastępują innych obowiązków obejmujących
opakowania, wynikających z odrębnych przepisów (art. 4).

Poradnik gospodarki odpadami i opakowaniami dla przedsiębiorców.

Polski System Recyklingu Organizacja Odzysku SA, www.psr.pl

18

4.3 Podstawowe definicje dotyczące opakowań.

Opakowaniami w rozumieniu ustawy są wprowadzone do obrotu wyroby wykonane z
jakichkolwiek materiałów, przeznaczone do przechowywania, ochrony, przewozu, dostarczania
lub prezentacji wszelkich produktów, od surowców do towarów przetworzonych.

Należy podkreślić podstawowe warunki objęcia opakowania zapisami ustawy

•

opakowania będące przedmiotem działalności gospodarczej na terenie kraju (art.2)

•

wprowadzenie do obrotu (art.3 ust.1) (nie dotyczy opakowań stosowanych wyłącznie

wewnątrz zakładu)

Opakowania obejmują następujące kategorie (art. 3 ust. 2):

•

opakowania jednostkowe, służące do przekazywania produktu użytkownikowi w miejscu

zakupu, w tym przeznaczone do konsumpcji produktów naczynia jednorazowego użytku,

•

opakowania zbiorcze, zawierające wielokrotność opakowań jednostkowych produktów,

niezależnie od tego, czy są one przekazywane użytkownikowi, czy też służą zaopatrywaniu
punktów sprzedaży i które można zdjąć z produktu bez naruszenia jego cech,

•

opakowania transportowe, służące do transportu produktów w opakowaniach jednostkowych

lub zbiorczych w celu zapobiegania ich uszkodzeniom, z wyłączeniem kontenerów do transportu
drogowego, kolejowego, wodnego lub lotniczego.

Pojęcie opakowania obejmuje wszystkie jego elementy, w tym elementy łączące, co wynika z
kryteriów zawartych w Dyrektywie 2004/12/EC. Elementy opakowania zostały zdefiniowane w
Polskiej Normie PN-EN 13193:2002 ”Opakowania- Opakowania a środowisko-Terminologia”.
Jednoznaczne ustalenie co jest opakowaniem w rozumieniu przepisów jest niezwykle istotne dla
prawidłowego wywiązania się z obowiązków ustawowych, w tym w szczególności z
obowiązków wynikających z ustawy o obowiązkach przedsiębiorców... omówionej odrębnie.

Odpady opakowaniowe - rozumie się przez to wszystkie opakowania, w tym opakowania
wielokrotnego użytku wycofane z ponownego użycia, stanowiące odpady w rozumieniu
przepisów o odpadach, z wyjątkiem odpadów powstających w procesie produkcji opakowań (art.
3 ust. 3 pkt 1). Ustawa o odpadach w załączniku nr 1 określa kategorie odpadów. Odpady
opakowaniowe klasyfikowane są w kategorii Q 5 substancje lub przedmioty zanieczyszczone lub
zabrudzone w wyniku planowych działań (np. pozostałości z czyszczenia, materiały z opakowań
– odpady opakowaniowe, pojemniki).

W ujęciu ustawowym opakowanie staje się odpadem, niezależnie od naszej woli, gdy z powodu
zanieczyszczenia lub uszkodzenia nie może być wykorzystane ponownie.

Szczegółowej klasyfikacji odpadów opakowaniowych dokonuje się na podstawie katalogu
odpadów (Dz. U. z 2001 roku nr 112, poz. 1206). Podstawowym kryterium klasyfikacji jest
rodzaj materiału z którego wykonano opakowanie lub obecność składników niebezpiecznych,
bez względu na rodzaj materiału opakowaniowego.

Poradnik gospodarki odpadami i opakowaniami dla przedsiębiorców.

Polski System Recyklingu Organizacja Odzysku SA, www.psr.pl

19

Odpady opakowanie klasyfikuje się zgodnie z katalogiem odpadów wyłącznie w podgrupie 15
01:

15 01

Odpady opakowaniowe (włącznie z selektywnie gromadzonymi
komunalnymi odpadami opakowaniowymi)

15

01

01

Opakowania z papieru i tektury

15

01

02

Opakowania z tworzyw sztucznych

15

01

03

Opakowania z drewna

15

01

04

Opakowania z metali

15

01

05

Opakowania wielomateriałowe

15

01

06

Zmieszane odpady opakowaniowe

15

01

07

Opakowania ze szkła

15

01

09

Opakowania z tekstyliów

15

01

10*

Opakowania zawierające pozostałości substancji niebezpiecznych
lub nimi zanieczyszczone (np. środkami ochrony roślin I i II klasy
toksyczności - bardzo toksyczne i toksyczne)

15

01

11*

Opakowania z metali zawierające niebezpieczne porowate elementy
wzmocnienia konstrukcyjnego (np. azbest), włącznie z pustymi
pojemnikami ciśnieniowymi

4.4 Wymagania wobec opakowań.

Opakowania oraz materiały opakowaniowe powinny spełniać podstawowe kryteria wskazane w
art. 5 ust. 1

Opakowania wielokrotnego użytku powinny posiadać właściwości fizyczne i charakterystykę
pozwalającą na ich wykorzystanie w określonej ilości cykli, przy normalnych warunkach
zastosowania.

Poradnik gospodarki odpadami i opakowaniami dla przedsiębiorców.

Polski System Recyklingu Organizacja Odzysku SA, www.psr.pl

20

•

Odpady z opakowań wielokrotnego użytku powinny:

1)

nadawać się do odzysku w warunkach pozwalających na spełnienie wymogów

bezpieczeństwa i higieny osób przy nich zatrudnionych,
2)

spełniać wymagania dla opakowań przydatnych do odzysku.

•

Ze względu na zalecaną metodę odzysku opakowania mogą być opakowaniami przydatnymi

do odzysku:
1)

przez recykling materiałowy,

2)

w postaci energii,

3)

przez kompostowanie,

4)

przez biodegradację.

•

Opakowania przydatne do recyklingu materiałowego powinny być wytwarzane w sposób

pozwalający na recykling określonego procentu masy materiału zastosowanego do produkcji
opakowania zgodnie z odrębnymi przepisami.

•

Opakowania przydatne do odzysku energii powinny mieć minimalną wartość opałową dolną,

pozwalającą na optymalizację odzyskiwania energii.

•

Opakowania przydatne do kompostowania powinny posiadać taką zdolność do biodegradacji,

która nie będzie stanowiła przeszkody w selektywnej zbiórce lub procesie kompostowania, jakim
są poddawane te opakowania.

•

Opakowania przydatne do biodegradacji powinny posiadać taką zdolność rozkładu

fizycznego, chemicznego, termicznego i biologicznego, która zapewni ostateczny rozkład
otrzymanego kompostu na dwutlenek węgla, biomasę i wodę.

Przedsiębiorca dokonuje oceny ekologicznej oraz potwierdza zgodność z przepisami przez
deklarację.
W

przypadku

zgodności

opakowania

lub

odpadu

opakowaniowego

z

normami

zharmonizowanymi, o których mowa w przepisach o systemie oceny zgodności, wymagania
określone wyżej uważa się za spełnione.

4.5 Deklaracja zgodności z normami zharmonizowanymi.

W Polsce podstawą prawną do dokonania oceny jest ustawa z dnia 30 sierpnia 2002 r. o systemie
oceny zgodności (Dz. U. Nr 166, poz. 1360), a sposób wykonania deklaracji zawarty jest w
normie PN-EN 45014:2000 Ogólne kryteria deklaracji zgodności składanej przez dostawcę.
Opakowania wprowadzane na rynek powinny być przydatne przynajmniej do jednej z form
odzysku wymienionych w odpowiednich normach. Wymagania ekologiczne są w zasadzie w
pełni spełnione w przypadku stosowania następujących norm :

•

PN-EN 13193:2002 Opakowania. Opakowania a środowisko. Terminologia.

•

PN-EN

13427:2002

Opakowania-

Wymagania

dotyczące

stosowania

norm

europejskich w zakresie opakowań i odpadów opakowaniowych

•

PN-EN

13428:2002

Opakowania-

Wymagania

dotyczące

wytwarzania

i

składu – Zapobieganie przez redukcję u źródła

•

PN-EN 13429:2002 Opakowania- Wielokrotne użycie

Poradnik gospodarki odpadami i opakowaniami dla przedsiębiorców.

Polski System Recyklingu Organizacja Odzysku SA, www.psr.pl

21

•

PN-EN 13430:2002 Opakowania- Wymagania dotyczące opakowań przydatnych do odzysku

przez recykling materiałowy

•

PN-EN 13431:2002 Opakowania- Wymagania dotyczące opakowań przydatnych do odzysku

w postaci energii, w tym określenie minimalnej wartości opałowej dolnej

•

PN-EN 13432:2002 Opakowania- Wymagania dotyczące opakowań przydatnych do odzysku

przez kompostowanie i biodegradację – Program badań i kryteria oceny do ostatecznej akceptacji
opakowań

4.6 Znakowanie opakowań.

Przedsiębiorca wprowadzający opakowania do obrotu może je znakować (art. 6). Znakowanie to
ma za zadanie:

•

ułatwiać identyfikację rodzaju materiału opakowaniowego,

•

wskazywać na możliwość wielokrotnego użycia,

•

przydatność opakowania do recyklingu.

Od momentu wejścia Polski do Unii Europejskiej, znakowanie jest dobrowolne, jednakże jeśli
przedsiębiorca na nie się zdecyduje, musi stosować zasady określone w przepisach. W
przeciwnym razie podlega karze grzywny(art. 21a).
Obowiązujące wzory oznakowania opakowań zostały określone w rozporządzeniu Ministra
Ś

rodowiska

z dnia 23 kwietnia 2004 r.

w sprawie określenia wzorów oznakowania opakowań (Dz.

U. nr 94, poz. 927).
Należy podkreślić, że są to jedyne oznakowania wynikające z ustaw tzw. „odpadowych”.

4.7 Obowiązki ewidencyjne i sprawozdawcze.

Ustawa wprowadza (art. 7), obowiązek składania rocznych sprawozdań o masie

•

wytworzonych,

•

przywiezionych z zagranicy

•

wywiezionych za granicę opakowań, według rodzaju materiałów, z jakich zostały wykonane, z

wyszczególnieniem opakowań wielokrotnego użytku, oraz o przestrzeganiu ograniczeń
dotyczących zawartości metali ciężkich (zgodnie z art. 5, ust. 1, pkt 4).

Sprawozdanie składa się właściwemu marszałkowi województwa (art. 7 ust 1), do 31 marca za
rok poprzedni. Sprawozdania należy składać na formularzach określonych rozporządzeniem.
Obecnie obowiązują wzory wskazane w rozporządzeniu Ministra Środowiska z 31 grudnia 2004
roku (Dz. U. z 2005 roku nr 4, poz. 30).
Obowiązują trzy typy formularzy: OPAK-1, OPAK-2, oraz OPAK-3, które składają wszyscy:

•

producenci opakowań- OPAK-1

•

importerzy lub dokonujący wewnątrzwspólnotowego nabycia opakowań – OPAK-2

•

eksporterzy lub dokonujący wewnątrzwspólnotowej dostawy opakowań oraz eksporterzy lub

dokonujący wewnątrzwspólnotowej dostawy produktów w opakowaniach – OPAK-3
Jest to obowiązek sprawozdawczy, którego celem jest zbilansowanie opakowań wprowadzonych
na teren kraju. Dokumenty na podstawie, których sporządza się sprawozdania powinny być
przechowywane przez 5 lat (art. 7 ust. 3).

Poradnik gospodarki odpadami i opakowaniami dla przedsiębiorców.

Polski System Recyklingu Organizacja Odzysku SA, www.psr.pl

22

Należy zwrócić uwagę, że obowiązek składania powyższych sprawozdań maja także producenci
produktów w opakowaniach, wytwarzających opakowania na potrzeby własne, np. producenci
napojów w woreczkach zgrzewanych z folii, pakujących towary na palecie za pomocą folii
termokurczliwej lub folii typu „strech”, wykonujących przekładki z arkuszy tektury, itp.
Obowiązek ten jest niezależny od obowiązku składania sprawozdania wynikającego z ustawy o
obowiązkach przedsiębiorców.

4.8 Postępowanie z opakowaniami środków niebezpiecznych.

Ustawa o opakowaniach (art. 10), nakłada na wszystkich uczestników łancucha logistycznego
opakowań po środkach niebezpiecznych, szereg wzajemnie uzupełniających się obowiązków,
które dotyczą :

•

zagospodarowania zużytych opakowań,

•

naliczania i pobierania kaucji.

W zakresie zagospodarowania zużytych opakowań:

a) użytkownik środków niebezpiecznych:
– zwrot opakowania sprzedawcy (art. 17),
b) sprzedawca:
– przyjęcie opakowania od użytkownika i przekazanie producentowi (art. 16 ust. 3)
– uzyskanie zezwolenia na zbieranie lub transport odpadów (art. 16 ust. 4)
c) producent lub importer środków niebezpiecznych:
– odebranie na własny koszt opakowania od sprzedawcy (art. 10 ust. 3)
– przyjęcie opakowania od użytkownika, jeśli przekazanie sprzedawcy było niemożliwe (art. 10
ust. 4)
–

uzyskanie zezwoleń na prowadzenie działalności w zakresie zagospodarowania odpadów (art.

11 ust. 1). Zezwolenie nie jest potrzebne gdy działania w powyższym zakresie zostanie zlecone
wyspecjalizowanemu podmiotowi (art. 11 ust. 2).

W zakresie kaucji:

a) użytkownik
– opłacenie kaucji przy zakupie środków niebezpiecznych, którą użytkownik odzyskuje po
zwróceniu opakowania sprzedawcy (art. 16, ust. 3) lub producentowi (importerowi) (art. 10 ust.
4)
b) sprzedawca
– pobranie kaucji w wysokości ustalonej przez producenta (art. 16 ust. 1)
– zwrot kaucji po przyjęciu opakowania od użytkownika (art. 16 ust. 3)
c) producent
– ustalenie kaucji w wysokości określonej przepisami (art. 10 ust. 1)
–

zwrot kaucji użytkownikowi, jeśli wykonanie tego przez sprzedawcę jest niemożliwe (art. 10

ust. 4).

Wysokość kaucji ustala się na opakowane jednostkowe (art. 10 ust. 1), tzn. mające bezpośredni
kontakt z substancją niebezpieczną. Nie ustala się kaucji na opakowania zbiorcze, np. karton, w
którym umieszczono butelki z substancją niebezpieczną. Wysokość kaucji nie może być niższa
niż 10% i nie wyższa niż 30% ceny substancji zawartej w takim opakowaniu (art. 10 ust. 1).

Poradnik gospodarki odpadami i opakowaniami dla przedsiębiorców.

Polski System Recyklingu Organizacja Odzysku SA, www.psr.pl

23

Na podstawie rozporządzenia Ministra Zdrowia (Dz. U. z 2004 roku nr 202, poz. 2078) niektóre
opakowania objęte są innymi stawkami. Są to:

1.

opakowania odczynników chemicznych stosowanych w diagnostyce medycznej

•

kaucja wynosi 2 zł, bez względu na pojemność,

2.

opakowania odczynników chemicznych stosowanych w analizach laboratoryjnych (innych niż

medyczne)

•

do 1000cm

3

lub 1000g - 2 zł

•

powyżej 1000 cm

3

lub g do 10 000 cm

3

lub g - 5 zł

•

powyżej 10 000 cm

3

lub g - 10 zł

3.

opakowania preparaty zawierające powyżej 0,5% metali szlachetnych

•

do 150 cm

3

lub g - 2zł

•

powyżej150 cm

3

lub g do 1000 cm

3

lub g - 5zł

•

powyżej 1000 cm

3

lub g - 10 zł

4.

opakowania jednostkowe środków ochrony roślin będących środkami niebezpiecznymi

•

do 500 cm

3

lub g - 1 zł

•

powyżej 500 cm

3

lub g do 1000 cm

3

lub g - 2 zł

•

powyżej 1000 cm

3

lub g do 5000 cm

3

lub g - 5 zł

•

powyżej 5000 cm

3

lub g - 10 zł

Aby zastosować takie stawki, należy ustalić:

•

czy opakowanie można zaliczyć do którejś z grup (na podstawie przeznaczenia np. na

etykiecie lub deklaracji klienta),

•

pojemność nominalną opakowania w cm

3

lub zawartość netto wyrażoną w gramach ,

•

cenę zawartości opakowania ( dla ustalenia czy wskazana w rozporządzeniu kaucja jest

wyższa niż 30 % ceny, jeśli tak, to obowiązuje kaucja stanowiąca 30 % ceny).

Opakowania objęte systemem kaucji nie podlegają obowiązkowi odzysku i recyklingu. Z
obowiązku

kaucjonowania

zwolnione

są

opakowania

ś

rodków

niebezpiecznych

wykorzystywanych do prowadzenia badań naukowych lub dydaktyki (art. 10 ust. 2).
O zwolnieniu tym będzie decydowała deklaracja (oświadczenie) odbiorcy. Ustawodawca nie
określił jednak żadnego wzoru takiego oświadczenia. Należy także przyjąć, że zwolnienie
dotyczy tylko samej kaucji i nie zwalnia z obowiązku zagospodarowania opakowań, wskazanego
powyżej.

4.9 Zasady ustalania opakowań objętych systemem kaucji.

Systemem kaucji objęte są opakowania środków niebezpiecznych, którymi wg ustawy są
substancje chemiczne:
- bardzo toksyczne

Poradnik gospodarki odpadami i opakowaniami dla przedsiębiorców.

Polski System Recyklingu Organizacja Odzysku SA, www.psr.pl

24

- toksyczne
- rakotwórcze
- mutagenne
- szkodliwe dla środowiska

Ponadto ustawa do opakowań objętych kaucją zalicza opakowania środków ochrony roślin, które
podlegają ustawie o ochronie roślin uprawnych, ale tylko dwóch kategorii:
-

preparatów bardzo toksycznych

-

preparatów toksycznych.

Zgodnie z rozporządzeniem z 2 września 2003 w sprawie kryteriów i sposobu klasyfikacji
substancji i preparatów chemicznych (Dz. U. 171 poz. 1666), substancje klasyfikowane jako
bardzo toksyczne, toksyczne, rakotwórcze, mutagenne i szkodliwe dla środowiska mają
następujące oznakowanie:

Substancje bardzo toksyczne: symbol T+ oraz jedno z oznaczeń: R26, R27, R28, R39 lub
oznaczenia łączone R39/26, R39/27, R39/28, R39/26/27, R39/26/28, R39/27/28 i R39/26/27/28.

Substancje toksyczne: symbol T oraz jedno z oznaczeń: R23, R24, R25 i R39, lub oznaczenia
łączone R39/23, R39/24, R39/25, R39/23/24, R39/23/25, R39/24/25, R39/23/24/25,

R48 lub oznaczenia łączone R48/23, R48/24, R48/25, R48/23/24, R48/23/25, R48/24/25,
R48/23/24/25.

Substancje rakotwórcze: symbol T i jedno z oznaczeń R45, R49 dla kategorii 1 i 2 lub symbol
Xn i oznaczenie R40 dla kategorii 3.

Substancje mutagenne: symbol T i oznaczenie R46 dla kategorii 1 i 2 lub symbol Xn i
oznaczenie R68 dla kategorii 3.
Substancje niebezpieczne dla środowiska:
wodnego-symbol N i oznaczenie R50, R51, R52, R53,
dla innych elementów biosfery – symbol N i oznaczenia R54, R55, R56, R57, R58, R59 lub
oznaczenia łączone R50/53, R51/53, R52/53.
Jeśli występuje wyłącznie zwrot R52, R53 i w niektórych przypadkach R59, wówczas nie
przypisuje się dodatkowo symbolu N.

Nieco inne przepisy dotyczą środków ochrony roślin, które podlegają ustawie o ochronie roślin
uprawnych (Dz. U. z 1995 nr 90 poz. 446 z późn. zm.).

Na opakowaniu musi być wymieniona klasa toksyczności, przy czym stosowane są symbole
analogiczne jak w przypadku omówionych wcześniej substancji niebezpiecznych. Wykaz
dopuszczonych do obrotu środków, wraz z klasą toksyczności publikowany jest w Monitorze
Polskim. Klasyfikacji dokonują wyznaczone w ustawie, wyspecjalizowane jednostki badawcze, a
pełny rejestr środków ochrony roślin dopuszczonych do obrotu i stosowania, jest zamieszczony
w witrynie internetowej Ministerstwa Rolnictwa i Rozwoju Wsi (www.minrol.gov.pl).

W przypadku substancji chemicznych, istotną wskazówką pozwalającą podjąć właściwą decyzję
jest oznakowanie uwidocznione na opakowaniu. Na podstawie ustawy o substancjach i
preparatach chemicznych (Dz. U. z 2001 nr 11 poz. 84 z późn. zm.), każda substancja
niebezpieczna lub preparat zawierający substancję niebezpieczną i wprowadzany do obrotu na
terytorium Rzeczypospolitej Polskiej, musi być sklasyfikowany pod względem stwarzanych
przez nie zagrożeń dla zdrowia człowieka lub dla środowiska, z określeniem kategorii

Poradnik gospodarki odpadami i opakowaniami dla przedsiębiorców.

Polski System Recyklingu Organizacja Odzysku SA, www.psr.pl

25

zagrożenia. Ponadto musi posiadać tzw. „kartę charakterystyki” stanowiącą zbiór informacji o
niebezpiecznych właściwościach substancji lub preparatu oraz zasadach i zaleceniach ich
bezpiecznego stosowania, a opakowanie musi być oznakowane odpowiednimi znakami
ostrzegawczymi i napisami, które dla środków niebezpiecznych zostały wyszczególnione
powyżej oraz zawierać informacje o wymaganym postępowaniu z opróżnionymi opakowaniami.
Obowiązki powyższe spoczywają na osobie (producencie lub importerze) wprowadzającej
substancję niebezpieczną do obrotu.
Oznakowanie opakowania zawiera wiele informacji niezbędnych do ustalenia czy mamy do
czynienia z odpadem niebezpiecznym, dlatego też ważną sprawą jest przechowywanie substancji
niebezpiecznych w oryginalnych opakowaniach zaopatrzonych w czytelne (nieuszkodzone)
etykiety.

Poradnik gospodarki odpadami i opakowaniami dla przedsiębiorców.

Polski System Recyklingu Organizacja Odzysku SA, www.psr.pl

26

5. Załącznik 1.

Przepisy Unii Europejskiej związane z gospodarką odpadami

W zakresie zagadnień ogólnych:
ｦ

Dyrektywa Rady 75/442/EWG ze zm. z dnia 15 lipca 1975r w sprawie odpadów , określana

jako dyrektywa ramowa. Dyrektywa ustanawia podstawowe zasady gospodarowania odpadami w
zakresie
- zdefiniowania pojęcia odpadu
- wyznacza zakres dozwolonego postępowania z odpadami
- wskazuje zakres wymaganych pozwoleń
- wprowadza obowiązek planowania w zakresie gospodarki odpadami
ｦ

Dyrektywa Rady 91/689/EWG ze zm. z dnia 12 grudnia 1991r w sprawie odpadów

niebezpiecznych
ｦ

Decyzja Komisji 76/431/EWG ze zm. z dnia 21 kwietnia 1976r ustanawiająca Komitet

Gospodarowania Odpadami

ｦ

Decyzja Komisji 2000/532/WE z dnia 3 maja 2000 r określana jako Europejski Katalog

Odpadów.

W zakresie składowania odpadów:
ｦ

Dyrektywa Rady 199/31/WE z dnia 26 kwietnia 1999 r w sprawie składowania odpadów

W zakresie spalania odpadów:
ｦ

Dyrektywa Rady 89/369/EWG z dnia 8 czerwca 1989r w sprawie zapobiegania

zanieczyszczeniu powietrza przez nowe zakłady spalania odpadów komunalnych
ｦ

Dyrektywa Rady 89/429/EWG z dnia 21 czerwca 1989r w sprawie zmniejszania

zanieczyszczenia powietrza przez istniejące zakłady spalania odpadów komunalnych
ｦ

Dyrektywa Rady 94/67/WE z dnia 16 grudnia 1994r w sprawie spalania odpadów

niebezpiecznych
ｦ

Dyrektywa Rady i Parlamentu 2000/76/WE z dnia 4 grudnia 2000r w sprawie spalania

odpadów

W zakresie odpadów szczególnych
ｦ

Dyrektywa Rady 75/439/EWG ze zm. z dnia 16 czerwca 1975r, w sprawie usuwania olejów

odpadowych
ｦ

Dyrektywa Rady 78/176/EWG ze zm. z dnia 20 lutego 1978r w sprawie odpadów z przemysłu

dwutlenku tytanu
ｦ

Dyrektywa Rady 86/278/EWG ze zm. z dnia 12 czerwca 1986r, w sprawie ochrony

ś

rodowiska, a w szczególności gleby przystosowaniu osadów ściekowych w rolnictwie

ｦ

Dyrektywa Rady 91/157/EWG ze zm. z dnia 18 marca 1991r w sprawie baterii i

akumulatorów zawierających szkodliwe substancje
ｦ

Dyrektywa Rady i Parlamentu Europejskiego 94/62/WE z dnia 20 grudnia 1994r, w sprawie

opakowań i odpadów opakowaniowych .
ｦ

Dyrektywa Rady 96/59/WE z dnia 16 września 1996,r w sprawie usuwania polichlorowanych

bifenyli i polichlorownych trifenyli (PCB i PCT)
ｦ

Dyrektywa Rady i Parlamentu Europejskiego 2000/53/WE z dnia 18 września 2000,r w

sprawie końca życia samochodów.

Poradnik gospodarki odpadami i opakowaniami dla przedsiębiorców.

Polski System Recyklingu Organizacja Odzysku SA, www.psr.pl

27

W sprawie międzynarodowego obrotu odpadami:
ｦ

Rozporządzenie Rady 259/93/EWG ze zm. z dnia 1 lutego 1993r, w sprawie nadzoru i

kontroli przesyłania odpadów
ｦ

Decyzja Rady 94/575/WE z dnia 20 lipca 1994r określająca procedurę kontroli transportu

odpadów do niektórych krajów nie będących członkami OECD
ｦ

Rozporządzenie Rady 1420/1999/WE z dnia 29 kwietnia 1999r, w sprawie wspólnych zasad

i procedur stosowanych do przesyłania niektórych rodzajów odpadów do niektórych krajów nie
będących członkami OECD
ｦ

Rozporządzenie Komisji 1547/1999/WE z dnia 12 lipca 1991r, w sprawie procedur

kontrolnych stosowanych do przesyłania niektórych rodzajów odpadów do niektórych krajów,
do których nie ma zastosowania Decyzja OECD.

Ponadto należy przywołać Rezolucję Rady z dnia 24 lutego 1997r w sprawie strategii Wspólnoty
w zakresie gospodarki odpadami, która stanowi podsumowanie licznych zaleceń wydawanych w
UE w tej sprawie od 1989 r.. Rezolucja Rady nawiązuje do programów działań WE
przyjmowanych od 1973r na 5 letnie okresy. W programach określano ogólne zasady
gospodarowania odpadami, zwracając szczególna uwagę na zagadnienia w zakresie:
ｦ

zapobieganiu powstawania odpadów

ｦ

recyklingu i ponownego wykorzystania odpadów

ｦ

bezpiecznego unieszkodliwiania odpadów

Poradnik gospodarki odpadami i opakowaniami dla przedsiębiorców.

Polski System Recyklingu Organizacja Odzysku SA, www.psr.pl

28