Ewolucja jezior i

rola eutrofizacji

w tym procesie

Jeziora są zjawiskiem
geologicznie krótkotrwałym;
jest to przejściowa forma
krajobrazu.

Większość jezior na świecie
powstała w czwartorzędzie
(ok. 2 mln lat temu).

Tylko nieliczne jeziora wywodzą
się ze schyłku trzeciorzędu.

W Polsce większość jezior
powstała na przełomie
plejstocenu
i holocenu (10-12 tys. lat
)

ok. 10 tys lat

W rozwoju jezior można wyróżnić następujące fazy:

I powstanie (uwarunkowane bardzo zróżnicowanymi
przyczynami)

II młodość (w utworzonym zbiorniku życie biologiczne dopiero
się
zaczyna) – (jezioro oligotroficzne)

III wiek dojrzały (pełnia procesów życia biologicznego) – (jezioro

eutroficzne)

IV starość (przeobrażenie się jeziora w bagno) – (jezioro
dystroficzne)

V zanik (przekształcenie się jeziora w bagno a potem w
torfowisko,
opanowane przez roślinność wysoką)

Zanikanie jezior - naturalny proces ewolucji

główne przyczyny:

spłycanie się jezior wskutek akumulacji osadów na
dnie zmiany poziomu wody wywołane zmianami
zasilania (dostawy wody do jeziora, np. wskutek
zmian klimatu).

Jezioro zarasta, stopniowo przekształca się w staw,
następnie w trzęsawisko i ostatecznie w torfowisko.

Łączna powierzchnia współczesnych jezior

0,9% powierzchni Polski

Ile (%) jezior zanikło ?

67,4%

Do szybkiego zaniku jezior prowadzi

zasypanie materiałem naniesionym przez dopływające
rzeki,
zdrenowaniem przez rzekę wypływającą z jeziora,
wypełnienie materiałem organicznym w efekcie
zarastania przez roślinność lub wyschnięcie.

Najdłużej mogą przetrwać jeziora tektoniczne, duże i
głębokie
Jeziora w Polsce powstały w zbliżonym czasie

jednak ich zanik następuje w różnym czasie.

Na intensywności zaniku jeziora mają wpływ:

-intensywność erozji zlewni

-stopień eutrofizacji

-wyjściowa głębokość misy jeziornej

Znaczne zróżnicowanie miąższości osadów w
jeziorach współczesnych i kopalnych

od kilku metrów do ok. 30m (np.. jezioro
Świętokrzyskie w Gnieźnie

Tempo sedymentacji zróżnicowane 0,3 – 2mm /
rok

Prawdopodobna głębokość zanikłych jezior <
15m

1 rok – 1,5 mm

10 000 lat - 15 000mm (15m)

Osady typowych jezior skąpożywnych
np. na terenie Tatr - miąższość zaledwie kilku metrów

Jezioro Skanso, Dania – akumulacja osadów 10 000;

uformowane złoże 8m

miąższości 8000 mm – 10 000 lat

0,8 mm - 1 rok

Stosunkowo duże tempo sedymentacji -
w 50 % zawartość s-cji mineralnej związana z erozją
gleb w otoczeniu; wzrost erozji na skutek odlesienia -
analizy palinologiczne

Osady jezior eutroficznych - największa
miąższość

małe zbiorniki wodne
w pn-zach Polsce >25m
(istotny węglan wapnia)

przybrzeżna roślinność ma charakter
torfowiskowy i narasta na lustro wody w
postaci pła zbudowanego głównie z
torfowców oraz turzyc, rozrastające się pło
prowadzi z czasem do całkowitego
zarośnięcia jeziora i jego przejścia w
torfowisko. Jest to naturalny proces ewolucji
jezior dystroficznych

jez.dystroficzne

Badania osadów

1. Badania fizykochemiczne - stan uwodnienia, granulacji, składu

chemicznego
(Ca, Si, Al, N, P, Fe), mikroelementów, zawartości węgla w postaci materii
organicznej.

2. Badania biologiczne – na zawartość szczątków flory (glonów, makrofitów,

ich nasion oraz pyłków, zachowanych pigmentów roślinnych) oraz szczatki
fauny (domki ameb, igły gąbek, pancerzyki skorupiaków, szczątki owadów
itd..)

Możliwości inerpretacyjne

Ameby skorupkowe – wahania poziomu wód, zmiany ph

Wioślarki – najliczniejsze fosyli, określenie dawnego klimatu, ph wody,

wahania poziomu wody, rekonstrukcja populacji ryb w jeziorze, określenie
przebiegu eutrofizacji i jej przyczyn, określenie zmian intensywności
osadnictwa

Małzoraczki – wnioskowanie przeszłego zasolenia wód jeziornych, poziomu

natlenienia, zmian klimatycznych

Cironomidae (szczątki larw ochotek)- określenie stanu trofii, zmian

klimatycznych, poziomu natlenienia wód, wskażniki stanu czystości wóód

Mięczaki – muszle ślimaków i małży, wnioskowanie o zasoleniu,
zakwaszeniu, zanieczyszczeniu i głębokości zbiorników; do określania wieku
metodą

14

C

Pyłki roślin lądowych i w mniejszym stopniu wodnych (palinologia) –
sledzenie sukcesji roślinnej w przeszłości w otoczeniu jeziora, zmiany
klimatyczne, wpływy antropogeniczne

Makrofosylia roślinne – zdecydowanie mniej liczne niż pyłki czy spory, są to
min: owoce, nasiona, liście, części drewniane wyższych roślin;
odzwierciedlają bardziej lokalne warunki środowiskowe niż pylki, które
mogą być często transportowane przez wiatr na długie dystanse nawet
setki km.

Okrzemki – najpowszechniejsze wśród glonów, zachowują się pancerzyki,
wskaźniki odczynu, temperatury, żyzności wody, zasolenia,
zanieczyszczenia.

PALEOLIMNOLOGIA jako narzędzie w zarządzaniu ekosystemami wodnymi.

1.W jaki sposób obecne warunki różnią się od historycznych?
2. Jeśli są zmiany, to jak duże ?
3. Jak dużo wysiłku chcemy włożyć, żeby ulepszyć nasze jeziora
uwzględniając
koszty polityczne i finansowe ?