Masaż po udarze mózgu

Udar mózgu jest to stan chorobowy, w którym występują nagle ogniskowe

objawy neurologiczne w wyniku zaburzeń krążenia mózgowego (niedokrwienie,

krwotok).

Ze względu na etiologię udary mózgu możemy podzielić na udary

niedokrwienne które stanowi 80% wszystkich udarów i udary krwotoczne które

stanowią zaledwie 20% wszystkich udarów.

Najczęstszymi objawami udaru mózgu jest nagłe wystąpienie:

• niedowładu lub porażenia mięśni twarzy, ręki i/lub nogi, najczęściej po

jednej stronie ciała

• "znieczulenia" twarzy, ręki i/lub nogi, najczęściej po jednej stronie ciała

• zaburzeń mowy, z trudnościami w zrozumieniu słów oraz w

wypowiadaniu się

• zaburzeń widzenia w jednym lub obu oczach

• zaburzeń chodzenia z utratą równowagi i zawrotami głowy

•

silny bólu głowy bez znanej przyczyny

Głównymi celami masażu po udarze mózgu są:

-pielęgnacja pacjenta

-poprawa krążenia

-usprawnienie pracy narządów ruchu

-poprawa czucia

- uelastycznienie tkanek

- niedopuszczenie do powstania odleżyn

-zapobieganie powstawaniu przykurczy stawowych

Diagnostyka pacjenta po udarze mózgu głównie polega na ocenie palpacyjnej tkanek.

U pacjentów po udarze mózgu okolicą masowaną będzie ta część ciała która na skutek

niedokrwienia bądź krwotoku została porażona.

Porażenie połowicze jest to porażenie spastyczne górnej oraz dolnej kończyny i

czasami twarzy. Ponieważ tułów i przepona mają unerwienie obustronne, nie są

poważnie dotknięte zmianami chorobowymi.

Porażenie połowicze występuje po przeciwnej stronie niż uszkodzenie mózgu.

Prawostronnemu porażeniu połowiczemu często towarzyszy afazja, czyli utrata

zdolności mówienia.

Rzadko spotykamy lewostronne porażenie połowicze. Nie występują w nim

zaburzenia mowy, jedynie u chorych leworęcznych, u których ośrodek mowy znajduje

się w prawej półkuli.

.Głównymi przyczynami porażenia połowiczego są:

- krwotok do mózgu, zator lub zakrzep jednej z tętnic mózgowych,

- guzy lub stany zapalne mózgu,

-urazy i złamania czaszki.

OBJAWY PORAŻENIA LUB NIEDOWŁADU WIOTKIEGO

-Zniesienie odruchów w zajętej kończynie

-Obniżenie napięcia mięśniowego

-Zanik mięśni

OBJAWY PORAŻENIA LUB NIEDOWŁADU SPASTYCZNEGO

-Wzmożenie odruchów głębokich

-Zniesienie odruchów powierzchniowych

-Odruchy patologiczne

-Wzmożenie napięcia mięśniowego

-Współ-ruchy patologiczne

W przebiegu choroby (udar mózgu) możemy wyróżnić trzy okresy:

- okres ostry (od 3 do 9 dnia po udarze),

- okres kompensacji (od 10 dnia do 6 tygodnia po udarze),

- okres adaptacyjny (od 6 do 12 tygodnia po udarze).

Okres ostry

Udar charakteryzuje się wystąpieniem dużego krwotoku i nagłą utratą

przytomności. W wyniku wylewu podnosi się ciśnienie wewnątrzczaszkowe, co

zakłóca pracę całego mózgu. W czasie ataku twarz chorego ulega zaczerwienieniu,

oddech staje się charczący, czasami nierównomiernie rozszerzają się źrenice a tętno

jest mocne. Kończyny są całkowicie porażone i zwiotczałe. Z powodu rozstrojenia

całego układu nerwowego wszystkie odruchy zostają zniesione. Po stronie zdrowej

występuje silniejsze napięcie mięśni.

Okres kompensacji

Po reakcji organizmu na udar następuje przyspieszenie tętna i wzrost ciepłoty.

Chory staje się niespokojny, nawet zamroczony. Stopniowo powracają odruchy po

stronie zdrowej. Mięśnie, po stronie porażonej, ze stanu zwiotczenia przechodzą w

stan zwany wczesnym stanem kurczowym, cofającym się niekiedy przed

wystąpieniem późnego stanu kurczowego. Najcięższymi zmianami dotknięta jest

kończyna górna, szczególnie ręka i palce. Głowa chorego ustawiona jest normalnie.

Osłabione są mięśnie tułowia i brzucha.

Okres adaptacyjny

W okresie tym zaczynają powracać odruchy po porażonej stronie ciała.

Kończyna górna układa się w przywiedzeniu, zgięta w stawie łokciowym, z

nawróconym przedramieniem, zgiętym nadgarstkiem i palcami. Kończyna dolna jest

usztywniona, nadmiernie wyprostowana w stawie kolanowym, stopa ustawiona w

silnym zgięciu podeszwowym.

Najmniejsze jest porażenie nerwu twarzowego i ustępuje najwcześniej. Język chorego

po wysunięciu zwraca się w stronę porażonej części ciała. Porażenie nie obejmuje

żwaczy i zwieraczy.

Często występują zaburzenia czucia (szczególnie czucia postawy).

Podczas chodzenia chory pochyla się w kierunku zdrowej strony i przerzuca porażoną

kończynę dolną półkolem do przodu, gdyż dzięki obu tym ruchom może - przy

utraconej zdolności zginania w stawie biodrowym i kolanowym - oderwać opadającą

stopę od ziemi.

W okresie późniejszym, poza wspomnianymi objawami, mogą wystąpić: ruchy

mimowolne, zmiany troficzne skóry, drżenie porażonych kończyn, ruchy atetotyczne i

zanik mięśni ręki.

Okres ostry

W tym okresie najważniejszą sprawą jest zapobieganie powstawaniu:

- odleżyn,

- powikłań krążeniowo-oddechowych,

- usztywnień i przykurczów w pozycjach nienormalnych (niefunkcjonalnych). Osiąga

się to przez dbałość o higienę łóżka chorego i jego ciała oraz przez częstą (co 2-3

godziny) zmianę ułożenia pacjenta. W lżejszym przebiegu udaru dodatkowo można

stosować ułożenie na chorym boku .

Masaż w okresie ostrym

Jeżeli stan zdrowia pacjenta pozwala, masaż można wykonywać już od 3-9

dnia po udarze przy akceptacji lekarza prowadzącego. Masaż w okresie ostrym

powinien składać się z głaskania średniej mocy i głaskania mocnego w obrębie ręki i

stopy oraz głaskania średniej mocy klatki piersiowej. Po kilku dniach można dołączyć

delikatną wibrację w przestrzeniach międzyżebrowych.

Masaż w okresie kompensacji

W miarę poprawy stanu zdrowia pacjenta przy kolejnych zabiegach stopniowo

zwiększamy obszar objęty masażem. Do masowanej ręki i stopy dołączamy

przedramię i podudzie. Po kilku kolejnych zabiegach masażem obejmujemy również

ramię i udo. W razie potrzeby dołączamy opracowanie twarzy, klatki piersiowej i

grzbietu.

Cały czas wykonujemy masaż głęboki, ale lekki i w wolnym tempie.

Stosujemy: głaskania, delikatne rozcierania, ugniatanie podłużne, uciski jednoczesne.

Nieco mocniejszy masaż można wykonać przy opracowaniu kończyny górnej (mięśni

naramiennego, nadgrzebieniowego, podgrzebieniowego, obłego mniejszego,

trójgłowego ramienia, prostowników nadgarstka (promieniowego i łokciowego) oraz

prostowników palców i kciuka) i kończyny dolnej (mięśni pośladkowego wielkiego,

pośladkowego średniego, napinającego powięź szeroką, dwugłowego uda,

półścięgnistego, półbłoniastego, prostowników palców i palucha oraz mięśni

strzałkowych) Masaż klasyczny można wspomóc masażem punktów działających

pobudzająco lub rozluźniająco na odpowiednie mięśnie i grupy mięśni kończyn w

zależności od potrzeb.

W przypadku występowania przykurczy stawowych w obrębie stawu wykonuje się

masaż który ma za zadanie zlikwidować przykurcz. W pierwszej kolejności

pogłębiamy przykurcz w celu rozluźnienie mięśni i wykonujemy ogólny masaż

rozgrzewający mięśni zginaczy i prostowników chorego stawu stosując głaskanie,

rozcierania, ugniatanie i delikatną wibracje. Następnie rozciągamy przykurcz do

momentu wystąpienia delikatnego bólu ( nie zawsze odczuwamy ból) i w takim

ułożeniu przeprowadzamy masaż rozluźniający na grupie zginaczy stosując głaskanie i

rozcieranie, a na mięśniach prostownikach wykonujemy energiczny i pobudzający

masaż z zastosowaniem głaskania, rozcierania, ugniatania i silnej wibracji. Następnie

wykonujemy masaż w okolicy stawu stosując masaż centryfugalny zbieżnie do szpary

stawowej, wykonujemy głównie głaskania i rozcierania. Po masażu należy wcierać

środek leczniczy ( np. przeciwbólowy) i przystąpić do ćwiczeń redresyjnych.

Trzeba pamiętać, że :

- nie wykonuje się masażu segmentarnego,

- nie wykonuje się głaskań odsercowych (mogą potęgować spastykę), - nie wykonuje

się wibracji (każda wibracja w tej jednostce chorobowej potęguje spastykę),

- kończynę dolną masujemy zawsze o wiele słabiej niż kończynę górną (występuje

skłonność do zakrzepowego zapalenia żył),

- mięśnie spastyczne masujemy o wiele słabiej niż ich antagonistów.

Masaż po udarze mózgu wg Walaszka

Uszkodzenie ośrodków i dróg korowo-rdzeniowych powoduje niedowład

połowiczy albo porażenie połowicze po przeciwległej stronie ciała. Niekiedy do

niedowładu kończyn dołącza się niedowład dolnej części twarzy oraz połowy języka.

Najczęściej przyczyną niedowładu połowiczego są zmiany pochodzenia naczyniowego

(np.krwotok) w okolicy torebki wewnętrznej. Niedowład połowiczy charakteryzuje

zgięciowe ułożenie kończyny górnej i wyprostny kończyny dolnej.

Z chwilą cofania się niedowładu w pierwszej kolejności wracają ruchy

kończyny dolnej a następnie kończyny górnej. Niedowład połowiczy często występuje

z upośledzenia lub zniesienia czucia po stronie chorej.

Masaż wprowadzamy w 3-4 tygodniu choroby rozpoczynając od bardzo

łagodnych ruchów na kończynie górnej i dolnej. W przypadkach w których występuje

niedowład mięśni twarzy, po stronie chorej należy również przeprowadzić masaż tych

mięśni. Przy masażu kończyny górnej trzeba dokładnie wymasować staw

nadgarstkowy, łokciowy, ramienny. Mięśnie zginacze ręki masujemy delikatnie,

rozluźniająco, z przewagą głaskania rozcierania, natomiast grupę prostowników ręki

pobudzająco z przewagą rozcierania i ugniatania. Mięsień dwugłowy ramienia

masujemy rozluźniająco (głaskanie, rozcieranie, delikatna wibracja), a mięsień

trójgłowy ramienia pobudzająco (głaskanie, rozcieranie, ugniatanie, oklepywanie).

Przy masażu kończyny dolnej dokładnie rozcieramy staw skokowy i kolanowy.

Mięśnie przedniej strony podudzia masujemy pobudzająco natomiast mięśnie tylnej

strony podudzia (łydka) rozluźniająco. Na udzie przednią stronę masujemy

rozluźniająco a tylnią pobudzająco. Przy niedowładach połowiczych zalecane jest

przeprowadzenie masażu karku i obręczy barkowej oraz grzbietu po stronie chorej w

celu poprawienia czucia.

Masaż twarzy

Zdarza się, że przy udarze mózgu niedowładem objęte zostają mięśnie twarzy które

unerwione są przez nerw twarzowy.

Nerw twarzowy jest VII nerwem czaszkowym, który unerwia ruchowo wszystkie

mięśnie mimiczne twarzy i głowy, a także mięsień szeroki szyi. Uszkodzenie nerwu

twarzowego może być spowodowane nagłym oziębieniem twarzy, procesem zapalnym

lub spowodowany urazem. Objawami porażenia lub niedowładu mięśni mimicznych

twarzy po stronie uszkodzonej są: obniżenie kąta ust, niemożność domknięcia oka,

zmarszczenie czoła, wyszczerzenia zębów, niemożność gwizdania i dmuchnięcia.

Przy jednostronnym porażeniu mięśni twarzy wykonujemy masaż po jednej

stronie twarzy lecz nie jest błędem wykonywanie masażu po obu jej stronach.

Pacjent siedzi na krześle i opiera tył głowy o brzuch masażysty stojącego za nim.

Masaż mięśni twarzy składa się z :

- głaskania wargi dolnej i brody

- głaskanie wargi górnej

-głaskanie mięśnia okrężnego ust – masujemy stronami dłoniowymi III palców. Jeden

palce krąży wokół ust w jedna stronę, drugi palec w stronę przeciwną. Palcami należy

tak poruszać, by mijały się w kącikach ust, raz z jednej strony, raz z drugiej.

-głaskanie policzków

-głaskanie grzbietu nosa i brwi

- głaskanie mięśnia okrężnego oka – głaszczemy opuszkami III palców obu rąk wokół

oczodołów. Kierunek głaskania zgodny z kierunkiem ułożenia brwi.

-głaskanie czoła

-rozcieranie- rozcieramy wargi dolną i górną, policzki, grzbiet nosa, brwi oraz czoło.

- ugniatanie- ugniatamy wargi dolną i górna, policzki i czoło.

- oklepywanie- oklepujemy policzki i czoło oraz dodatkowo wykonujemy

oklepywanie kącików ust- oklepujemy opuszkami III palców górę, w skos, najpierw

po jednej stronie, a potem po drugiej,

-oklepywanie nosa- opuszkami III palców obu rąk wykonujemy oklepywanie

koniuszka nosa i grzbietu nosa.

-oklepywanie mięśnia okrężnego oka- masujemy opuszkami palców jednej ręki wokół

oczodołu. Oklepywanie należy wykonywać, tak aby nie uderzać po gałce ocznej.

-wibracja policzków

-wibracja stabilna pod oczami- wykonujemy opuszką III palce, który przykładamy do

kości jarzmowej pod okiem.

- głaskanie na policzkach i czole.

Podsumowanie

Należy pamiętać że udar mózgu to skomplikowane schorzenie i masaż klasyczny jest

zabiegiem który ma wspomagać rehabilitacje ruchową a nie ją zastępować.

Słowniczek:

Afazja (dysfazja) - zaburzenia funkcji mowy spowodowane uszkodzeniem ośrodków

mowy w mózgu. Może objawiać się zaburzeniami rozumienia mowy, niemożnością

przypominania sobie słów (np. nazw przedmiotów), kłopotami w prawidłowym

wypowiadaniu słów i zdań lub kombinacją wymienionych. Towarzyszyć jej mogą

trudności w czytaniu, pisaniu oraz liczeniu. Afazja występuje przy uszkodzeniu tak

zwanej dominującej półkuli mózgu. W przypadku ludzi praworęcznych jest nią

półkula lewa.

Masaż centryfugalny-

jest to masaż stawów tzw. masaż dostawowy.

Niedowład - osłabienie siły mięśni. Może dotyczyć różnych grup mięśni w zależności

od miejsca uszkodzenia mózgu.

Porażenie - całkowity brak możliwości poruszania daną grupą mięśni.

Ruchy atetotyczne – powolne ruchy palców rąk lub stóp, doprowadzające do ich

dziwacznych ułożeń.

Bibliografia :

A.

Zborowski „Masaż w wybranych jednostkach chorobowych II”, Kraków 1999

L. Magiera „Klasyczny masaż leczniczy”, Kraków 2006
R. Walaszek „Masaż z elementami rehabilitacji” Kraków 1999