JAK PRZYGOTOWAĆ SIĘ DO SEMINARIUM?
Przemysław M. Płonka

Uwagi zebrane w tym rozdziale są skierowane do studentów mających niewielkie

jeszcze doświadczenie w wystąpieniach seminaryjnych. Nie są to rozważania
teoretyczne, lecz komentarz do już odbytych seminariów, przedstawiony w formie
kryteriów branych pod uwagę przez oceniających.

Najważniejszym kryterium oceny wystąpienia seminaryjnego będzie znajomość

i rozumienie przygotowywanego materiału. Potocznie przyjmuje się, że istnieją trzy
stopnie rozumienia zagadnienia: pierwszy, gdy się subiektywnie odczuwa, że się je
rozumie, drugi, gdy ową wiedzę potrafi się przekazać innym, a trzeci, gdy na tej
podstawie można coś policzyć lub w inny sposób przewidzieć. Rozumienie materiału
seminaryjnego dotyczy tu co najmniej drugiego, a w niektórych przypadkach trzeciego
stopnia. Bardzo złe wrażenie wywiera spotykany czasem komentarz - "wiem w czym
rzecz, ale nie potrafię tego wysłowić". Chodzi o to, by potrafić, czyli - by wyjść poza ten
pierwszy stopień rozumienia, a to wymaga pewnego nakładu pracy.

Aby materiał przekazać słuchaczom w sposób przystępny, należy dokonać jego

selekcji, z całości wybrać najistotniejsze aspekty problemu zilustrowane odpowiednimi
przykładami, oraz ułożyć je według właściwej hierarchii. Stąd kolejne kryterium oceny
seminarium: zwięzłość referatu i umiejętność selekcji informacji. Osoby
doświadczone radzą, aby w trakcie wystąpienia podzielić się najwyżej 30 % posiadanej
na dany temat wiedzy. Trzeba pamiętać, że artykuł został wybrany do zaprezentowania
w ramach danego seminarium z jakiegoś określonego powodu. Warto więc po
pierwszym przeczytaniu odpowiedzieć sobie na pytanie - dlaczego prowadzący wybrał
właśnie ten artykuł do zreferowania? Powinny w tym pomóc dalsze rozdziały skryptu,
poświęcone konkretnym seminariom. Artykuł musi mieć jakiś związek z ogólnym
tematem seminarium, a jednocześnie wnosić do tematyki coś nowego, w porównaniu z
innymi materiałami. Odpowiedź na pytanie - co łączy materiał z tematem seminarium, i
co nowego, istotnego wniesie on do rozważań, ogromnie ułatwi dokonanie takiej
selekcji. Wynika z tego automatycznie, że materiał należy przeczytać przynajmniej
dwukrotnie, przed seminarium, i że warto sięgnąć do innych materiałów lub choćby do
odpowiedniego rozdziału w skrypcie. Warto również czasem rozszerzyć wybrane
zagadnienie o fakty spoza przygotowywanego tekstu.

Kolejnym kryterium jest jakość wystąpienia, jego ogólnie pojęte aspekty

retoryczne i wykorzystanie ewentualnych materiałów pomocniczych (foliogramów,
rysunków na tablicy itp.). Jest sprawą bezdyskusyjną, że nie wszyscy mają talent do
barwnego i porywającego wykładania, ale każdy jest w stanie przećwiczyć występ na
tyle, by w jego trakcie nie wertować ustawicznie notatek i nie tracić myśli przewodniej.
Nic nie robi tak złego wrażenia, jak plątanie się bądź komentarze typu "- i tego właśnie
do końca nie rozumiem". Lepiej dany fragment przemilczeć. Należy przestrzec przed
zbyt drobiazgowym, "fotograficznym" odtworzeniem wybranego materiału, oraz przed
przygotowywaniem foliogramów "tekstowych", czyli czytelnych tylko dla prelegenta
arkuszy folii pokrytych drobnym maczkiem pisma. Premiowane będzie umiejętne i
dyskretne korzystanie z notatek, które są nieodzowne przy przygotowywaniu referatu.
Mamy tu na myśli oparcie się pokusie mechanicznego odczytania referatu z
przygotowanego wcześniej tekstu, bądź tym bardziej - drobiazgowego odczytywania
treści pokazywanych foliogramów i przeźroczy (należy wyjść z założenia, że słuchacze,
podobnie jak prelegent i prowadzący, potrafią czytać). Tak więc, liczyć się będzie
twórcze i krytyczne podejście do wystąpienia. Seminaria będą świetną okazją do
prezentacji własnych poglądów i do polemiki z tekstem.

Nikt nie urodził się z wiedzą absolutną, a niektóre teksty nie są napisane

najlepiej, dlatego nie będzie wstydem zgłoszenie się do prowadzącego celem
wyjaśnienia wszelkich wątpliwości. Może to nawet zostać nagrodzone, pod warunkiem,
że będzie miało miejsce przed seminarium a nie w jego trakcie. To samo dotyczy
tekstów w języku angielskim. Jeżeli ktoś w trakcie własnego referatu pyta - "a co to
znaczy: spin-lattice relaxation?", zdradza tym samym, że nie rozumie, a zatem nie zna
do końca tekstu, tym samym nie był w stanie dokonać selekcji wiadomości.

Warto w tym miejscu skomentować niektóre typy materiałów seminaryjnych, z

jakimi zetkną się uczestnicy: Materiały w języku angielskim - najczęstszym błędem
popełnianym przy ich przygotowywaniu jest posługiwanie się dosłownym tłumaczeniem
angielskiego tekstu. Czasem pojawiają się osoby, któtre po prostu czytają tłumaczenie.
Trudno to w ogóle nazwać referatem. Materiał w języku angielskim należy traktować tak
samo jak w języku polskim - przeczytać go, zrozumieć i dokonać selekcji. Można i
należy się tu posługiwać słownikiem, ale uczmy się pracować z tekstem oryginalnym.
Podczas przygotowywania pracy magisterskiej albo przejściowej, kiedy pojawi się
potrzeba przeczytania kilkudziesięciu prac po angielsku, nie będzie czasu na

sporządzenie ich dosłownych tłumaczeń. Odradzamy zlecanie tłumaczenia kolegom z
filologii angielskiej, którzy mają zwykle słabe pojęcie o specjalistycznej terminologii
biologicznej, a efektem ich pracy są zwykle takie lapsusy językowe, jak "dwusmugowe
DNA" czy "jądrowo-magnetyczny rezonans spektroskopowy". Oryginalne prace
eksperymentalne są najłatwiejszą do przygotowania kategorią materiałów. Prezentacja
sprowadza się do zwięzłego przedstawienia założeń i metodyki, do pokazania na ich tle
najważniejszych wyników pracy, a na koniec do ich skomentowania z punktu widzenia
seminarium. Trudniejsze, ale i częściej występujące w materiałach seminaryjnych są
prace przeglądowe i rozdziały książkowe. Trzeba się tu dobrze zastanowić nad
wyborem zagadnień do zaprezentowania, tym bardziej, że z natury swojej są one
pisane w sposób bardziej rozwlekły, niż prace eksperymentalne. Zwykle łatwiej jest
przygotować pracę eksperymentalną po angielsku, niż rozdział książkowy napisany w
języku polskim.

Rozumienie przedstawianych zagadnień może w niektórych przypadkach zostać

sprawdzone prostym kolokwium pod koniec seminarium. Ma to umotywować wszystkich
uczestników do aktywnego w nim uczestnictwa. Motywacją pozytywną będzie natomiast
premia za udział w dyskusji, będącej nieodłączną częścią zajęć seminaryjnych.
Właśnie poprzez dyskusję zainspirowaną wygłoszonymi referatami, konfrontację
różnych, nieraz kontrowersyjnych poglądów, będziemy się starać formułować wnioski
ogólne, podsumowujące dane zagadnienie.

Literatura uzupełniająca:

1). Weiner J "Ustna prezentacja", w: Technika pisania i prezentowania przyrodniczych
prac naukowych, PWN, Warszawa, 1998, rozdz. 5. , str. 88-100.