INTERSEKCJA
GEOLOGICZNA
Ćwiczenie nr 1
Pojęcia podstawowe
INTERSEKCJA
GEOLOGICZNA
Ćwiczenie nr 1
Pojęcia podstawowe
Materiały
2 ekierki;
linijka;
kątomierz;
gumka;
ołówek automatyczny;
kredki: żółta, zielona, niebieska;
arkusz papieru milimetrowego.
Pojęcia wstępne
Mapa
(z łac.
mappa
= 'obrus') - model powierzchni Ziemi (także nieba lub planety czy innego
ciała niebieskiego). Występuje w postaci analogowej (obraz na płaszczyźnie) lub (coraz
częściej) cyfrowej - zobrazowanie zbioru danych o obiektach oryginału (Ziemi, Marsa itp.) i ich
wzajemnym usytuowaniu. Mapa stanowi podstawowe narzędzie badań i prezentacji wyników w
geografii i geodezji.
Przeniesienie powierzchni ze sfery (Ziemia nie jest idealną kulą, ma nieregularny kształt geoidy,
ale przy sporządzaniu mapy przyjmuje się założenie o jej kulistości) na płaską powierzchnię
mapy wymaga:
– zastosowania odpowiedniego rzutu, czyli odwzorowania kartograficznego,
– zmniejszenia obrazu do żądanej skali,
– zastosowania przyjętych znaków umownych (zobacz: legenda mapy),
– uogólnienia przedstawionego obrazu.
Skala mapy
- stosunek pewnego odcinka na mapie do odpowiadającej mu odległości w terenie
(do rzutu tego odcinka na płaszczyznę lub powierzchnię kuli).
Rodzaje skal:
– skala liczbowa (np. 1:100 000),
– skala mianowana (np. 1 cm - 1 km),
– skala liniowa - w postaci podziałki graficznej,
Warstwica
– linia na mapie łącząca punkty leżące na tej samej wysokości.
Pojęcia wstępne
200
0
300
400
500
60
0
70
0
80
0
9
0
0
80
0
70
0
60
0
50
0
40
0
30
0
100
200
100
0
Horyzontalny układ odniesienia
Jest to układ lokalny, związany z danym punktem powierzchni Ziemi. Trzy, wzajemnie prostopadłe
osie układu wyznaczone są przez sześć kierunków. Kierunki te nazywamy głównymi
(kardynalnymi) układu horyzontalnego. Płaszczyzna horyzontu podzielona jest przez osie
poziome na
cztery kwadranty
: NE, SE, SW, NW. Dany kwadrant obejmuje wszystkie kierunki
pośrednie między kierunkami skrajnymi, od których bierze nazwę. Wszystkie kierunki główne
dzielą przestrzeń na
osiem oktantów
: NEZ, SEZ, SWZ, NWZ – dla półprzestrzeni górnej oraz
NED, SED, SWD, NWD – dla półprzestrzeni dolnej. Orientacja osi układu zmienia się przy
przejściu do innego punktu powierzchni Ziemi. Nie ma dwóch punktów, w których układ ten
miałby identyczna orientację. Niemniej jednak w praktyce, przy rozpatrywaniu niewielkich
obszarów Ziemi przyjmujemy, że układ horyzontalny jest w ich obrębie stały.
Układ horyzontalny służy do określania orientacji:
prostych,
kierunków,
płaszczyzn.
N
S
E
W
Z
D
Azymut
N
Azymut
jest to kąt zawarty między kierunkiem północy a wybranym kierunkiem w przestrzeni. Kąt
ten mierzy się zgodnie z kierunkiem ruchu wskazówek zegara. Zatem azymut prostej poziomej to
jeden z dwóch kątów jakie tworzy ta prosta z kierunkiem północy (oczywiście kąt ten jest liczony
zgodnie z ruchem wskazówek zegara).
Ukształtowanie powierzchni
terenu
szczyt
- najwyższy punkt wypukłej formy terenu - góry, grani lub grzbietu górskiego, pagórka,
wzgórza itp.
wierzchołek
- najwyższa część góry, wzgórza, pagórka, wydmy lub innej wypukłej formy terenu.
200
0
300
400
500
60
0
70
0
80
0
9
0
0
80
0
70
0
60
0
50
0
40
0
30
0
100
200
100
0
Ukształtowanie powierzchni
terenu
przełęcz
- obniżenie w przebiegu grzbietu górskiego, położone pomiędzy dwoma szczytami
górskimi.
siodło
- rodzaj szerokiej, zwykle trawiastej przełęczy, oddzielającej dwa szczyty.
200
0
300
400
500
60
0
70
0
80
0
9
0
0
80
0
70
0
60
0
50
0
40
0
30
0
100
200
100
0
Ukształtowanie powierzchni
terenu
dolina
- wklęsła forma rzeźby terenu, o wydłużonym zarysie poziomym i wyraźnie
wykształconym dnie, charakteryzującym się spadkiem w jednym kierunku.
grzbiet
– wypukła forma rzeźby terenu o wydłużonym zarysie poziomym.
zbocze
- rodzaj stoku stanowiący boczne ograniczenie doliny. Zbocze rozpoczyna się na dole
załomem wklęsłym, który oddziela je od dna doliny, i kończy u góry załomem wypukłym, który
oddziela je od wierzchowiny lub stoku, nie mającego genetycznego związku z doliną.
kotlina
- forma terenu zwykle o owalnym kształcie, otoczona wyżej położonymi wzniesieniami.
200
0
300
400
500
60
0
70
0
80
0
9
0
0
80
0
70
0
60
0
50
0
40
0
30
0
100
200
100
0
Ukształtowanie powierzchni
terenu
linia grzbietowa
- linia poprowadzona wzdłuż grzbietu górskiego, łącząca wierzchołki, będąca
zarazem linią wododziału.
linia denna
– linia poprowadzona osiami dolin.
linie szkieletowe
- umowne linie, wykreślane na mapie, pokrywające się z osiami form
wypukłych (linie grzbietowe) i wklęsłych (linie denne). Wytycza się je na podstawie układu
poziomic, które w miejscu przecięcia z linią szkieletową wyraźnie zmieniają swój kierunek. linie
szkieletowe służą do prawidłowej interpretacji ukształtowania terenu.
200
0
300
400
500
60
0
70
0
80
0
9
0
0
80
0
70
0
60
0
50
0
40
0
30
0
100
200
100
0
Interpolacja poziomic
Interpolację poziomic
przeprowadzamy na podstawie szeregu punktów wysokościowych,
rozmieszczonych na mapie lub planie. Najpierw należy określić pionową odległość
pomiędzy poziomicami (cięcie poziomicowe) oraz wysokości, na których te
poziomice mają być poprowadzone. Następnie łączymy kolejno po dwa najbliższe
punkty wysokościowe, a odcinki między nimi dzielimy proporcjonalnie, tak by uzyskać
punkty, na których mają być poprowadzone poziomice (np. 20 m, 40 m, 80 m itd.).
Punkty o tych samych wysokościach łączymy krzywymi i opisujemy według
wysokości. Są to poziomice.
150
180
200
170
160
140
150
Interpolacja poziomic
Harfa
Interpolacja poziomic
150
200
160
170 180
190
Ćwiczenie nr 1
Na dostarczonej mapce proszę zaznaczyć:
Szczyty
Wierzchołki
Przełęcze
Zbocza (za pomocą strzałek z grotem skierowanym w kierunku maksymalnego spadku zbocza)
Linie grzbietowe
Linie denne.
Wykonać interpolację poziomic i sporządzić mapę poziomicową.