O D P O R NO Ś Ć

REAKCJE

ODPORNOŚCIOWE

N M Gera

1

NMG 2014

Odporność jest to brak podatności organizmu na działanie

zarazków chorobotwórczych lub ich toksyn.

Wyróżniamy dwa rodzaje odporności:

Odporność wrodzona – jest to genetycznie

uwarunkowana odporność na wiele patogenów np. nie

zachorujemy na choroby dotykające zwierzęta (np.

nosówka) czy rośliny (np. parch jabłoni).

Odporność nabyta poprzez:



otrzymanie przeciwciał wraz z mlekiem matki w

pierwszych miesiącach życia,



szczepienia ochronne,



surowicę odpornościową,



wcześniejsze „przechorowanie” danej choroby

zakaźnej.

NMG 2014

2

3

NMG 2014

CZĄSTECZKI UCZESTNICZĄCE W REAKCJACH ODPORNOŚCIOWYCH



Przeciwciała



Cytokiny



Układ

dopełniacza



Układ dopełniacza

u człowieka składa się z ponad 20

rozpuszczalnych glikoprotein.



Większość z nich jest wytwarzana przez hepatocyty i monocyty. Obecność białek

dopełniacza jest konstytutywna we krwi i innych płynach ustrojowych. Do białek

układu dopełniacza należą:

C1 (C1q, C1r, C1s), C2, C3, C4, C5, C6, C7, C8, C9. Białka te były nazywane w kolejności

odkrywania, dlatego cyfry arabskie przy literze "C" nie oddają kolejności udziału

w reakcji dopełniacza,

Czynniki B, D, H, I oraz properdyna P - białka związane z alternatywną drogą aktywacji

dopełniacza,

Lektyna wiążąca mannozę MBL (ang.

mannose binding lectin), proteazy serynowe

MASP-1, MASP-2 (ang.

MBL associated serine proteases) - białka obecne w

drodze lektynowej aktywacji dopełniacza,

inhibitor C1, C4-BP (ang.

C4-binding protein), DAF (ang. decay accelerating factor),

MCP (ang.

membrane cofactor protein), CD59 (protektyna), białko S

(witronektyna), receptor C1 (CR1) - białka regulatorowe.

4

NMG 2014

Przeciwciała - odgrywają

zasadniczą rolę w

obronie organizmu

przed bakteriami i

pasożytami

zewnątrzkomórkowymi

oraz w znacznie

mniejszym stopniu,

pasożytami i bakteriami

wewnątrzkomórkowymi.

NMG 2014

5

Schemat budowy przeciwciał:

1. Fragment Fab

2. Fragment Fc

3. Łańcuch ciężki (zawiera

VH, CH1, zawias, regiony

CH2 i CH3: licząc od N-

końca)

4. Łańcuch lekki (zawiera

regiony VL i CL: licząc od N-

końca)

5. Miejsce wiązania antygenu

6. Regiony zawiasowe

(*) -S-S- oznacza mostki

disiarczkowe

NMG 2014

6

ODPORNOŚĆ SWOISTA I NIESWOISTA

7

NMG 2014

ODPORNOŚĆ NABYTA

BIERNA

NATURALNA – przeciwciała przedostające się przez

łożysko i występujące w mleku matki

SZTUCZNA - gotowe przeciwciała występujące w

surowicy odpornościowej, np. surowica

przeciwtężcowa

CZYNNA

NARURALNA – przeciwciała wytworzone po przebyciu

choroby

SZTUCZNA – przeciwciała wytworzone po podaniu

szczepionki czyli preparatu zawierającego osłabione

lub martwe patogeny albo ich spreparowane toksyny

8

N

M

G

2014

NMG 2014

9

ODPOWIEDZ IMMUNOLOGICZNA

10

NMG 2014

ODPOWIEDŹ IMMUNOLOGICZNA

ODPOWIEDŹ HUMORALNA

ODPOWIEDŹ KOMÓRKOWA

odpowiedzialne za nią są

przeciwciała czyli białka

odpornościowe

produkowane i uwalniane

przez komórki

plazmatyczne, które

powstały z limfocytów B.

Limfocyty te produkują

również komórki pamięci.

Przeciwciała łączą się z

antygenami

i unieczynniają je.

odpowiedzialne za nią są

leukocyty obdarzone

zdolnością do pochłaniania,

wewnątrzkomórkowego

trawienia oraz usuwania

ciał obcych – monocyty

czyli makrofagi

( wspomagają je neutrofile,

eozynofile, część

limfocytów T).

Efektem tej działalności są

antygeny.

11

NMG 2014

Odpowiedź immunologiczną można ogólnie podzielić na

kilka etapów:

a. Rozpoznawanie antygenów przez limfocyty typu T.

b. Produkowanie przeciwciał przez limfocyty typu B.

Przeciwciała są to swoiste białka dopasowane do

określonego antygenu.

c. Tworzenie kompleksów: antygen – przeciwciało.

Ułatwia to niszczenie zarazków.

d. Niszczenie zarazków przez limfocyty typu NK.

e. Usuwanie resztek komórek przez leukocyty

posiadające zdolność fagocytozy.

NMG 2014

12

Szczepienie ochronne polega na podaniu martwych lub

pozbawionych zjadliwości zarazków danej choroby. Ma to

na celu „nauczenie” naszego systemu odpornościowego

walki z danym rodzajem zarazku.

Aby szczepionka była bardziej skuteczna niekiedy należy

powtarzać szczepienia po pewnym czasie. Szczepienia

wykonuje się w pierwszych latach życia dziecka. Dotyczą

one groźnych chorób zakaźnych, które dawniej wywoływały

epidemie np. ospa, odra, gruźlica.

Surowica odpornościowa jest to podanie gotowych

przeciwciał zwalczających konkretny zarazek. Przeciwciała

te wytwarzane są w innym organizmie np. zwierzęcia.

Surowicę podaję się w przypadku pogryzienia przez

wściekłe zwierzę.

NMG 2014

13

SZCZEPIENIA OCHRONNE

Szczepienia ochronne – sztuczna i czynna forma

uodpornienia organizmu na potencjalne antygeny.

Szczepionka – sztucznie przygotowana substancja

zawierająca toksyny lub osłabione bądź zabite

drobnoustroje chorobotwórcze.

Autoszczepionka – sztucznie przygotowany

preparat ze szczepów, drobnoustrojów pobranych

od pacjenta.

Surowica – sztucznie przygotowany preparat, w

skład którego wchodzą gotowe przeciwciała.

14

NMG 2014

PAMIĘĆ IMMUNOLOGICZNA

PAMIĘĆ IMMUNOLOGICZNA



cecha wtórnej odpowiedzi immunologicznej na dany

antygen powodująca, że powtórne z nim zetknięcie

wywołuje szybszą, bardziej intensywną i dłużej trwającą

odpowiedź, niż ma to miejsce w odpowiedzi pierwotnej; p.

i. jest wynikiem stymulacji długo żyjących limfocytów

pamięci B i T lub ustawicznej stymulacji specyficznych

limfocytów przez antygen zdeponowany w węzłach

chłonnych i śledzionie.

15

NMG 2014

16

NMG 2014

Szczepionka

Patogen i drogi jego
rozprzestrzeniania się

Uwagi dotyczące
szczepień

Przeciw chorobie
Heine-
Medina(polio)

Wirusy (pokarmowa, kontakt z
zakażonymi odchodami)

Szczepionka zapewnia
całkowita odporność

Przeciw
wściekliźnie

Wirus (ukąszenia przez chore
zwierzę, ślina chorego
zwierzęcia)

Szczepi się przede
wszystkim dzikie
zwierzęta, np.. Lisy

Przeciw odrze

Wirus (kropelkowa)

Nie szczepi się, jeśli
dziecko już chorowało

Przeciw
żółtaczce: typu A
i B

Wirus (pokarmowa, WZA)

Wirus (szczepienna, WZB)

W Polsce zalecane są
każdej osobie przed
planowanym pobytem w
szpitalu

NMG 2014

17

Przeciw różyczce Wirus (kropelkowa)

Może być konieczne dla
dziewcząt, jeśli nie
chorowały, nie wolno
szczepić w czasie ciąży.

Przeciwgruźlicza Bakterie (prądki Kocha) –

(powietrze lub z mlekiem
zarażonych krów)

W Polsce wzrasta liczba
zachorowań zbyt mało
jest profilaktycznych
badań. RTG płuc

Di-Te-Per
przeciw: błonicy,
tężcowi,
krztuścowi

Bliski kontakt (kropelkowa)

Bakterie (zabrudzone rany)

Bakterie (powietrze)

Zapewnia odporność na
kilka lat, bardzo ważna
jest aseptyka przy
zranieniach

Przeciw cholerze Bakterie (zanieczyszczona woda)

Szczepionki dają
ograniczoną odporność,
ważne dla globtroterów
(osób dużo
podróżujących)

Przeciw dżumie

Bakterie (powietrze lub kontakt ze
szczurami albo pchłami)

NMG 2014

18

1.

Vademecum maturalne z biologii, E. Holak, wyd. OPERON

2.

Nowa encyklopedia powszechna A-Z, wyd. Zielona Sowa Kraków

3.

Szkolny Słownik Biologiczny, Leszek Trząski, Videograf II, Katowice

2000, wydanie I

4.

Biomedyczne podstawy rozwoju i wychowania cz.I, Z. Bartkowiak, wyd.

Szkolne i pedagogiczne

5.

Michajlik A., Ramotowski W.: Anatomia i fizjologia człowieka,

Wydawnictwo Lekarskie PZWL

6.

www.wikipedia.pl – zdjęcia, fotografie, schematy

7.

Sylwanowicz W.: Mały atlas anatomiczny, PZWL,

8.

Villee C. A.:Biologia, PWRiL,

9.

"Immunologia - podstawowe zagadnienia i aktualności„ Witold Lasek, PWN,

Warszawa 2005

10.

Podstawy immunologii Włodzimierz Ptak, Maria Ptak, Marian Szczepanik

PZWL 2009

19

NMG 2014

UTRWALENIE

NMG 2014

20

ZADANIA MATURALNE