Ingmar Bergman -

reżyser ze Skandynawii

Lata 30. w Szwecji – kinematografia szwedzka w obliczu kryzysu polityczno-gospodarczego
( tzw. „kryzys zapałkowy”)zwraca się ku masowej publiczność, produkuje pod jak najprostsze
gusta, ucieka

od problemu w eskapizm. Dwa ośrodki produkcji filmowej: Svensk Filmindustri

i Europa Film.

 „Szampan, koniak i potrawy na srebrnej zastawie –

oto świat filmów Svensk

Filmindustri (…). Kasza w garnku, wódka i piwo – to znaki rozpoznawcze (…)
Europa Film”– t

ak opisuje różnicę między nimi Aleksander Kwiatkowski.

Wzrost liczby krajowych produkcji kinowych w okresie wojny z powodu:

 nieimportowania filmów zagranicznych
 kino szwedzkie stanowi element stymulacji patriotycznej
 cechy eskapistyczne kina
 nad kinematogr

afią, jej wymiarem narodowym, czuwał Państwowy Zarząd Informacji

(beradskap – pogotowie obronne Szwedów)

1942 – Dymling (za Anderssona) szefem Svensk Filmindustri -> powierzenie funkcji
dyrektora artystycznego Victorowi Sjorstromowi ->symbol zwrotu w kinematografii
szwedzkiej

(reżyserzy tamtego okresu: Hasse Ekman i Alf Sjoberg – „Droga do nieba” 1942)

+ (1938 – Terrafilm – kolebka Ingmara Bergmana).

Ingmar Bergman

 „Skandal” 1944, Alfa Sjoberga – Bergman debiutuje w kinie jako scenarzysta.
 Biogram Bergmana

w podręczniku – s. 653.



W najwcześniejszych pisanych przez niego sztukach (np. „Śmierć Kaspra” 1942)

odszukać można tematy charakterystyczne dla jego twórczości – główne elementy

jego teodycei, moralistyczną wizję ludzkiej natury, psychologię płci czy
autotematyzm.

 „Kryzys” 1946 –

debiut reżyserki

•

Adaptacja trzeciorzędnej sztuki Lecka Fischera – skazany przed producentów

na wykorzystywanie nie swoich scenariuszy, gdyż jego sztuki uważane są za

epigońskie

•

Film o dziewczynie rozdartej między przywiązaniem do przybranej matki, a

fascynacją matką prawdziwą

•

Zarys późniejszych tematów – psychologiczna analiza uczuć w świecie kobiet,

zbawcza rola muzyki i destrukcyjna rola teatru w życiu kobiet („Persona”!)

•

Okres buntu i sprzeciwu wobec otaczającej go rzeczywistości – po debiucie

robi filmy, które prezentują skonfliktowanych z rzeczywistością młodych

ludzi, np. „Okręt do Indii” 1947 (jego porte parole w tamtym okresie jest aktor

Birger Malmsten), Bergman na błędach uczy się warsztatu przy pomocy
operatora Gorana Strindberga

•

Inspirował się Carne oraz neorealizmem włoskim



Lorens Marmstedt z Terrafilm powierza mu nakręcenie „Więzienia” 1949 wg

własnego scenariusza, którzy sam reżyser określa jako pierwszy „jego film”

• Film o tragicznym losie sztokholmskiej prostytutki – Brigitty Caroliny –

historia o niewinnej duszy, która popełnia samobójstwo, po tym jako została

zmuszona przez swojego sutenera i jego siostrę do wydania na śmieci

własnego dziecka

•

Alegoria piekła na ziemi, przyrodzonego ludzkiej naturze zła

• Watkiem pobo

cznym jest skłócone małżeństwo (Thomas i Sofia), co daje

przykład bergmanowskiego piekła płci

•

Historia Brigitty jest opowiadania przez Thomasa reżyserowi, który chce

zrobić film o piekle na ziemi – struktura narracyjna

•

Reżyser przemawia własnym głosem, tworząc manifest pokoleniowy
(pokolenia lat 40.) w powojennej Szwecji – pesymizm, trwoga, poczucie
zagrożenia

•

Trzy fundamentalne perspektywy oglądu ludzkiego bytu:

 Metafizyczna, moralistyczna i psychologiczna

• Podstawowe wymiaru egzystencjalnego projektu:

 Sceptyczny stosunek do Boga


Niezbite przekonanie o otchłani demonicznego zła w ludzkiej naturze



Protestancka wrażliwości na pojęcie grzechu

 Psychoanalityczny obraz ludzkiej psychiki


Autotematyczna refleksja nad iluzjonistyczną naturą kina

• Forma –

długie ujęcia, zapożyczone od Hitchcocka

„Panna Julia” 1951, Sjobergia –

Złota Palma, „Ona tańczyła jedno lato” 1952, Arne

Mattssona –

Złoty Niedźwiedź, kinematografia szwedzka wychodzi z zaścianka, choć przez

wielu uważana jest za prowincjonalną – otwiera się na Europę, choć jednocześnie wielu

najlepszych i nagradzanych reżyserów po swoich najważniejszych filmach upada.

 Bergman lat 50. –

analiza zagmatwanych związków międzyludzkich (Strindberg),

precyzja w odtwarzania mechanizmów pamięci na ekranie (Proust), atmosfera
egzystencjalnego koszmaru (Kafka) –

świat jego filmów jest niesłychanie spójny,

zaludniany tymi samymi postaciami, rozgrywającymi ten sam scenariusz
indywidualnej psychodramy



„Świat kobiet jest moim uniwersum” Bergman – nie tylko chodzi o niedosiężoną w

dzieciństwie matkę czy związki, ale także specyficzny związek z aktorkami
zbudowany na profesjonalnej empatii

•

„Kobiety czekają” 1952, „Wakacje z Moniką” 1953, „Marzenia kobiet” 1955

•

Kobiety nie tylko są głównymi bohaterkami filmów, ale też w kompozycji

dzieła dominuje ich punkt widzenia

•

Bohaterki są mądre, dojrzałe, odważne i silne, kiedy mężczyźni są zarozumiali,

egoistyczni, infantylni, których dręczą ambicje oraz retrospektywna zazdrość

 „Letni sen” 1951, s. 664.


„Wakacje z Moniką” 1953

Gorzkie pożegnanie z młodością

Bohaterowie (Monika [Harriet Andersson]

i Harry) pochodzący ze środowiska

proletariackiego (element neorealizmu) –

w większości filmów Bergman

portretuje zamożne mieszczaństwo

Podsztokholmskie szkiery –

raj dla uciekających od rzeczywistości bohaterów

 „Wieczór kuglarzy” 1953, s.665-666, (najbardziej osobisty film Bergmana)


„Uśmiech nocy” 1955, s.666, (komedia)

1962r. pojawia się artykuł Bo Wideberga „Czy film mówi prawdę?” – kino było krytykowane
za oderwanie od rzeczywisto

ści i ignorowanie trendów światowych (dostało się głównie

filmom Bergmana). Przełom lat 50. i 60. przynosi też obniżki cen biletów, pojawiały się
nowe, ambitne nazwiska.



Choć pod koniec lat 50. kino szwedzkie pogrąża się w marazmie Bergman dochodzi
do szczytu kariery

„Siódma pieczęć” 1956 i „Tam gdzie rosną poziomki” 1957 – moralitety, s.
671-675.

„Twarz” 1958 – s. 675-676.

Przepraszam za podawanie stron w podręczniku, jeśli ktoś nie ma to mogę podesłać pdf – w

każdym razie, Szczepański opisał te filmy na tyle dobrze, że jedyne co mogę zrobić to

przepisywać jego słowa, a to chyba nie ma sensu. Zachęcam do obejrzenia „Siódmej

pieczęci” i „Poziomek”, jeśli ktoś tego nie zrobił – znacznie łatwiej będzie odpowiedzieć na

to pytanie, ponieważ te filmy zawierają w sobie praktycznie wszystkie cechy twórczości
Bergmana.