1. Koncepcje Hedonistyczne -

Hedoniści postulują uczynienie głównymi dyrektywami

swojego życia odczuć przyjemności – przykrości, spełnienia – niespełnienia, dobra – zła.
Jednocześnie przekonują, iż moc decyzyjną w odniesieniu do tego, co jest dla jednostki
dobre, ma tylko i wyłącznie ona sama. Dla hedonistów priorytetem jest osiągnięcie
zadowolenia. Bez znaczenia pozostaje sposób, w jaki do owego zadowolenia się dochodzi.

2. 2 ramy koncepcji hedonistycznych:

•

„dół – góra” - „jesteś na tyle szczęśliwy na ile pomyślne jest twoje życie”

•

szczęście jest wynikiem pojedynczych satysfakcji wynikających ze stałych jak i
zmiennych okoliczności życia

•

dobrostan psychiczny jest wynikiem sumowania się liczących się, ważnych
satysfakcji występujących w pewnym przedziale czasu

•

poczucie szczęścia zależy od doświadczeń:

•

Kahneman – najsilniejszych i najświeższych

•

Parducci – zakresu częstotliwości – rozkładu częstości doznań emocjonalnych
na linii czasu z uwzględnieniem intensywności doznania; poczucie szczęścia
zależy od względnej intensywności przeżyć

•

„góra – dół” - „twoje życie jest na tyle pomyślne na ile jesteśmy szczęśliwi”

•

poziom szczęścia wpływa na percepcję dobra i własnej sytuacji, a także na poczucie
satysfakcji

•

zadowolenie jest stałą cechą zależną od genów i środowiska

3. Teoria potrzeb Ruuta Veenhovena - szczęście daje zaspokojenie potrzeb → pieniądze są

sposobem na pozyskanie zasobów → zasoby zaspokajają potrzeby → pieniądze =
szczęście? Wyniki badań nie dają jednoznacznej odpowiedzi

4. Koncepcja wielorakich rozbieżności Michalosa. Wyznacza ona 5 kryteriów oceny

własnego życia: aspiracje, inni ludzie, własna przeszłość, oczekiwania, to na co zasługuję.

•

Najważniejsza kategoria to aspiracje, jednak u Polaków najważniejszym są inni
ludzie.

•

Jeśli obecny stan zgadza się z kryterium to dobrostan wzrasta, jeśli jest rozbieżność
między nimi to dobrostan spada.

•

Koncepcja Ingleharta – ludzie manipulują swoimi aspiracjami. Kiedy jest nam
dobrze, aspiracje idą w góę, kiedy nam źle aspiracje spadają, dlatego mamy stał
poziom zadowolenia mimo zmieniających się warunków zewnętrznych.

5. Ewaluatywny model szczęścia Schwarza i Stracka:

•

ocenia zadowolenia zależy od zadanego pytania: czy pytamy o ogólne poczucie szczęścia,
czy o zadowolenie z konkretnych aspektów życia.

•

Na poczucie szczęścia wpływa kolejność zadawanych pytań, bo wpływa na poznawczą
dostępność informacji o konkretnych sprawach, sytuacjach innych ludzi (eksperymenty:
niepełnosprawni, atrakcyjne kobiety), nastroju.

•

„konstruowanie reprezentacji przedmiotu i oceny standardu”:

•

minione przeżycia – efekt kontrastu - „życie gorsze od miłych wspomnień, ale lepsze
od wspomnień złych

•

odgrzane uczucia – efekt asymilacji - „życie dobre, bo dobre wspomnienia; życie złe,
bo złe wspomnienia”

•

dystans czaswy: zdarzenia odległe – efekt kontrastu; zdarzenia bliskie – efekt
asymilacji.

6. Teoria obiektywnego szczęścia D. Khanemana:

•

szczęście zakłada ocenę: dobre – złe

•

wartościowanie zdarzenia przebiega na różnych poziomach ogólności: 1) wrażenia
sensoryczne i emocjonalne (zimne, słodkie, smaczne), 2) ocena doznań ze względu na
kryterium, 3) ogólne wnioski na temat całego życia

•

Skrajnie hedonistyczna ocena:

•

mózg → „hedonistyczny komentarz” do zdarzeń

•

„hedonistyczne komentarze sumują się do pojedynczych wartości w wymiarze
„dobre – złe”

•

jednoznaczna tendencja behawioralna → dążyć do podtrzymania lub unikać
doświadczenia

•

ocena obiektywna? Tak bo ciągły zapis realnych doświadczeń hedonistycznych

•

poczucie szczęścia jest wrodzone

7. Hipoteza hedonistycznego młyna – hedonistyczny młyn – badania sparaliżowanych po

wypadku samochodowym – po kilku miesiącach byli tak samo szczęśliwi – jakkolwiek
zmieni się twoje życie, zmienią się też twoje kryteria do porównania → zawsze ten sam
poziom zadowolenia

teoria zakresu – części Parducciego – kiedy ludzie maksymalizują poczucie szczęścia i w

jakich warunkach mogą je tracić, podtrzymywać i wzmacniać?

•

Trwałe poczucie szczęścia – wydłużona skala przeżyć negatywnych i większa
częstość przeżyć umiarkowanie pozytywnych. Zdarzenia sporadyczne
negatywne → pozwalają docenić zdarzenia pozytywne

•

złudzenie, że szczęście zawsze wiąże się ze sukcesem – osłabienie satysfakcji
z doświadczeń bardziej regularnych pojawia się z odroczeniem, natomiast
jednorazowy sukces osłabia wagę zdarzeń poprzednich jak i przyszłych →
obniżenie poczucia szczęścia → ludzie dążący do maksymalizacji zysków są
mniej szczęśliwi

8. Teorie eudajmonistyczne:

•

mają moralistyczny, normatywny charakter. Istota człowieka jest umysł, poglądy, wartości;
człowiek żyje w społecznościach, więc podlega prawą moralnych

•

życie w zgodzie z wewnętrznym dajmonionem – dobre życie, to życie zgodnie z cnotami

nawet jeśli biedne

9. Teoria genetyczna Davida Lykkena - niektóre aspekty szczęścia (wg Lykkena to całę

szczęście) mogą być warunkowane genetycznie – set point szczęścia – niektórzy go
osiągają a inni nie.

•

czynniki biologiczne biorą udział w szczęściu bo wykazane zostały związki z
temperamentem i układami nerwowymi (dopamina i serotonina)

•

założenie: szczęście daje pieniądze → genetyczne przygotowanie do sukcesu
ekonomicznego?

•

Szczęście dziedziczone interaktywnie nie addytywnie – trzeba mieć szczęście, żeby mieć
szczęście

10. Teoria zakresu – części Parducciego – kiedy ludzie maksymalizują poczucie szczęścia i w

jakich warunkach mogą je tracić, podtrzymywać i wzmacniać?

•

Trwałe poczucie szczęścia – wydłużona skala przeżyć negatywnych i większa
częstość przeżyć umiarkowanie pozytywnych. Zdarzenia sporadyczne negatywne →
pozwalają docenić zdarzenia pozytywne

•

złudzenie, że szczęście zawsze wiąże się ze sukcesem – osłabienie satysfakcji z
doświadczeń bardziej regularnych pojawia się z odroczeniem, natomiast
jednorazowy sukces osłabia wagę zdarzeń poprzednich jak i przyszłych → obniżenie
poczucia szczęścia → ludzie dążący do maksymalizacji zysków są mniej szczęśliwi

11. Teoria autentycznego szczęścia Seligmana – przyjemności – chwilowe, czerpane z

łamania rutyny, wprowadzania nowości, chłonięcia wrażeń; gratyfikacje – trwałe,
wynikające z oddania się temu co się robi

•

6 cnót: mądrość i wiedza, odwaga, miłość i humanitaryzm, sprawiedliwość,
wstrzemięźliwość, duchowość i transcendencja → 24 silne strony →
zindywidualizowane konfiguracje

•

szczęśliwego życia można się nauczyć

12. Teoria „szczęśliwego” atraktora:

•

„szczęśliwy” atraktor – set point z możliwością przyciągania, co sprawia, żę właściwy
poziom dobrostanu jest osiągnięty lub minimalizowane są odstępstwa od niego

•

na początku wszyscy jesteśmy tak szczęśliwi jak pozwalają nam na to geny

•

szczęścia nie da się nauczyć, ani zwiększyć, ale można nauczyć się unikać sytuacji
obniżających poczucie szczęścia lub sposobu stabilizacji dobrostanu.

13. Cebulowa teoria szczęścia Czapińskiego:

•

mechanizm dynamicznej równowagi, szczęśliwy atraktor („szczęśliwy” atraktor – set point
z możliwością przyciągania, co sprawia, żę właściwy poziom dobrostanu jest osiągnięty lub
minimalizowane są odstępstwa od niego) i odrzucenie powtarzalności zdarzeń życiowych

•

3 poziomy dobrostanu psychicznego:

•

najgłębszy – zdeterminowany genetycznie – nie zawsze i w pełni subiektywny, czy
doświadczalny – wola życia, coś jak set point – potencjalny poziom szczęścia, nie da
się go przekroczyć w inny niż farmakologiczny czy chirurgiczny, poziom najmniej
reaktywny na zdarzenia zewnętrzne

•

pośredni – hedonistyczny – bilans emocjonalny i ogólne satysfakcje – i niektóre
eudajmonistyczne – poczucie sensu życia. Częściowo reaktywny na zdarzenia
zewnętrzne

•

zewnętrzny – bieżące doświadczenia afektywne (coś jak obiektywne szczęście
Kahnemana) i satysfakcje cząstkowe odnoszące się do konkretnych aspektów życia,
poziom wrażliwy na zmiany i zdarzenia zewnętrzne

•

główna funkcja atraktora szczęścia jest zapobieganie obniżaniu się subiektywnego wyrazu

woli życia i przywracanie go do właściwego poziomu załamaniu

•

złudzenie hedonistyczne – przyjemność da szczęście, przecenianie wpływu
przewidywanych zdarzeń pozytywnych na emocjonalny dobrostan; złudzenie patetyczne -
przecenianie wpływu przewidywanych zdarzeń negatywnych. Efekt negatywności –
częstsze uleganie złudzeniu patetycznemu, bo mamy awersję straty – bardziej nas ona boli;
straty bledną szybciej niż zyski, więc nie są one takie złe – dlatego wiatrak hedonizmu nie
pokazuje zera

•

inklinacja pozytywna – człowiek musi czuć się szczęśliwy, bo to motywuje go do działania:
1)ludzie nie muszą mieć powodu by być szczęśliwi, muszą mieć powód by być smutnymi 2)
nieszczęście jest przejściowe, 3) czynniki, które powinny być źródłem szczęścia lub
nieszczęścia nie mają żadnego lub bardzo ograniczone znaczenia dla trwałego poczucia
zadowolenia z życia.

Daniel Nettle zwrócił uwagę, że tylko radość związana jest ze stanem pozytywnym, natomiast
złość, strach, obrzydzenie i smutek dotyczą stanów negatywnych. Emocje negatywne
charakteryzują wysoki stopień specyfikacji (konkretne emocje pojawiają się w zetknięciu z
konkretnymi przykrymi bodźcami), radość zaś jest emocją niespecyficzną (różne bodźce przyjemne
wywołują bardzo podobne reakcje organizmu). Specyficzność emocji negatywnych wytłumaczyć
można ich znaczeniem dla bezpośredniego przeżycia organizmu. Każda z emocji związana jest
z konkretnymi, występującymi w środowisku naszych przodków problemami adaptacyjnymi,
wymagającymi innych środków zaradczych.

•

Strach - w stanach bezpośredniego zagrożenia życia, towarzyszył zmaganiom z dzikimi
zwierzętami lub siłami natury.

•

Złość - w sytuacjach łamania norm społecznych nakazywała podjęcie kroków zmierzających
do przywrócenia ładu.

•

Smutek - związany ze stratą, ułatwiał poszukiwanie wsparcia społecznego i motywował do
zachowania ostrożności na przyszłość.

•

Obrzydzenie - pomagało w unikaniu zagrożeń związanych z nieświeżym lub trującym
pożywieniem, jadowitymi zwierzętami. Każdą z emocji negatywnych wiąże konkretny

program działania.

•

Radość - sygnalizuje, że wszystko jest w porządku. Pozytywna emocjonalność wiąże się z
długim życiem, podwyższona czujność emocjonalności negatywnej - większe szanse na
przeżycie w niesprzyjających warunkach.

Ewolucyjna teoria zarządzania błędami – Haselton, Nettle; ukazuje możliwe korzyści
płynące z nie do końca optymalnego funkcjonowania procesów poznawczych. Organizm,
który radzi sobie w swoim otoczeniu w sposób najlepszy z możliwych, podejmuje określone
zachowania wyłącznie w sytuacjach tego wymagających i powstrzymuje się od takich
zachowań w okolicznościach czyniących dane zachowanie nieopłacalnym. Organizm
doskonale radzące sobie w otoczeniu powinien reagować wtedy, gdy jest to uzasadnione i
nie reagować wtedy, gdy obiektywnie nie ma takiej potrzeby. W związku z reakcjami na
bodźce z otoczenia, w zachowaniach wskazać możne jednak dwa typy błędów
towarzyszących życiu organizmu:
A. Zachowanie pojawia się pomimo braku odpowiednich bodźców z otoczenia
B. Pomimo występowania odpowiednich bodźców zachowanie nie pojawia się.
Błędy „A” mogą się pojawiać, bo nie grożą naszemu życiu np. wydaje nam się, że widzimy
węża, a to tylko gałąź, ale gdyby to faktycznie był wąż i nie zareagowalibyśmy, to mogłoby
się to źle skończyć. Lepiej jest też zachować dystans do obcych osób lub nieznanego
pożywienia. Błąd „A” pomaga w osiągnięciu celów, bo zawyża możliwości odniesienia
sukcesu. Nierealistyczny optymizm towarzyszący ocenie własnego szczęścia i zasobów
niesie ze sobą ryzyko porażki, pozwala jednak unikać sytuacji, w których prawdziwa szansa
pozostawałaby niewykorzystana. Błąd „B” prowadziłby do pasywności, która eliminując
ryzyko porażki, hamuje również generatywny i możliwości rozwoju.

DAWNE ŚRODOWISKO:

•

Zieleń – kolor uspokajający

•

Szerokie horyzonty – łatwość dostrzeżenia zagrożenia

•

Regularność życia - życia zgodnie z rytmami dnia

OBECNE ŚRODOWISKO:

•

szarość – bo bruk

•

wąskie horyzonty – bo wysokie budynki

•

nieregularność życia – bo budziki itp