wiczenie :

FORMOWANIE R CZNE

1. Cel wiczenia: Zapoznanie studentów ze sposobami r cznego wytwarzania form

odlewniczych z mas formierskich.

2. Przebieg wiczenia

Studenci przyst puj cy do wykonania wiczenia, winni wykaza si znajomo ci

sposobów formowania r cznego (formowanie w skrzynkach z modelu dzielonego i

niedzielonego, z przerzucanym rdzeniem, z „obieraniem”, przy u yciu fałszywki; formowanie

w rdzeniach; formowanie z modeli uproszczonych; formowanie w gruncie), zagadnie

dotycz cych konstrukcji i klasyfikacji modeli odlewniczych, zasad doboru powierzchni

podziału form odlewniczych, konstrukcji układów wlewowych a tak e technologicznych

wła ciwo ci mas. Studenci przyst puj cy do wicze winni posiada orientacj w zakresie

zagadnie zwi zanych ze stosowaniem rdzeni w formach piaskowych: cele stosowania,

surowce i sposoby wytwarzania, mocowanie rdzeni w formach itp.

Przed przyst pieniem do wykonania wiczenia, studenci zobowi zani s do

zapoznania si z uwagami dotycz cymi BHP (pkt. 3).

2.1. Wykonanie wiczenia

Do wykonania wiczenia konieczne s nast puj ce materiały i narz dzia:

− model (modele) odlewniczy,

− modele elementów układu wlewowego,

− komplet skrzynek formierskich,

− płyta podmodelowa,

− narz dzia formierskie (r czne),

− sito formierskie,

− masa formierska,

− puder formierski.

Po wskazaniu przez prowadz cego wiczenia modelu odlewniczego i analizie jego

konstrukcji nale y ustali sposób formowania. Podstawowe operacje formowania r cznego,

bez wzgl du na rodzaj modelu odlewniczego (dzielony, niedzielony) obejmuj nast puj ce

czynno ci :

1) ustalenie na płycie podmodelowej modelu lub jego cz ci (ewentualnie modeli wlewów

doprowadzaj cych) oraz skrzynki formierskiej,

2) pokrycie modelu pudrem formierskim lub innym materiałem oddzielaj cym,

3) obło enie modelu warstw lu nej, przesianej przez sito masy przymodelowej,

4) stopniowe wypełnienie skrzynki mas formiersk i równomierne jej zag szczenie klinow

stopk ubijaka; po wypełnieniu skrzynki (powy ej górnej kraw dzi) zag szcza mas

płask stopk ubijaka,

5) po zako czeniu zag szczenia, usuni cie zgarniakiem nadmiaru masy i wykonanie nakłu

odpowietrzaj cych,

6) odwrócenie skrzynki z formowanym modelem (lub cz ci ) o 180

o

7a) ustawienie drugiej połówki modelu oraz drugiej skrzynki formierskiej (formowanie z

modelu dzielonego),

7b) wykonanie obrania wokół modelu lub jego cz ci i wygładzenie powierzchni obrania

(formowanie z obieraniem) oraz ustawienie drugiej skrzynki formierskiej,

8) ustalenie za pomoc sworzni, obu skrzynek formierskich oraz rozmieszczenie elementów

układu wlewowego,

9) wykonanie czynno ci takich samych jak w pkt. 2-5,

10) wyci cie w masie formierskiej wn ki zbiornika wlewowego,

11) ostro ne zdj cie górnej skrzynki z dolnej i wyj cie modelu (cz ci modelu) oraz modeli

elementów układu wlewowego (ewentualnie wyci cie w masie wlewów

doprowadzaj cych),

12) naprawa ewentualnych uszkodze wn ki formy i kanałów wlewowych,

13) ustawienie (je li potrzeba) rdzenia lub rdzeni w formie,

14) ostro ne zło enie obu połówek formy z zastosowaniem sworzni ustalaj cych

(konieczne !),

15) obci enie formy odlewniczej,

16) zalanie formy odlewniczej ciekłym metalem,

17) po zakrzepni ciu odlewu - wybi odlew z formy,

18) po schłodzeniu - obejrze dokładnie uzyskany odlew.

3. Uwagi dotycz ce BHP

a) Wszelkie czynno ci zwi zane z r cznym wykonywaniem formy odlewniczej, nale y

wykonywa ostro nie, zwa aj c na niebezpiecze stwo kontuzji palców lub dłoni (ubijanie

masy, manipulowanie skrzynkami formierskimi, wykonywanie nakłu odpowietrzaj cych,

składanie formy itp.),

b) Szczególn uwag nale y zachowa podczas wykonywania manipulacji z ciekłym

metalem. Zalewanie wykonanych form jest dopuszczalne tylko po przyzwoleniu osoby

nadzoruj cej wykonywanie wiczenia. Student zalewaj cy form ciekłym metalem,

zobowi zany jest do zało enia fartucha ochronnego oraz r kawic ochronnych. Do

czerpania ciekłego metalu nale y u ywa tylko sprawnych, wygrzanych i zabezpieczonych

pokryciem ły ek odlewniczych. Wszelkie manipulacje ły k odlewnicz wypełnion

ciekłym metalem nale y wykonywa ostro nie lecz zdecydowanie, unikaj c gwałtownych

ruchów rozlewania ciekłego metalu itp. Transportowanie ciekłego metalu ły k

odlewnicz winno odbywa si na koniecznym, lecz jak najni szym poziomie.

Obserwuj cy proces wypełniania formy ciekłym metalem winni pozosta w bezpiecznej

odległo ci od zalewanej formy oraz zalewaj cego, gwarantuj c mu swobod manewrów.

Zabrania si kategorycznie pochylania nad zalewan form do czasu całkowitego jej

wypełnienia ciekłym metalem. Zalewaj cy form winien nabiera do ły ki tylko tyle

ciekłego metalu ile jest konieczne do wypełnienia formy. W przypadku nabrania wi kszej

ilo ci - winien ostro nie, z jak najmniejszej wysoko ci, wyla nadmiar z powrotem do

tygla.

c) Wybijanie zalanych form odlewniczych jest dopuszczalne po stwierdzeniu całkowitego

zakrzepni cia metalu. Zabieg ten nale y wykonywa ostro nie, u ywaj c bezwzgl dnie

r kawic ochronnych i zwa aj c na niebezpiecze stwo oparze . Do manipulacji gor cymi

odlewami nale y bezwzgl dnie stosowa przyrz dy metalowe (szczypce, haki itp.).

4. Sprawozdanie z wykonanego wiczenia

Sprawozdanie powinno zawiera :

− szkic modelu odlewniczego u ytego do wykonania formy,

− szkic rdzenia zastosowanego w wykonanej formie,

− szkic rdzennicy słu cej do wykonania rdzenia,

− szkic zespołu formierskiego tzn. przekrój wykonanej formy oraz widok dolnej cz ci

formy z góry. Je li forma jest skomplikowana - dodatkowych przekrojów formy,

− opis czynno ci wykonanych podczas formowania,

− szkic uzyskanego odlewu,

− krytyczn ocen uzyskanego odlewu (w przypadku stwierdzenia widocznych wad -

wymieni je a miejsca wyst powania zaznaczy na wykonanym szkicu),

− uwagi i wnioski.

5. Literatura

1. Błaszkowski K.: Technologia formy i rdzenia, PWSZ - liczne wydania

2. Chudzikiewicz R., Briks W.: Podstawy metalurgii i odlewnictwa, PWN Warszawa 1977

3. Murza-Mucha P.: Techniki wytwarzania - odlewnictwo, PWN Warszawa 1978

4. Poradnik In yniera - Odlewnictwo, WNT Warszawa 1972

5. Poradnik In yniera - Odlewnictwo WNT 1986

6. Skrypt nr 1741: Podstawy odlewnictwa - wiczenia laboratoryjne, Wyd. Politechniki

Pozna skiej

7. Fal cki Z.: Podstawy formowania z modeli odlewniczych, Skrypt AGH, Kraków 1994.