1004

ROZPORZÑDZENIE MINISTRA GOSPODARKI, PRACY I POLITYKI SPO¸ECZNEJ

1)

z dnia 29 maja 2003 r.

w sprawie minimalnych wymagaƒ dotyczàcych bezpieczeƒstwa i higieny pracy pracowników zatrudnionych

na stanowiskach pracy, na których mo˝e wystàpiç atmosfera wybuchowa

Na podstawie art. 237

15

§ 2 ustawy z dnia

26 czerwca 1974 r. — Kodeks pracy (Dz. U. z 1998 r.
Nr 21, poz. 94, z póên. zm.

2)

) zarzàdza si´, co nast´-

puje:

Rozdzia∏ 1

Przepisy ogólne

§ 1. Rozporzàdzenie okreÊla minimalne wymagania

dotyczàce poprawy bezpieczeƒstwa i higieny pracy
pracowników wykonujàcych prace na stanowiskach,
na których z przyczyn wynikajàcych z cech miejsca pra-
cy, urzàdzeƒ lub substancji mo˝e wystàpiç atmosfera
wybuchowa.

§ 2. Przepisów rozporzàdzenia nie stosuje si´ do:

1) u˝ywania urzàdzeƒ spalajàcych paliwa w stanie ga-

zowym;

2) u˝ywania Êrodków do transportu làdowego, mor-

skiego, lotniczego lub wodnego, do których stosu-
je si´ w tym zakresie postanowienia:
a) Umowy europejskiej dotyczàcej mi´dzynarodo-

wego przewozu drogowego towarów niebez-

———————

1)

Minister Gospodarki, Pracy i Polityki Spo∏ecznej kieruje
dzia∏em administracji rzàdowej — gospodarka, na podsta-
wie § 1 ust. 2 pkt 1 rozporzàdzenia Prezesa Rady Ministrów
z dnia 7 stycznia 2003 r. w sprawie szczegó∏owego zakresu
dzia∏ania Ministra Gospodarki, Pracy i Polityki Spo∏ecznej
(Dz. U. Nr 1, poz. 5).

2)

Zmiany tekstu jednolitego wymienionej ustawy zosta∏y
og∏oszone w Dz. U. z 1998 r. Nr 106, poz. 668 i Nr 113,
poz. 717, z 1999 r. Nr 99, poz. 1152, z 2000 r. Nr 19, poz. 239,
Nr 43, poz. 489, Nr 107, poz. 1127 i Nr 120, poz. 1268,
z 2001 r. Nr 11, poz. 84, Nr 28, poz. 301, Nr 52, poz. 538,
Nr 99, poz. 1075, Nr 111, poz. 1194, Nr 123, poz. 1354,
Nr 128, poz. 1405 i Nr 154, poz. 1805 oraz z 2002 r. Nr 74,
poz. 676, Nr 135, poz. 1146, Nr 196, poz. 1660, Nr 199,
poz. 1673 i Nr 200, poz. 1679.

piecznych (ADR), sporzàdzonej w Genewie dnia
30 wrzeÊnia 1957 r. (Dz. U. z 2002 r. Nr 194,
poz. 1629),

b) Regulaminu mi´dzynarodowego przewozu kole-

jami towarów niebezpiecznych (RID), stanowià-
cego aneks I do za∏àcznika B Przepisy ujednolico-
ne o umowie mi´dzynarodowego przewozu to-
warów kolejami (CIM) do Konwencji o mi´dzyna-
rodowym przewozie kolejami (COTIF), sporzà-
dzonej w Bernie dnia 9 maja 1980 r. (Dz. U.
z 1985 r. Nr 34, poz. 158, z 1997 r. Nr 37, poz. 225
oraz z 1998 r. Nr 33, poz. 177 i 178);

3) produkcji, przechowywania, u˝ywania oraz trans-

portu materia∏ów wybuchowych, materia∏ów sa-
moreaktywnych i nadtlenków organicznych;

4) zak∏adów górniczych podziemnych oraz odkrywko-

wych, do których stosuje si´ przepisy dotyczàce
bezpieczeƒstwa i higieny pracy, prowadzenia ruchu
oraz zabezpieczenia przeciwpo˝arowego w tych za-
k∏adach;

5) miejsc pracy przeznaczonych bezpoÊrednio do le-

czenia ludzi.

§ 3. U˝yte w rozporzàdzeniu okreÊlenia oznaczajà:

1) atmosfera wybuchowa — mieszanin´ palnych ga-

zów, par, mgie∏ lub py∏ów z powietrzem, w której,
po zainicjowaniu êród∏em zap∏onu, spalanie roz-
przestrzenia si´ samorzutnie na ca∏à mieszanin´;

2) miejsce, w którym mogà wystàpiç atmosfery wy-

buchowe — przestrzeƒ, w obr´bie której mogà wy-
stàpiç st´˝enia substancji ∏atwopalnych okreÊlone
granicami wybuchowoÊci, wymagajàce zastoso-
wania Êrodków majàcych na celu zapewnienie bez-
pieczeƒstwa i ochron´ zdrowia zatrudnionych tam
pracowników;

3) czynnoÊci niebezpieczne — dzia∏ania mogàce zaini-

cjowaç zap∏on i wybuch atmosfery wybuchowej;

4) st´˝enie stanowiàce zagro˝enie — atmosfer´ wy-

buchowà w miejscu pracy, gdzie sk∏adnik palny
wyst´puje w st´˝eniu wy˝szym ni˝ wartoÊç dolnej
granicy wybuchowoÊci mieszaniny wybuchowej;

5) st´˝enie niewymagajàce zastosowania Êrodków za-

pobiegawczych — atmosfer´ wybuchowà, w której
sk∏adnik palny wyst´puje w st´˝eniu ni˝szym ni˝
wartoÊç dolnej granicy wybuchowoÊci mieszaniny
wybuchowej.

Rozdzia∏ 2

Minimalne wymagania dla stanowisk pracy,

w których mogà wystàpiç atmosfery wybuchowe

§ 4. 1. Na stanowiskach pracy, na których mogà wy-

st´powaç atmosfery wybuchowe, dokonuje si´ okreso-
wej, nie rzadziej ni˝ raz w roku, oceny ryzyka, a zw∏aszcza:

1) prawdopodobieƒstwa i cz´stotliwoÊci wyst´powa-

nia atmosfer wybuchowych;

2) prawdopodobieƒstwa wyst´powania oraz uaktyw-

niania si´ êróde∏ zap∏onu, w tym wy∏adowaƒ elek-
trostatycznych;

3) identyfikacji i oceny zagro˝eƒ wybuchem stwarza-

nych przez urzàdzenia techniczne oraz procesy pra-
cy, a tak˝e stosowane surowce i pó∏produkty;

4) oceny skali przewidywanych niepo˝àdanych skut-

ków.

2. Ocena ryzyka stwarzanego przez atmosfery wy-

buchowe powinna obejmowaç miejsca, które sà lub
mogà byç po∏àczone otworami z miejscami, w których
wyst´pujà takie atmosfery.

§ 5. 1. Pracodawca posiada dokument zabezpiecze-

nia stanowiska pracy przed wybuchem i dokonuje jego
okresowej aktualizacji.

2. Dokument zabezpieczenia przed wybuchem,

zwany dalej „dokumentem”, powinien zawieraç:

1) informacje o identyfikacji atmosfer wybuchowych

i ocen´ ryzyka wystàpienia wybuchu;

2) informacje o podj´tych odpowiednich Êrodkach za-

pobiegajàcych wystàpieniu zagro˝eƒ wybuchem,
sporzàdzone w formie zestawienia;

3) wykaz miejsc pracy zagro˝onych wybuchem wraz

z ich klasyfikacjà;

4) deklaracj´, ˝e stanowiska pracy i narz´dzia pracy,

a tak˝e urzàdzenia zabezpieczajàce i alarmujàce,
sà zaprojektowane, u˝ywane i konserwowane
z uwzgl´dnieniem zasad bezpieczeƒstwa.

3. Dokument powinien byç sporzàdzony przed do-

puszczeniem stanowiska pracy do eksploatacji. Zawar-
te w dokumencie informacje powinny byç przekazane
pracownikom zatrudnionym na stanowiskach pracy
zagro˝onych wybuchem w sposób przejrzysty i zapew-
niajàcy w∏aÊciwe wykorzystanie dróg ewakuacyjnych.

4. Dokument powinien byç weryfikowany w przy-

padku, je˝eli na stanowisku pracy, w jego wyposa˝eniu
w niezb´dny sprz´t lub narz´dzia albo w organizacji
pracy zosta∏y wprowadzone istotne zmiany.

5. Przy sporzàdzaniu dokumentu mogà byç wyko-

rzystane inne dokumenty dotyczàce oceny ryzyka.

§ 6. Miejsca pracy, w których mogà wystàpiç at-

mosfery wybuchowe, powinny byç sklasyfikowane
z uwzgl´dnieniem podzia∏u na strefy zagro˝enia wybu-
chem, zgodnie z normà PN-EN 1127-1:2001 „Zapobie-
ganie wybuchowi i ochrona przed wybuchem”.

§ 7. 1. Przed podj´ciem pracy na stanowiskach, na

których wyst´pujà zagro˝enia stwarzane przez atmos-
fery wybuchowe, pracownicy powinni odbyç szkolenia
stanowiskowe, powtarzane w okresach przewidzia-
nych w rozporzàdzeniu Ministra Pracy i Polityki Socjal-
nej z dnia 28 maja 1996 r. w sprawie szczegó∏owych za-
sad szkolenia w dziedzinie bezpieczeƒstwa i higieny
pracy (Dz. U. Nr 62, poz. 285).

2. W miejscach pracy okreÊlonych w dokumencie

prace nale˝y wykonywaç zgodnie z pisemnymi instruk-
cjami przygotowanymi przez pracodawc´.

Dziennik Ustaw Nr 107

— 7071 —

Poz. 1004

3. Prace wykonywane w miejscach zagro˝onych wy-

buchem niewynikajàce z instrukcji wymagajà pisemne-
go zezwolenia w trybie ustalonym przez pracodawc´.

§ 8. 1. W celu zapobiegania mo˝liwoÊci powstania

atmosfer wybuchowych o takich st´˝eniach sk∏adnika
palnego, ˝e w razie wybuchu mog∏yby stanowiç zagro-
˝enie dla bezpieczeƒstwa i zdrowia pracowników, pra-
codawca powinien podjàç, zale˝nie od rodzaju i miej-
sca ich wyst´powania, odpowiednie dzia∏ania organi-
zacyjne i techniczne.

2. Dzia∏ania podejmowane przez pracodawc´ po-

winny stwarzaç takie warunki pracy, aby mog∏a byç
wykonywana w sposób bezpieczny.

3. Podejmujàc dzia∏ania organizacyjne i techniczne,

pracodawca powinien:

1) zapobiegaç tworzeniu si´ atmosfer wybuchowych,

a je˝eli jest to niemo˝liwe, dà˝yç do wyeliminowa-
nia êróde∏ zap∏onu;

2)

stosowaç Êrodki zmniejszajàce skutki wybuchu

w celu zapewnienia bezpieczeƒstwa i ochrony
zdrowia pracowników.

§ 9. 1. Pracodawca powinien przedsi´wziàç koniecz-

ne Êrodki w celu zapewnienia, ˝e stanowisko pracy,
urzàdzenia i narz´dzia tam stosowane oraz wszelkie in-
ne urzàdzenia udost´pnione pracownikom zosta∏y za-
projektowane, skonstruowane, zmontowane, zainstalo-
wane, a tak˝e u˝ywane i konserwowane w sposób mi-
nimalizujàcy zagro˝enie wybuchem. W przypadku za-
istnienia wybuchu zasi´g jego oddzia∏ywania powinien
ograniczyç si´ tylko do stanowiska pracy i znajdujàcych
si´ tam urzàdzeƒ na skutek zastosowania przez praco-
dawc´ sposobów uniemo˝liwiajàcych jego przejÊcie
w detonacj´ i rozprzestrzenianie si´ fali detonacyjnej.

2. Przed przekazaniem do eksploatacji stanowiska

pracy, na którym mo˝e wyst´powaç atmosfera wybu-
chowa, powinna byç dokonana jego ocena pod wzgl´-
dem zastosowanych zabezpieczeƒ zapobiegajàcych za-
inicjowaniu wybuchu lub ograniczajàcych jego skutki.

3. W przypadku gdy ocena, o której mowa w ust. 2,

wyka˝e takà potrzeb´, powinno si´:

1) zapewniç utrzymanie pracy urzàdzeƒ i systemów

zabezpieczajàcych w stanie bezpiecznego funkcjo-
nowania, nawet w przypadku odci´cia dop∏ywu
energii, niezale˝nie od pracy pozosta∏ych instalacji;

2) zapewniç mo˝liwoÊç sterowania r´cznego, zast´-

pujàcego sterowanie automatyczne, pod warun-
kiem ˝e takie sterowanie nie ma wp∏ywu na obni-
˝enie poziomu bezpieczeƒstwa; czynnoÊci te mogà
wykonywaç jedynie pracownicy, którzy odbyli
szkolenie stanowiskowe;

3) przewidzieç, w przypadku wy∏àczenia awaryjnego,

sposoby rozproszenia skumulowanej energii lub
odci´cia jej w taki sposób, aby nie stanowi∏a zagro-
˝enia.

§ 10. 1. Je˝eli dokument nie przewiduje inaczej,

urzàdzenia i systemy zabezpieczajàce dla wszystkich

stanowisk pracy, na których mogà wystàpiç atmosfery
wybuchowe, powinny byç dobrane zgodnie z katego-
riami w∏aÊciwymi dla stref zagro˝enia wybuchem,
okreÊlonych w normie PN-EN 60079-10:2002 „Urzàdze-
nia elektryczne w przestrzeniach zagro˝onych wybu-
chem. — Cz´Êç 10: Klasyfikacja obszarów zagro˝onych
wybuchem”.

2. Maszyny, urzàdzenia i systemy zabezpieczajàce

oraz towarzyszàce im urzàdzenia mogà byç urucho-
mione tylko wtedy, gdy dokument okreÊla warunki ich
u˝ywania w atmosferach wybuchowych w sposób bez-
pieczny.

§ 11. 1. W przypadku uwolnienia si´ palnych ga-

zów, par, mgie∏ lub py∏ów nale˝y w sposób bezpieczny
ograniczyç ich rozprzestrzenianie lub zneutralizowaç je
w inny odpowiedni sposób.

2. Je˝eli atmosfera wybuchowa zawiera ró˝ne pal-

ne gazy, pary, mg∏y lub py∏y, powinny byç zastosowa-
ne Êrodki zabezpieczajàce, odpowiednie do najwi´k-
szego zagro˝enia.

§ 12. 1. Na stanowiskach pracy, na których istnieje

mo˝liwoÊç powstania atmosfer wybuchowych zawie-
rajàcych sk∏adnik palny w takim st´˝eniu, ˝e mogà one
stanowiç zagro˝enie dla bezpieczeƒstwa i zdrowia pra-
cowników, pracodawca powinien nadzorowaç prac´
zgodnie z ocenà ryzyka i przy u˝yciu odpowiednich
Êrodków technicznych.

2. Przy wejÊciach do pomieszczeƒ, gdzie znajdujà

si´ miejsca, w których wyst´pujà atmosfery wybucho-
we, powinno byç umieszczane oznakowanie w kszta∏-
cie trójkàta z czarnym obramowaniem. Wewnàtrz ob-
ramowania powinny byç umieszczone czarne litery
„Ex” na ˝ó∏tym tle.

3. Pracodawca ustala sposób sygnalizowania sta-

nów awaryjnych zwiàzanych z wystàpieniem atmosfe-
ry wybuchowej za pomocà urzàdzeƒ sygnalizacyjnych
akustycznych lub wizualnych, w celu umo˝liwienia pra-
cownikom wycofania si´ z miejsc zagro˝onych wyraê-
nie oznakowanymi drogami ewakuacyjnymi.

§ 13. 1. Pracodawca odpowiedzialny za miejsce

pracy, w którym wyst´pujà atmosfery wybuchowe, po-
winien koordynowaç wszelkie prace wykonywane
przez pracowników ró˝nych przedsi´biorstw oraz
wdra˝aç wszystkie Êrodki zaradcze dotyczàce bezpie-
czeƒstwa i zdrowia pracowników.

2. Pracodawca odpowiedzialny za miejsce pracy

okreÊla w dokumencie cel koordynacji, a tak˝e proce-
dury i Êrodki jej wdra˝ania.

§ 14. 1. Podejmujàc dzia∏ania zmierzajàce do zapo-

biegania zainicjowaniu zap∏onu atmosfer wybucho-
wych, nale˝y uwzgl´dniç Êrodki ograniczajàce prawdo-
podobieƒstwo wystàpienia wy∏adowania elektrosta-
tycznego, je˝eli pracownik lub jego otoczenie sà noÊni-
kiem lub êród∏em takiego ∏adunku, zgodnie z normà
PN-E-05204:1994 „Ochrona przed elektrycznoÊcià sta-
tycznà. Ochrona obiektów, instalacji i urzàdzeƒ. Wyma-
gania”.

Dziennik Ustaw Nr 107

— 7072 —

Poz. 1004

2. Pracodawca zapewnia pracownikom odpowied-

nie Êrodki ochrony indywidualnej wykonane z materia-
∏u, który nie b´dzie powodowa∏ wy∏adowaƒ elektrosta-
tycznych, w wyniku których mog∏oby nastàpiç zainicjo-
wanie zap∏onu atmosfery wybuchowej wed∏ug normy
PN-EN 1149-1 „Odzie˝ ochronna. W∏aÊciwoÊci elektro-
statyczne”.

Rozdzia∏ 3

Przepisy przejÊciowe

§ 15. Miejsca pracy eksploatowane przed dniem

wejÊcia w ˝ycie rozporzàdzenia, w których mogà po-

wstaç atmosfery wybuchowe, powinny byç dostoso-
wane do wymogów okreÊlonych w rozporzàdzeniu
w terminie do 24 miesi´cy od dnia jego wejÊcia w ˝ycie.

Rozdzia∏ 4

Przepis koƒcowy

§ 16. Rozporzàdzenie wchodzi w ˝ycie po up∏ywie

30 dni od dnia og∏oszenia.

Minister Gospodarki, Pracy i Polityki Spo∏ecznej:

J. Hausner

Dziennik Ustaw Nr 107

— 7073 —

Poz. 1004