Działalność jezior

Dwie grupy jezior: endogeniczne i egzogeniczne.
Egzogeniczne:
- Jeziora lodowcowe:

moreny dennej, czołowej, rynnowe

- Jeziora rzeczne
- Jeziora morskie

rynnowe -

wypełniające podłużne, niekiedy na dziesiątki kilometrów,

zagłębienia powstałe w wyniku erozyjnej działalności rzek płynących
często pod ciśnieniem pod lądolodem lub lodowcem (np. Raduńskie,
Jeziorak, Tałty, Bełdany, Nidzkie), a także wyżłobione przez lód.

morenowe

- powstałe na skutek wypełnienia woda zagłębień na obszarach

zarówno moreny dennej jak i moren czołowych w wyniku nierównej akumulacji
osadów morenowych; maja one rozwiniętą linie brzegowa oraz dużą
powierzchnie, np. Śniadrwy, Mamry, niektóre jeziora Finlandii .
 

FAZA JEZIORNA
Kolejność wypełniania misy jeziornej:
-

Osady klastyczne (piaski żwiry)

-

Osady chemiczne (kreda jeziorna)

-

organogeniczne (sapropel- ciemne

muły, iły jeziorne bogate w sub-
stancje organogeniczne).

FAZA BAGIENNA

Tworzenie się osadów organogenicznych
takich jak torf i namuł.

Warunki geologiczno-inżynierskie na obszarach występowania
torfów
oraz innych osadów bagiennych i jeziornych

- Grunty nienośne,
- Grunty silnie odkształcalnie,
- Na ogół wysoki poziom wód gruntowych,
- Woda gruntowa często zanieczyszczona i agresywna wobec

betonu i metali.

Torfy i namuły występują w dolinach rzecznych oraz na

wysoczyźnie

morenowej w zagłębieniach jezior lodowcowych.

Działalność mórz

Działalność niszcząca mórz:

Działalność niszcząca fal morskich

jest selektywna:

- Gdy odcinki wybrzeży zbudowane są ze skał miękkich i

spękanych szybko ulegają niszczeniu→ cofanie się brzegu.

- Brzegi strome tzw. klifowe są intensywnie atakowane przez

fale

morskie.
W miarę cofania się brzegu siła uderzenia fal słabnie i

całkowicie

zanika przy pewnej odległości.
Brzegi płaskie , na których rozwinęła się platforma

akumulacyjna

tzw. taras to brzegi dojrzałe – nie występuje tu praktycznie

niszcząca działalność morza.

Działalność akumulacyjna mórz

W morzu wyróżnia się 4. strefy sedymentacyjne:

- Strefa osadów litoralnych,
- Szelfowowych albo nerytycznych,
- Batialnych,
- Abisalnych.

Strefa losadów litoralnych – obszar ciągłych i szybkich zmian.

- Abrazja brzegu pod wpływem falowania brzegu,

- Rozkruszony materiał jest przenoszony przez fale, jest

selekcjonowany

,

- Brzeg się cofa i powstaje płaska powierzchnia tzw. platforma

abrazyjna

przekształca się w platformę akumulacyjną

Strefa osadów nerytycznych (szelfu), tj. do głębokości
200 m

.

-tworzą się skały klastyczne i organogeniczne

(w klimacie umiarkowanym i zmiennym dominują osady klastyczne, w

gorącym

organogeniczne, głównie rafy koralowe)

Strefa osadów batialnych

Głębokość od 200 do 3000 m . Osady okruchowe i

biogeniczne( muły i

muły wapienne).

Strefa osadów abisalnych

Wpływ lądu na osady abisalne jest nie znaczny, na dno spadają szczątki

organiz-

mów planktonicznych. Tu również powstają muły i iły.

DZIAŁALNOŚĆ WIATRU (DZIAŁALNOŚC EOLICZNA)

• Wywiewanie cząstek mineralnych – deflacja
• Uniesione ziarna wiatru uderzają o skały rysują, polerują,

drążą je – jest to zjawisko korazji

.

Grzyb skalny→

• Sposób transportowania cząstek mineralnych przez wiatr:

• - suspensja - unoszenie w stanie zawieszonym (<0,2 mm)
• - saltacja – przesuwanie skokowe,

• - pełznięcie powierzchniowe

Akumulacja eoliczna:

Warstwowanie osadów eolicznych

DZIAŁALNOŚĆ RZEK

2

2

v

m

E





Niszczenie podłoża – erozja,

Przenoszenie materiału skalnego – transport

Osadzanie się materiału skalnego - akumulacja

Gromadzenie się osadów rzecznych – aluwia

TRANSPORT RZECZNY

• Materiał skalny dostarczany do rzeki :
• erozja dna i brzegów,
• spływ powierzchniowy ze zboczy doliny,
• spływ wody gruntowej.
• Zdolność transportowa rzeki – NOŚNOŚĆ
• Największy ciężar poszczególnych cząsteczek jakie może

transportować rzeka -WYDOLNOŚĆ

W postaci zawieszonej i wleczonej/rok:

Wisła – 1,5 mln ton materiału skalnego,

Ganges – 350 mln ton,

Wszystkie rzeki na świecie – 12,5 mld ton.

EROZJA RZECZNA

Erozja wgłębna – pogłębianie koryta rzecznego.
W

rzekach o dużym spadku, nurt w tych rzekach położony jest centralnie.

Powstają doliny wąskie, w przekroju poprzecznym przypominają literę V.

Erozja boczna

Podział tarasów ze względu wysokość zalegania nad korytem

rzecznym:

Tarasy zalewowe (t1) – przylegają bezpośrednio do koryta rzecznego. Poziom od

kilkunastu cm do

ok. 1m.Mały obszar. Zalewane są kilka razy w roku.

Tarasy powodziowe (t2) – tzw. łąkowe, zajmują duży obszar w dnach dolin, wznoszą się

około od 1,0 do 2,0 m. zbudowane ze żwirów i piasków przykrytych warstwą mad.

Tarasy wysokie(t3) - zbudowane głównie ze żwirów i piasków, na powierzchni często

wydmy.

Warunki geologiczno-inżynierskie

na obszarach akumulacji rzecznej

Tarasy akumulacyjne rzek nizinnych.

Osady w obrębie tarasów akumulacyjnych:
niespoiste: piaski i żwiry
spoiste: mady
organiczne; torfy , saprople.

Na tarasach zalewowych i powodziowych miąższość mady do kilku
metrów.
Mady są warstwami b. ściśliwymi – bezpośrednie posadowienie
budowli
praktycznie nie możliwe.
Zwierciadło wód gruntowych reaguje szybko na zmiany poziomu
wody w rzece.

Stożki napływowe spotykane u podnóża pasm

górskich

-

Pochylenie powierzchni do kilkunastu stopni,

- Rozkład frakcji:
w częściach najwyższych - grube żwiry, frakcja kamienista,
w strefie czoła stożka- frakcja pyłowa i czasami iłowa –

mogą

pojawić się trudności w fundamentowaniu.

Poziom wody gruntowej w części górnej stosunkowo płytko,
w części czołowej głęboko.