I. UWAGI WSTĘPNE
1. Na czym polega
ekonomiczny aspekt
ludzkiej działalności?
Gospodarczy charakter
działalności ludzi jest
jednym z wielu jej
aspektów, choć czasem
może mieć znaczenie
pierwszoplanowe (praca
najemna, własna firma).
Aspekt ten dotyczy
natury gospodarowania,
które obejmuje dużą
grupę zachowań
ludzkich, których
efektem jest
wytwarzanie
potrzebnych, a nie
dostarczonych
bezpośrednio przez
przyrodę dóbr. Trudno
jednak określić, co jest
najważniejsze:
wytwarzanie,
pomnażanie dochodu i
majątku, wymiana dóbr,
czy sposób
podejmowania decyzji.
Gospodarowanie jest
procesem historycznym i
w różnych okresach na
pierwszy plan wybijały
się inne pytania, w
zależności od sposobów
gospodarowania i
pojmowania świata (np.
nowożytna ekonomia
rozwinęła się w
równolegle do
gospodarki rynkowej).
2. Jakie jest
pochodzenie nazwy
“ekonomia“?
Stworzył ją Arystoteles.
Pochodzi ze złożenia
dwóch greckich słów:
oikos

(gospodarstwo

domowe) i nomos
(prawo). Oznaczała, że
ekonomia jest wiedzą o
działalności w oikosie,
dającą się ująć w postaci
praw naukowych.
3. Czym zajmuje się
ekonomia?
Celem ekonomii jest
poznanie rzeczywistości
gospodarczej, opisanie
jej i wyjaśnienie
przyczyn i natury
zjawisk oraz procesów
zachodzących w
gospodarce rynkowej, w
których podmiotem jest
człowiek.
Za podstawowy problem
badawczy uważa się
pytanie o sposób
dokonywania wyborów
ekonomicznych przez
uczestników życia
gospodarczego oraz o
ich skutki w skali
gospodarki.
4. Czym zajmuje się
mikroekonomia, a
czym
makroekonomia?
Mikroekonomia zajmuje

dedukcyjna?
Metoda indukcyjna
polega na empirycznym
badaniu pewnej klasy
zjawisk i formułowaniu
na jego podstawie
hipotez. Metody tej nie
stosuje się już raczej w
mikroekonomii, gdyż
dziedzina ta jest zbyt
skomplikowana.
Metoda dedukcyjna
polega na dedukcyjnym
wnioskowaniu i
odkrywaniu zależności z
modelu o zredukowanej
liczbie zmiennych. Jest
to najpopularniejsza
metoda ekonomii,
wykorzystująca zasadę
ceteris paribus

.

8. Co to jest teoria
ekonomiczna?
Teorią ekonomiczną
nazywamy zbiór
twierdzeń
wyjaśniających zjawiska
i procesy ekonomiczne
ujmowane w modelu
ekonomicznym.
Nie każdy jednak zbiór
twierdzeń jest teorią
naukową, która musi
mieć następujące cechy:
zgodność z
obserwacjami,
niesprzeczność logiczna,
płodność poznawcza,
prostota i elegancja.
9. Wymień i omów
ważniejsze trudności
myślenia
ekonomicznego.
1) Zdarzenia
gospodarcze są
sprzężone zwrotnie.
2) To, co jest prawdziwe
w mikroskali, nie musi
być prawdziwe w
makroskali.
3) Częste uleganie
złudzeniu, że w danej
sytuacji występują
zależności przyczynowo-
skutkowe.
4) Subiektywizm i
stereotypowość
badającego.
5) Mierzenie zdarzeń
gospodarczych (wiele z
nich ma naturę
jakościową) jest trudne,
a ma bardzo duży wpływ
na wynik badań (wybór
sposobu pomiaru i
miernika).
10. Co to jest model
ekonomiczny?
Modele teoretyczne to
konstrukcje myślowe
mające na celu
wyjaśnienie
obserwowanych zjawisk.
Służą do wyizolowania
badanych zjawisk, po to
aby wyraziście ujawniły
się badane zależności.
Teoretyczny model
ekonomiczny składa się
z pewnej liczby założeń,

człowiek uważa za
niezbędne do
utrzymania go przy
życiu, umożliwienia mu
rozwoju, realizowania ról
społecznych itp.
Cechami potrzeb są
indywidualizm i
subiektywizm.
Struktura potrzeb
człowieka (wg Maslowa):
1 - biologiczne, 2 -
bezpieczeństwa, 3 -
kontaktów społecznych,
4 - uznania, 5 -
samorealizacji.
3. Jakie środki służą
do zaspokajania
potrzeb?
Osiągnięcie korzyści
wymaga odpowiednich
środków materialnych
lub pieniężnych.
Wszystkie środki służące
bezpośrednio lub
pośrednio do
zaspokajania potrzeb
ludzkich, w formie
rzeczy, usługi lub stanu,
nazywamy dobrami.
4. Jaki jest związek
między
zaspokajaniem
potrzeb a dobrami
produkcyjnymi?
Zaspokajanie potrzeb to
inaczej konsumpcja.
Dobra konsumowane
określa się jako dobra
konsumpcyjne.
Wytwarza się je z dóbr
produkcyjnych.
Poza tym wiele dóbr
może mieć jednocześnie
charakter konsumpcyjny
i produkcyjny.
5. Jakie właściwości
mają dobra
ekonomiczne?
Dobra ekonomiczne
(wytworzone przez
człowieka w
ograniczonej ilości) mają
dwie główne cechy:
a) do ich wytworzenia
trzeba użyć pracy
ludzkiej oraz innych
dóbr ekonomicznych i
dóbr pierwotnych,
b) są dobrami rzadkimi
(w danym czasie mogą
być wytworzone w
ograniczonej ilości i
przez to tylko częściowo
zaspokoić potrzeby).
6. Co stanowi
kryterium podziału
dóbr na dobra
ekonomiczne i dobra
wolne?
Kryterium podziału jest
tutaj rzadkość i
konieczność (lub nie)
wytwarzania.
7. Czy wszystkie
dobra rzadkie są
dobrami
ekonomicznymi? Czy
wszystkie dobra
pierwotne są dobrami

kapitałowych w wielu
procesach
produkcyjnych (stałe
wyposażenie, które musi
być utrzymywane w
sprawności
produkcyjnej).
11. Czym różnią się
strumienie od
zasobów?
Strumień oznacza
przepływ określonej
ilości wielkości
ekonomicznej w ciągu
danego czasu przez
podmiot gospodarczy
lub gospodarkę.
Zasób oznacza ilościowy
stan wielkości
ekonomicznej w danym
punkcie czasu.
12. Na czym polega
suwerenność
konsumenta?
Suwerenność
konsumenta wyraża się
w swobodzie
dokonywania wyborów
wpływających na jak
najlepsze zaspokojenie
jego potrzeb.
13. Wymień
podstawowe
podmioty
gospodarcze. Jaka
jest wspólna cecha
podmiotów
gospodarczych?
Podmiot gospodarczy to
podstawowa jednostka
ekonomiczna
podejmująca
autonomiczne decyzje o
zastosowaniu dóbr
rzadkich, będących jej
własnością. Główne
podmioty gospodarcze
to: konsument,
nabywca, producent,
sprzedawca (uogólnia
się je jako gospodarstwa
domowe i
przedsiębiorstwa). Ich
wspólną cechą jest
podejmowanie wyborów
dotyczących
posiadanych dóbr.
14. Jakie są
zależności między
gospodarstwem
domowym a
przedsiębiorstwem?
Gospodarstwo domowe
dostarcza
przedsiębiorstwom
czynników produkcji:
kapitału pieniężnego,
pracy, a także ziemi.
Przedsiębiorstwa
dostarczają
gospodarstwom
domowym środków do
zaspokajania ich
potrzeb: dóbr i usług
oraz wynagrodzenia za
dostarczone czynniki
produkcji.
15. Scharakteryzuj
prawa własności.
Jakie są cechy

dobra konsumpcyjne, w
jakiej ilości i do kogo
nabywać, a producenci -
co, ile, jak i dla kogo
produkować.
Zależność między tymi
decyzjami wynika z
faktu, że producenci
muszą brać pod uwagę
wybory konsumentów.
2. Na czym polega
statyczna, a na czym
dynamiczna analiza
decyzji
ekonomicznych?
Statyczna analiza
decyzji ekonomicznych
opiera się na założeniu,
że danym czasie pewne
czynniki są stałe. W
przypadku producenta
mówi się wtedy o
stałych i zmiennych
czynnikach produkcji
oraz o decydowaniu ile i
czego produkować.
W analizie dynamicznej
wszystkie czynniki są
zmienne, a do decyzji
dochodzi pytanie jak
produkować.
3. Jakie zależności
występują między
czynnikami
produkcji?
Czynniki produkcji mogą
być komplementarne
(uzupełniają się w celu
spełnienia określonej
funkcji) lub
substytucyjne (można je
sobą zastępować).
4. Jak obliczamy
produkt marginalny?
Produkt marginalny
obliczamy jako stosunek
przyrostu całkowitego
produktu do
odpowiedniego
przyrostu zmiennego
czynnika produkcji:

.

5. Jak zmienia się
produkt marginalny w
wyniku zwiększania
nakładu zmiennego
czynnika produkcji?
Produkt marginalny (po
przekroczeniu pewnego
nakładu początkowego)
maleje wraz ze
wzrostem nakładu
jednego czynnika
produkcji (przy stałej
ilości innych czynników i
niezmiennej technice
produkcji).
6. Wyjaśnij prawo
malejącego produktu
marginalnego.
Zmniejszanie się
produktu marginalnego
wynika z tego, że przy
powiększaniu nakładu
jednego czynnika
produkcji, stosunek
stałych czynników do
niego stale się
zmniejsza.

się badaniem zjawisk i
procesów gospodarczych
zachodzących w
poszczególnych
obszarach gospodarki,
obserwowanych i
wyjaśnianych z punktu
widzenia działalności
gospodarczej
poszczególnych
podmiotów
gospodarczych:
nabywców,
konsumentów,
sprzedawców i
producentów.
Makroekonomia zajmuje
się badaniem zjawisk i
procesów zachodzących
w całej gospodarce.
5. Co stanowi
kryterium podziału
ekonomii na
pozytywną i
normatywną?
Kryterium podziału
ekonomii na pozytywną i
normatywną są sądy.
Jeśli ekonomia zajmuje
się tylko wyjaśnianiem
zjawisk, zachowań i
procesów
gospodarczych, to
określa się ją jako
pozytywną. Jeżeli zaś
wydaje sądy i formułuje
zdania o powinnościach,
to ma charakter
normatywny.
6. Na czym polegają
sądy oceniające w
ekonomii?
Sądy oceniające w
ekonomii:
a) o wartości etycznej -
orzekają, że jakiś czyn,
zjawisko gospodarcze
lub cały system ma
wartość dodatnią lub
ujemną; są to sądy a
priori

;

b) o słuszności -
orzekają, czy co
konkretny czyn
spowodował i czy był w
danej sytuacji najlepszy
z możliwych;
c) o moralności -
dotyczą intencji czynu i
woli zachowania się
nienagannego pod
względem etycznym.
7. Na czym polega
metoda indukcyjna, a
na czym metoda
nieefektywność
wykorzystania). Na
zewnątrz granicy
możliwości
produkcyjnych znajdują
się kombinacje, których
producent uzyskać nie
jest w stanie w danym
czasie.
10. Co oznacza
przesunięcie granicy
możliwości
produkcyjnych?
Przesunięcie granicy
możliwości

w których:
a) odrzuca się pewne
zjawiska uznane za
przypadkowe lub
nieistotne,
b) przyjmuje się, że
badane zjawiska,
przedmioty i osoby mają
określone cechy.
Model ekonomiczny jest
więc zbiorem założeń
tworzącym uproszczony,
schematyczny obraz
pewnego fragmentu
gospodarki, w którym
można badać istotne
zależności.
11. Jak można
sprawdzić teorie
ekonomiczne?
Metody sprawdzania
teorii:
a) weryfikacja - przez
porównanie teorii z
wynikami obserwacji
empirycznych,
b) falsyfikacja - obalanie
tezy przez znalezienie
przypadku, w którym
hipotetyczne zależności
nie zachodzą.
Obecnie w ekonomii
przyjmuje się, że teorię
można obalić, o ile
istnieje od niej lepsza.
II. PROCES
GOSPODAROWANIA
1. Jaki jest naturalny
cel gospodarczej
działalności
człowieka?
Naturalnym celem
gospodarczej
działalności ludzi jest
zaspokajanie potrzeb.
2. Co to są potrzeby?
Jaka jest ich
struktura?
Potrzeba to subiektywne
odczuwanie braku,
niezaspokojenia lub
pożądania określonych
warunków lub rzeczy,
które
się w sposób dobrowolny
i ciągły, w których
wyniku określone
zostają ceny oraz ilości
nabywanych i
sprzedawanych dóbr.
Jest to również forma
nawiązywania kontaktów
między kupującymi i
sprzedającymi.
Rynki można podzielić
ze względu na rodzaj
towarów (rynek pracy,
rynek ziemi itp.), ze
względu na zakres
przestrzenny transakcji
(rynki lokalne i
światowe), ze względu
na stopień legalności
(rynki białe, szare i
czarne).
5. W jaki sposób
rynek koordynuje, za
pośrednictwem
systemu cen,
działalność

wolnymi?
Niektóre dobra
pierwotne są dobrami
rzadkimi, np. czyste
powietrze, piasek
pustynny (dla Polaka)
itp.
8. Na czym polegają:
produkcja, podział,
konsumpcja? Jakie są
zależności między
nimi?
Produkcja to
wytwarzanie dóbr i
usług. Podział zajmuje
się rozdysponowaniem
tych dóbr rzadkich
między producentów i
konsumentów.
Konsumpcja zaś polega
na zaspokajaniu ludzkich
przy pomocy dóbr i
usług.
Bez produkcji nie ma
podziału, bez podziału
nie ma konsumpcji, a
konsumpcja napędza
produkcję.
9. Czym są czynniki
produkcji? Jakie są
ich rodzaje?
Czynniki produkcji to
wszystkie dobra
pierwotne i ekonomiczne
oraz praca stosowane w
produkcji do
wytwarzania dóbr i
usług. Dzielą się na:
a) ziemię - dobra
pierwotne, np. surowce
mineralne, lasy, wody
itp.
b) pracę - ludzie wraz ze
swoją wiedzą,
zdolnościami i
umiejętnościami,
c) kapitał - ekonomiczne
dobra produkcyjne
(maszyny, urządzenia,
budynki, surowce itp.)
10. Na czym polega
zużywanie się
poszczególnych
czynników produkcji?
Jednorazowe zużywanie
się czynników produkcji
polega na
przekształcaniu w
produkt o nowych
właściwościach.
Stopniowe zużywanie się
czynników produkcji
polega na wykorzystaniu
danych dóbr
Powyższy model został
skonstruowany w celach
badawczych.
8. Na czym polega
zasadnicza różnica
między gospodarką
rynkową w ujęciu
modelowym a
współcześnie
działającymi
gospodarkami
noszącymi miano
rynkowych?
Współczesne gospodarki
rynkowe mają charakter
mieszany. Oznacza to,

własności prywatnej?
Kompletny zestaw praw
własności obejmuje:
a) prawo do
użytkowania i zużywania
przedmiotu własności,
b) prawo do
zawłaszczenia dochodów
osiągniętych dzięki
wykorzystaniu
przedmiotu własności,
c) prawo określania
przeznaczenia dochodów
z własności,
d) prawo zaniechania
użytkowania,
e) prawo przekazania
swoich praw własności
innym osobom.
Główne cechy własności
prywatnej to:
- ograniczenie pewnych
praw własności,
- kompletność praw
własności,
- wyłączność (lub
rozproszenie) praw
własności,
- cel wykorzystania praw
własności.
16. Na czym polega
kontrakt między
podmiotami
gospodarczymi?
Celem kontraktu jest
przeniesienie praw
własności z jednej osoby
na drugą.
17. Jaka jest
podstawowa różnica
pomiędzy dobrami
prywatnymi a
dobrami publicznymi?
Prawo do użytkowania
dobra prywatnego ma
tylko właściciel, a z
użytkowania dobra
publicznego nikogo nie
można wyłączyć
III.
GOSPODAROWANIE
JAKO PROCES
DOKONYWANIA
WYBORÓW
1. Jakie podstawowe
decyzje podejmują
konsumenci i
producenci? Jaka jest
zależność między
tymi decyzjami?
Konsumenci decydują o
tym, jakie
niecenowych należą:
ceny czynników
produkcji, poziom
techniczny produkcji i
inne.
9. Jak ilustrujemy
zmianę ilości dobra
oferowanego na
sprzedaż,
spowodowaną: a)
zmianą ceny tego dobra,
b) oddziaływaniem
czynników niecenowych?
Zmiana ceny danego
dobra powoduje
przesunięcie wzdłuż jego
krzywej podaży, a
zmiany czynników

7. W jaki sposób
buduje się granicę
możliwości
produkcyjnych?
Wyznaczają ją
alternatywne
kombinacje dwóch dóbr,
które można wytworzyć
w przedsiębiorstwie w
danym czasie, jeśli
wykorzystuje się do tego
w całości i w jak
najlepszy sposób
posiadane czynniki
produkcji.
8. Wyjaśnij, dlaczego
granica możliwości
produkcyjnych jest
wklęsła względem
początku układu
współrzędnych?
Wklęsłość granicy
możliwości
produkcyjnych jest
przejawem kosztu
alternatywnego
rosnącego przy każdej
kolejnej zmianie
zastosowania czynników
produkcji (w celu
uzyskania dodatkowych
ilości jednego dobra
trzeba poświęcać
kolejno coraz większe
ilości dobra drugiego).
9. Co oznacza punkt
na granicy możliwości
produkcyjnych,
wewnątrz granicy
możliwości
produkcyjnych, na
zewnątrz granicy
możliwości
produkcyjnych?
Na granicy możliwości
produkcyjnych znajdują
się punkty oznaczające
wykorzystanie w całości
i w najlepszy sposób
posiadanych czynników.
Wewnątrz granicy
możliwości
produkcyjnych znajdują
się kombinacje dóbr,
które można wytworzyć
przy niepełnym
wykorzystaniu
czynników produkcji
(bezrobocie czynnika,
tych krzywych.
Stablizację umożliwia
mechanizm równowagi
rynkowej wyjaśniony
przez Walrasa (Q

D

- Q

S

) i

Marshalla (P

D

- P

S

).

8. Jakie są założenia
modelu pajęczyny?
Najważniejszym
założeniem w tym
modelu jest
stwierdzenie, że
nabywcy reagują w tym
samym okresie, w
którym następuje
zmiana sytuacji
rynkowej, sprzedawcy
zaś reagują z
opóźnieniem
(dostosowanie
ekstrapolacyjne).

produkcyjnych jest
przejawem zmian w
procesie produkcyjnym.
Przesunięcie w prawo
świadczy albo o
innowacjach
technicznych, albo o
zwiększeniu zasobów
czynników produkcji i
oznacza relatywne
zmniejszenie rzadkości
produkowanego dobra.
Przesunięcie granicy
możliwości
produkcyjnych w lewo
oznacza zmniejszenie
produkcyjnych
możliwości
przedsiębiorstwa w
wyniku zdarzeń takich
jak wojna, kataklizmy,
czy nieutrzymywania
urządzeń w sprawności.
11. Czy postęp
technologiczny może
sprzyjać zmniejszeniu
znaczenia problemu
rzadkości?
Postęp technologiczny
przyczynia się do
zwiększenia możliwości
produkcyjnych, co z
kolei czyni produkowane
dobro relatywnie mniej
rzadkim.
12. Jakie korzyści
powoduje
powiększanie skali
produkcji?
Możliwe są trzy rodzaje
korzyści skali:
a) stałe - produkcja
rośnie w tym samym
stopniu co nakłady,
b) rosnące - produkcja
rośnie w większym
stopniu niż nakłady,
c) malejące - produkcja
rośnie w mniejszym
stopniu niż nakłady

V. RYNEK I
GOSPODARKA
RYNKOWA
1. Jaka jest
zasadnicza różnica
między gospodarką
naturalną a
gospodarką rynkową?
Zasadnicza różnica
polega na specjalizacji
działalności
gospodarczej i
wyodrębnieniu się
gospodarstw domowych
i przedsiębiorstw.
2. Dlaczego
współczesna
gospodarka jest
oparta na podziale i
specjalizacji pracy?
Specjalizacja czyni
gospodarowanie
efektywniejszym,
wykorzystując różnice w
umiejętnościach
poszczególnych ludzi w
celu uzyskania

podmiotów
gospodarczych?
Rynek koordynuje
działalność podmiotów
gospodarczych za
pomocą mechanizmu
rynkowego. Mechanizm
rynkowy za
pośrednictwem systemu
cen (relatywnych)
dostarcza podmiotom
gospodarczym
informacje o stopniu
rzadkości dóbr.
Informacje te podmioty
ekonomiczne
przetwarzają wg zasady
racjonalności i kierując
się własnymi
korzyściami podejmują
masowe decyzje o
zmianie (lub nie)
zakupów. Dzieje się to
poprzez rozwiązanie
czterech podstawowych
problemów
ekonomicznych: co?, ile?
(decydują o tym wybory
konsumentów), jak?
(decyduje o tym
konkurencja pomiędzy
producentami), dla
kogo? (decydują o tym
dochody i preferencje
konsumentów).
6. Co głosi doktryna
“niewidzialnej
ręki“?
Doktryna ta mówi o
tym, że mechanizm
rynkowy rozdziela zyski i
straty w taki sposób, by
podejmowane
indywidualne decyzje w
skali gospodarki
koordynowały się,
powodując ład
ekonomiczny. Powoduje
to, że jednostki, dążąc
do własnych korzyści,
działają również dla
dobra publicznego, nie
zdając sobie nawet z
tego sprawy.
7. Omów model
czystej gospodarki
rynkowej. W jakim
celu został on
skonstruowany?
Model czystej
gospodarki rynkowej:
1) Na rynku działają
tylko gospodarstwa
domowe i
przedsiębiorstwa w
rolach nabywców i
sprzedawców.
2) Podmioty te
spotykają się na rynku
dóbr konsumpcyjnych i
rynku czynników
produkcji.
3) Podmioty działają na
rynku doskonałej
konkurencji:
a) poszczególni
uczestnicy nie mają
wpływu na ceny,
b) rynek jest
przejrzysty,

że mechanizm rynkowy
jest zastępowany,
uzupełniany i
korygowany przez
państwo poprzez
gwarantowanie
przestrzegania reguł gry
rynkowej, popieranie
wolnej konkurencji,
dokonywanie
redystrybucji dochodów,
działania na rzecz
stabilizacji gospodarczej
itp.
VI. PRAWO POPYTU I
PRAWO PODAśY
1. Co to jest popyt?
Popyt to
zainteresowanie danym
dobrem (ilość
nabywana) przy danej
jego cenie ceteris
paribus i w danym
czasie. Na popyt
wpływają także czynniki
niecenowe.
2. Jakie czynniki
determinują popyt
konsumenta na dane
dobro?
Głównym czynnikiem
determinującym popyt
jest cena danego dobra.
Na popyt na dane dobro
wpływają również ceny
dóbr komplementarnych
i substytucyjnych,
dochód konsumenta,
gusty konsumentów i
inne czynniki.
3. Jak zilustrujemy
zmianę ilości
nabywanej dobra
spowodowaną: a)
zmianą ceny danego
dobra, b)
oddziaływaniem
czynników
niecenowych?
Zmianę ilości nabywanej
dobra pod wpływem
zmiany jego ceny
ilustruje przesunięcie
wzdłuż krzywej popytu.
Czynniki niecenowe
powodują przesunięcie
całej krzywej popytu.
4. Jaką prawidłowość
ilustruje krzywa
popytu i co uzasadnia
jej kształt?
Krzywa popytu ilustruje
prawo popytu mówiące
o tym, że w miarę
wzrostu ceny ilość
nabywana danego dobra
zmniejsza się ceteris
paribus i odwrotnie.
5. Co oznaczają
pojęcia efekt Veblena,
efekt snobizmu, efekt
owczego pędu?
Efekt Veblena (efekt
prestiżowy) polega na
tym, że niektóre
gospodarstwa domowe
nabywają tym większe
ilości danego dobra, im
jest ono droższe.
Korzyść konsumpcyjna

niecenowych powodują
przesunięcie całej
krzywej podaży.
10. Jaką
prawidłowość
ilustruje krzywa
podaży i co uzasadnia
jej kształt?
Krzywa podaży ilustruje
prawo podaży, mówiące
o tym, że wraz ze
wzrostem ceny danego
dobra ceteris paribus
rośnie ilość oferowana
tego dobra i odwrotnie.
11. Co to jest typowa
krzywa popytu i
typowa krzywa
podaży?
Typowe krzywe popytu i
podaży odpowiadają
prawom popytu i
podaży. Wiadomo
jednak, że w każdej
regule istnieją wyjątki.
Niektóre dobra mają to
do siebie, że ich ilość
nabywana i oferowana
zmieniają się pod
wpływem ceny inaczej
niż mówi o tym prawo
popytu i podaży.
Wyznaczone dla nich
krzywe popytu i podaży
będą miały zatem
nachylenie dość
nietypowe
VII. RÓWNOWAGA
RYNKOWA
1. Jak interpretujemy
równowagę rynkową
na rynku danego
dobra?
Równowagę rynkową na
rynku danego dobra
interpretuje się jako
punkt przecięcia
krzywych popytu i
podaży tego dobra,
wyznaczający jedyną
możliwą cenę, przy
której ilość nabyta
będzie równa ilości
oferowanej na sprzedaż.
2. W jaki sposób L.
Walras wyjaśnia
działanie mechanizmu
równoważenia rynku?
U Walrasa zmiany cen
spowodowane są
różnicami pomiędzy
ilością nabywaną i
oferowaną na rynku.
Jeżeli Q

D

- Q

S

< 0 ł Pś

(nadwyżka), a jeżeli Q

D

- Q

S

> 0 ł P (niedobór).

Punkt równowagi: P

D

=

P

S

.

3. W jaki sposób A.
Marshall uzasadnia
kształtowanie się
równowagi rynkowej?
Marshall uzależnia ilość
oferowaną na rynku od
rynkowej ceny danego
dobra. Jeżeli P

D

- P

S

> 0

to Q

S rośnie

(producenci

zachęceni zyskiem będą
produkować więcej), a
jeżeli P

D

- P

S

< 0 to Q

S

Zakłada się również, że
krzywe popytu i podaży
mają charakter liniowy
oraz że wcześniej rynek
został wytrącony ze
stanu równowagi.
9. Jakie rodzaje
wahań cen i ilości na
rynku możemy
zilustrować za
pomocą modelu
pajęczyny?
Za pomocą modelu
pajęczyny możemy
zilustrować trzy rodzaje
wahań cen i ilości:
a) oscylacje tłumione
(rynek wraca do stanu
równowagi),
b) oscylacje stałe
(wahania na rynku mają
charakter ciągły i
cykliczny),
c) oscylacje wybuchowe
(rynek jest niestabilny, a
amplituda wahań
wzrasta).
10. Jaki jest warunek
stabilności rynku w
modelu pajęczyny?
W modelu pajęczyny
rynek jest stabilny tylko
wtedy, gdy absolutna
wartość stosunku
nachylenia linii popytu
do nachylenia linii
podaży jest większa od
jedności (bezwzględna
wartość nachylenia
popytu jest większa od
bezwzględnej wartości
nachylenia linii podaży).
11. Jaką rolę na
charakteryzującym
się występowaniem
wahań cyklicznych
rynku odgrywają
spekulanci?
Racjonalne spekulacje
wywołują niekiedy
względną stabilizację
ceny i podaży
(wyrównują cykle
rynkowe).
VIII. ELASTYCZNOŚĆ
POPYTU I PODAśY
1. Jaki jest cel
mierzenia
elastyczności funkcji?
Elastyczność mierzy się
w celu badania wpływu
zmiany różnych
czynników na funkcję.
Elastyczność służy
zatem do mierzenia
reakcji zmiennej
zależnej y na zmianę
jednej ze zmiennych
niezależnych.
2. W jakich
jednostkach miary
wyrażamy łukową
elastyczność funkcji?
Elastyczność jest
wielkością
niemianowaną, ale
możemy wyrazić ją w
procentach. Będzie nam
wtedy mówiła o ile
procent zmieniła się

rosnących korzyści skali.
Człowiek mający
predyspozycje do danej
działalności rezygnuje z
innych, gdyż ponosi w
nich wyższe koszty
alternatywne. Posiadane
zasoby pracy i kapitału
stosuje więc w tych
dziedzinach
gospodarowania, w
których osiąga wyższe
korzyści marginalne.
3. Dlaczego podmioty
gospodarcze
przeprowadzają
wymianę dóbr i
usług?
Wymiana jest skutkiem
specjalizacji i podziału i
służy alokacji dóbr
zgodnej z
zapotrzebowaniem na
nie. W sensie
subiektywnym wymiana
dochodzi do skutku,
ponieważ obie strony
wymieniają to, co jest
dla nich mniej
korzystne, na to, co
przynosi im większe
korzyści.
Zrealizowanie wymiany
polega na przeniesieniu
wszelkich praw
własności do danego
towaru od osoby
sprzedawcy do osoby
nabywcy w zamian za
dobrowolnie ustalony
ekwiwalent tego towaru,
będący własnością
nabywcy.
4. Co to jest rynek i
jakie rodzaje rynków
można wyróżnić w
gospodarce?
Rynek to ogół transakcji
kupna i sprzedaży
towarów, dokonujących
przedziale [-
nieskończoność,
nieskończoność]
4. Jak mierzymy
punktową
elastyczność popytu?

5. Dlaczego na ogół
stosuje się
bezwzględną wartość
elastyczności cenowej
popytu?
Wartość bezwzględna
cenowej elastyczności
popytu pomaga uniknąć
wartości ujemnych, co
odpowiada potocznym
wyrażeniom o większej
lub mniejszej
elastyczności oraz
ułatwia wszelkie
porównania z cenową
elastycznością podaży.
6. Jaki związek
występuje między
elastycznością

c) istnieje swoboda
zawierania transakcji,
d) istnieje swoboda
wejścia i wyjścia.
4) Producenci i
konsumenci dążą do
ograniczonej
maksymalizacji swoich
korzyści.
5) Decyzje
konsumentów są
suwerenne i zależą od
preferencji oraz cen
relatywnych.
6) Decyzje producentów
kształtują się w
zależności od zasobów
produkcyjnych i cen
relatywnych.
7) Ceny to jedyne
zewnętrzne informacje
dla podmiotów
gospodarczych.
8) Więzi między
uczestnikami rynku
dotyczą jedynie
transakcji kupna-
sprzedaży.
9) Przepływom towarów
i pieniądza odpowiada
przekazanie praw
własności.
10) Strumienie
pieniądza i towarów są
równoważone za
pośrednictwem cen
(integralność
przepływów pieniądza i
towarów pomiędzy
poszczególnymi
rynkami).
elastyczności cenowej
podaży?
Ponieważ zmiany ceny i
ilości oferowanej na
sprzedaż są
jednokierunkowe,
elastyczność podaży
przyjmuje wartości
dodatnie.
Elastyczność łukową
podaży mierzymy
arytmetycznie:

.

Elastyczność punktową
podaży mierzymy
geometrycznie:

.

11. Od czego zależy
wartość elastyczności
cenowej podaży?
Elastyczność cenowa
podaży zależy od
rodzaju towaru (dzieła
sztuki, bogactwa
naturalne, ziemia itp.
charakteryzują się
doskonałą
nieelastycznością) oraz
od czasu obserwacji
podaży.
12. Porównaj
elastyczność cenową
podaży w okresie
infrakrótkim, krótkim
i długim?
W okresie infrakrótkim

polega wówczas na
demonstrowaniu swoich
możliwości
konsumpcyjnych.
Efekt snobizmu polega
na tym, że niektóre
gospodarstwa domowe
mniej cenią te dobra,
które konsumują inni, a
zatem nabywają ich
mniej lub w ogóle ich nie
kupują.
Efekt owczego pędu
polega na tym, że
pewne gospodarstwa
domowe tym wyżej
cenią pewne dobra i tym
więcej ich nabywają, im
bardziej je cenią i więcej
ich nabywają inne
gospodarstwa domowe
(np. moda).
6. Jaki jest związek
między popytem
indywidualnym a
popytem rynkowym?
Popyt rynkowy jest
sumą popytów
indywidualnych
wszystkich nabywców
występujących na rynku.
7. Co to jest podaż?
Podaż to ilość dobra
oferowanego na
sprzedaż w danym
czasie uzależniona od
czynników cenowych i
niecenowych.
8. Jakie czynniki
kształtują podaż
określonego dobra?
Podstawowym
czynnikiem jest cena
danego dobra. Do
czynników
6. Jakimi metodami
państwo może
wpływać na
kształtowanie cen
określonych dóbr w
warunkach
gospodarki rynkowej?
Do wyboru są dwie
podstawowe metody:
a) wywieranie wpływu
na ceny przez
oddziaływanie na popyt i
podaż (zamówienia
rządowe, zapasy
buforowe, dotacje,
podatki),
b) bezpośrednie
ustalanie cen (ceny
maksymalne i
minimalne).
7. W jakim celu
państwo ustala cenę
minimalną na
określony produkt i
jakie skutki może to
wywołać?
Ceny minimalne ustala
się, aby zapewnić
producentom
odpowiednio wysokie
dochody umożliwiające
późniejsze inwestycje
itp. Najczęściej
powoduje to nadwyżki
danego dobra na rynku.

maleje

(strata zmusi

sprzedawców i
producentów do
zmniejszenia oferty).
Następuje tutaj
wyrównywanie się
korzyści nabywców i
sprzedawców. Punkt
równowagi: Q

D

= Q

S

.

4. Co oznacza
stabilność rynku?
Stabilność rynku
oznacza, że jest on w
stanie powracać do
równowagi bez względu
na to, jakie początkowe
wartości miały jego
zmienne.
5. Jaki jest warunek
stabilności rynku L.
Walrasa, jaki zaś A.
Marshalla? (patrz: 3.)
6. W jakich formach
działa mechanizm
równoważenia rynku
w praktyce?
Wyraźnie widać go na
giełdach i przy
zastosowaniu zasady
rekontraktu. Po zebraniu
ofert sprzedaży i kupna
dokonuje się wtedy
ustalenia nowej ceny
równowagi.
7. Co może
spowodować
“wytrącenie“ rynku
ze stanu równowagi i
jaki mechanizm
umożliwia stabilizację
rynku?
Rynek może zostać
wytrącony z równowagi
zmianą któregokolwiek z
niecenowych czynników
podaży lub popytu,
zmieniającą położenie
dochód maksymalizacji
użyteczności z
konsumpcji wybranego
koszyka dóbr i usług.
2. Jaka jest zależność
między użytecznością
całkowitą a
użytecznością
marginalną osiąganą
z konsumpcji danego
dobra?
Użyteczność całkowita
wzrasta coraz wolniej w
miarę stałego wzrostu
ilości konsumowanego
dobra, w związku z czym
użyteczność marginalna
maleje w miarę wzrostu
konsumpcji tego dobra.

3. Jak uzasadnia się
typowy przebieg
krzywej popytu w
teorii użyteczności
kardynalnej?
Typowy przebieg
krzywej popytu wyjaśnia
się za pomocą stosunku
użyteczności
marginalnej danego do
jego ceny, który to
stosunek maleje wraz ze

zmienna zależna y, gdy
zmienna niezależna
zmieniła się o 1%.
3. Jakie znasz miary
elastyczności popytu?
Jaki jest cel ich
wyznaczania i jakie
wartości może
przyjmować każda z
nich?
Wyróżnia się trzy miary
elastyczności popytu:
a)elastyczność cenową -
mówi o wpływie zmian
ceny na ilość nabywaną
danego dobra i
przyjmuje wartości w
przedziale [-
nieskończoność, 0]
b) elastyczność
mieszaną - mówi o
wpływie zmiany ceny
dóbr zależnych na ilość
nabywaną danego dobra
i przyjmuje wartości w
przedziale [-
nieskończoność,
nieskończoność]
c) elastyczność
dochodową - mówi o
wpływie zmiany dochodu
nabywcy na ilość
nabywaną danego dobra
i przyjmuje wartości w
Wiąże się to z większą
rzadkością diamentów.
XI. TEORIA
UśYTECZNOŚCI - 2
(OPTIMUM
KONSUMENTA)
1. Jaka jest
podstawowa różnica
między założeniami
kardynalnej i
ordynalnej teorii
użyteczności?
Podstawowa różnica
dotyczy tego, że w
kardynalnej teorii
użyteczności próbuje się
mierzyć użyteczność w
sposób dość obiektywny,
a w ordynalnej teorii
użyteczności rezygnuje
się z tego zabiegu
opierając się na
porządkowaniu
subiektywnych
preferencji konsumenta.
2. Jakie właściwości
mają preferencje
konsumenta?
Preferencje konsumenta
są spójne (kompletne) i
przechodnie (zgodne).
3. Jakie właściwości
ma krzywa
obojętności?
Krzywa obojętności
łączy takie kombinacje
dwóch dóbr, które są tak
samo preferowane przez
konsumenta. Jest
wypukła względem
początku układu
współrzędnych, co
świadczy o jej ujemnym
nachyleniu wynikającym
z faktu, że jeśli wzrasta
w koszyku ilość dobra X,

cenową popytu a
przychodami
producentów?

zmiana
ceny

e =
1

e >
1

e <
1

zmia
na
TR =
0

zmia
na
TR <
0

zmia
na
TR >
0

zmia
na
TR =
0

zmia
na
TR >
0

zmia
na
TR <
0

7. Jaka jest różnica
między elastycznością
łukową a
elastycznością
punktową?
Elastyczność łukowa
dotycząca nieciągłych
zmian i obliczana na
podstawie tabeli popytu
(podaży) odnosi się do
pewnego odcinka
krzywej popytu
(podaży). Elastyczność
punktowa dotycząca
zmian ciągłych i
obliczana geometrycznie
z krzywej popytu
(podaży) odnosi się do
poszczególnych punktów
krzywej.
8. Czy elastyczność
funkcji popytu w
danym punkcie może
być utożsamiana z
wartością nachylenia
krzywej (linii) popytu
w tym punkcie?
Elastyczność funkcji nie
jest równa wartości jej
nachylenia, ale w
niektórych przypadkach
(np. model pajęczyny)
może być z nią
utożsamiana, bowiem:

.

W modelu pajęczyny
ważny jest stosunek
elastyczności dwóch
krzywych w punkcie
wspólnym, widać więc,
że można go zastąpić
stosunkiem ich
nachylenia.
9. Od czego zależy
wartość elastyczności
cenowej popytu na
dane dobro?
Czynniki wpływające na
wartość elastyczności
cenowej popytu:
a) stopień
substytucyjności dobra -
im więcej substytutów
danego dobra tym
większa elastyczność
jego popytu,
b) rodzaj dóbr - popyt
na dobra podstawowe
jest mniej elastyczny niż
na dobra luksusowe,
c) znaczenie dobra dla
konsumenta - popyt na

podaż jest stał, więc
elastyczność wynosi 0.
W okresie krótkim
elastyczność jest
względnie nieduża
(podaż może wzrosnąć
w granicach stałego
potencjału
produkcyjnego). W
okresie długim
elastyczność podaży jest
stosunkowo duża.
Im podaż jest bardziej
elastyczna wahania ceny
równowagi są coraz
mniejsze (nie wzrasta, a
w skrajnych
przypadkach nawet
maleje).
IX. ZASTOSOWANIE
TEORII RYNKU
1. Czy znajomość
praw rynku może
przynieść korzyści
mikropodmiotom
gospodarczym?
Znajomość praw rynku
przynosi korzyści
mikropodmiotom
gospodarczym.
Najbardziej jest to
widoczne na rynku
konkurencji
niedoskonałej, gdzie
mogą one do pewnego
stopnia wpływać na cenę
i wielkość oferty
rynkowej.
2. W jakim celu
państwo może
korzystać ze
znajomości praw
rynku?
Znajomość praw rynku
umożliwia państwu
korygowanie lub
uzupełnianie
mechanizmu rynkowego
przez regulację cen i
redystrybucję
dochodów.
3. W jaki sposób
państwo kształtowało
ceny dóbr w
gospodarce centralnie
planowanej?
W gospodarce centralnie
planowanej państwo
kształtowało ceny (nie
biorąc pod uwagę
popytu i podaży)
zazwyczaj poniżej
poziomu równowagi.
Aby likwidować
niedobory stosowano
przymus, regulowano
ceny czynników
produkcji, dotowano
przedsiębiorstwa i
wprowadzano
reglamentację.
4. Czy liberalizacja
cen w Polsce była
niezbędna?
Liberalizacja cen była
konieczna w celu
uzdrowienia rynku, co
przejawiało się głównie
w zniknięciu niedoboru
podaży (zlikwidowało to

8. W jakim celu
państwo ustala cenę
maksymalną na
określone dobra i
jakie mogą być tego
skutki ekonomiczne?
Ceny maksymalne
ustala się, aby uczynić
dane dobro bardziej
przystępnym dla
nabywców. Najczęściej
powoduje to niedobór
podaży i pogorszenie
jakości dobra.
9. Jakie argumenty
przemawiają za
kontrolowaniem cen
określonych dóbr
przez państwo, jakie
zaś przeciw?
Głównym argumentem
przemawiającym za
kontrolowaniem cen
przez państwo jest
zwiększanie dobrobytu
przez czynienie
niektórych dóbr bardziej
przystępnymi z jednej
strony i zapewnianiem
producentom
odpowiednich zysków z
drugiej strony.
Silna ingerencja w rynek
kosztuje jednak państwo
bardzo dużo, jak
również nierzadko
powoduje negatywne
zjawiska w sferze
jakości dóbr i usług oraz
inwestycji w branżach.
10. Jaki wpływ na
równowagę rynkową
wywiera
opodatkowanie
sprzedaży i dotowanie
producentów?
Podatek od sprzedaży
podwyższa cenę
równowagi, obniża
oferowaną i nabywaną
ilość dobra i w
zależności od
elastyczności popytu
zwiększa lub zmniejsza
zyski producentów. W
długim okresie podatek
powoduje straty
wynikające ze
zmniejszonej produkcji,
co powoduje
zmniejszenie poziomu
inwestycji.
Dotacja obniża cenę
rynkową, przez co
zwiększa się ilość dobra
oferowana i nabywana
na rynku.
11. Od czego zależy
rozdział podatku i
dotacji między
sprzedawców i
nabywców?
Jeżeli elastyczność
podaży i popytu mają tę
samą wartość zarówno
dotacja, jak i podatek
zostaną rozłożone po
równo na sprzedawców i
nabywców.
Cały ciężar podatku

wzrostem ceny, w
związku z czym jego
utrzymanie na
niezmienionym poziomie
wymaga zmniejszenia
ilości nabywanej.

4. Jak interpretujemy
stan równowagi
konsumenta w
ramach kardynalnej
teorii użyteczności?
Warunek równowagi
konsumenta w
kardynalnej teorii
użyteczności wyraża II
prawo Gossena,
mówiące o
wyrównywaniu się
użyteczności
marginalnych na
jednostkę pieniądza
dóbr znajdujących się w
koszyku konsumenta:

Gdyby marginalna
użyteczność na
jednostkę pieniądza nie
była równa dla różnych
dóbr, konsument
mógłby zwiększyć
osiąganą przez siebie
użyteczność całkowitą
przeznaczając więcej
pieniędzy na zakup
dobra dającego większą
użyteczność na
jednostkę pieniądza.
Konsument nie dokonuje
takich zmian w koszyku
jeśli marginalne
użyteczności na
jednostkę pieniądza są
równe (koszyk
optymalny).
Równowaga konsumenta
oznacza zatem, że
wybrał on taki koszyk
dóbr, który przy danym
poziomie dochodów i
cen ma dla niego
największą
(maksymalną)
użyteczność.
5. Co to jest
nadwyżka
konsumenta?
Nadwyżka konsumenta
to korzyść netto, jaką
konsument uzyskuje z
nabycia danego dobra.
Oblicza się ją jako
różnicę między
użytecznością całkowitą
osiąganą z danej ilości
dobra X, a wydatkiem
poniesionym na
zakupienie tej ilości
dobra X.
6. Jak zmienia się
nadwyżka
konsumenta wraz ze
zmianą ceny danego
dobra ceteris paribus?
Im wyższa cena ceteris
paribus, tym mniejsza
nadwyżka konsumenta
(przy typowej krzywej

to musi maleć ilość
dobra Y (warunek
jednakowej preferencji
koszyków).
Krzywe obojętności
oddalające się w prawo
od układu
współrzędnych
wyznaczają koszyki dóbr
bardziej preferowane
przez konsumenta.
Krzywe obojętności nie
mogą się przecinać.
4. Jakie zjawisko
ilustruje malejąca
marginalna stopa
substytucji?
Malejąca marginalna
stopa substytucji mówi o
tym, że w miarę
zwiększania konsumpcji
dobra X konsument jest
skłonny rezygnować z
coraz mniejszej ilości
dobra Y, aby utrzymać
ten sam poziom
użyteczności.
5. Porównaj kształt
krzywej obojętności
dla dóbr
substytucyjnych,
doskonale
substytucyjnych,
doskonale
komplementarnych.
Krzywa obojętności dla
dóbr substytucyjnych
jest wypukła względem
początku układu
współrzędnych
(malejąca marginalna
stopa substytucji), dla
dóbr doskonale
substytucyjnych krzywa
obojętności przyjmuje
kształt linii o stałym
nachyleniu (marginalna
stopa substytucji jest
stała), a dla dóbr
komplementarnych
krzywa obojętności ma
kształt litery L
(marginalna stopa
substytucji wynosi zero).
6. Jak interpretuje się
substytucyjność i
komplementarność
dóbr w teorii
użyteczności?
Substytucyjność w teorii
użyteczności oznacza, że
dwa dobra zapewniają
niezależnie od siebie tę
samą użyteczność, więc
dla konsumenta będzie
obojętne, które
konsumuje.
Komplementarność
oznacza, że dwa dobra
są użyteczne dla
konsumenta jedynie
razem i to w stałej
proporcji, tzn.
zwiększanie ilości tylko
jednego z nich nie
zwiększa użyteczności
całkowitej.
7. Jakie czynniki
ograniczają decyzje
konsumenta

dobro o dużym udziale w
budżecie jest
stosunkowo elastyczny,
d) poziom ceny towaru -
im wyższy poziom ceny,
tym elastyczność jest
większa,
e) czas trwania ceny -
im dłużej utrzymuje się
zmiana ceny, tym
elastyczność cenowa
dobra będzie ceteris
paribus większa.
10. Jak mierzymy
punktową i łukową
elastyczność cenową
podaży? Jakie
wartości może
przyjmować
współczynnik
Wtedy maksymalna ilość
zakupionego dobra

wynosi:

i

odpowiednio:

.

8. Jak w teorii
krzywej obojętności
interpretuje się
równowagę
konsumenta?
Geometrycznie koszyk
optymalny wyznaczany
jest przez punkt
styczności linii
budżetowej z najwyżej
położoną krzywą
obojętności. Oznacza to,
że konsument wybrał
taki koszyk zakupów,
który daje mu
maksimum użyteczności
przy danym
ograniczeniu dochodów i
danych cenach. Punkt
ten wyznacza warunek:

.

9. Czy ustalenie
punktu równowagi
konsumenta wymaga
mierzenia
użyteczności?
Nie. Wystarczy
obliczenie marginalnej
stopy substytucji.
10. Jak zmiana ceny
jednego z dóbr ceteris
paribus wpływa na
położenie linii
budżetowej?
Jeśli cena dobra maleje,
to zmniejsza się stopień
nachylenia linii
budżetowej względem
osi tego dobra.
11. Jak zmienia się
położenie równowagi
konsumenta, który
ma stały dochód,
jeżeli rośnie lub
maleje cena
poszczególnych dóbr?
Jeśli cena któregoś z
dóbr maleje, to
konsument przenosi
swój punkt równowagi
na wyżej położoną
krzywą obojętności.

kolejki, czarny rynek
itp.). Liberalizacja
odbywała sie stopniowo,
by nie spowodować
gwałtownego wzrostu
cen.
5. Rynki których dóbr
są zwykle regulowane
przez państwo w
rozwiniętej
gospodarce
rynkowej?
Najczęściej reguluje się
rynki produktów
rolniczych, które
charakteryzują się
dużymi wahaniami cen
(producenci działają z
opuźnieniem). Reguluje
się również rynki
przemysłu
zbrojeniowego (popyt
wytwarzany jest tylko
przez państwo).
marginalnego po
przekroczeniu pewnej
wartości nakładu
zmiennego czynnika
produkcji. Bezpośrednio
wyraża się to w
przebiegu krzywej
kosztu marginalnego,
odwrotnej względem
krzywej produktu
marginalnego.

,

,

7. Jak na podstawie
znajomości przebiegu
krzywych kosztu
całkowitego,
zmiennego i stałego
można wyznaczyć
opowiadające im
krzywe kosztów
przeciętnych?
Koszty przeciętne
wyrażają stosunek
danego kosztu
ponoszonego w wyniku
produkcji danego dobra
do wyprodukowanej
ilości tego dobra.
W związku z tym
zauważamy, że krzywa
kosztu stałego zbliża się
asymtotycznie do zera,
gdyż koszt stały ma
stałą wartość a ilość
produkowanego dobra
stale wzrasta.
Koszt zmienny
przypadający na
jednostkę produkcji
maleje, kiedy koszt
zmienny ulega
stabilizacji i rośnie,
kiedy następnie koszt
zmienny gwałtownie
rośnie (co wynika z
prawa malejącego
produktu marginalnego).
Przeciętny koszt stały
jest sumą przeciętnego
kosztu zmiennego i
przeciętnego kosztu
stałego i będzie zbliżał

(ewentualnie całą
dotację) ponosi nabywca
kiedy podaż jest
doskonale elastyczna lub
popyt doskonale
nieelastyczny.
X. TEORIA
UśYTECZNOŚCI
1. Na jakich
założeniach oparta
jest kardynalna teoria
użyteczności?
Kardynalna teoria
użyteczności opiera się
na założeniu, że każdy
konsument posiada w
danym czasie określony
dochód pieniężny i stoi
przed wyborem, ile
wydać pieniędzy na
poszczególne dobra, z
których każde przynosi
mu pewną całkowitą
użyteczność, aby
uzyskać maksymalną
użyteczność z całego
koszyka dóbr. Wynika z
tego, że celem
konsumenta jest
uzyskanie ograniczonej
przez jego
długookresowy koszt
przeciętny jest stały,
jeśli są rosnące to LAC
maleje, a jeśli są
malejące to LAC rośnie.
13. W jakiej sytuacji
długookresowa
krzywa kosztu
przeciętnego pokrywa
się z długookresową
krzywą kosztu
marginalnego?
Dzieje się tak w
przypadku stałych
korzyści skali, kiedy
krzywa
długookresowego kosztu
całkowitego ma stałe
nachylenie.
XIII. OPTIMUM
PRZEDSIĘBIORSTWA
(RACHUNEK
MARGINALNY)
1. Jakie są założenia
modelu rynku
doskonale
konkurencyjnego?
Model rynku doskonale
konkurencyjnego:
1 - sprzedawców i
nabywców jest wielu i
nie mają wpływu na
cenę,
2 - produkt jest
jednorodny,
3 - panuje swoboda
wejścia i wyjścia z
rynku,
4 - państwo jest bierne,
5 - produkt i czynniki
produkcji są doskonale
podzielne,
6 - rynek jest doskonale
przejrzysty.
2. Czy producent
działający na rynku
doskonałej
konkurencji może
wpływać na cenę, po

popytu).
7. Na czym polega
paradoks wartości?
Paradoks wartości
polega na tym, że
bardziej użyteczna dla
człowieka woda osiąga
na rynku niższą cenę,
niż na przykład
diamenty. Oznacza to,
że popyt i podaż wody
przecinają się przy cenie
niskiej, a popyt i podaż
diamentów przy cenie
wysokiej. Wynika to z
faktu, że użyteczność
marginalna ostatniej
kupowanej jednostki
wody jest znacznie
stosunkowo niska, a
użyteczność marginalna
ostatniej kupowanej
jednostki diamentów
jest stosunkowo duża
branżę.
11. W jaki sposób
mechanizm
konkurencji
doskonałej działa na
rzecz wyrównywania
kosztów
przedsiębiorstw
działających w danej
branży w długim
okresie?
Spadki ceny poniżej
poziomu zamknięcia
niektórych firm (shut
down point) powoduje
ich wycofanie się z
branży. W długim
okresie pozostaną więc
w branży tylko
przedsiębiorstwa o
zbliżonych poziomach
kosztów (tzw. firmy
reprezentatywne).
12. Co rozumiemy
przez pojęcie firma
reprezentatywna dla
branży? (patrz: 11)
13. Według jakiej
reguły (warunku)
firma doskonale
konkurencyjna
podejmuje decyzje
dotyczące wielkości
produkcji w długim
okresie?
Będzie to warunek
zerowego zysku
całkowitego, przy
którym wielkość
produkcji musi być tak
dobrana, aby LAC

min

=

SAC = LMC = SMC = P.
14. Przy jakim poziomie
produkcji firma
doskonale
konkurencyjna osiąga
długookresową
równowagę? (patrz: 13)
15. Jeżeli krzywa
długookresowego
kosztu przeciętnego
na kształt litery U, to
długookresowe
optimum produkcji
można wyrazić przy
pomocy trzech

dotyczące zakupów
dóbr?
Głównym czynnikiem
ograniczającym decyzje
konsumenta jest jego
dochód pozostający w
ścisłym związku z
cenami dóbr. Jeśli cały
dochód przeznaczany
jest na zakup dwóch
dóbr można to zapisać
następująco:

.

Przejrzystość oznacza w
tym przypadku, że
monopolista zna popyt
(podaż) interesującego
go dobra, a uczestnicy z
drugiej strony rynku
mają pełną informację o
cenach.
5. Czy w warunkach
monopolu występuje
zawsze
homogeniczność
produktu?
Homogeniczność
produktu wynika z faktu,
że albo jest on jedyny
na rynku, albo nie ma
bliskich substytutów.
6. Jakie są przyczyny
monopolizacji rynku?
(patrz: 2)
7. Dlaczego w
niektórych sytuacjach
monopolizacja rynku
została prawnie
ograniczona,
natomiast w innych
sytuacjach jest nie
tylko dopuszczalna,
ale nawet chroniona
przez prawo?
Państwo często tworzy
monopole w celach
fiskalnych (monopole
państwowe) lub (tak
było w gospodarce
centralnie planowanej)
kiedy zależy jej na
kontroli branży.
8. Porównaj rynek
konkurencji
doskonałej i rynek
zmonopolizowany.

Cechy
popytu

Konkuren
cja
doskonał
a

Monopol

Elastycz
ność
cenowa
popytu

nieskończ
ona
dodatnia i
ujemna
(doskonał
a)

nieskońc
zona
dodatnia

Elastycz
ność
mieszan
a popytu

nieskończ
ona
dodatnia i
ujemna

0

Pojemno
ść rynku
dla
produce
nta

nieskończ
ona

ogranicz
ona
popytem

Odwrotnie dzieje się,
kiedy cena danego
dobra rośnie.
12. W jaki sposób
konstruujemy krzywa
cena-konsumpcja?
Krzywą cena-
konsumpcja
konstruujemy łącząc
punkty równowagi
powstałe w wyniku
kolejnych zmian ceny
danego dobra.
13. Jak na podstawie
krzywej cena-
konsumpcja można
odtworzyć przebieg
krzywej popytu
indywidualnego?
Dokonuje się tego
upraszczając model i
zamiast drugiego dobra
zaznaczając na osi
rzędnych dochód
pieniężnych
konsumenta. Wtedy kąt
nachylenia linii
budżetowej będzie
odpowiadał cenie dobra,
którego popyt
odtwarzamy.
Zauważymy wtedy, że
wraz ze wrostem
nachylenia linii
budżetowej, przy stałym
dochodzie, konsument
będzie nabywał coraz
większe ilości danego
dobra i odwrotnie.
14. Jak zmiana
dochodu konsumenta
wpływa, ceteris
paribus, na jego
równowagę?
Zwiększenie dochodu
powoduje równoległe
przesunięcie linii
budżetowej w prawo.
Oddala to punkt
równowagi od początku
układu współrzędnych,
zapewniając tym samym
konsumentowi koszyki
dóbr o wyższej
użyteczności. W
przypadku malejącego
dochodu, dzieje się
odwrotnie.
15. W jaki spsób
konstruujemy krzywą
dochód-konsumpcja?
Krzywą dochód-
konsumpcja
konstruujemy łącząc
punkty równowagi
powstałe w wyniku
przesunięcia linii
budżetowej pod
wpływem zmiany
dochodu konsumenta.
16. Jak na podstawie
krzywej dochód-
konsumpcja można
wyznaczyć krzywe
Engla dla dóbr:
podstawowego,
luksusowego i
podrzędnego?
Krzywe Engla wyznacza
się całą

się asymptotycznie do
krzywej przeciętnego
kosztu zmiennego, tak
jak przeciętny koszt
stały zbliża się
asymptotycznie do zera.
8. Wyjaśnij, dlaczego
krzywa kosztu
marginalnego
przecina krzywą
przeciętnego kosztu
zmiennego w punkcie
jej minimum?
9. Wyjaśnij, dlaczego
krótkookresowy koszt
przeciętny ma kształt
litery U?
Krótkookresowy koszt
przeciętny ma kształt
litery U, gdyż będąc
sumą AVC i AFC, maleje
kiedy one maleją, a
rośnie kiedy AVC
gwałtownie rośnie przy
AFC malejącym do zera.
10. Jakie czynniki
zewnętrzne powodują
zmianę kosztów w
krótkim okresie i
przesunięcie
krzywych kosztów?
Poziom kosztów zależy
od:
a) cen czynników
produkcji,
b) rozliczeń
przedsiębiorstw z
budżetem państwa,
c) działalności innych
podmiotów
gospodarczych.
Jeżeli podniesie poziomu
kosztów spowodowane
jest zmianą dotyczącą
zmiennych czynników
produkcji w górę
przesuną się krzywe
AVC, AC i MC. Jeżeli
podniesienie poziomu
kosztów spowodowane
jest zmianą dotyczącą
stałych czynników
produkcji to w górę
przesuną się krzywe AFC
i AC.
11. Jakie koszty
ponosi
przedsiębiorstwo w
okresie długim?
W okresie długim
wszystkie koszty
przedsiębiorstwa są
zmienne, tak jak
zmienne są wszystkie
czynniki produkcji.
Wyróżniamy zatem
(analogicznie do okresu
krótkiego)
długookresowy koszt
całkowity,
długookresowy koszt
przeciętny i
długookresowy koszt
marginalny.
12. Od czego zależy
przebieg
długookresowej
krzywej kosztu
przeciętnego?
Przebieg długookresowej

jakiej sprzedaje swój
produkty?
Nie. Nazywamy go
"price taker": musi
akceptować cenę
rynkową.
3. Po jakiej cenie
sprzedaje swój
produkt firma
działająca na rynku
doskonale
konkurencyjnym?
Firmy sprzedają towar
po cenie równowagi
rynkowej.
4. Jak firma
doskonale
konkurencyjna
postrzega popyt na
swój produkt?
Firma doskonale
konkurencyjna
postrzega popyt na swój
produkt jako doskonale
elastyczny.
5. Przed jakim
problemem
decyzyjnym staje
producent działający
w warunkach
doskonałej
konkurencji?
Musi wybrać ilość
wytwarzanego produktu.
6. Jakie są warunki
wyboru optymalnej
ilości produkcji w
okresie krótkim?
Warunek dostateczny: P
= MC
Warunek konieczny: P =
MC > AC
7. Jakie stany
równowagi może
osiągnąć firma
doskonale
konkurencyjna w
okresie krótkim?
Jeśli P = MC > AC, to
wtedy TP > 0.
Jeśli P = MC = AC

min

, to

wtedy TP = 0 (break
even point).
Jeśli P = MC > AVC, to
wtedy TP < 0
(minimalizacja
krótkookresowej straty).
Jeśli P = MC = AVC

min

,

to wtedy TP < 0 (shut
down point).
8. Jak wyznaczamy
krótkookresową
krzywą podaży firmy
doskonale
konkurencyjnej?
Jest to fragment krzywej
kosztu marginalnego od
shut down point do
granicy możliwości
produkcyjnych.
9. Jaki jest związek
między podażą
pojedynczych
producentów
działających na
danym rynku a
podażą rynkową?
Podaż rynkowa jest
sumą podaży
indywidualnych.

minimów. Jakich?
Minimum zysku (TP =
0), minimalny
długookresowy koszt
przeciętny i minimalny
krótkookresowy koszt
przeciętny.
16. Od czego zależy
przebieg
długookresowej
krzywej podaży w
branży doskonale
konkurencyjnej?
Jeżeli koszty branży
są stałe, to krzywa
podaży jest pozioma.
Jeśli koszty branży
rosną, to krzywa
podaży ma nachylenie
dodatnie. Jeśli koszty
branży maleją, to
krzywa podaży ma
nachylenie ujemne.
17. Przy jakim
przebiegu
długookresowej
krzywej kosztu
przeciętnego jest
możliwa konkurencja
doskonała?
Konkurencja doskonała
jest możliwa tylko przy
nieujemnym nachyleniu
długookresowej krzywej
podaży.
18. W jaki sposób
przedsiębiorstwa
konkurują ze sobą na
rynku doskonałej
konkurencji?
Przedsiębiorstwa
konkurują ze sobą
zmniejszając koszty
XIV. MONOPOL I
KONKURENCJA
MONOPOLISTYCZNA
1. Jakie są
właściwości czystego
monopolu?
Właściwości czystego
monopolu:
1 - na rynku znajduje
się tylko jeden nabywca
lub sprzedawca,
2 - monopolista nie ma
żadnych preferencji
(monopol
niedyskryminujący),
3 - rynek jest w pełni
przejrzysty,
4 - nie istnieje
konkurencja.
2. Czy w warunkach
monopolu istnieje
konkurencja?
Nie. Może to być
spowodowane
wyłącznością na
surowce, posiadaniem
patentu na dany
produkt, wyłączność na
sprzedaż, dużą skalą
produkcji, polityką
państwa itp.
3. Co to znaczy, że
czysty monopol jest
niedyskryminujący?
Niedyskryminacja polega
na tym, że monopolista
nie ma żadnych

9. Uzasadnij, dlaczego
w warunkach
monopolu przychód
marginalny jest
mniejszy od ceny?
W warunkach monopolu
przychód marginalny
jest mniejszy od ceny,
bo monopolista, chcąc
ulokować na rynku
dodatkową produkcję,
musi obniżyć cenę, gdyż
napotyka barierę
popytu.
10. Uzasadnij
warunek
krótkookresowej
równowagi firmy
monopolistycznej.
Monopolista musi
osiągnąć punkt
równowagi, w którym
osiąga max (TR - TC).
TP jest maksymalne,
gdy TP’ = 0. A to jest
spełnione, gdy MR - MC
= O. Wtedy warunek
krótkookresowej
równowagi wygląda tak:
MR = MC.
11. Dlaczego nie
istnieje funkcja
podaży firmy
monopolistycznej?
Dzieje się tak, gdyż ilość
wyznaczana jest z
warunku MC = MR, a MR
zmienia się, w zależności
od cenowej
elastyczności popytu.

krzywej kosztu
przeciętnego zależy od
korzyści skali. Jeśli są
stałe to

10. Jak zmieniają się
warunki działania
firmy doskonale
konkurencyjnej w
okresie długim, w
porównaniu z
okresem krótkim?
Zmieniają się ilości i
wielkość producentów,
dzięki wolnemu wejściu i
wyjściu. Zmiany te
polegają na uzyskiwaniu
korzyści skali przez
poszczególne firmy i

preferencji dotyczących
drugiej strony rynku.
4. Co oznacza
doskonała
przejrzystość rynku w
warunkach
monopolu?