105

Streszczenie

W artykule zaprezentowano różnorodność dostęp-

nych obecnie na rynku systemów CAD/CAM. Dokonano

przeglądu literatury skupiając się na parametrach tech-

nicznych i klinicznym zastosowaniu czterech systemów

CAD/CAM: Procera (Nobel Biocare AB, Göteberg,

Sweden), Kavo Everest, Cerec (Sirona Dental Systems,

Bensheim Germany), Cercon (DeguDent GmbH), Wie-

land Zeno Tec System (GmbH & Co. KG). Szczególną

uwagę zwrócono na proces projektowania, wytwarza-

nia oraz jakość gotowej pracy. Technologia CAD/CAM

umożliwia precyzyjne wytwarzanie uzupełnień prote-

tycznych z zachowaniem optymalnej wielkości szczeliny

brzeżnej mniejszej od 100μm. Wykorzystywana jest cała

gama materiałów: tytan, stopy metali, tlenek cyrkonu,

tlenek glinu oraz materiały złożone. Liczne badania kli-

niczne potwierdzają wysoką trwałość i wytrzymałość

na naprężenia uzupełnień wykonanych w systemach

CAD/CAM.

Porównanie systemów CAD/CAM

stosowanych we współczesnej

protetyce stomatologicznej

Comparison of CAD/CAM systems

used in modern prosthodontics

Marta Gładkowska, Paweł Montefka, Piotr Okoński

Z Katedry Protetyki Stomatologicznej Akademii Medycznej w Warszawie

Kierownik: prof. dr hab. E. Mierzwińska-Nastalska
Studenckie Koło Naukowe przy Katedrze Protetyki Stomatologicznej IS AM w Warszawie

Opiekun Koła: dr n. med. P. Okoński

Summary

This article presents a variety of CAD/CAM systems

nowadays available on the market. We revised the cur-

rent literature focusing on technical parameters and

clinical applications of the four CAD/CAM systems:

Procera (Nobel Biocare AB, Göteberg, Sweden), Kavo

Everest, Cerec (Sirona Dental Systems, Bensheim Ger-

many), Cercon (DeguDent GmbH), Wieland Zeno Tec

System (GmbH & Co. KG). The emphasis was laid on

the design process, manufacturing methods and the

quality of final product. The CAD/CAM technology en-

ables a precise manufacturing of dental restorations

and maintaining the optimal dimension of marginal

gap lower than 100 μm. This technology operates us-

ing a wide range of materials, such as titanium, metal

alloys, zirconium oxide, alumina, composites. Various

clinical studies confirm the durability, maximum stress

resistance and long-term behaviour of CAD/CAM res-

torations.

HASŁA INDEKSOWE:

system CAD/CAM, Procera, Cerec, Kavo Everest,

Cercon, Zeno Tec

KEY WORDS:

CAD/CAM system, Procera, Cerec, Kavo Everest,

Cercon, Zeno Tec

PROTET. STOMATOL., 2008, LVIII, 2, 105-113

M. Gładkowska i inni

106

PROTETYKA STOMATOLOGICZNA, 2008, LVIII, 2

Wstęp

Współcześnie wymagania pacjentów odnośnie

estetyki uzupełnień protetycznych są bardzo wyso-

kie. Od wielu lat trwają poszukiwania precyzyjnej

metody wytwarzania wysokiej jakości uzupełnień

protetycznych zarówno stałych jak i ruchomych.

Nowoczesne technologie komputerowe zrewolucjo-

nizowały stomatologię. Dzięki zastosowaniu syste-

mów CAD/CAM stworzono alternatywę dla metod

laboratoryjnych takich jak technika traconego wo-

sku i odlewania stopów dentystycznych. CAD jest

akronimem dla „Computer Aided Design” – kom-

puterowo wspomaganego projektowania oznacza-

jącego oprogramowanie stosowane powszechnie w

przemyśle, architekturze i sztuce. CAM natomiast

oznacza „Computer Aided Manufactoring” – kom-

puterowo wspomagane wykonanie projektu (1, 2,

3, 4, 5). Prace nad stworzeniem systemów projek-

towania komputerowego trwają od wczesnych lat

60-tych. Początkowo tylko największe korporacje

mogły pozwolić sobie na zakup komputerów o od-

powiedniej mocy obliczeniowej.

W roku 1964 miało miejsce pierwsze komercyjne

zastosowanie systemu CAD (DAC-1) w firmie GM

(Dr Patric J Hanratty) (2, 6). Do roku 1980 tech-

nologie CAD wymagały specjalnie dedykowanych

systemów komputerowych. Aktualnie oprogramo-

wanie CAD jest przystosowane do pracy na kompu-

terach osobistych. W roku 1983 na konferencji we

Francji zaprezentowany został pierwszy prototypo-

wy system CAD/CAM do użytku w stomatologii, a

już w 1985 roku wytworzono w tym systemie i osa-

dzono w ustach pacjenta pierwszą koronę (7).

Systemy komputerowego projektowania umożli-

wiają planowanie konstrukcji protetycznej w świe-

cie wirtualnym. W stomatologii znaczenie prak-

tyczne mają tylko systemy projektowania kompu-

terowego 3D. Proces komputerowego wytwarzania

uzupełnień protetycznych CAM umożliwia wyko-

nanie prac protetycznych w sposób bardzo precy-

zyjny i przy zachowaniu optymalnych wartości dla

szczelności brzeżnej w zakresie poniżej 100µm (5,

8, 9, 10, 11).

Cel pracy

Celem pracy było dokonanie, na podstawie do-

stępnego piśmiennictwa, analizy porównawczej

obecnych na rynku światowym i aktualnie stoso-

wanych w praktyce klinicznej systemów CAD/

CAM.

Omówiono istotne z punktu widzenia zastosowa-

nia klinicznego systemy CAD/CAM:

1. Procera (Nobel Biocare AB, Göteberg,

Sweden),

2. Kavo Everest (Dental GmbH, Biberach),

3. Cerec (Sirona Dental Systems, Bensheim

Germany),

4. Cercon (DeguDent GmbH),

5. Wieland Zeno Tec System (GmbH & Co.

KG).

W pracy wzięto pod uwagę następujące parame-

try wymienionych wyżej systemów:

1. Metodę odwzorowania pola protetycznego,

2. Oprogramowanie używane do projektowania

uzupełnień protetycznych – zakres możliwości,

3. Proces produkcyjny,

4. Materiały używane do produkcji uzupełnień

protetycznych,

5. Sposoby cementowania gotowych uzupeł-

nień,

6. Adaptację brzeżną uzupełnień protetycznych

(marginal gap),

7. Wytrzymałość uzupełnień protetycznych.

Historia powstania systemów CAD/CAM

W 1986 roku Dr Matts Andersson dla potrzeb ob-

róbki tytanu opracował system Procera (12, 13 14).

Początkowo planowano wykonywanie koron na

podbudowie (czapeczce, kopule) tytanowej. Jako,

że materiał ten jest trudny w obróbce metodą od-

lewania, technika CAD/CAM umożliwiła zastoso-

wanie tytanu i jego opracowywanie poprzez frezo-

wanie gotowych bloczków tytanowych. Powstała

konstrukcja metalowa była następnie licowana por-

celaną. Doskonalenie materiałów ceramicznych

stosowanych w stomatologii pozwoliło na stworze-

nie koron pełnoceramicznych. Dostrzeżono możli-

wość pracy tą technologią materiałami ceramiczny-

mi na bazie tlenku glinu o wysokiej wytrzymałości.

Dzięki tej metodzie otrzymujemy tytanowe kon-

strukcje mostów, łączniki implantologiczne oraz

pełnoceramiczne korony, mosty i licówki. System

ten jest bardzo wszechstronny, a dzięki zastosowa-

Systemy CAD/CAM

PROTETYKA STOMATOLOGICZNA, 2008, LVIII, 2

107

niu tlenku cyrkonu rozległość wytwarzanego przę-

sła mostu bez podbudowy metalowej mogła ulec

zwiększeniu powyżej trzech członów.

Kolejny system o nazwie Cerec będący skrótem od

CERamic REConstruction, został stworzony przez

prof. W. Mörmann’a i dr M. Brandestini w 1980 ro-

ku na Uniwersytecie w Zurychu w Szwajcarii (2, 3,

7, 15). W roku 1985 technologię Cerec zastosowano

po raz pierwszy do wykonania pełnoceramicznego

wkładu koronowego dla konkretnego pacjenta. Od

tej pory system Cerec przeszedł długą drogę ewo-

lucyjną w zakresie oprogramowania i wyposaże-

nia technologicznego. Początkowo występował pod

nazwą Cerec 1. W roku 1994 na rynek wprowadzo-

no Cerec 2, nową udoskonaloną wersję urządzenia

Cerec 1. W ostatnim czasie na rynku pojawiły się

najnowsze wersje Cerec 3D i Cerec Scan. Obecnie

metoda ta służy do wytwarzania pełnoceramicz-

nych koron, licówek i nakładów zarówno w obsza-

rze zębów przednich jak i bocznych. System ten,

zintegrowany w postaci przenośnego unitu, umoż-

liwia wykonanie uzupełnienia przy pacjencie, pod-

czas jednej wizyty.

System Cercon opracowany został przez naukow-

ców szwajcarskich z Federalnej Wyższej Szkoły

Techniki w Zurichu we współpracy z Akademią

Medyczną w Zurichu. Dzięki systemowi Cercon, ze

względu na możliwość obróbki materiału w stanie

przed synteryzacją, pojawiły się nowe perspektywy

wytwarzania koron i mostów. W 1995 roku firma

ETH Zurich stworzyła pierwszy most pełnocera-

miczny, a w 2001 roku wprowadzono już na rynek

nowy system Cercon – Smart Ceramics (3).

Firma Wieland założona w roku 1871, wypro-

dukowała w ostatnich latach system CAD/CAM o

nazwie Zeno Tec. Wykorzystuje on szeroką gamę

materiałową począwszy od stopów metali szlachet-

nych, poprzez tytan, akryl i co najistotniejsze cera-

mikę na bazie tlenku glinu i tlenku cyrkonu. Dużą

zaletą tego systemu jest efektywność pracy i reduk-

cja kosztów (3).

Od roku 2002 na rynek wprowadzony został sys-

tem KaVo Everest. Umożliwia on zastosowanie róż-

norodnych materiałów takich jak tytan, szkło cera-

miczne lub tlenek cyrkonu. W skład tego systemu

wchodzi skaner, frezarka, piec i zestaw materiałów

do obróbki. Wszystkie te elementy zlokalizowane

są w jednym laboratorium, bez konieczności inter-

netowego przesyłania danych, jak to ma miejsce w

systemie Procera (3).

Zasady preparacji zębów pod uzupełnienia pro-

tetyczne wykonane w systemach CAD/CAM

Preparacja zębów pod podbudowę wykona-

ną techniką CAD/CAM nie odbiega znacząco od

klasycznej techniki opracowania zęba pod ko-

ronę (ryc. 1 i 2). Ząb należy opracować przez

zmniejszenie jego wymiarów, zachowując cha-

rakterystyczny kształt, bez pozostawienia podcie-

ni. W przypadku uzupełnień pełnoceramicznych

(Procera, Cercon, Cerec, Kavo Everest) pożąda-

nym kształtem okolicy szyjki jest wyraźny sto-

Ryc. 1. Opracowanie powierzchni wargowej oraz brze-

gu siecznego zęba na fantomie.

Ryc. 2. Dalszy etap opracowywania – przyszyjkowo-

-okrężny stopień typu „chamfer”.

M. Gładkowska i inni

108

PROTETYKA STOMATOLOGICZNA, 2008, LVIII, 2

pień typu „chamfer” w celu zmniejszenia naprę-

żeń w licującej porcelanie (4, 8, 9, 10, 11, 14, 16).

Stopień przydziąsłowy powinien być zaznaczo-

ny w obrębie całego obwodu oszlifowanego zęba

i nie powinien być większy niż 1,5mm. Stwarza

to optymalne warunki adaptacji przyszłej koro-

ny. Przejścia pomiędzy ścianami osiowymi a po-

wierzchnią żującą należy zaokrąglić. Zbieżność

każdej ściany osiowej powinna wynosić około 3-4

stopni. Powierzchnia żująca powinna mieć uprosz-

czony kształt, a obniżenie jej lub brzegu siecznego

powinno wynosić około 1,5-2 mm (3).

Po zakończeniu opracowywania niezbędne

jest dokładne odwzorowanie pola protetycznego.

W przypadku systemów Procera, Cercon, Kavo

Everest wycisk zostaje pobrany zgodnie z ogól-

nie przyjętą metodyką. System Cerec 3D, dzięki

zastosowaniu specjalnej kamery, dysponuje moż-

liwością pobrania tak zwanego „wycisku optycz-

nego”, czyli wykonania analizy optycznej miejsc

preparacji wraz z tkankami otaczającymi (7, 15).

W metodzie kombinowanej pobierany jest wycisk

optyczny modelu roboczego. Proces pobierania wy-

cisku optycznego w ustach pacjenta jest dość skom-

plikowany. Rozpoczyna się od przygotowania po-

wierzchni pola protetycznego. W celu wyelimino-

wania odblasków świetlnych i zapewnienia odpo-

wiedniego poziomu kontrastu zwłaszcza w okolicy

przyszyjkowej, obszar preparacji pokrywany jest

cienką warstwą specjalnego proszku. Warstwa ta

nie może być zbyt gruba, aby zapewnić dokładne

odwzorowanie i późniejszą adaptację brzeżną uzu-

pełnienia. Zasadniczą rolę odgrywa również kąt

ustawienia kamery Cerec 3D, który musi pokrywać

się z torem wprowadzania uzupełnienia. Niekiedy

problematyczna jest kwestia odwzorowania okolicy

przyszyjkowej wynikająca z konieczności dobrego

jej uwidocznienia dla wiązki światła (7, 15).

W systemie Zeno Tec preparacja zębów pod uzu-

pełnienia protetyczne nie odbiega od ogólnie obo-

wiązujących zasad. W przypadku zastosowania

tlenku cyrkonu istotny jest wyraźnie zaznaczony

brzeg preparacji w postaci stopnia typu „chamfer”

lub „shoulder” z zaokrąglonym kątem wewnętrz-

nym. Nie należy pozostawiać ostrych brzegów, co

ma znaczenie w procesie wycinania pracy z mate-

riału w formie bloku. Minimalna grubość podbudo-

wy (czapeczki, kopuły) w przypadku zębów przed-

nich powinna wynosić 0,4 mm, a dla zębów bocz-

nych od 0,5-0,6 mm (3).

Skanowanie

W systemie Procera po opracowaniu zęba pobie-

rany jest wycisk w celu przygotowania modelu ro-

boczego, wycisk zębów przeciwstawnych oraz re-

jestrowane jest zwarcie. Uzyskany model składany

(segmentowany) montowany jest w artykulatorze,

a model opracowanego zęba (filar zębowy) zostaje

wyjęty i przygotowany do skanowania. Filar zęba

najpierw opracowywany jest poniżej szyjki, dla ja-

snego określenia zakresu preparacji, a następnie jest

skanowany mechanicznie (ryc. 3). Skaner posiada

sondę w kształcie kuleczki, która odczytuje kształt

zęba przez okrężne skanowanie opisując ząb przy

użyciu około 50000 punktów. Nacisk sondy skane-

ra na powierzchnię obracającego się filaru wynosi

około 5g/cm

3

. Podczas jednego obrotu notowanych

jest 360 punktów pomiarowych. Przy każdym na-

stępnym obrocie sonda unoszona jest o 0,2 mm i au-

tomatycznie odczytywana jest następna linia skano-

wania. Po zakończeniu skanowania następuje pro-

jektowanie czapeczki (4, 5, 13, 14, 17).

W systemie Cerec Scan istnieje również możli-

wość zeskanowania obszaru preparacji na mode-

lu roboczym. Wykorzystuje się w tym celu skaner

Ryc. 3. Skanowanie opracowanego modelu zęba skane-

rem MOD40 Procera.

Systemy CAD/CAM

PROTETYKA STOMATOLOGICZNA, 2008, LVIII, 2

109

optyczny zintegrowany z frezarką CAM. Całość

kontrolowana jest przy użyciu komputera osobiste-

go. Program dysponuje możliwością dodania skanu

zębów przeciwstawnych, co ułatwia zaprojektowa-

nie powierzchni okluzyjnych przyszłej podbudowy

(3, 7, 15, 16, 18).

System Zeno Tec wymaga pobrania wycisku me-

todą standardową. Gotowy model gipsowy poru-

szając się w 3 osiach jest skanowany przy użyciu

skanera laserowego (3shape D 200). Proces ten

dla pojedynczej korony trwa około 2 minut. W po-

równaniu z systemem Cerec skanowany model nie

wymaga przygotowania powierzchni przy użyciu

specjalnego proszku. Wyjątkiem są powierzchnie

błyszczące lub zbyt przezierne oraz obszary pokry-

te woskiem blokującym podcienie (3).

System KaVo wykorzystuje skaner optyczny do

cyfrowego pomiaru modelu. Możliwe jest skano-

wanie obszaru o rozmiarach 40x60mm, co odpo-

wiada konstrukcji uzupełnienia wieloczłonowego.

Dzięki obrotowemu stolikowi skanera można re-

jestrować podcienie. Specjalne oprogramowanie

umożliwia zaplanowanie kształtu protezy stałej i

określenie granicy preparacji. System ten dyspo-

nuje możliwością dodania skanu zębów przeciw-

stawnych (3).

Projektowanie

Projektowanie w systemie Procera odbywa się

na monitorze komputera (ryc. 4). Przygotowanie

czapeczki rozpoczyna się od zaznaczenia jej za-

sięgu i brzegu preparacji na ekranie komputera.

Modelowany jest jej zewnętrzny kształt o grubości

około 600µm. Dane dotyczące kształtu opracowa-

nego zęba i projektu czapeczki są przesyłane drogą

elektroniczną do laboratorium Procera Sandvik w

Sztokholmie lub analogicznej pracowni w Stanach

Zjednoczonych. Oznacza to, że sam model nie musi

być wysyłany, a proces wykonania czapeczki moż-

na rozpocząć w dowolnym punkcie na świecie. Ze

względu na 20% skurcz tlenku glinu podczas spie-

kania dane cyfrowe filaru zęba i projektu czapki są

odpowiednio powiększane (3, 19).

W systemie Cercon projektowanie kształtu przy-

szłego uzupełnienia protetycznego przebiega we-

dług metod standardowych wykorzystując wosk

modelowy i artykulator. Proces projektowania ko-

rony czy mostu zależy całkowicie od zdolności ma-

nualnych technika. Dzięki unikalnym właściwo-

ściom tlenku cyrkonu istnieje możliwość delikat-

nego ukształtowania elementów łączących przęsło

mostu z filarem. Powierzchnia przekroju tego ele-

mentu powinna mieć minimalnie 9 mm

2

. Kształt

modelu woskowego korony lub mostu jest rejestro-

wany przez skaner optyczny zintegrowany z frezar-

ką w postaci urządzenia Cercon Brain. Skanowanie

odbywa się w sposób bezkontaktowy (3, 6, 19).

Dzięki systemowi Cerec Scan i specjalnemu opro-

gramowaniu Cerec 3D Crown Upgrade możliwe

jest zaprojektowanie powierzchni kontaktów oklu-

zyjnych korony. Wykorzystuje się w tym celu skan

modelu zębów przeciwstawnych, który podlega

obróbce elektronicznej. Modelowanie powierzch-

ni okluzyjnej naśladuje proces naturalnej erupcji

zęba. W sposób wirtualny kreuje się punkty kon-

taktowe i usuwa przedwczesne kontakty. Ponadto

system Cerec Scan umożliwia określenie punktów

stycznych z zębami sąsiednimi projektowanej ko-

rony (3, 7, 15,18).

W systemie Zeno Tec projektowanie uzupełnie-

nia protetycznego również wymaga specjalnego

oprogramowania i przebiega na ekranie monitora

komputera osobistego (3).

CAM – komputerowo wspomagane

wykonanie pracy protetycznej

W laboratorium Procera powstaje powiększo-

ny model filaru zęba drogą techniki frezowania.

Specjalna frezarka wycina jego kształt w materiale

Ryc. 4. Projektowanie zewnętrznego kształtu oraz zasię-

gu przyszłej podbudowy w programie komputerowym

(CAD) (KaVo Everest).

M. Gładkowska i inni

110

PROTETYKA STOMATOLOGICZNA, 2008, LVIII, 2

ogniotrwałym. Sproszkowany tlenek glinu jest na-

pylany na model. Odpowiednie ciśnienie podczas

napylania zapewnia dużą gęstość przyszłej czapecz-

ki. Zewnętrzny kształt jest frezowany a czapeczka

ulega spiekaniu aż do osiągnięcia pełnej gęstości.

W temperaturze 1550°C czapka kurczy się do pier-

wotnych rozmiarów. W efekcie otrzymujemy cza-

peczkę o niemal homogennej budowie (99,5% tlen-

ku glinu), co przekłada się na wytrzymałość przy-

szłej konstrukcji. Optymalna grubość czapeczki

dla koron Procera to 0,4-0,5 mm. Czapeczka ma

kolor kości słoniowej, co odpowiada kolorowi na-

turalnej zębiny. Jest ona kontrolowana pod wzglę-

dem jakości i wysyłana pocztą do pracowni. Tutaj

technik kończy wykonanie korony poprzez napa-

lenie licowania z porcelany Procera AllCeram w

celu stworzenia właściwego kształtu anatomicz-

nego i walorów estetycznych. Dla potrzeb techni-

ki Procera opracowano nowy materiał ceramiczny

(Porcelain AllCeram) ze współczynnikiem termo-

rozszerzalności dostosowanym do rozszerzalności

tlenku glinu (3, 12, 19). Korony Procera posiadają

szereg zalet, do których należą: wytrzymałość czap-

ki na zginanie (przy gęstości 3,95 g/cm3) wynosi

600 MPa, odporność na złamanie– średnie obcią-

żenie łamiące dla czapki o grubości 0,5 mm wyno-

si 225 kg, szczelność brzeżna– wielkość szczeliny

brzeżnej jest mniejsza od 70 µm, biokompatybil-

ność, odpowiednie cechy optyczne (przezierność,

fluorescencja, opalizowanie), bardzo dobre walory

estetyczne (12, 13, 20, 21).

Oprócz prac pełnoceramicznych system Procera

umożliwia wykonanie mostów tytanowych All-in-

One, które są wycinane z jednorodnego krążka ty-

tanowego. Po pobraniu wycisku metodą standardo-

wą technik w laboratorium w Polsce przygotowuje

szkielet mostu z twardego akrylu. Projekt ten jest

następnie wysyłany do laboratorium w Szwecji,

gdzie w fabryce Sandvik akrylowy szkielet skano-

wany jest laserowo. Następnie zgodnie z otrzyma-

ną informacją frezarka wycina podbudowę mostu z

krążka tytanowego. Dalsza obróbka mostu tytano-

wego odbywa się w Polsce, a kończy ją napalenie

porcelany na metalową konstrukcję.

W systemie Cercon komputer wykorzystuje da-

ne przekazane przez laser do sterowania bardzo

precyzyjną frezarką, która rzeźbi kształt woskowej

korony w sztabce z tlenku cyrkonu. Następnie wy-

frezowany most lub korona poddawany jest syn-

teryzacji. Dane dotyczące wielkości 30% skurczu

tlenku cyrkonu w procesie synteryzacji są auto-

matycznie uwzględniane przez urządzenie Cercon

Brain. Wyfrezowanie pojedynczej korony w sys-

temie Cercon zajmuje 26 minut, trzyczłonowego

mostu 50 minut a mostu czteroczłonowego 65 mi-

nut. Wyfrezowana praca zostaje włożona do pieca

Cercon heat i tam poddana synteryzacji w temp.

1350°C. Cały proces spiekania trwa około 6 go-

dzin. Do licowania konstrukcji cyrkonowych na-

daje się specjalnie opracowana ceramika Cercon

Ceram S (3).

Po zeskanowaniu i elektronicznej obróbce da-

nych w systemie Cerec Scan gotowa praca wyci-

nana jest z bloków ceramicznych produkowanych

przez firmy Vita Zahnfabric (Niemcy) i Ivoclar

Vivadent (Lichtenstein). Stosowane materiały cha-

rakteryzują się wieloma korzystnymi walorami es-

tetycznymi i wytrzymałościowymi. Występują w

wielu odcieniach kolorystycznych, są translucent-

ne, łatwe do polerowania i wykazują efekt adapta-

cji barwy do otoczenia, tzw. efekt kameleona (3).

Gotowe prace wypala się w piecu w temp 1120°C.

Po dobarwieniu i cieniowaniu z zastosowaniem ze-

stawu Vita Shading prace są wypalane ponownie w

piecu w temp 930°C przez 15 minut i pokrywane

glazurą.

System Zeno Tec umożliwia wykonanie koron

i mostów z rozległymi przęsłami. Istnieją trzy ro-

dzaje urządzeń CAM: Zeno Premium 4820; Zeno

Premium 3020; Zeno 4030. Działają one w sposób

wysoce efektywny. W przypadku modeli 4820 i

4030 możliwe jest jednorazowe obrabiane krążków

materiału i uzyskanie maksymalnie 50 gotowych

prac w ciągu jednego cyklu. Substrat do obróbki do-

starczany jest w postaci dysków o średnicy 98 mm

dla tlenku cyrkonu oraz 85 mm dla pozostałych ma-

teriałów. W przypadku tlenku cyrkonu grubość tych

krążków waha się w przedziale od 10-25 mm (3).

W systemie KaVo Everest frezarka daje możli-

wość pracy w pięciu pozycjach ustawienia głowicy

pracującej. Równocześnie obróbce podlegać mogą

cztery pojedyncze korony i dwa mniejsze mosty lub

jedna konstrukcja bardziej rozległa. Czas frezowa-

nia dla wkładu koronowego wynosi 25 minut, dla

korony około 40 minut, mostu tytanowego od 90 do

110 minut (3) (ryc. 5).

Systemy CAD/CAM

PROTETYKA STOMATOLOGICZNA, 2008, LVIII, 2

111

Cementowanie prac protetycznych

Cementowanie gotowych prac protetycznych

pełnoceramicznych w systemie Procera i Cercon

może odbywać się zarówno przy użyciu cemen-

tów konwencjonalnych jak i metodami adhezyj-

nymi (ryc. 6). W przypadku uzupełnień Procera ze

względu na szorstkość powierzchni wewnętrznej

czapeczki nie ma potrzeby wstępnego opracowania

podbudowy przed zacementowaniem. Natomiast

uzupełnienia z tlenku cyrkonu przeznaczone do za-

cementowania należy najpierw wypiaskować, co

wykonywane jest w laboratorium. Powiększenie

powierzchni kontaktu z materiałem zapewnia lep-

sze połączenie w przypadku konwencjonalnego jak

i adhezyjnego cementowania. Do konwencjonal-

nego osadzania uzupełnień na bazie tlenku glinu

i tlenku cyrkonu nadają się zarówno cementy na

bazie fosforanu cynkowego jak i cementy szkło-

jonomerowe. Do adhezyjnego cementowania tych

uzupełnień można zalecić cementy kompozytowe

jak na przykład Panavia 21, Panavia F, Variolink,

Multilink lub Vivaglass. Tymczasowe cementowa-

nie uzupełnień z tlenku glinu i tlenku cyrkonu moż-

na wykonać za pomocą każdego cementu do pro-

wizorycznego osadzania. Jeśli planowane jest adhe-

zyjne cementowanie uzupełnienia w późniejszym

terminie, zalecane jest użycie cementu niezawiera-

jącego eugenolu (3, 16, 22).

Cementowanie prac w systemie Zeno Tec oraz

Cerec najczęściej odbywa się przy użyciu cemen-

tów fosforanowych bądź szkłojonomerowych al-

ternatywnie można wykorzystać metody adhezyj-

ne (3).

Cementowanie prac w systemie KaVo Everest

uzależnione jest od rodzaju użytego materiału. W

przypadku czystego tytanu dostarczanego w posta-

ci bloczków Everest T-Blank oraz tlenku cyrkonu

Everest Z-Blank i Everest ZS-Blank możliwe jest

cementowanie według konwencjonalnej procedu-

ry postępowania. Ceramika szklana dostarczana w

postaci bloczków Everest G-Blank cementowana

jest zgodnie z wymogami cementowania adhezyj-

nego (3).

Zalety systemów CAD/CAM

1. Wysoka precyzja prac protetycznych dzięki

obróbce poprzez frezowanie,

2. Możliwość dokładniejszego dostosowania

uzupełnienia do opracowanego filaru, zacho-

wanie szczelności brzeżnej w zakresie poniżej

100 µm,

3. Gotowe prace protetyczne zwłaszcza pełno-

ceramiczne są trwałe, stabilne kolorystycznie

i biokompatybilne; mogą być zacementowane

zarówno w sposób tradycyjny jak i adhezyj-

ny

4. Praca z powiększonym, mobilnym obrazem

na monitorze komputera umożliwia oglądanie

projektu z każdej strony i z różnej perspekty-

wy. Program jest wyposażony w różne funk-

cje umożliwiające obracanie, powiększanie,

odwzorowanie powierzchni żującej. Możliwe

Ryc. 5. Gotowa podbudowa z tlenku cyrkonu i tlenku

glinu.

Ryc. 6. Uzupełnienie protetyczne gotowe do osadzenia.

M. Gładkowska i inni

112

PROTETYKA STOMATOLOGICZNA, 2008, LVIII, 2

jest oglądanie przekroju przez miejsce prepa-

racji, kontrolowanie punktów stycznych, głę-

bokości bruzd, wysokości guzków i grubości

ścianek uzupełnienia. Ponadto poszczególne

dane projektu są od siebie współzależne. Jeżeli

zmienia się jedną współrzędną pozostałe, za-

leżne od niej wartości ulegają zmianie w spo-

sób automatyczny. Umożliwia to bardziej er-

gonomiczną i wydajną pracę.

Wady systemów CAD/CAM

1. Sukces kliniczny gotowej pracy uzależniony

jest od wielu czynników. Podstawową rolę od-

grywa nadal czynnik ludzki sprowadzający się

do precyzji opracowania zęba i jakości wyci-

sku. Czułość skanera i możliwości programu

CAD to dalsze ograniczenia tej metody,

2. Skomplikowana technologia modelowania i

wykonawstwa,

3. Duże koszty związane z wyposażeniem labo-

ratorium, nabyciem oprogramowania kompu-

terowego oraz materiału ceramicznego,

4. Konieczność dodatkowego szkolenia persone-

lu z zakresu informatyki.

Podsumowanie

Wprowadzenie na rynek ceramiki napalanej na

metalu przed ponad 40 laty dało początek znaczą-

cemu postępowi w zakresie wykonywania uzu-

pełnień protetycznych w kolorze zębów natural-

nych. Lepszą estetykę niż uzupełnienia metalowo-

-ceramiczne oferuje pełna ceramika ze względu na

swoją translucencję i przezierność. Znakomita bio-

kompatybilność oraz mała podatność na odkłada-

nie się płytki nazębnej pozwalają twierdzić, iż jest

to doskonały materiał na uzupełnienia protetycz-

ne. Pomimo ogromnego postępu w ciągu ostatnich

dwudziestu lat pełnoceramiczne mosty w obszarze

zębów bocznych nie dawały wystarczająco dobrych

prognoz klinicznych. Dopiero zastosowanie tlenku

cyrkonu lub dokładniej Y-TZP (Yttria stabilized

tetragonal zirconia polycrystals), stabilizowanego

tlenkiem itru, umożliwiło wykonywanie koron i

mostów o zwiększonej wytrzymałości mechanicz-

nej. Wraz z udoskonaleniem materiałów rozwijają

się również technologie związane z ich zastosowa-

niem w wykonawstwie laboratoryjnym stałych uzu-

pełnień protetycznych. Omówione w pracy systemy

CAD/CAM są istotnym krokiem w kierunku wyko-

nywania estetycznych, biokompatybilnych, precy-

zyjnych i trwałych koron i mostów. Powstawanie

nowych, jak i modyfikacja istniejących systemów

komputerowego projektowania i wykonawstwa su-

geruje, iż technologie te na trwałe wejdą do prote-

tyki laboratoryjnej i klinicznej, w zakresie stałych

uzupełnień protetycznych.

Piśmiennictwo

1. Van Blarcom C. W.: The glossary of prosthetic

terms. J. Prosthet. Dent., 1994, 71, 41. – 2. Higgins A.:

The CAD/CAM hall of fame. Machine Design, October,

1999. – 3. Majewski S.: Rekonstrukcja zębów uzupeł-

nieniami stałymi. Wydawnictwo Stom. FP., Kraków

2005. – 4. Rekow E. D.: Dental CAD-CAM systems:

what is the state of the art? J. Am. Dent. Assoc., 1991,

122, 43-48. – 5. Panek H.: Nowe technologie w prote-

tyce stomatologicznej. Wyd. AM, Wrocław 2006 – 6.

Bayne S. C.: What is the future of CAD/CAM materials

and techniques? In: Symposium on Esthetic Restorative

Materials. J. Am. Dent. Assoc., 1993. – 7. Martin N.,

Jedynakiewicz N. M.: Clinical performance of CEREC

ceramic inlays; Dent. Mat., Jan 1999, Vol. 15, 1, 54-61.

– 8. Karlsson S.: The fit of Procera titanium crowns: an

invitro and clinical study. Acta. Odont. Scand., 1993,

51, 129-134. – 9. Holmes J. R., Bayne S. C., Holland

G. A., Sulik W. D.: Considerations in measurement of

rnarginal fit. J. Prosthet. Dent., 1989, 62, 405-408. –

10. May K. B., Russell M. M., Rzzoog M. E. Lang B.

R.: Precision of fit: the Procera AllCeram crown. J.

Prosthet. Dent., 1998, 80, 394-404.

11. Denissen H. W., van der Zel J. M., van Vaas M.

A.: Measurement of margins of partial-coverage tooth

preparations for CAD/CAM. Int. J. Prosthodonf., 1999,

12, 395-400. – 12. Andersson M., Bergman B., Bessing

C., Ericson G., Lundauist P., Nilsson H.: Clinical re-

sults with titanium crowns fabricated with machine

duplication and spark erosion. Acta. Odontol. Scand.,

1989, 47, 279-286. – 13. Andersson M., Odén A.: A new

all-ceramic crown: dense-sintered, high purity alumi-

na coping with porcelain. Acta. Odont. Scand., 1993,

51, 59-64. – 14. Tuntiprawon M, Wilson P. R.: The ef-

fect of cement thickness on the fracture strength of all-

ceramic crowns. Aust. Dent. J., 1995, 40, 17-21 – 15.

Berg N. G., Derand T.: A 5-year evaluation of ceramic

Systemy CAD/CAM

PROTETYKA STOMATOLOGICZNA, 2008, LVIII, 2

113

inlays (CEREC). Swed. Dent., 1997, 21, 121-127. – 16.

Rosenstiel S. F., Land M. F., Crispin B. J.: Dental lut-

ing agents: a review of the current literature. J. Prosthet.

Dent., 1998, 80, 280-301. – 17. Andersson M., Carlsson

L., Persson M., Bergman B.: Accuracy of machine mill-

ing and spark erosion with a CAD/CAM system. J.

Prosthet. Dent., 1996, 76, 187-193. – 18. Mörmann W.

H., Brandestini M.: Die CEREC Computer reconstruc-

tion. Inlays, onlays und veneers. Berlin: Quintessenz

Verlags-GmbH, 1989. – 19. Ryge G., Jendresen M. D.,

Glantz P. O., Mjör I.: Standardization of clinical inves-

tigators for studies of restorative materials. Swed. Dent.

J., 1981, 5, 235-239. – 20. Persson M., Andersson M.,

Bergman B.: The accuracy of a high precision digitizer

for CAD/CAM of crowns. J. Prosthet. Dent., 1995, 74,

223-229.

21. Persson M., Andersson M., Bergman B.: The ac-

curacy of a high-precision digitizer for CAD/CAM of

crowns. J. Prosthet. Dent., 1995, 74, 223-229. – 22.

Majewski S.: Nowe technologie wytwarzania stałych

uzupełnień zębowych: galwanoforming, technologia

CAD/CAM, obróbka tytanu i współczesne systemy ce-

ramiczne Protet. Stomatol., 2007, LVII, 2.

Zaakceptowano do druku: 20.XI.2007 r.

Adres autorów: 02-006 Warszawa, ul. Nowogrodzka 59, pa-

wilon XI A.

© Zarząd Główny PTS 2008.