Dyrektor Generalny Lasów Państwowych
ZASADY HODOWLI LASU
obowiązujące w Państwowym Gospodarstwie Leśnym
LASY PAŃSTWOWE
Wprowadzone w życie na mocy art. 33
ustawy z dnia 28 września 1991 r. o lasach
(tekst jednolity ze zmianami DzU Nr 56,
poz. 679 z 2000 r.) zarządzeniem Nr 99
dyrektora generalnego Lasów Państwowych
z dnia 24 grudnia 2002 r.
Wydano na zlecenie Dyrekcji Generalnej Lasów Pañstwowych
Warszawa 2003
Wydawca:
Oœrodek Rozwojowo-Wdro¿eniowy Lasów Pañstwowych w Bedoniu
ul. Sienkiewicza 19, 95-020 Andrespol
Autor:
Mgr in¿. Zygmunt Rozwa³ka – Pe³nomocnik Dyrektora Generalnego Lasów Pañstwowych
do spraw opracowania projektów normalizacji wewnêtrznej w Lasach Pañstwowych
Zespó³ konsultacyjny powo³any Zarz¹dzeniem Nr 81 Dyrektora Generalnego Lasów Pañstwowych
z dnia 27 wrzeœnia 1999 r. w osobach:
mgr in¿. Wojciech Fonder – naczelnik Wydzia³u Gospodarki Leœnej DGLP – przewodnicz¹cy Zespo³u,
mgr in¿. Marian Czuba – naczelnik Wydzia³u Nadzoru Urz¹dzeniowego DGLP,
dr in¿. Ryszard Kapuœciñski – naczelnik Wydzia³u Ochrony Lasu DGLP,
mgr in¿. Piotr Grygier – dyrektor RDLP w Poznaniu,
mgr in¿. Tadeusz Puchniarski – zastêpca dyrektora RDLP w Olsztynie,
mgr in¿. Jerzy Pi¹tkowski – zastêpca dyrektora RDLP w £odzi,
mgr in¿. Stanis³aw Tomczyk – zastêpca dyrektora RDLP w Pile,
prof. dr hab. Jan Zaj¹czkowski – kierownik Zak³adu Hodowli Lasu IBL,
mgr in¿. Tomasz Gr¹dzki – g³ówny specjalista DGLP – sekretarz Zespo³u
Recenzenci:
prof. dr hab. Eugeniusz Bernadzki – SGGW,
prof. dr hab. Andrzej Jaworski – AR Kraków,
prof. dr hab. Henryk Ró¿añski – AR Poznañ,
prof. dr hab. Konrad Magnuski – AR Poznañ,
prof. dr hab. Bohdan Drogoszewski – AR Poznañ
prof. dr hab. Piotr Paschalis – SGGW
prof. dr hab. Henryk ¯ybura – SGGW
dr in¿. Józef Grodecki – AR Poznañ,
dr in¿. Antoni Sienkiewicz – AR Poznañ
Opinie do projektu w formie pisemnej przed³o¿yli:
1. Polskie Towarzystwo Ochrony Przyrody SALAMANDRA – Poznañ;
2. Lubuski Klub Przyrodników;
3. Komitet Ochrony Or³ów;
4. Towarzystwo Ochrony Puszczy Bia³owieskiej;
5. Dolnoœl¹ska Stacja Terenowa IOP PAN – Wroc³aw;
6. Stowarzyszenie dla Natury WILK;
Opracowanie ilustracji graficznych oraz map pogl¹dowych:
dr in¿. Micha³ Orzechowski,
dr in¿. Roman Wójcik
ISBN 83-913320-3-9
1
2
3
4
5
6
7
8
9
10
11
12
13
14
15
16
17
18
19
20
21
22
23
24
25
26
27
28
29
30
31
32
33
34
35
36
37
38
39
40
41
42
43
44
45
46
47
48
49
Spis treœci
Wprowadzenie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .5
Definicje niektórych pojêæ . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 8
CZÊŒÆ I – OGÓLNA
9
Dzia³ I. Ogólne cele gospodarki leœnej i funkcje lasów . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 9
Rozdzia³ 1. Cele gospodarki leœnej . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 10
Rozdzia³ 2. Funkcje lasów i ich podzia³ . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 10
Rozdzia³ 3. Podzia³ lasów w zale¿noœci od ogólnych celów gospodarki
leœnej i pe³nionych funkcji . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 12
Dzia³ II. Przyrodnicze i ekonomiczne podstawy hodowli lasu . . . . . . . . . . . . . . . . . . 13
Rozdzia³ 1. Przyrodnicze podstawy hodowli lasu . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 13
A. Regionalizacja przyrodnicza (geobotaniczna) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 13
B. Regionalizacja przyrodniczo-leœna (ekologiczno-fizjograficzna) . . . . . . . 14
C. Regionalizacja nasienna . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 15
D. Typologia leœna . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 16
E. Warunki œrodowiska kszta³towane przez cz³owieka,
jako czynnik modyfikuj¹cy mo¿liwoœci hodowli lasu . . . . . . . . . . . . . . . . . 16
Rozdzia³ 2. Ekonomiczne podstawy hodowli lasu . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 27
A. Racjonalne wykorzystywnie siedlisk leœnych i doskonalenie
produkcji leœnej . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 17
B. Optymalizacja kosztów hodowli lasu i ograniczanie ryzyka niepowodzeñ . 18
C. Zagospodarowanie i wykorzystanie niedrzewnych produktów lasu . . . . 18
Rozdzia³ 3. Ogólne zasady postêpowania hodowlanego w lasach . . . . . . . . . . . . . . . . . 19
A. Postêpowanie w lasach gospodarczych . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 19
B. Postêpowanie w lasach ochronnych . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 21
C. Postêpowanie hodowlane w Leœnych Kompleksach Promocyjnych (LKP) . 24
CZÊŒÆ II – SZCZEGÓ£OWA
27
Dzia³ I. Zasady odnawiania lasu, przebudowy drzewostanów i zalesiania gruntów . . . . 27
Rozdzia³ 1. Gospodarka nasienna . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 27
A. Cele gospodarki nasiennej i stawiane jej wymogi . . . . . . . . . . . . . . . . . . 27
B. Sposoby zagospodarowania i wykorzystywania bazy nasiennej . . . . . . . 32
Rozdzia³ 2. Gospodarka szkó³karska . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 37
1
2
3
4
5
6
7
8
9
10
11
12
13
14
15
16
17
18
19
20
21
22
23
24
25
26
27
28
29
30
31
32
33
34
35
36
37
38
39
40
41
42
43
44
45
46
47
48
49
3
Rozdzia³ 3 Rêbnie i zasady ich stosowania w lasach . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 45
Rozdzia³ 4. Odnowienia i zalesienia . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 75
Rozdzia³ 5. Poprawki, uzupe³nienia i dolesienia . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 83
Rozdzia³ 6. Przebudowa drzewostanów niezgodnych z celami gospodarki leœnej
i przemiana struktury drzewostanów . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 84
Rozdzia³ 7. Przebudowa drzewostanów, regradacja gleb i rekultywacja gruntów
znajduj¹cych siê pod ujemnym wp³ywem przemys³owych
zanieczyszczeñ powietrza oraz w obszarach szkód górniczych . . . . . . . . . 87
Rozdzia³ 8. Postêpowanie hodowlane na gruntach porolnych . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 93
Dzia³ II. Plantacje i uprawy plantacyjne drzew szybko rosn¹cych . . . . . . . . . . . . . . . 97
Rozdzia³ 1. Plantacje topoli . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 98
Rozdzia³ 2. Plantacyjna uprawa szybko rosn¹cych drzew leœnych . . . . . . . . . . . . . . . . 98
Dzia³ III. Pielêgnowanie lasu . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 101
Rozdzia³ 1. Pielêgnowanie drzewostanów i innych elementów biocenozy leœnej . . . . . 109
Rozdzia³ 2. Pielêgnowanie siedlisk . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 113
Dzia³ IV. Kszta³towanie retencji wodnej i gospodarka wod¹ w lasach . . . . . . . . . . . 114
Rozdzia³ 1. Kszta³towanie retencji wodnej . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 114
Rozdzia³ 2. Regulacja stosunków wodnych . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 115
Dzia³ V. Zagospodarowanie lasów silnie os³abionych i podatnych na choroby
i szkodniki . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 117
Rozdzia³ 1. Postêpowanie hodowlane w sta³ych ogniskach gradacyjnych . . . . . . . . . . 117
Rozdzia³ 2. Postêpowanie hodowlane w ogniskach chorób infekcyjnych . . . . . . . . . . 118
Rozdzia³ 3. Zasady postêpowania w lasach uszkodzonych przez po¿ary
oraz zagospodarowania po¿arzysk wielkoobszarowych . . . . . . . . . . . . . . 119
CZÊŒÆ III. LAS – OTOCZENIE
120
Rozdzia³ 1. Zwi¹zki lasów i gospodarki leœnej z planowaniem i zagospodarowaniem
przestrzennym . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 120
Rozdzia³ 2. Zasady rekreacyjnego zagospodarowania lasów . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 121
Za³¹czniki:
1. Mapa: Regionalizacji przyrodniczo-leœnej,
2. Mapa regionalizacji przyrodniczo-leœnej na tle podzia³u administracyjnego
Polski,
3. Naturalne zasiêgi wystêpowania lasotwórczych gatunków drzew w Polsce.
Uwaga!
Tabele o numerach 1, 1.A, 1.1, 1.2, 1.3, 1.4, 1.5, 1.6, 1.7, 1.8, 8, 9, 10, 11, 11 A, 13, 14 – s¹
zamieszczone w formie za³¹czników,
Tabele o numerach 2, 3, 4, 5, 6, 7, 12 – s¹ zamieszczone w tekœcie
1
2
3
4
5
6
7
8
9
10
11
12
13
14
15
16
17
18
19
20
21
22
23
24
25
26
27
28
29
30
31
32
33
34
35
36
37
38
39
40
41
42
43
44
45
46
47
48
49
4
Wprowadzenie
Dzisiejszy stan wiedzy przyrodniczej pozwala stwierdziæ, ¿e lasy, jako najbardziej natural-
ne, d³ugowieczne i wielkoprzestrzenne zespo³y przyrodnicze, wywieraj¹ ogromny wp³yw na
zachowanie równowagi w przyrodzie. Stan tej równowagi jest uzale¿niony od stopnia natural-
noœci lasów i ich potencja³u przyrodniczego. Walory te decyduj¹ bowiem o mo¿liwoœciach
adaptacji lasów do zmieniaj¹cych siê warunków ¿ycia.
Stopniowy wzrost gospodarczy i zwiêkszanie siê liczby ludnoœci wzmaga presjê spo³ecz-
n¹ na lasy i œrodowiska przyrodnicze, a jednoczeœnie rodzi coraz wiêksze oczekiwania spo-
³eczne wobec lasów i leœnictwa.
Spo³eczeñstwo domaga siê jednoczeœnie ochrony naturalnych walorów lasów i coraz
wiêkszych iloœci drewna. Roœnie równoczeœnie zapotrzebowanie na œrodowiskotwórcze, pro-
dukcyjne, ochronne i socjalne funkcje lasów w zagospodarowaniu przestrzennym kraju.
W tej sytuacji niezbêdny jest racjonalny kompromis w godzeniu tych potrzeb, osi¹gany
z szerokim udzia³em spo³eczeñstwa, przy podejmowaniu najwa¿niejszych decyzji gospodar-
czych w lasach i przy zwiêkszaniu lesistoœci kraju.
Poszukuj¹c takiego kompromisu przy opracowaniu niniejszej edycji Zasad Hodowli La-
su, kierowano siê poni¿szymi przes³ankami:
1. Kierunek hodowli lasu oparty zarówno na wzorcach naturalnych ukszta³towanych w prze-
sz³oœci, jak te¿ na wspó³czesnych procesach rozwoju zjawisk przyrodniczych z uwzglêd-
nieniem wymogów spo³eczno-gospodarczych i zasad zrównowa¿onego rozwoju, niesie
najmniejsze ryzyko niepowodzeñ, a tym samym ogranicza koszty hodowli i ochrony lasu;
2. Zapotrzebowanie na drewno – jako tworzywo ekologiczne o ogromnej mo¿liwoœci za-
stosowañ, przy tym wytwarzane w procesie przyrodniczym przyjaznym dla œrodowiska –
bêdzie nadal wzrastaæ wraz ze zwiêkszeniem siê liczby ludnoœci i rozwojem spo³eczno-
-gospodarczym kraju;
3. Rozwój spo³eczno-gospodarczy bêdzie powodowa³ konflikty pomiêdzy produkcyjnymi i
ochronnymi funkcjami lasu;
4. Produkcja drewna powinna odbywaæ siê tak¿e poza ekosystemami leœnymi, tj. na
uprawach plantacyjnych i w zadrzewieniach;
5. Proces zanieczyszczania œrodowiska bêdzie trwa³ nadal, choæ w malej¹cym tempie, a
jego skutki bêd¹ dotkliwe dla lasów jeszcze bardzo d³ugo i mog¹ regionalnie powodowaæ
nieodwracalne zmiany w substancji leœnej;
6. Obserwowane w ostatnich dziesi¹tkach lat zmiany klimatyczne wp³ywaj¹ na warunki ¿ycia
lasów. Œwiadczy o tym spontaniczne zwiêkszanie siê udzia³u gatunków liœciastych w la-
1
2
3
4
5
6
7
8
9
10
11
12
13
14
15
16
17
18
19
20
21
22
23
24
25
26
27
28
29
30
31
32
33
34
35
36
37
38
39
40
41
42
43
44
45
46
47
48
49
5
sach naszej strefy klimatycznej, a w szczególnoœci: buka, dêbów, jaworu, lipy i grabu. Nie-
pewnoœæ prognoz co do dalszego kszta³towania siê klimatu nie pozwala jednak na zna-
cz¹c¹ zmianê sk³adu gatunkowego upraw na korzyœæ tych gatunków. Konieczna jest za-
tem sta³a obserwacja trendów zmian w przyrodzie i stopniowe ich uwzglêdnianie w ho-
dowli lasu.
Wszystkie ww. uwarunkowania przyrodnicze i spo³eczne posiadaj¹ wyraŸny aspekt ekono-
miczny. Wymagaj¹ one w³aœciwego ukierunkowania nak³adów na hodowlê lasu i unika-
nia daj¹cych siê przewidzieæ szkód w lasach i strat w gospodarce leœnej.
Ten kierunek myœlenia zmusza do:
1. Rozpraszania ryzyka w hodowli lasu na mo¿liwie du¿¹ liczbê gatunków drzew rodzimych
dostosowanych do charakteru siedlisk, z uwzglêdnieniem jednak dominuj¹cej roli sosny
i dêbu, a regionalnie równie¿ buka na nizinach oraz œwierka, buka i jod³y w górach;
2. Ograniczania powierzchni i zakresu stosowania zrêbów zupe³nych oraz unikania sche-
matyzmu w hodowli lasu;
3. Zwiêkszania zakresu przebudowy drzewostanów nadmiernie zubo¿onych gatunkowo
i uproszczonych strukturalnie, bez wzglêdu na ich wiek;
4. Zmniejszania ryzyka niepowodzeñ w hodowli lasu m.in. przez:
1) preferowanie naturalnego odnowienia lasu, jako opartego na szerokiej bazie genetycznej;
2) nadanie typowi gospodarczemu drzewostanu charakteru dynamicznego – zmienne-
go w czasie: z uwzglêdnieniem cech biologicznych i wymagañ ekologicznych po-
szczególnych gatunków drzew a zw³aszcza szersze wykorzystanie gatunków szybko
rosn¹cych – pionierskich i os³onowych (Brz, Os, Ol, Md) przy zak³adaniu upraw otwar-
tych na bogatych siedliskach (zrêby poklêskowe, grunty porolne wy¿szych klas boni-
tacyjnych), w celu zwiêkszenia ró¿norodnoœci biologicznej i produkcyjnoœci drzewo-
stanów, a nastêpnie stopniowe ograniczanie udzia³u tych gatunków w ramach ciêæ
pielêgnacyjnych prowadzonych na korzyœæ gatunków g³ównych na danym siedlisku;
3) ukierunkowanie ciêæ pielêgnacyjnych w lasach nie tylko na poprawê jakoœci produk-
cji, ale te¿ na stabilnoœæ drzewostanów, ¿ywotnoœæ i trwa³oœæ lasu oraz na protego-
wanie gatunków i osobników drzew posiadaj¹cych zdolnoœci adaptacyjne do zmie-
niaj¹cych siê warunków œrodowiska;
5. Dopuszczenia luŸniejszej ni¿ dotychczas i nierównomiernej wiêŸby sadzenia w odnowie-
niach i zalesieniach z wykorzystaniem istniej¹cych lub inicjowaniem nowych odnowieñ
naturalnych po¿¹danych gatunków drzew;
6. Obserwacji i wspierania spontanicznych procesów naturalnych w lasach, które sprzyjaj¹
ró¿norodnoœci biologicznej;
7. Ograniczenia czasu prowadzenia selekcji pozytywnej w trzebie¿ach póŸnych w drzewosta-
nach sosny i modrzewia do po³owy lub koñca IV klasy wieku – zale¿nie od ich jakoœci,
a w drzewostanach œwierkowych i olszowych do koñca III klasy wieku, bowiem prowadzenie
trzebie¿y górnej a¿ do wieku rêbnoœci zmniejsza zapas produkcyjny i przyrost oraz stabil-
noœæ drzew, a przy tym nie zapewnia dalszej istotnej poprawy jakoœci tych drzewostanów;
8. Rozszerzenia zasad hodowli lasu równie¿ na u¿ytki niedrzewne, które powinny staæ siê
obiektem gospodarki leœnej.
Powy¿sze przes³anki uzasadniaj¹ oparcie postêpowania hodowlanego w lasach na po-
g³êbionych podstawach przyrodniczych i ekonomicznych. Zosta³y one naœwietlone w kolej-
nych czêœciach sk³adowych niniejszych zasad, które ³¹cz¹ postêpowanie hodowlane z kom-
pleksowym i racjonalnym u¿ytkowaniem zasobów leœnych i funkcji lasu w spójny system trwa-
³ej, zrównowa¿onej i wielofunkcyjnej gospodarki leœnej. System ten jest dalszym rozwiniê-
ciem stosowanych w Polsce ju¿ od dawna zasad racjonalnej gospodarki leœnej, opartej na
podstawach ekologicznych i ekonomicznych.
1
2
3
4
5
6
7
8
9
10
11
12
13
14
15
16
17
18
19
20
21
22
23
24
25
26
27
28
29
30
31
32
33
34
35
36
37
38
39
40
41
42
43
44
45
46
47
48
49
6
Zasady Hodowli Lasu maj¹ charakter kierunkowy i ramowy. S¹ one transformacj¹ celów
i zasad gospodarki leœnej okreœlonych ogólnie w ustawie o lasach na cele i zasady szcze-
gó³owe, które s¹ ustalane w planach urz¹dzenia lasu indywidualnie dla ka¿dej najmniejszej
jednostki planowania gospodarczego, jak¹ jest drzewostan i jego siedlisko.
Zasady Hodowli Lasu mog¹ byæ uzupe³niane, uszczegó³awiane i uœciœlane w formie wy-
tycznych lub innych ustaleñ dyrektora generalnego Lasów Pañstwowych, wprowadzanych
do stosowania odpowiednimi zarz¹dzeniami.
Komisje techniczno-gospodarcze, podczas opracowywania projektów planów urz¹dze-
nia lasu, uwzglêdniaj¹c warunki i doœwiadczenia miejscowe, mog¹ proponowaæ modyfikacje
celów i zasad gospodarki leœnej, okreœlonych w Zasadach Hodowli Lasu – w zakresie:
1) gospodarczych typów drzewostanów, okreœlonych ramowo w tabelach 1 i 1A tj. wpro-
wadzaæ zmiany:
–
w udziale poszczególnych gatunków g³ównych w granicach +/– 20%,
–
w ³¹cznym udziale gatunków g³ównych w granicach +/– 30%,
–
w ³¹cznym udziale gatunków domieszkowych i biocenotycznych +/– 40%;
2) ustalaæ dodatkowe gospodarcze typy drzewostanów z uwzglêdnieniem szczególnie
cennych lokalnie naturalnych zespo³ów np. kwaœnych d¹brów mezotroficznych, wil-
gotnych d¹brów subatlantyckich, kwaœnych buczyn oraz gatunków i ras drzew np. so-
sny wdziarowej, sosny taborskiej, sosny limby, modrzewia sudeckiego, jaworu, lipy
itp. Nale¿y przy tym kierowaæ siê typami lasów okreœlonymi w „Siedliskowych podsta-
wach hodowli lasu” dla poszczególnych siedlisk i krain przyrodniczo-leœnych;
3) rodzajów i form rêbni w kierunku zapewniaj¹cym zwiêkszenie udatnoœci i jakoœci od-
nowienia lasu.
W sytuacjach nadzwyczajnych, KTG mo¿e wnioskowaæ o dokonanie dalej id¹cych zmian.
W uzasadnionych przypadkach nadleœniczy, uwzglêdniaj¹c zmiennoœæ warunków w ra-
mach typu siedliskowego lasu i drzewostanu oraz zmiennoœæ potrzeb lasu w czasie obowi¹-
zywania planu urz¹dzenia lasu, jest uprawniony do modyfikowania wskazañ gospodarczych
i podejmowania indywidualnych decyzji gospodarczych, w kierunku zapewniaj¹cym najlep-
sz¹ realizacjê celów gospodarki leœnej okreœlonych w tym planie.
Niniejsze zasady hodowli lasu (ZHL) zosta³y opracowane z uwzglêdnieniem ustaleñ:
1. II Polityki ekologicznej Pañstwa, przyjêtej przez Radê Ministrów w czerwcu 2000 r. i przez
Sejm RP w sierpniu 2001 r.,
2. Polityki leœnej Pañstwa, przyjêtej przez Radê Ministrów dnia 22 kwietnia 1997 r.
oraz obowi¹zuj¹cych przepisów prawa, a w szczególnoœci:
1. Ustawy z dnia 28 wrzeœnia 1991 r. o lasach (tekst jednolity DzU z 2000 r., Nr 56,
poz. 679 – ze zmianami),
2. Ustawy z dnia 16 paŸdziernika 1991 r. o ochronie przyrody (tekst jednolity DzU z 1999 r.
Nr 99, poz. 1079 – ze zm.),
3. Ustawy z dnia 27 kwietnia 2001 r. Prawo ochrony œrodowiska (DzU z 2001 r., Nr 62,
poz. 627 – ze zm.),
4. Ustawy z dnia 7 lipca 1994 r. o zagospodarowaniu przestrzennym (tekst jednolity
DzU z 1999 r., Nr 15, poz. 139 – ze zm.),
5. Ustawy z dnia 3 lutego 1995 r. o ochronie gruntów rolnych i leœnych (DzU z 1995 r.,
Nr 16, poz. 78 – ze zm.),
6. Ustawy z dnia 13 paŸdziernika 1995 r. Prawo £owieckie (tekst jednolity DzU z 2002 r.,
Nr 42, poz. 372),
7. Ustawy z dnia 7 czerwca 2001 r. o leœnym materiale rozmno¿eniowym (DzU z 2001 r.,
Nr 73, poz. 761),
oraz przepisów wykonawczych.
1
2
3
4
5
6
7
8
9
10
11
12
13
14
15
16
17
18
19
20
21
22
23
24
25
26
27
28
29
30
31
32
33
34
35
36
37
38
39
40
41
42
43
44
45
46
47
48
49
7
1
2
3
4
5
6
7
8
9
10
11
12
13
14
15
16
17
18
19
20
21
22
23
24
25
26
27
28
29
30
31
32
33
34
35
36
37
38
39
40
41
42
43
44
45
46
47
48
49
8
1. Biocenoza – ogó³ populacji roœlin (fitoce-
noza) i zwierz¹t (zoocenoza) ¿yj¹cych
w okreœlonym ekosystemie i powi¹za-
nych zale¿noœciami o charakterze troficz-
nym i ekologicznym. Biocenoza jest g³ów-
nym czynnikiem kszta³tuj¹cym specyficz-
ny dla danego ekosystemu – biotop.
2. Fitocenoza –
1) konkretne zbiorowisko roœlinne;
2) strukturalna, funkcjonalna czêœæ bio-
cenozy z³o¿ona z populacji roœlin-
nych, wykazuj¹ca swoist¹ fizjonomiê
wynikaj¹c¹ z udzia³u roœlin o okreœlo-
nym pokroju i formie ¿yciowej, we-
wnêtrzn¹ strukturê przestrzenn¹ po-
ziom¹ i pionow¹, specyficzn¹ rytmikê
sezonow¹ i dynamikê odnawiania
siê, w³aœciwy sobie przep³yw energii
i produktywnoœæ ekologiczn¹;
3) p³at roœlinnoœci.
3. Zoocenoza – wielogatunkowy zespó³
zwierz¹t zasiedlaj¹cy okreœlone œrodowi-
sko; sk³adnik biocenozy istniej¹cy
w ekosystemie tylko w powi¹zaniu z po-
zosta³ymi elementami œrodowiska.
4. Biotop – zespó³ abiotycznych warunków
œrodowiska w konkretnym ekosystemie,
powstaj¹cy przez specyficzne prze-
kszta³cenie siedliska przez biocenozê
danego ekosystemu oraz ekosystemów
poprzedzaj¹cych go we wczeœniejszych
stadiach sukcesji.
5. Ekosystem – uk³ad utworzony przez
wszystkie organizmy zasiedlaj¹ce dany
obszar i tworz¹ce zespó³ biotyczny wraz
z ich œrodowiskiem abiotycznym; rozu-
miany najczêœciej jako konkretny, dyna-
miczny, strukturalno-funkcjonalny uk³ad
przestrzenny z³o¿ony z biocenozy i bioto-
pu, wyra¿aj¹cy jednoœæ; w ka¿dym eko-
systemie zachodzi przep³yw energii
i obieg materii pomiêdzy komponentami
biocenozy a œrodowiskiem dziêki istnieniu
organizmów nale¿¹cych do trzech pod-
stawowych poziomów troficznych: produ-
centów, konsumentów i destruentów.
6. Roœlinnoœæ potencjalna – roœlinnoœæ,
jaka powsta³aby spontanicznie w danym
miejscu gdyby zrealizowa³y siê jej ten-
dencje sukcesyjne; naturalny i trwa³y ze-
spó³ leœny odpowiadaj¹cy warunkom
siedliskowym w danym miejscu.
7. Biogrupa – grupa drzew, z tej samej lub
ró¿nych klas biosocjalnych, wyodrêbnia-
j¹ca siê w lesie jako zwarta, zespo³owa
jednostka ekologiczna (funkcjonalno-
przestrzenna).
8. Faza starzenia (staroœci) – faza w cyklu
rozwojowym lasu naturalnego koñcz¹ca
stadium optymalne, a rozpoczynaj¹ca
stadium rozpadu.
9. Stadium rozpadu – stadium koñcowe
cyklu
rozwoju
lasu
naturalnego,
w którym wiêkszoœæ drzew starej gene-
racji osi¹ga naturalny kres swego ¿ycia.
10. Reprodukcja rozszerzona w gospo-
darstwie leœnym – taki jego rozwój, przy
którym nieprzerwanie na stale rozszerza-
j¹cej siê podstawie s¹ reprodukowane
zapasy produkcyjne i u¿yteczne w³aœci-
woœci lasu.
11. Typ lasu – jednostka taksonomiczna,
wyró¿niana w ramach typu siedliskowe-
go lasu, ze wzglêdu na specyficzny
sk³ad gatunkowy warstwy drzew, który
powinien byæ zachowany na danym te-
renie jako perspektywiczny cel hodow-
lany uwarunkowany czynnikami natural-
nymi. Typy lasu w ramach poszczegól-
nych siedlisk leœnych zosta³y okreœlone
w opracowaniu „Siedliskowe podstawy
hodowli lasu”.
12. DGLP – Dyrekcja Generalna Lasów Pañ-
stwowych,
13. RDLP – Regionalna Dyrekcja Lasów
Pañstwowych,
14. IBL – Instytut Badawczy Leœnictwa,
15. ZHL – Zasady Hodowli Lasu.
Definicje niektórych pojêæ oraz znaczenia symboli i skrótów
u¿ytych w Zasadach Hodowli Lasu (g³ównie na podstawie „S³ownika
encyklopedycznego leœnictwa, drzewnictwa, ochrony œrodowiska, ³owiectwa
oraz dziedzin pokrewnych” – Warszawa 1996)
CZÊŒÆ I – OGÓLNA
Dzia³ I
Ogólne cele gospodarki leœnej i funkcje lasów
Rozdzia³ 1. Cele gospodarki leœnej
§ 1
1. Zgodnie z przepisami Ustawy z dnia 28 wrzeœnia 1991 r. o lasach, g³ównym celem gospo-
darki leœnej jest zapewnienie trwa³oœci lasu i ci¹g³oœci jego wielofunkcyjnej roli w zago-
spodarowaniu przestrzennym kraju.
2. Trwa³oœæ lasów w zmieniaj¹cych siê warunkach œrodowiska przyrodniczego powinna
byæ osi¹gana przez uwzglêdnianie w gospodarce leœnej wzorców naturalnych, ukszta³to-
wanych przez przyrodê w czasach minionych oraz obserwacjê i wykorzystywanie wspó³-
czesnych procesów naturalnych inspirowanych przez sam¹ przyrodê. Przy kszta³towaniu
przysz³ego obrazu lasów nale¿y tak¿e braæ pod uwagê trendy rozwoju spo³eczno-go-
spodarczego kraju, które bêd¹ wp³ywaæ na warunki œrodowiska przyrodniczego i ocze-
kiwania spo³eczeñstwa wobec lasów i gospodarki leœnej.
§ 2
1. G³ównym celem hodowli lasu jest zachowanie i wzbogacanie lasów istniej¹cych oraz
kszta³towanie nowych z respektowaniem warunków i procesów naturalnych przez:
1) stopniowe osi¹ganie stanów równowagi dynamicznej w ekosystemach leœnych,
a w szczególnoœci zgodnoœci biocenozy leœnej z warunkami biotopów,
2) zapewnianie produkcji drewna i innych u¿ytków na zasadach reprodukcji rozszerzonej,
3) kszta³towanie pozaprodukcyjnych funkcji lasu oraz przyjaznych powi¹zañ gospodar-
ki leœnej z otoczeniem spo³eczno-gospodarczym na zasadzie sprzê¿eñ zwrotnych.
2. Przy formu³owaniu szczegó³owych celów hodowli lasu, które zgodnie z art. 18 ustawy
o lasach powinny byæ okreœlone w planie urz¹dzenia lasu dla ka¿dego drzewostanu
i urz¹dzanego obiektu, nale¿y wyró¿niaæ:
1) cele perspektywiczne (d³ugookresowe) polegaj¹ce na okreœleniu po¿¹danej postaci
drzewostanu w wieku jego dojrza³oœci do odnowienia i po¿¹danej postaci urz¹dzane-
go obiektu. Cele perspektywiczne wyra¿a siê w gospodarczych typach drzewosta-
nów dla poszczególnych siedlisk, po³o¿enia i warunków œrodowiska przyrodniczego
oraz w wiekach dojrza³oœci drzewostanów do odnowienia (wiekach rêbnoœci), które
s¹ okreœlane w planach urz¹dzenia lasu;
2) cele etapowe (œredniookresowe), obejmuj¹ce od kilkunastu do kilkudziesiêciu lat,
które powinny byæ realizacyjnym rozwiniêciem celów perspektywicznych, zgodnie
1
2
3
4
5
6
7
8
9
10
11
12
13
14
15
16
17
18
19
20
21
22
23
24
25
26
27
28
29
30
31
32
33
34
35
36
37
38
39
40
41
42
43
44
45
46
47
48
49
9
z naturaln¹ dynamik¹ rozwoju drzewostanu od fazy inicjalnej, przez m³odocian¹, doj-
rzewania, dojrza³oœci, starzenia siê i odnowienia, z pozostawieniem fragmentów drze-
wostanu do fazy staroœci fizjologicznej i naturalnego rozpadu. Cele œredniookreso-
we powinny uwzglêdniaæ potrzebê wprowadzania ewentualnych korekt w aktualnym
stanie drzewostanów, niezbêdnych dla osi¹gniêcia celów perspektywicznych np.:
a) zmiany kierunków i natê¿enia ciêæ pielêgnacyjnych w ró¿nych etapach rozwoju
drzewostanów,
b) przebudowy sk³adu gatunkowego drzewostanów,
c) zró¿nicowania struktury wiekowej i przestrzennej drzewostanów,
d) optymalizacji zapasu produkcyjnego drzewostanów,
e) rewitalizacji gleb i regradacji siedlisk,
f) odbudowy systemu ma³ej retencji w lesie,
g) przywracania naturalnej ró¿norodnoœci biologicznej lasu.
Cele te i sposoby ich realizacji okreœlaj¹ komisje techniczno-gospodarcze przy opraco-
wywaniu projektów kolejnych planów urz¹dzenia lasu.
Cele krótkookresowe (doraŸne), formu³owane na okres wa¿noœci planu urz¹dzenia la-
su, s¹ ujmowane we wskazaniach gospodarczych opisów taksacyjnych.
Cele, o których mowa w ust. 2, s¹ zapisywane w opisie taksacyjnym drzewostanu, a ce-
le perspektywiczne i œredniookresowe powinny byæ sformu³owane równie¿ w elaboracie,
wchodz¹cym w sk³ad planu urz¹dzenia lasu.
§ 3
1. Realizacji celów hodowli lasu s³u¿y racjonalne u¿ytkowanie i bie¿¹ce odnawianie zaso-
bów leœnych na zasadach reprodukcji rozszerzonej z zachowaniem naturalnej ró¿norod-
noœci biologicznej i bogactwa genetycznego lasu.
2. G³ównym celem u¿ytkowania lasu jest:
a) gospodarcze wykorzystywanie zasobów leœnych i pozaprodukcyjnych œwiadczeñ
lasu – jako dobra publicznego i Ÿród³a œrodków na prowadzenie trwa³ej, zrówno-
wa¿onej i wielofunkcyjnej gospodarki leœnej,
b) kszta³towanie najlepszych warunków dla odnowienia lasu i jego rozwoju zgodnie
z celami: gospodarki leœnej, ochrony przyrody, ochrony i kszta³towania œrodowiska.
Rozdzia³ 2. Funkcje lasów i ich podzia³
§ 4
Funkcje lasów ogólnie dzieli siê na:
1) naturalne, wynikaj¹ce z samego istnienia lasu,
2) kszta³towane, czyli wzmagane w okreœlonym kierunku metodami gospodarki leœnej.
§ 5
Realizuj¹c cele hodowli i u¿ytkowania lasu przyjmuje siê zasadê, ¿e ka¿dy las, w ka¿-
dym miejscu i czasie pe³ni jednoczeœnie ró¿ne funkcje w sposób naturalny. Niektóre z tych
funkcji, uznane za szczególnie wa¿ne dla cz³owieka w okreœlonym miejscu i czasie, mog¹
byæ wzmagane metodami gospodarki leœnej, na ogó³ jednak kosztem ograniczania innych
funkcji naturalnych.
1
2
3
4
5
6
7
8
9
10
11
12
13
14
15
16
17
18
19
20
21
22
23
24
25
26
27
28
29
30
31
32
33
34
35
36
37
38
39
40
41
42
43
44
45
46
47
48
49
10
§ 6
Dotychczasowe rozpoznanie naturalnych funkcji lasu pozwala wyró¿niæ, ze wzglêdu na
sposób ich œwiadczenia, trzy grupy funkcji:
1) biotyczne, które tworz¹ potencja³ biotyczny lasu w przestrzeni,
2) ochronne, które chroni¹ walory przyrody i œrodowisko naturalne w lesie i poza lasem,
3) produkcyjne i reprodukcyjne, które zapewniaj¹ produkcjê o¿ywionej i nieo¿ywionej
materii organicznej oraz odnawialnoœæ lasu i jego trwa³oœæ jako ekosystemu.
1. Funkcje biotyczne, okreœlane te¿ jako œrodowiskotwórcze, ekologiczne lub spo³eczne,
maj¹ swe Ÿród³o w procesach ¿yciowych lasu, w szczególnoœci w wi¹zaniu wêgla atmo-
sferycznego i tlenków azotu w masie organicznej, uwalnianiu tlenu, pary wodnej, fitoncy-
dów, zapachów i wyra¿aj¹ siê tworzeniem potencja³u biotycznego, którego wp³yw rozci¹-
ga siê zarówno na œrodowisko leœne, jak i na szeroko pojête œrodowisko przyrodnicze
w otoczeniu lasu.
W tej grupie funkcji wyró¿nia siê funkcje: klimatyczne, uzdrowiskowe, rekreacyjne, tury-
styczne, retencji, oczyszczania i dystrybucji wody oraz stymulacji produkcyjnoœci w po-
zaleœnych dzia³ach gospodarki.
2. Funkcje ochronne, które chroni¹ leœne i nieleœne zasoby przyrody i krajobrazu przed de-
gradacj¹, utrat¹ walorów, zanieczyszczeniem albo przed szkodliwym dzia³aniem czyn-
ników zewnêtrznych.
Wyró¿nia siê tu funkcje ochrony ró¿norodnoœci biologicznej i bogactwa genetycznego,
ochrony naturalnych warunków ¿ycia cz³owieka, ochrony krajobrazu naturalnego, ochro-
ny wody przed zanieczyszczeniem, ochrony gleb przed erozj¹, ochrony œrodowiska
przed: ha³asem, wiatrem, zapyleniem, promieniowaniem, powodzi¹, lawinami, osuwi-
skami, przemieszczaniem siê zanieczyszczeñ (funkcja bariery fizycznej), funkcje obron-
ne, funkcje ochrony miejsc prowadzenia prac badawczych, funkcje historyczne, kulturo-
we, estetyczne, duchowe itp.
3. Funkcje produkcyjne, zwane te¿ gospodarczymi, wœród których najczêœciej wymienia
siê:
–
funkcje produkcji biomasy i akumulacji energii, w tym produkcja drewna i u¿ytków
ubocznych tj. zwierzyny, grzybów, owoców runa leœnego, ¿ywicy, zió³, kory, choinek,
stroiszu itp.
–
funkcje maj¹tkowe i dochodowe,
–
funkcje miejsca pracy,
–
funkcje narzêdzia rekultywacji terenu,
–
funkcje miejsca ró¿norodnych us³ug dla ludnoœci itp.
4. Wiele funkcji lasu nie zosta³o jeszcze rozpoznanych i zdefiniowanych. Przysz³oœæ ujawni
z pewnoœci¹ nowe funkcje lasu w przyrodzie, gospodarce i ró¿nych dziedzinach ¿ycia cz³o-
wieka.
5. Wielofunkcyjna gospodarka leœna powinna zapewniaæ mo¿liwoœæ trwa³ego i zrównowa-
¿onego pe³nienia przez lasy wszystkich ich funkcji naturalnych, lecz wzmagaæ szczegól-
nie te funkcje, które dla danego obszaru zosta³y uznane za wiod¹ce.
§ 7
Funkcje lasów, zidentyfikowane w planach urz¹dzenia lasu na podstawie przepisów usta-
wy o lasach lub wynikaj¹ce z innych przepisów prawa (miejscowych planów zagospodaro-
wania przestrzennego, przepisów o ochronie przyrody, przepisów o ochronie zabytków itp.)
1
2
3
4
5
6
7
8
9
10
11
12
13
14
15
16
17
18
19
20
21
22
23
24
25
26
27
28
29
30
31
32
33
34
35
36
37
38
39
40
41
42
43
44
45
46
47
48
49
11
okreœla siê szczegó³owo w planach urz¹dzenia lasu i uwzglêdnia w miejscowych planach
zagospodarowania przestrzennego.
Funkcje lasów w zagospodarowaniu przestrzennym kraju s¹ kszta³towane na poziomie
lokalnym, regionalnym i krajowym.
1) Na poziomie lokalnym funkcje lasów s¹ ustalane: w planach urz¹dzenia lasu na pod-
stawie decyzji ministra w³aœciwego do spraw œrodowiska i w nastêpstwie w miejsco-
wych planach zagospodarowania przestrzennego (patrz art. 20 ustawy z dnia 28
wrzeœnia 1991 r. o lasach).
2) Na poziomie regionalnym (wojewódzkim) w ramach prac nad studium zagospoda-
rowania przestrzennego województwa (patrz art. 57 ustawy z dnia 7 lipca 1994 r. o za-
gospodarowaniu przestrzennym, tekst jednolity DzU Nr 15, poz. 139 z 1999 r.).
3) Na poziomie krajowym w ramach polityki przestrzennego zagospodarowania kraju
(patrz art. 56 ww. ustawy o zagospodarowaniu przestrzennym).
Rozdzia³ 3. Podzia³ lasów w zale¿noœci od ogólnych celów
gospodarki leœnej i pe³nionych funkcji
§ 8
1. Ze wzglêdu na rolê lasów w œrodowisku przyrodniczym, w gospodarce i ¿yciu spo³ecz-
nym kraju wyró¿nia siê:
1) lasy ochronne – jako szczególnie chronione (z mocy ró¿nych ustaw),
2) lasy gospodarcze – jako ogólnie chronione (z mocy ustawy o lasach).
§ 9
1. Do lasów ochronnych zalicza siê lasy o szczególnych walorach przyrodniczych, uznane
zgodnie z przepisami o ochronie przyrody za rezerwaty. Postêpowanie w tych lasach
okreœla plan ochrony rezerwatu.
2. Za lasy ochronne, zgodnie z art. 15 ustawy o lasach, mog¹ byæ uznane lasy, które:
1) chroni¹ glebê przed zmywaniem lub wyja³owieniem, powstrzymuj¹ usuwanie siê zie-
mi, obsypywanie siê ska³ lub lawin,
2) chroni¹ zasoby wód powierzchniowych i podziemnych, reguluj¹ stosunki hydrolo-
giczne w zlewni oraz na obszarach wododzia³ów,
3) ograniczaj¹ powstawanie lub rozprzestrzenianie siê lotnych piasków,
4) s¹ trwale uszkadzane wskutek dzia³alnoœci przemys³u,
5) stanowi¹ drzewostany nasienne lub ostoje zwierz¹t i stanowiska roœlin podlegaj¹-
cych ochronie gatunkowej,
6) maj¹ szczególne znaczenie przyrodniczo-naukowe lub dla obronnoœci i bezpieczeñ-
stwa pañstwa,
7) s¹ po³o¿one:
a) w granicach administracyjnych miast i w odleg³oœci do 10 km od granic admini-
stracyjnych miast licz¹cych ponad 50 tys. mieszkañców,
b) w strefach ochronnych wokó³ sanatoriów i uzdrowisk,
c) w strefie górnej granicy lasów.
1
2
3
4
5
6
7
8
9
10
11
12
13
14
15
16
17
18
19
20
21
22
23
24
25
26
27
28
29
30
31
32
33
34
35
36
37
38
39
40
41
42
43
44
45
46
47
48
49
12
§ 10
Szczegó³owe zasady uznawania lasów za ochronne okreœla Rozporz¹dzenie Ministra
Ochrony Œrodowiska, Zasobów Naturalnych i Leœnictwa z dnia 25 sierpnia 1992 r. (DzU
Nr 67, poz. 337). Nale¿y podkreœliæ, ¿e zgodnie z § 4 ust. 2 tego rozporz¹dzenia, szczegó³o-
we zasady prowadzenia gospodarki w lasach ochronnych okreœla siê w akcie o uznaniu
tych lasów za ochronne.
§ 11
Pozosta³e lasy, nieuznane za ochronne, zalicza siê do lasów gospodarczych.
Dzia³ II
Przyrodnicze i ekonomiczne podstawy hodowli lasu
Rozdzia³ 1. Przyrodnicze podstawy hodowli lasu
§ 12
Podstaw¹ dla okreœlenia celów hodowlanych, jak te¿ kierunków postêpowania hodowla-
nego w lasach s¹:
1) Regionalizacja geobotaniczna kraju, która okreœla zró¿nicowanie g³ównych typów ro-
œlinnoœci potencjalnej Polski i geograficzn¹ zmiennoœæ relacji miêdzy siedliskami
a naturalnymi zbiorowiskami leœnymi na nich wystêpuj¹cymi;
2) Regionalizacja przyrodniczo-leœna, która przedstawia geograficzne zró¿nicowanie
warunków wzrostu lasów w uk³adzie hierarchicznym krainy, dzielnicy i mezoregionu,
ich funkcji fizjotaktycznych oraz naturalnych mo¿liwoœci bioprodukcji;
3) Regionalizacja nasienna, która okreœla walory genetyczne i gospodarcze populacji
g³ównych gatunków drzew leœnych w Polsce, granice ich wystêpowania oraz zasady
rozprzestrzeniania i wykorzystywania;
4) Rozpoznanie naturalnego potencja³u siedlisk leœnych metod¹ typologiczn¹, wyko-
rzystuj¹c¹ osi¹gniêcia nauk przyrodniczych (przyrodniczych m.in. gleboznawstwa,
fitosocjologii, klimatologii) dla wskazania mo¿liwoœci kszta³towania okreœlonych zbio-
rowisk leœnych;
5) Warunki œrodowiska przyrodniczego, tj. stopnie czystoœci powietrza atmosferyczne-
go, gleby i wody, kszta³towane przez cz³owieka w bli¿szym i dalszym otoczeniu la-
su, które wp³ywaj¹ na stan œrodowiska leœnego i modyfikuj¹ mo¿liwoœci hodowli lasu.
A. Regionalizacja przyrodnicza (geobotaniczna)
§ 13
1. Naturalne zespo³y przyrodnicze Polski wykazuj¹ zmiennoœæ regionaln¹ odpowiadaj¹c¹
wielkim gradientom klimatycznym:
–
z zachodu na wschód, wraz ze wzrostem kontynentalizmu klimatu i ustêpowaniem
zespo³ów atlantyckich – w lasach g³ównie buka, jaworu, jod³y i dêbu bezszypu³ko-
wego,
1
2
3
4
5
6
7
8
9
10
11
12
13
14
15
16
17
18
19
20
21
22
23
24
25
26
27
28
29
30
31
32
33
34
35
36
37
38
39
40
41
42
43
44
45
46
47
48
49
13
–
i z po³udniowego-zachodu na pó³nocny-wschód, wraz ze zwiêkszaniem siê liczby
elementów borealnych, w tym w lasach zespo³ów œwierkowych i sosnowych i poja-
wieniem siê pó³nocnego zasiêgu œwierka.
2. Zmiennoœæ tê ró¿nicuj¹ i wzbogacaj¹ pasma wy¿yn i gór po³udniowej Polski, gdzie ukszta³-
towa³y siê zespo³y leœne z dominuj¹cym udzia³em œwierka, jod³y, buka i jaworu.
3. Potencjaln¹ roœlinnoœæ naturaln¹ Polski obrazuje mapa wed³ug W³adys³awa Matuszkiewi-
cza, która wyra¿a stan potencjalny tendencji sukcesyjnych roœlinnoœci zgodnych z obecny-
mi warunkami œrodowiska fizyczno-geograficznego i poœrednio informuje o jego poten-
cjale ekologicznym.
§ 14
Lasy dzisiejsze zachowa³y siê g³ównie na s³abszych glebach i w terenach trudno dostêp-
nych. St¹d porównywanie procentowego udzia³u i rozmieszczenia typów siedliskowych la-
su i dzisiejszych zespo³ów leœnych z naturaln¹ roœlinnoœci¹ potencjaln¹ jest uzasadnione
tylko w skali makroregionalnej i w miejscach wystêpowania du¿ych kompleksów leœnych
o charakterze puszczañskim.
§ 15
Gospodarka leœna musi uwzglêdniaæ uwarunkowania zarówno przyrodnicze, jak i go-
spodarcze oraz wymogi prawa dotycz¹ce prowadzenia trwa³ej, zrównowa¿onej i wielofunk-
cyjnej gospodarki zasobami leœnymi. St¹d regionalizacja geobotaniczna i fitosocjologiczna
ma znaczenie ogólne.
Zasadnicze podstawy hodowli lasu stanowi¹: „Regionalizacja przyrodniczo-leœna” na
podstawach ekologiczno-fizjograficznych – opracowanie zespo³owe pod kierunkiem prof.
dr hab. Tadeusza Tramplera (PWRiL, Warszawa 1990 r.), „Siedliskowe podstawy hodowli la-
su” – opracowanie zespo³owe (PTG, Warszawa 2002 r.).
B. Regionalizacja przyrodniczo-leœna (ekologiczno-fizjograficzna)
§ 16
Regionalizacja „przyrodniczo-leœna” ³¹czy przyrodnicze podstawy leœnictwa z gospodar-
czym kszta³towaniem przyrody na zasadach trwa³oœci, tj. u¿ytkowania i odnawiania wed³ug
zasad reprodukcji rozszerzonej z poszanowaniem praw i procesów naturalnych, ró¿norod-
noœci biologicznej i bogactwa przyrodniczego w sensie genetycznym, gatunkowym, eko-
systemowym i krajobrazowym. W odró¿nieniu od stosowanej do 1990 r. regionalizacji „przy-
rodniczoleœnej”, opartej na podstawach geograficzno-klimatycznych, obecnie obowi¹zuj¹-
ca regionalizacja jest oparta na podstawach ekologiczno-fizjograficznych i w pisowni jest
ujmowana jako „przyrodniczo-leœna”.
§ 17
Struktura przyrodniczo-leœna kraju jest struktur¹ regionaln¹ i hierarchiczn¹, tzn. ró¿nicu-
je siê na 3 regiony: kraina, dzielnica i mezoregion, przy czym ka¿dy z regionów jest zawsze
jednostk¹ przestrzenn¹ i terytorialnie zwart¹, wewnêtrznie spójn¹ i wyró¿niaj¹c¹ siê w spe-
cyficzny sposób w³aœciwoœciami ekologiczno-fizjograficznymi, warunkuj¹cymi potencjalne
mo¿liwoœci rozwoju lasów i pe³nienia przez nie wielorakich funkcji w zagospodarowaniu
1
2
3
4
5
6
7
8
9
10
11
12
13
14
15
16
17
18
19
20
21
22
23
24
25
26
27
28
29
30
31
32
33
34
35
36
37
38
39
40
41
42
43
44
45
46
47
48
49
14
przestrzennym kraju. Ka¿dy region wy¿szego rzêdu jest sum¹ regionów ni¿szego rzêdu,
choæ ich granice maj¹ czêsto charakter przejœciowy.
1. Mezoregion przyrodniczo-leœny jest najmniejsz¹ i podstawow¹ jednostk¹ regionalizacji.
Jego charakter ekologiczno-fizjograficzny wynika z dominuj¹cego na jego obszarze
pod³o¿a geologicznego i typu krajobrazu naturalnego, czego wyrazem jest dominacja
okreœlonych typów siedlisk, które kszta³tuj¹ potencjaln¹ produkcyjnoœæ lasów i odró¿-
niaj¹ go od s¹siednich mezoregionów. Szczegó³owe wyznaczenie granic mezoregionów
a wiêc i najni¿szych jednostek regionalizacji przyrodniczo-leœnej bêdzie mo¿liwe po za-
koñczeniu kartowania siedlisk leœnych.
2. Dzielnica przyrodniczo-leœna ma charakter ekologiczno-fizjograficzny, wynikaj¹cy z cha-
rakteru w³¹czonych do niej mezoregionów tzn. ma okreœlon¹ (zró¿nicowan¹ przestrzen-
nie) strukturê siedlisk i lesistoœæ. Wielkoœæ kompleksów leœnych i ich rozmieszczenie s¹
specyficzne dla danej dzielnicy.
3. Kraina przyrodniczo-leœna jest najwiêkszym regionem ekologiczno-fizjograficznym, które-
go charakter jest kszta³towany przez specyficzne cechy klimatu, co wyra¿a siê w ró¿nej
roli lasotwórczej œwierka, jod³y i buka. Charakteryzuje siê ona równie¿ dominuj¹cym wy-
stêpowaniem okreœlonych typów potencjalnej roœlinnoœci naturalnej, w tym naturalnych
zespo³ów leœnych.
4. Na podstawie powy¿szych kryteriów wyodrêbniono: 8 krain, 59 dzielnic i 149 mezore-
gionów przyrodniczo-leœnych zobrazowanych na za³¹czonej mapie (za³. Nr 1).
§ 18
1. Wystêpowanie potencjalnej roœlinnoœci naturalnej w strefach ekoklimatycznych i w krai-
nach przyrodniczo-leœnych jest zobrazowane w oddzielnym opracowaniu pt. „Regiona-
lizacja przyrodniczo-leœna” na podstawach ekologiczno-fizjograficznych, PWRiL, War-
szawa 1990.
2. Charakterystyka ekologiczna krain, dzielnic i mezoregionów przyrodniczo-leœnych jest
podana w za³¹czonych tabelach: 1.1; 1.2; 1.3; 1.4; 1.5; 1.6; 1.7; 1.8.
C. Regionalizacja nasienna
§ 19
Regionalizacja nasienna jest przedstawiona w odrêbnym opracowaniu pt. „Leœna regio-
nalizacja dla nasion i sadzonek w Polsce”, Warszawa 1996, wydanie II, Warszawa 2000.
Regionalizacjê leœn¹ dla nasion i sadzonek wprowadza siê w celu:
–
wyró¿nienia i zachowania odrêbnoœci jak najwiêkszej liczby naturalnych, rodzimych lub
prawdopodobnie rodzimych populacji gatunków lasotwórczych,
–
zwiêkszenia bazy nasiennej najcenniejszych populacji drzew w regionach ich wystêpo-
wania,
–
propagowania tych populacji na terenach, na których lokalna baza drzewostanów na-
siennych jest niewystarczaj¹ca,
–
ograniczenia niekontrolowanych przerzutów materia³u rozmno¿eniowego i œcis³ego okre-
œlenia zasad oraz kierunków jego przemieszczania dla zachowania trwa³oœci lasów,
–
stworzenia systemu trwa³ego ewidencjonowania oraz kontroli pochodzenia materia³u
rozmno¿eniowego.
1
2
3
4
5
6
7
8
9
10
11
12
13
14
15
16
17
18
19
20
21
22
23
24
25
26
27
28
29
30
31
32
33
34
35
36
37
38
39
40
41
42
43
44
45
46
47
48
49
15
D. Typologia leœna
§ 20
Szczegó³owa charakterystyka przyrodniczych warunków hodowli lasu na podstawie natu-
ralnych zasiêgów wystêpowania typów gleb i specyficznych zbiorowisk roœlinnych w krai-
nach i dzielnicach przyrodniczo-leœnych jest podana w oddzielnym opracowaniu pt. „Sie-
dliskowe podstawy hodowli lasu”.
E. Warunki œrodowiska kszta³towane przez cz³owieka, jako czynnik modyfikuj¹cy
mo¿liwoœci hodowli lasu
§ 21
1. Naturalne warunki œrodowiska przyrodniczego s¹ stale modyfikowane przez cz³owieka.
Modyfikacja ta nie by³a dotychczas wystarczaj¹co uwzglêdniana jako czynnik ograni-
czaj¹cy mo¿liwoœci kszta³towania roœlinnoœci potencjalnej, mimo ¿e w ostatnich dzie-
si¹tkach lat przybiera³a ona szczególnie ostre formy. Stopniowe ograniczanie zanieczy-
szczania powietrza atmosferycznego, obserwowane obecnie, nie poprawia sytuacji
w sposób istotny, bowiem depozyt zanieczyszczeñ w œrodowisku glebowym nadal ro-
œnie i ogranicza mo¿liwoœci hodowli lasu. St¹d czynniki antropogeniczne musz¹ byæ
uznawane za istotne w ocenie przyrodniczych i ekonomicznych warunków hodowli lasu.
2. Przy analizie i ocenie wp³ywu czynników antropogenicznych na obecne i przysz³e mo¿-
liwoœci hodowli lasu komisje techniczno-gospodarcze powinny braæ pod uwagê:
1) stopieñ zanieczyszczenia powietrza atmosferycznego przez tlenki siarki i azotu, dwu-
tlenek wêgla, ozon i py³y, w tym stan dotychczasowy, obecny i przewidywane zmiany;
2) depozyt zanieczyszczeñ w œrodowisku glebowym, w tym w szczególnoœci metali
ciê¿kich oraz stopieñ zakwaszenia gleby i wody, a tak¿e trendy jego zmian;
3) zak³ócenia stosunków wodnych, w tym poziom i dynamika wody gruntowej w okresie
wegetacyjnym;
4) stopieñ zanieczyszczenia wód powierzchniowych i gruntowych oraz przewidywane
zmiany;
5) stopieñ degradacji zbiorowisk roœlinnych, z uwzglêdnieniem czynników sprawczych;
6) naturalne trendy rozwojowe drzewostanów.
Dane te nale¿y czerpaæ z corocznych opracowañ Pañstwowej Inspekcji Ochrony Œro-
dowiska nt. monitoringu œrodowiska leœnego i innych dostêpnych Ÿróde³.
3. Kompleksowa analiza ww. czynników antropogenicznych w porównaniu z ocen¹ stopni
wra¿liwoœci ró¿nych gatunków drzew na stres œrodowiskowy powinna doprowadziæ do
ewentualnych korekt w ustalaniu celów hodowli lasu oraz gospodarczych typów drze-
wostanów.
4. Z braku kompleksowych badañ i szczegó³owych wytycznych na ten temat nale¿y przy-
j¹æ, ¿e gatunki iglaste zimozielone s¹ bardziej wra¿liwe na zanieczyszczenie powietrza
ni¿ gatunki liœciaste oraz ¿e gatunki pionierskie (Brz, Os, Ol i Md) wczesnych stadiów
rozwojowych lasu s¹ mniej wra¿liwe na takie zanieczyszczenia ni¿ gatunki póŸnych sta-
diów rozwojowych (Db, Bk, Gb, Js, Wz), a tak¿e, ¿e gatunki o szerokiej amplitudzie eko-
logicznej (Brz, Os, So, Lp, Olsz) s¹ mniej wra¿liwe na ró¿nego rodzaju stresy œrodowi-
skowe ni¿ pozosta³e gatunki drzew.
5. Przy ustalaniu sk³adu gatunkowego upraw na powierzchniach otwartych, nale¿y w mia-
rê potrzeby wykorzystywaæ przedplony – z³o¿one z gatunków os³onowych i pionierskich,
1
2
3
4
5
6
7
8
9
10
11
12
13
14
15
16
17
18
19
20
21
22
23
24
25
26
27
28
29
30
31
32
33
34
35
36
37
38
39
40
41
42
43
44
45
46
47
48
49
16
które nale¿y stopniowo usuwaæ dla zwiêkszenia przestrzeni wzrostu dla gatunków g³ów-
nych, zgodnych z typem gospodarczym drzewostanów – jako perspektywicznym celem
hodowlanym. W szczególnie trudnych warunkach wzrostowych, np. zmrozowiska, tere-
ny okresowo zalewane itp., dopuszcza siê uznawanie powsta³ych naturalnie i sztucznie
upraw i m³odników za drzewostany przejœciowe, które w sprzyjaj¹cych warunkach zo-
stan¹ poddane przebudowie.
Rozdzia³ 2. Ekonomiczne podstawy hodowli lasu
A. Racjonalne wykorzystywanie siedlisk i doskonalenie produkcji leœnej
§ 22
Podstawowym warunkiem racjonalnego wykorzystania siedlisk leœnych jest ich w³aœciwe
rozpoznanie. W tym celu niezbêdne jest wykonanie, w mo¿liwie najkrótszych terminach,
prac siedliskowych we wszystkich lasach pozostaj¹cych w zarz¹dzie Lasów Pañstwowych,
w których prac takich dotychczas nie przeprowadzono.
W³aœciwe wykorzystanie siedlisk leœnych osi¹ga siê przez dostosowywanie sk³adu ga-
tunkowego i struktury drzewostanów do wymogów okreœlonych w typach gospodarczych
drzewostanów dla poszczególnych siedlisk, przyjêtych w obowi¹zuj¹cym planie urz¹dze-
nia lasu z uwzglêdnieniem ich odmian krainowych i fizjograficzno-klimatycznych, wariantów
uwilgotnienia, stanu siedlisk oraz typów lasu uwarunkowanych czynnikami naturalnymi.
§ 23
Zwiêkszanie ogólnej wielkoœci produkcji leœnej odbywa siê przez:
1) doskonalenie sk³adu gatunkowego oraz struktury przestrzennej, wiekowej i budowy
piêtrowej drzewostanów w kierunku zgodnym z warunkami naturalnymi;
2) optymalizowanie wielkoœci i struktury zapasu produkcyjnego;
3) wykorzystywanie walorów genetycznych drzew i drzewostanów;
4) zwiêkszanie lesistoœci;
5) ograniczanie szkód w lasach i strat w produkcji leœnej.
§ 24
Poprawa jakoœci produkcji leœnej i rentownoœci gospodarki zasobami leœnymi powinna
byæ osi¹gana w wyniku:
1) doskonalenia selekcji w nasiennictwie leœnym, gospodarki nasiennej i szkó³karskiej;
2) preferowania – w odpowiednich warunkach – naturalnego odnowienia lasu, stwarza-
j¹cego mo¿liwoœæ zaostrzenia selekcji jakoœciowej i zwiêkszenia trwa³oœci lasu;
3) dostosowania sk³adów gatunkowych upraw oraz typów gospodarczych drzewosta-
nów do potencjalnych mo¿liwoœci produkcyjnych siedlisk;
4) doskonalenia zasad wykonywania ciêæ pielêgnacyjnych;
5) kszta³towania po¿¹danych cech technicznych drewna podczas pielêgnowania drze-
wostanów;
6) ograniczania udzia³u drewna z wadami wrodzonymi i nabytymi.
1
2
3
4
5
6
7
8
9
10
11
12
13
14
15
16
17
18
19
20
21
22
23
24
25
26
27
28
29
30
31
32
33
34
35
36
37
38
39
40
41
42
43
44
45
46
47
48
49
17
B. Optymalizacja kosztów hodowli lasu i ograniczanie ryzyka niepowodzeñ
§ 25
Racjonalizacja nak³adów na hodowlê lasu powinna byæ skierowana na:
1) preferowanie naturalnego odnowienia lasu z jednoczesn¹ optymalizacj¹ nak³adów na
gospodarkê nasienn¹, szkó³karsk¹, poprawki i uzupe³nienia oraz pielêgnowanie upraw;
2) wykorzystanie walorów genetycznych i zdolnoœci adaptacyjnych drzew i drzewostanów;
3) doskonalenie produkcji szkó³karskiej, w tym mikoryzacji sadzonek do zalesiania grun-
tów nieleœnych i przebudowy drzewostanów pod wp³ywem emisji przemys³owych;
4) optymalizacjê sposobów przygotowania gleby pod odnowienie lasu i zalesienia,
z uwzglêdnieniem mo¿liwoœci sadzenia bez uprzedniego przygotowania gleby;
5) optymalizacjê wykorzystania pozosta³oœci zrêbowych i poeksploatacyjnych z jedno-
czesnym ograniczeniem spalania;
6) optymalizacjê wiêŸby sadzenia gatunków g³ównych, domieszkowych i biocenotycznych;
7) ograniczanie czasu stosowania selekcji pozytywnej w drzewostanach sosnowych
i modrzewiowych do po³owy lub do koñca IV klasy wieku, a w drzewostanach olszo-
wych i œwierkowych do koñca III kl.w. i zast¹pienie jej w drzewostanach starszych
trzebie¿¹ doln¹ lub ciêciami sanitarnymi;
8) ograniczanie szkód w lasach powodowanych przez zwierzynê do poziomu zapewniaj¹cego
mo¿liwoœæ realizacji celów hodowli lasu, a tym samym obni¿enia kosztów wprowadzania
poprawek, uzupe³nieñ, dolesieñ i podszytów oraz grodzeñ i innego zabezpieczenia upraw;
9) ograniczenie rozmiarów prac z zakresu wprowadzania poprawek, uzupe³nieñ, dole-
sieñ i podszytów w ostojach zwierzyny;
10) rezygnacjê z prac nieefektywnych i niekoniecznych lub sprzecznych z zasadami
ochrony przyrody, np. zalesianie gruntów podmok³ych lub zabagnionych, odnawianie
sztuczne trwa³ych zmrozowisk;
11) doskonalenie zaplecza technicznego i us³ug dla potrzeb hodowli lasu.
§ 26
W celu rozproszenia i ograniczenia ryzyka niepowodzeñ hodowlanych nale¿y:
1) preferowaæ naturalne odnowienie lasu po¿¹danych gatunków drzew, mniej zagro¿o-
ne przez czynniki klimatyczne i zwierzynê oraz stwarzaj¹ce mo¿liwoœci zaostrzenia
selekcji w pielêgnowaniu lasu;
2) d¹¿yæ do rozpraszania ryzyka hodowlanego na mo¿liwie du¿¹ liczbê gatunków drzew
pozostaj¹cych w granicach ich naturalnego zasiêgu wystêpowania z dopuszczeniem
poza zasiêg gatunków o du¿ej plastycznoœci np. buka i œwierka;
3) d¹¿yæ do ograniczenia ryzyka hodowlanego przez dostosowywanie sk³adu gatunko-
wego i form zmieszania do charakteru siedlisk;
4) preferowaæ wielogeneracyjne drzewostany mieszane;
5) zapewniaæ terminowe i staranne wykonanie niezbêdnych zabiegów hodowlanych
i ochronnych.
C. Zagospodarowanie i wykorzystanie niedrzewnych produktów lasu
§ 27
Rozszerzenie sfery zainteresowañ hodowli i u¿ytkowania lasu na leœne produkty nie-
drzewne powinno polegaæ na:
1
2
3
4
5
6
7
8
9
10
11
12
13
14
15
16
17
18
19
20
21
22
23
24
25
26
27
28
29
30
31
32
33
34
35
36
37
38
39
40
41
42
43
44
45
46
47
48
49
18
1) analizie i ocenie wystêpowania naturalnej bazy owocodajnych roœlin runa leœnego,
grzybów i roœlin leczniczych;
2) ocenie mo¿liwoœci jej wykorzystania przez nadleœnictwo w drodze zawierania umów
z firmami prowadz¹cymi zbiór p³odów runa leœnego lub organizowania zbioru i sprze-
da¿y tych p³odów we w³asnym zakresie – szczególnie w miejscach objêtych sta³ym lub
okresowym zakazem wstêpu do lasu dla ludnoœci – zgodnie z art. 26 ustawy o lasach;
3) ograniczaniu mo¿liwoœci zbioru p³odów runa leœnego dla ludnoœci, w razie gdy wyst¹-
pi³a groŸba degradacji runa leœnego na okres niezbêdny do jego regeneracji.
§ 28
Zasady gospodarki populacjami zwierz¹t ³ownych w lasach powinny wynikaæ z:
1) bie¿¹cej oceny natê¿enia i stopnia szkodliwoœci ¿erowania zwierzyny w uprawach,
nalotach, podrostach, m³odnikach, tyczkowinach i dr¹gowinach;
2) respektowania zasady, ¿e poziom szkód istotnych, liczonych narastaj¹co, w okresie
¿ycia uprawy i m³odnika, polegaj¹cych na zniszczeniu pêdu wierzcho³kowego u drze-
wek gatunków g³ównych, domieszkowych i biocenotycznych iglastych i liœciastych
nie powinien przekraczaæ 20% ogólnej liczby drzewek ka¿dego z tych gatunków na
ocenianej powierzchni;
3) respektowania zasady, ¿e liczba drzew ospa³owanych powy¿ej 1/3 obwodu pnia
w m³odnikach i dr¹gowinach œwierkowych i jod³owych nie mo¿e przekraczaæ 10%,
a w m³odnikach i dr¹gowinach gatunków liœciastych i pozosta³ych gatunków igla-
stych 20% ogólnej liczby drzew na ocenianej powierzchni;
4) oceny wp³ywu lokalnej populacji du¿ych drapie¿ników na populacje kopytnych.
§ 29
Szczegó³owe zasady gospodarki populacjami zwierzyny w lasach reguluj¹ przepisy pra-
wa ³owieckiego i obowi¹zuj¹ce wytyczne dyrektora generalnego Lasów Pañstwowych.
Rozdzia³ 3. Ogólne zasady postêpowania hodowlanego w lasach
A. Postêpowanie w lasach gospodarczych
§ 30
1. Podstaw¹ gospodarki leœnej s¹ gatunki drzew maj¹ce naturalny zasiêg swego wystêpo-
wania na terenie danego nadleœnictwa z uwzglêdnieniem regionalizacji przyrodniczo-le-
œnej.
2. W gospodarce leœnej nale¿y uwzglêdniaæ równie¿ potrzebê zachowania rzadkich i gin¹-
cych gatunków drzew i krzewów (np. cis, brekinia, wi¹zy, klon polny), pod warunkiem, ¿e
s¹ rodzime na tym terenie.
3. Ukierunkowanie perspektywicznych celów hodowli lasu w ró¿nych warunkach siedlisko-
wych oraz orientacyjne ujêcie sk³adu gatunkowego upraw – wed³ug poszczególnych
krain i dzielnic przyrodniczo-leœnych przedstawiono w tabeli 1. Ukierunkowanie to ma
charakter ogólny, bowiem specyfika hodowlana lokalnych warunków siedliskowych
i drzewostanowych oraz stan œrodowiska przyrodniczego mog¹ uzasadniaæ potrzebê
wprowadzania pewnych zmian w udziale poszczególnych gatunków wchodz¹cych
1
2
3
4
5
6
7
8
9
10
11
12
13
14
15
16
17
18
19
20
21
22
23
24
25
26
27
28
29
30
31
32
33
34
35
36
37
38
39
40
41
42
43
44
45
46
47
48
49
19
w sk³ad gospodarczego typu drzewostanu. W tabeli 1 podano orientacyjny sk³ad gatun-
kowy upraw (w kol. 7) i po¿¹dany gospodarczy typ drzewostanu w wieku dojrza³oœci do
odnowienia (w kol. 2). W procesie rozwoju ka¿dego drzewostanu z³o¿onego z kilku ga-
tunków o ró¿nych cechach i wymaganiach mog¹ zachodziæ zmiany w jego sk³adzie ga-
tunkowym. Polegaæ one powinny ogólnie na utrzymywaniu we wczeœniejszych stadiach
rozwojowych drzewostanu wiêkszego udzia³u gatunków œwiat³o¿¹dnych i os³onowych,
a nastêpnie stopniowym ograniczaniu ich obecnoœci na rzecz gatunków docelowych –
póŸniejszych stadiów rozwojowych z zapewnieniem jednak trwa³ego udzia³u gatunków
g³ównych i domieszkowych – zale¿nie od siedliska.
4. Przyjmuje siê zasadê, ¿e uœciœlenie podanych wskazañ z okreœleniem celów etapowych
powinno byæ przedmiotem ustaleñ komisji techniczno-gospodarczych podczas opraco-
wywania projektów kolejnych planów urz¹dzenia lasu. Ustalenia w tym zakresie nale¿y
podejmowaæ na podstawie analizy lokalnych warunków przyrodniczych (w tym wyró¿nio-
nych typów lasu) i efektów prac hodowlanych uzyskiwanych w ubieg³ym okresie.
5. Wskazania zamieszczone w tabeli 1 nie dotycz¹ zalesieñ wprowadzanych na gruntach
porolnych i zrekultywowanych na cele leœne oraz w lasach znajduj¹cych siê pod ujem-
nym wp³ywem przemys³owych zanieczyszczeñ powietrza (tab. 8 i 9) oraz w Sudetach
Zachodnich (tab. 10).
6. W celu u³atwienia korzystania z tabeli 1 podaje siê nastêpuj¹ce wyjaœnienia:
a) symbol gospodarczego typu drzewostanu (kol. 2) okreœla sk³ad gatunków g³ów-
nych – docelowych wed³ug wzrastaj¹cego ich udzia³u (np. Bk Db So okreœla drze-
wostan bukowo-dêbowo-sosnowy, w którym najmniejszy udzia³ ma buk, a naj-
wiêkszy sosna). Przyjêto zasadê, ¿e gatunek g³ówny powinien reprezentowaæ co
najmniej 30% zapasu ca³ego drzewostanu.W razie wyst¹pienia 3 i wiêcej gatun-
ków g³ównych dopuszcza siê obni¿enie tej reprezentacji do 20%;
b) w ogólnym sk³adzie gatunkowym drzewostanu wskazano tak¿e gatunki domie-
szkowe (kol. 3) oraz pomocnicze (kol. 4). Wprowadzenie tych gatunków ma na
celu wzbogacanie ró¿norodnoœci biologicznej i strukturalnej lasu, zwiêkszanie od-
pornoœci drzewostanów i poprawê zdolnoœci produkcyjnej siedlisk;
c) zamieszczona numeracja dzielnic przyrodniczo-leœnych (kol. 5) informuje,
w których dzielnicach wystêpuje przede wszystkim wskazany gospodarczy typ
drzewostanu. Jest zrozumia³e, ¿e mo¿e on wystêpowaæ równie¿ w innych dzielni-
cach, zw³aszcza granicz¹cych ze wskazan¹, co uzasadnia zmienny charakter gra-
nic naturalnego zasiêgu szeregu gatunków drzew lasotwórczych;
d) orientacyjny sk³ad gatunkowy upraw (kol. 7) mo¿e ulegaæ zmianie, jednak¿e dla
zapewnienia zamierzonego celu hodowlanego nale¿y siê kierowaæ zasad¹, ¿e od-
chy³ki te dla poszczególnych gatunków g³ównych nie powinny przekraczaæ 20%,
a ³¹cznie 30%; wiêksze odchy³ki mog¹ byæ tolerowane tylko w uprawach z odno-
wieñ naturalnych oraz na ma³ych powierzchniach (do 1 ha);
e) wskazane rodzaje rêbni (kol. 8) nale¿y traktowaæ jako zalecane – lecz nie obliga-
toryjne. Dobór proponowanego rodzaju i formy rêbni jest dokonywany w toku wy-
konywania prac taksacyjnych i weryfikowany w miarê potrzeby na posiedzeniach
komisji techniczno-gospodarczych. Nadleœniczy jest uprawniony do zmiany rêb-
ni zupe³nej, przewidzianej w planie urz¹dzenia lasu, na rêbnie z³o¿one i do zasto-
sowania w konkretnych warunkach siedliskowo-drzewostanowych takiej rêbni lub
kombinacji ró¿nych rêbni, które najlepiej prowadz¹ do przyjêtego celu hodowla-
nego. Zmiana rêbni z³o¿onej, przyjêtej w planie urz¹dzenia lasu, na rêbniê zupe³-
n¹, w celu jej wykonania na ca³ym pasie manipulacyjnym, strefie lub smudze, wy-
maga zgody dyrektora RDLP.
1
2
3
4
5
6
7
8
9
10
11
12
13
14
15
16
17
18
19
20
21
22
23
24
25
26
27
28
29
30
31
32
33
34
35
36
37
38
39
40
41
42
43
44
45
46
47
48
49
20
f) zalecenia podane w tabeli 1 nie dotycz¹ bazy nasiennej (obiektów selekcyjnych
i zachowawczych); zasady ich prowadzenia okreœlaj¹ odrêbne zarz¹dzenia dy-
rektora generalnego Lasów Pañstwowych.
B. Postêpowanie w lasach ochronnych
§ 31
Zagospodarowanie lasów ochronnych prowadzi siê pod k¹tem utrzymania ich wielo-
funkcyjnej roli ze szczególnym uwzglêdnieniem funkcji, dla których zosta³y uznane za
ochronne. Z tych wzglêdów mo¿e zachodziæ potrzeba modyfikacji zasad przyjêtych dla la-
sów gospodarczych, np. zaniechania stosowania rêbni zupe³nej, wyd³u¿enia okresu odno-
wienia i okresu uprz¹tniêcia w rêbniach czêœciowych, pozostawiania kêp drzew po ciêciu
uprz¹taj¹cym, przebudowy sk³adu gatunkowego i budowy drzewostanu, stosowania selek-
cji o kierunku potêguj¹cym ¿ywotnoœæ i zdolnoœci adaptacyjne drzew oraz walory estetycz-
no-krajobrazowe, pod warunkiem, ¿e ograniczenie pozosta³ych funkcji, w tym produkcyj-
nej, nie mo¿e byæ istotne.
§ 32
Lasy wodochronne maj¹ za zadanie utrzymanie i zwiêkszanie zdolnoœci retencyjnej gleb
leœnych, oczyszczanie wody w szczególnie aktywnym œrodowisku gleb leœnych, pe³ni¹cym
rolê filtru biologicznego, zasilanie zbiorników wód podziemnych, ochronê cieków i zbiorni-
ków wód powierzchniowych przed zanieczyszczaniem i zamulaniem, pe³nienie funkcji re-
gulatora powierzchniowego i glebowego sp³ywu wody, regulatora wilgotnoœci gleb terenów
przyleg³ych i po³o¿onych w ni¿szej czêœci zlewni oraz regulatora wilgotnoœci powietrza i u¿y-
tecznego obiegu wody w przyrodzie. Zadania wodochronne najlepiej spe³niaj¹ drzewostany
mieszane starszych klas wieku, na glebach o dobrze rozwiniêtym profilu glebowym z bo-
gat¹ warstw¹ próchnicy, jedno- i dwupiêtrowe, z dobrze rozwiniêt¹ warstw¹ krzewów i roœlin
zielnych oraz drzewostany wielopiêtrowe.
W lasach wodochronnych stosuje siê zasady zagospodarowania zapewniaj¹ce sta³¹
obecnoœæ szaty leœnej, a wiêc rêbnie czêœciowe, gniazdowe, stopniowe lub przerêbow¹.
Rêbnia zupe³na mo¿e byæ stosowana tylko w sytuacjach klêskowych, a w odniesieniu do
sosny na siedlisku Bw oraz olszy na siedlisku Ol mo¿na stosowaæ rêbniê Ib i Ic.
W celu zwiêkszenia wodochronnej funkcji lasów nale¿y przy zalesianiu gruntów porol-
nych preferowaæ zalesianie w górnych czêœciach zlewni, na obszarach zasilania wód
podziemnych i w strefach przybrze¿nych wód powierzchniowych.
Rygory wodochronne w lasach powinny byæ najwy¿sze w strefie bezpoœrednio przyleg³ej
do Ÿróde³ i ujêæ wody, w lasach ³êgowych, na torfach i na siedliskach bagiennych, wzd³u¿ li-
nii brzegowej cieków i zbiorników wodnych oraz w strefach wododzia³owych, gdzie obo-
wi¹zuje zakaz stosowania œrodków chemicznych – z wyj¹tkiem przypadków, gdy zagro¿one
jest istnienie lasu. W takich sytuacjach u¿ycie nadzwyczajnych œrodków zaradczych powin-
no byæ uzgodnione z w³aœciw¹ dyrekcj¹ gospodarki wodnej.
§ 33
Lasy glebochronne pe³ni¹ funkcje ochrony gleb przed erozj¹ wodn¹ i wietrzn¹, zanie-
czyszczaniem i degradacj¹, osuwiskami i innymi procesami destrukcyjnymi. Funkcje gle-
bochronne najlepiej spe³niaj¹ drzewostany mieszane dostosowane do charakteru siedlisk,
1
2
3
4
5
6
7
8
9
10
11
12
13
14
15
16
17
18
19
20
21
22
23
24
25
26
27
28
29
30
31
32
33
34
35
36
37
38
39
40
41
42
43
44
45
46
47
48
49
21
posiadaj¹ce podszyty i podrosty. Na terenach zagro¿onych erozj¹ wodn¹ i osuwiskami na-
le¿y preferowaæ gatunki g³êboko ukorzeniaj¹ce siê.
W lasach glebochronnych przyjmuje siê ogóln¹ zasadê trwa³oœci szaty leœnej i umiarko-
wanego stosowania ciêæ pielêgnacyjnych, sanitarnych i odnowieniowych – rêbniami z³o¿o-
nymi oraz d¹¿y do wytworzenia dolnego piêtra lub podszytu (z wyj¹tkiem siedlisk ubogich),
o ile nie wystêpuj¹ one naturalnie w danym zbiorowisku. Od powy¿szych zasad dopuszcza
siê odstêpstwa:
–
w drzewostanach silnie uszkodzonych przez czynniki biotyczne, abiotyczne i antropo-
geniczne mo¿e byæ stosowana rêbnia zupe³na z nawrotem ciêæ 5–7 lat,
–
w drzewostanach zniszczonych nale¿y mo¿liwie najwczeœniej wprowadziæ odnowienie
z wykorzystaniem w razie potrzeby gatunków szybko rosn¹cych i przedplonowych.
§ 34
Lasy stanowi¹ce ostoje zwierz¹t i stanowiska roœlin podlegaj¹cych ochronie gatunkowej
pe³ni¹ funkcje ochrony ró¿norodnoœci biologicznej, ze szczególnym uwzglêdnieniem cen-
nych i zagro¿onych gatunków roœlin i zwierz¹t i ich biotopów. Dotyczy to stref ochronnych
wokó³ miejsc lêgowych i sta³ego przebywania ptaków drapie¿nych oraz innych zwierz¹t i ro-
œlin objêtych ochron¹ gatunkow¹. Zasady zagospodarowania tych lasów wynikaj¹ z decyzji
o uznaniu ich za ochronne, z planów ochrony ustanowionych dla tych terenów oraz z prze-
pisów dotycz¹cych ochrony gatunkowej, a tak¿e z potrzeb chronionych gatunków.
§ 35
Lasy w strefach ochronnych wokó³ sanatoriów i uzdrowisk maj¹, przez oddzia³ywanie bio-
tyczne i estetyczne, kszta³towaæ korzystne dla zdrowia warunki œrodowiska leœnego, zachowy-
waæ wartoœci tradycyjne i kulturowe w miejscowoœciach uzdrowiskowych i w s¹siedztwie sana-
toriów, jak równie¿ zapewniaæ ochronê zasobów wód mineralnych, wystêpuj¹cych na tych
obszarach. Ogólne zasady zagospodarowania tych lasów polegaj¹ na zachowaniu zgodnoœci
biocenozy z biotopem, zaœ zasady szczegó³owe okreœlaj¹ przepisy o lecznictwie uzdrowisko-
wym, przewiduj¹ce strefowoœæ w zagospodarowaniu tych lasów z wyró¿nieniem stref: parku
leœnego, spacerowo-wypoczynkowej, klimatyczno-ochronnej, punktów rekreacyjnych.
Przy rekreacyjnym zagospodarowaniu lasów uzdrowiskowo-klimatycznych mog¹ byæ
tak¿e wykorzystywane zalecenia podane w czêœci III w rozdziale pt. „Zasady rekreacyjnego
zagospodarowania lasów”.
§ 36
Lasy o szczególnym znaczeniu przyrodniczo-naukowym lub dla obronnoœci i bezpie-
czeñstwa pañstwa obejmuj¹ lasy na sta³ych lub czasowych (zarejestrowanych w nadleœnic-
twie) powierzchniach badawczych i doœwiadczalnych, w tym glebowe powierzchnie wzorco-
we oraz lasy stanowi¹ce otuliny parków narodowych, lasy parków krajobrazowych wraz
z otulinami i rezerwatów przyrody wraz z otulinami – jeœli zosta³y formalnie z tego tytu³u
uznane za ochronne, a tak¿e lasy prawnie uznane za niezbêdne dla obronnoœci i bezpie-
czeñstwa pañstwa.
Zasady zagospodarowania tych lasów s¹ okreœlane w decyzjach o uznaniu ich za
ochronne w planach ochrony ustanowionych zgodnie z przepisami o ochronie przyrody
i w odrêbnych przepisach w sprawie wykorzystywania lasów dla potrzeb obrony i bezpie-
czeñstwa pañstwa.
1
2
3
4
5
6
7
8
9
10
11
12
13
14
15
16
17
18
19
20
21
22
23
24
25
26
27
28
29
30
31
32
33
34
35
36
37
38
39
40
41
42
43
44
45
46
47
48
49
22
§ 37
Lasy po³o¿one w granicach administracyjnych miast i w odleg³oœci do 10 km od granic
administracyjnych miast licz¹cych ponad 50 tys. mieszkañców oraz lasy po³o¿one wokó³
zak³adów przemys³owych, maj¹ za zadanie ochronê zdrowia cz³owieka przed szkodliwym
oddzia³ywaniem zanieczyszczeñ atmosfery i ha³asem. Stanowi¹ one tak¿e miejsca maso-
wej turystyki i rekreacji.
Sposoby zagospodarowania tych lasów reguluj¹ przepisy w sprawie stref ochronnych
lub ustalenia komisji techniczno-gospodarczych, uwzglêdniaj¹cych specyfikê terenu przy
opracowywaniu projektów planów urz¹dzenia lasu. Zasady rekreacyjnego zagospodarowa-
nia lasu s¹ podane w czêœci III w rozdziale 2.
§ 38
Lasy w strefie silnego oddzia³ywania przemys³u, z zastrze¿eniem § 104 ust. 2 niniejszych
zasad, wymagaj¹ stosowania specjalnych metod rekultywacji i rewitalizacji oraz w wielu
przypadkach przebudowy drzewostanów. Ogólne zasady postêpowania w tym zakresie,
jak te¿ technikê wykonywania prac hodowlanych omówiono w czêœci II, rozdzia³ 7.
§ 39
Lasy w strefie górnej granicy lasów, obejmuj¹ drzewostany wystêpuj¹ce w ekstremal-
nych warunkach klimatycznych, po³o¿one w najwy¿szej czêœci regla górnego i w strefie ko-
sodrzewiny. Pe³ni¹ one funkcje ochrony przed lawinami, osuwiskami, hamuj¹ gwa³towny
sp³yw wody, ograniczaj¹ erozjê wodn¹ i wietrzn¹ gleb, chroni¹ drzewostany ni¿ej po³o¿one
przed silnymi wiatrami. W lasach tych ogranicza siê stosowanie ciêæ wy³¹cznie do odno-
wieniowych grupowo-przerêbowych dla uzyskania struktury grupowej (roty górskie) oraz
sanitarnych, zapewniaj¹cych trwa³oœæ lasu i maksymalizacjê jego funkcji ochronnych. Zale-
ca siê pozostawianie le¿¹cych drzew posuszowych sprzyjaj¹cych m.in. naturalnemu odno-
wieniu œwierka.
§ 40
Lasy stanowi¹ce drzewostany nasienne, pe³ni¹ funkcje ochrony zasobów genowych dla
reprodukcji lasu. Obejmuj¹ one drzewostany nasienne wy³¹czone z u¿ytkowania rêbnego.
Zasady zagospodarowania tych lasów okreœlaj¹ odrêbne zarz¹dzenia dyrektora general-
nego Lasów Pañstwowych (patrz § 45).
§ 41
Przy prowadzeniu gospodarki leœnej w lasach ochronnych obowi¹zuj¹ przepisy okreœlo-
ne w § 3 i 4 rozporz¹dzenia ministra ochrony œrodowiska, zasobów naturalnych i leœnictwa
z dnia 25 sierpnia 1992 r. w sprawie szczegó³owych zasad i trybu uznawania lasów za
ochronne oraz szczegó³owych zasad prowadzenia w nich gospodarki leœnej (DzU Nr 67,
poz. 337).
Pod pojêciem etatu ciêæ wed³ug potrzeb hodowlanych lasu, o którym mowa w § 3, pkt 2
lit. C tego rozporz¹dzenia nale¿y rozumieæ sumê mi¹¿szoœci grubizny netto okreœlon¹ w pla-
nie urz¹dzenia lasu do pozyskania w okresie obowi¹zywania tego planu w drzewostanach
wchodz¹cych w sk³ad lasów ochronnych w ramach:
1
2
3
4
5
6
7
8
9
10
11
12
13
14
15
16
17
18
19
20
21
22
23
24
25
26
27
28
29
30
31
32
33
34
35
36
37
38
39
40
41
42
43
44
45
46
47
48
49
23
a) ciêæ u¿ytkowania rêbnego, s³u¿¹cych odnowieniu lasu w drzewostanach dojrza-
³ych do odnowienia,
b) ciêæ pielêgnacyjnych, wykonywanych wed³ug potrzeb hodowlanych z uwzglê-
dnieniem zasad zrównowa¿onego rozwoju, w sposób zapewniaj¹cy sta³e pe³nie-
nie przez nie funkcji, dla których zosta³y uznane za ochronne.
Potrzeby te okreœla siê orientacyjnie w planie urz¹dzenia lasu w wielkoœci ³¹cznej dla
obrêbu leœnego.
C. Postêpowanie hodowlane w Leœnych Kompleksach Promocyjnych (LKP)
§ 42
Podstaw¹ postêpowania hodowlanego w LKP jest pog³êbione i wszechstronne rozpo-
znanie warunków przyrodniczych regionu i trendów zachodz¹cych w nich zmian. W tym ce-
lu w toku prac urz¹dzeniowych zbiera siê i analizuje wszelkie dostêpne dane na temat wa-
runków geologicznych, wodnych i klimatycznych obszaru LKP i okreœla ich wp³yw na prze-
bieg procesu glebotwórczego oraz na kszta³towanie siê gleb i siedlisk leœnych w ujêciu hi-
storycznym. Równoczeœnie dokonuje siê rozpoznania naturalnych zespo³ów roœlinnych
i kierunków zachodz¹cych w nich zmian pod wp³ywem dzia³alnoœci cz³owieka na obszarze
LKP i w strefie oddzia³ywania czynników zewnêtrznych oraz w wyniku procesów naturalnej
ewolucji w przyrodzie.
W wyniku tych analiz dla ka¿dego LKP opracowuje siê:
1) mapê gleb i siedlisk leœnych,
2) mapê naturalnych i rzeczywistych zespo³ów roœlinnych.
Na mapie gleb i w operacie siedliskowym uwzglêdnia siê:
–
typy, podtypy, rodzaje i gatunki gleb,
–
stopnie ich uwilgotnienia,
–
zawartoœæ substancji organicznej, typy, podtypy i formy próchnic leœnych,
–
kierunki i zasady ich rewitalizacji.
Na mapie siedlisk okreœla siê:
–
typy siedliskowe lasu i ich odmiany krainowe i fizjograficzno-klimatyczne oraz wa-
rianty uwilgotnienia,
–
stopnie degradacji lub zniekszta³cenia siedlisk w wyniku dzia³alnoœci cz³owieka,
–
typy lasu uwarunkowane czynnikami naturalnymi.
Na mapie naturalnych zespo³ów roœlinnych okreœla siê zespo³y potencjalne – czyli w³a-
œciwe dla danych warunków siedliskowych lasu.
Na mapie rzeczywistych zespo³ów roœlinnych ilustruje siê sk³ad gatunkowy i strukturê
drzewostanów – wed³ug gatunków rzeczywistych oraz sk³ad i frekwencjê roœlinnoœci runa
leœnego.
Z porównawczej analizy map gleb i siedlisk oraz naturalnych i rzeczywistych zespo³ów
roœlinnych wyprowadza siê wnioski dotycz¹ce walorów przyrodniczo-leœnych obszaru oraz
kierunków, zakresu i tempa przebudowy drzewostanów – zmierzaj¹cych do stopniowego
unaturalniania lasu, prowadzonego w sposób nie obni¿aj¹cy jego wielofunkcyjnej roli w za-
gospodarowaniu przestrzennym kraju. Uwzglêdnia siê przy tym trendy sukcesji naturalnej –
na podstawie obserwacji spontanicznych procesów przyrodniczych – a tak¿e wp³yw do-
tychczasowego i przewidywanego zagospodarowania przestrzennego obszaru LKP i strefy
wp³ywów zewnêtrznych. W tym celu nale¿y wykorzystaæ procesy naturalne obserwowane
w rezerwatach przyrody istniej¹cych w LKP i poza terenami chronionymi – w szczególno-
œci na specjalnie wydzielonych powierzchniach badawczych.
1
2
3
4
5
6
7
8
9
10
11
12
13
14
15
16
17
18
19
20
21
22
23
24
25
26
27
28
29
30
31
32
33
34
35
36
37
38
39
40
41
42
43
44
45
46
47
48
49
24
Przyjmowane w planach urz¹dzenia lasu typy gospodarcze drzewostanów i budowa
przestrzenna lasu w LKP powinny wiêc zmierzaæ do kszta³towania zespo³ów roœlinnych zbli-
¿onych do wzorców naturalnych z uwzglêdnieniem jednak uwarunkowañ przestrzennych
trwale modyfikuj¹cych funkcjonowanie uk³adów naturalnych – takich jak emisje przemys³o-
we i komunikacyjne, zak³ócenia stosunków wodnych, presja ludnoœci itp.
Wszystkie czynnoœci gospodarcze w LKP nale¿y wykonywaæ w sposób zapewniaj¹cy
konsekwentne osi¹ganie celów hodowlanych przy mo¿liwie najmniejszej ingerencji w proce-
sy naturalne. Cele hodowlane (perspektywiczne i doraŸne) powinny byæ jasno okreœlone
w indywidualnych zasadach hodowli i ochrony lasu dostosowanych do specyfiki poszcze-
gólnych LKP i uwzglêdnione w obowi¹zuj¹cych planach urz¹dzenia lasu. Powinny one pro-
wadziæ do kszta³towania lasu trwale zrównowa¿onego z warunkami przyrodniczymi i pe³-
ni¹cego wielofunkcyjn¹ rolê w zagospodarowaniu przestrzennym. Nale¿y d¹¿yæ do zapew-
nienia trwa³oœci lasu w ka¿dym miejscu i czasie oraz ci¹g³oœci jego wszystkich funkcji przy
mo¿liwie wysokiej zasobnoœci, ró¿norodnoœci biologicznej, zachowaniu bogactwa gene-
tycznego i strukturalnego lasu oraz wysokiej produkcyjnoœci drzewostanów.
W wyniku rozpoznania walorów przyrodniczych obszaru LKP sporz¹dza siê, w ramach
planu urz¹dzenia lasu, program ochrony przyrody, uwzglêdniaj¹cy zachowanie istniej¹cych
i odtwarzanie potencjalnych wartoœci przyrodniczych metodami racjonalnej gospodarki leœ-
nej. Nie zastêpuje to prawnych – wybiórczych form ochrony przyrody przewidzianych
w ustawie o ochronie przyrody, lecz zapewnia powszechn¹ ochronê przyrody przez racjo-
nalne u¿ytkowanie i bie¿¹ce odnawianie jej zasobów z poszanowaniem walorów i wszyst-
kich funkcji lasu na ca³ym obszarze LKP.
Postêpowanie hodowlane w LKP uwzglêdnia nastêpuj¹ce zasady:
–
zachowanie w stanie naturalnym lub zbli¿onym do naturalnego lub odtwarzanie metoda-
mi pó³naturalnej hodowli lasu wszystkich elementów biocenozy leœnej w³aœciwych dla
miejscowych biotopów – jako warunku trwa³oœci lasu i równowagi ekosystemów przyrod-
niczych w ca³ym obszarze funkcjonalnym LKP;
–
w zespo³ach leœnych o szczególnie cennych walorach przyrodniczych g³ównym celem
gospodarki leœnej jest ochrona tych walorów przez postêpowanie hodowlane zapewnia-
j¹ce ich trwa³oœæ, tj. racjonalne u¿ytkowanie i bie¿¹c¹ odnawialnoœæ;
–
minimalizowanie stosowania zrêbów zupe³nych do przypadków nieodzownych z ograni-
czeniem ich szerokoœci do 30–60 m lub powierzchni do 4 ha, z pozostawieniem nasien-
ników w formie grup i kêp wraz z ni¿szymi warstwami lasu oraz kêp drzew domieszko-
wych i drzew dziuplastych w celu wzbogacenia ró¿norodnoœci, z³o¿onoœci i estetyki kra-
jobrazu leœnego;
–
pozostawienie w drzewostanach dojrza³ych do odnowienia w rêbniach z³o¿onych czêœci
(do 10%) starych drzew w formie 5–10-arowych do wieku fizjologicznej staroœci a nawet do
ich ca³kowitego naturalnego rozpadu, jako ostoi licznych gatunków organizmów leœnych;
–
preferowanie naturalnego odnowienia lasu, uzupe³nianego w miarê potrzeb sztucznie,
zgodnie z charakterem siedlisk i z celami trwale zrównowa¿onej, wielofunkcyjnej gospo-
darki leœnej;
–
gospodarowanie populacjami zwierz¹t ³ownych zgodnie z celami hodowli i ochrony lasu;
–
dostosowanie zakresu i czêstotliwoœci zabiegów pielêgnacyjnych do potrzeb zrówno-
wa¿onego rozwoju wszystkich elementów biocenozy leœnej zgodnie z charakterem sie-
dlisk i z warunkami œrodowiska przyrodniczego;
–
prowadzenie prac gospodarczych w lasach w sposób ograniczaj¹cy do minimum uszko-
dzenia w pozosta³ych sk³adnikach lasu;
–
wzbogacanie zespo³ów roœlinnych, form zmieszania i struktury warstwowej lasu w do-
stosowaniu do naturalnej mozaikowatoœci siedlisk;
1
2
3
4
5
6
7
8
9
10
11
12
13
14
15
16
17
18
19
20
21
22
23
24
25
26
27
28
29
30
31
32
33
34
35
36
37
38
39
40
41
42
43
44
45
46
47
48
49
25
–
zak³adanie sta³ych powierzchni badawczych i doœwiadczalnych dla obserwacji zmian
iloœciowych i jakoœciowych zachodz¹cych w œrodowisku leœnym bez ingerencji cz³owie-
ka i pod wp³ywem ró¿nego rodzaju czynnoœci hodowlanych;
–
stosowanie eksperymentalnych i pilota¿owych metod hodowlanych i promowanie po-
stêpu naukowo-technicznego, bazuj¹cego na podstawach ekologicznych;
–
upowszechnianie osi¹gniêæ hodowlanych w pozosta³ych lasach.
Ca³oœæ postêpowania gospodarczego w lasach wchodz¹cych w sk³ad LKP uwzglêdnia
program gospodarczo-ochronny, ustalony odrêbnie dla ka¿dego LKP – zgodnie z art.
13b ustawy o lasach.
1
2
3
4
5
6
7
8
9
10
11
12
13
14
15
16
17
18
19
20
21
22
23
24
25
26
27
28
29
30
31
32
33
34
35
36
37
38
39
40
41
42
43
44
45
46
47
48
49
CZÊŒÆ II – SZCZEGÓ£OWA
Dzia³ I
Zasady odnawiania lasu, przebudowy drzewostanów
i zalesiania gruntów
Rozdzia³ 1. Gospodarka nasienna
A. Cele gospodarki nasiennej i stawiane jej wymogi
§ 43
Celem gospodarki nasiennej w lasach jest:
1) zachowanie naturalnego bogactwa lasu na poziomie ekosystemowym, gatunkowym
i genetycznym, co jest warunkiem trwa³oœci lasu w zmieniaj¹cych siê warunkach œro-
dowiska;
2) zapewnienie mo¿liwoœci sta³ej dostawy nasion gatunków lasotwórczych na odpowied-
nim poziomie iloœciowym i jakoœciowym, jednostkom organizacyjnym Lasów Pañ-
stwowych i innym zarz¹dcom, w³aœcicielom lub u¿ytkownikom lasów.
3) wybór, zagospodarowanie i wykorzystanie najcenniejszych populacji rodzimych ga-
tunków drzew o utrwalonych w wyniku d³ugotrwa³ego doboru naturalnego, cechach
fenotypowych i genotypowych w poszczególnych regionach fizyczno-geograficznych
ich naturalnego wystêpowania – regionach pochodzenia;
4) wyeliminowanie z udzia³u w reprodukcji lasu nasion drzew i krzewów obcych gatunków
lub obcych pochodzeñ (z wyj¹tkiem gatunków, które dobrze sprawdzi³y siê ju¿ w hodowli
lasu w polskich warunkach klimatycznych, takich jak daglezja zielona, sosna czarna) oraz
nasion nieznanego pochodzenia – zagro¿onych ryzykiem niepowodzeñ hodowlanych;
5) zachowanie naturalnego zró¿nicowania genetycznego populacji rodzimych gatun-
ków drzew leœnych i utrwalanie tak ukszta³towanych, najlepszych populacji w miej-
scach ich d³ugowiecznego wystêpowania;
6) rozszerzanie zasiêgów najlepszych populacji o charakterze uniwersalnym, odzna-
czaj¹cych siê du¿ymi zdolnoœciami adaptacji do zmieniaj¹cych siê warunków œrodo-
wiska, szczególnie w przypadku braku mo¿liwoœci odnowienia odpowiednim materia-
³em pochodzenia miejscowego;
7) doskonalenie oceny nasion z uwzglêdnieniem ich pochodzenia i walorów genetycznych;
8) dalszy rozwój infrastruktury technicznej dla potrzeb nasiennictwa leœnego.
§ 44
1. Osi¹gniêcie celu, jakim jest zachowanie naturalnej ró¿norodnoœci biologicznej lasów za-
pewnia naturalne odnowienie, które uznaje siê za g³ówn¹ metodê reprodukcji w lasach
po³o¿onych w rezerwatach, lasach naturalnych i zbli¿onych do naturalnych oraz pozosta-
³ych lasach gospodarczych, u¿ytkowanych rêbniami z³o¿onymi.
1
2
3
4
5
6
7
8
9
10
11
12
13
14
15
16
17
18
19
20
21
22
23
24
25
26
27
28
29
30
31
32
33
34
35
36
37
38
39
40
41
42
43
44
45
46
47
48
49
27
2. W zalesieniach gruntów porolnych podstawow¹ metod¹ postêpowania jest ³¹czenie sa-
dzenia po¿¹danych gatunków drzew i krzewów z sukcesj¹ naturaln¹ roœlinnoœci leœnej.
3. Nasiona g³ównych gatunków drzew lasotwórczych, niezbêdne do reprodukcji lasu, mo-
g¹ byæ pozyskiwane wy³¹cznie z wybranych do tego celu drzewostanów, drzew i ich po-
tomstw oraz plantacji, które tworz¹ regionalne bazy nasienne leœnego materia³u podsta-
wowego (LMP), zarejestrowanego w Krajowym Rejestrze LMP.
4. Generaln¹ zasad¹ jest wykorzystywanie nasion i materia³u sadzeniowego pochodz¹ce-
go z lokalnych, autochtonicznych lub rodzimych drzewostanów. W przypadku ich braku
z drzewostanów znajduj¹cych siê w najbli¿szym s¹siedztwie, rosn¹cych w tym samym
regionie pochodzenia. Dopuszcza siê stosowanie nasion drzew gatunków lasotwór-
czych, domieszkowych i biocenotycznych oraz rodzimych drzew gatunków rzadkich (np.
cis, limba, wi¹zy) zebranych w innych dostêpnych drzewostanach – mo¿liwie najlepszej
jakoœci technicznej i hodowlanej.
5. Ze wzglêdu na kierunek i intensywnoœæ prowadzonej selekcji bazy nasienne leœnego
materia³u podstawowego dzieli siê na:
a) bazy selekcji populacyjnej (Ÿród³a nasion, wy³¹czone i gospodarcze drzewostany na-
sienne, drzewostany zachowawcze, uprawy pochodne),
b) bazy selekcji indywidualnej (drzewa mateczne, drzewa doborowe, plantacje nasien-
ne, plantacyjne uprawy nasienne, plantacje zachowawcze, klony).
6. W sk³ad baz nasiennych selekcji populacyjnej wchodz¹ wyselekcjonowane w okreœlo-
nych mikroregionach nasiennych z uwzglêdnieniem stref wysokoœciowych w górach:
1) wy³¹czone drzewostany nasienne, dostarczaj¹ce nasion do produkcji materia³u sa-
dzeniowego przeznaczonego do:
a) zak³adania upraw pochodnych,
b) zak³adania upraw zachowawczych in situ i ex situ,
c) zak³adania proweniencyjnych powierzchni doœwiadczalnych
oraz bêd¹ce baz¹ wyboru drzewostanów elitarnych, drzew doborowych i elitar-
nych,
2) uprawy pochodne, które po osi¹gniêciu wieku obradzania nasion stanowiæ bêd¹ ba-
zê nasienn¹,
3) gospodarcze drzewostany nasienne, dostarczaj¹ce nasion do zak³adania upraw go-
spodarczych,
4) drzewostany zachowawcze s³u¿¹ce do zak³adania upraw zachowawczych.
7. Bazy nasienne selekcji indywidualnej obejmuj¹:
1) drzewa doborowe oraz drzewa mateczne, dostarczaj¹ce:
a) pêdów do produkcji szczepów (klonów) do zak³adania plantacji nasiennych,
b) pêdów do produkcji klonów u¿ywanych do zak³adania plantacyjnych upraw drzew
szybko rosn¹cych,
c) nasion do produkcji sadzonek u¿ywanych do zak³adania plantacyjnych upraw na-
siennych lub plantacjnych upraw drzew szybko rosn¹cych,
2) plantacje nasienne – czyli wegetatywne potomstwo drzew doborowych,
3) plantacyjne uprawy nasienne (rodowe) – czyli generatywne potomstwo drzew dobo-
rowych,
4) plantacje zachowawcze,
5) archiwa klonów zak³adane w celu zachowania okreœlonego genotypu oraz pozyski-
wania pêdów do produkcji szczepów.
1
2
3
4
5
6
7
8
9
10
11
12
13
14
15
16
17
18
19
20
21
22
23
24
25
26
27
28
29
30
31
32
33
34
35
36
37
38
39
40
41
42
43
44
45
46
47
48
49
28
§ 45
1. Podstawowe znaczenie w reprodukcji lasu maj¹ bazy nasienne utworzone w wyniku se-
lekcji populacyjnej – jako oparte na szerokiej podstawie genetycznej reprezentuj¹cej pe³-
n¹ zmiennoœæ genetyczn¹ gatunku.
2. Bazy nasienne utworzone w wyniku selekcji indywidualnej, oparte na zawê¿onej puli ge-
nowej, maj¹ tylko znaczenie uzupe³niaj¹ce. S³u¿¹ one g³ównie koncentracji, u³atwieniu
zbioru szyszek i nasion oraz zwiêkszaniu produkcji drewna najlepszej jakoœci, lub repro-
dukcji drzew o okreœlonych cechach.
3. Racjonalnie u¿ytkowana baza nasienna selekcji populacyjnej powinna zapewniæ pokry-
cie zapotrzebowania na nasiona drzew g³ównych gatunków lasotwórczych co najmniej
w 80%, pozosta³e 20% nasion mo¿e pochodziæ z selekcji indywidualnej.
4. Szczegó³owe zasady wyboru, zachowania i doskonalenia leœnych baz nasiennych okre-
œla Zarz¹dzenie Nr 7 dyrektora generalnego Lasów Pañstwowych z dnia 7 kwietnia 1988 r.
w sprawie selekcji drzew dla potrzeb nasiennictwa leœnego oraz „Program zachowania
leœnych zasobów genowych i hodowli selekcyjnej drzew leœnych w Polsce na lata 1991
– 2010” zatwierdzony przez dyrektora generalnego Lasów Pañstwowych zarz¹dzeniem
Nr 8 z dnia 25 stycznia 1993 r. opracowanie ksi¹¿kowe DGLP, IBL Warszawa 1993, wyda-
nie II poprawione 2000 r.
§ 46
W celu zachowania zasobów genowych najstarszych, autochtonicznych i rodzimych
populacji drzew leœnych utrzymuje siê obowi¹zek dalszego wy³¹czania od wyrêbu war-
toœciowych dla hodowli lasu nasienników i przestojów powsta³ych przed 1850 r., oraz
pozostawiania przy prowadzeniu ciêæ rêbnych w gospodarczych drzewostanach na-
siennych ponad 150-letnich, 5–10% drzew najlepszych w formie kêp, jako drzew na-
siennych.
§ 47
1. Zachowaniu odrêbnoœci cennych rodzimych populacji gatunków lasotwórczych s³u¿y
podzia³ Polski na leœne regiony nasienne. Wyró¿nia siê regiony pochodzenia sk³adaj¹ce
siê z makroregionów nasiennych i wydzielonych w ich ramach mikroregionów nasien-
nych, w tym:
–
mikroregiony mateczne, w których znajduj¹ siê najcenniejsze, autochtoniczne i ro-
dzime populacje podstawowych gatunków drzew lasotwórczych, w tym znacz¹ce
powierzchnie wy³¹czonych i gospodarczych drzewostanów nasiennych o najlep-
szych cechach hodowlanych,
–
mikroregiony zwyk³e, posiadaj¹ce skromn¹ bazê nasienn¹ z niewielkim udzia³em
drzewostanów nasiennych.
2. Podzia³ Polski na regiony nasienne, ich zasiêg oraz zasady rozprzestrzeniania nasion
okreœla „Leœna regionalizacja dla nasion i sadzonek w Polsce”, opracowanie ksi¹¿kowe,
DGLP, IBL Warszawa 2000, wydanie II poprawione. Okreœla ona zasady, ¿e do regionu
matecznego nie mo¿na sprowadzaæ nasion z innych regionów matecznych, a tym bar-
dziej z regionu zwyk³ego. Zastrze¿enie to dotyczy nasion gatunku, dla którego utworzo-
no region mateczny. Odstêpstwa od zasad, w szczególnych przypadkach braku urodza-
ju nasion i wyczerpania siê ich zapasu, mog¹ byæ stosowane za zgod¹ dyrektora gene-
ralnego Lasów Pañstwowych.
1
2
3
4
5
6
7
8
9
10
11
12
13
14
15
16
17
18
19
20
21
22
23
24
25
26
27
28
29
30
31
32
33
34
35
36
37
38
39
40
41
42
43
44
45
46
47
48
49
29
3. Wy³¹czone drzewostany nasienne o sprawdzonej wartoœci genetycznej i hodowlanej
oraz du¿ej plastycznoœci, wyodrêbnione w ramach mikroregionów matecznych uznaje
siê za bazy nasienne LMP o znaczeniu ogólnokrajowym. Oznacza to, ¿e nasiona z tych
drzewostanów mog¹ byæ przenoszone do innych mikroregionów w przypadku braku
mo¿liwoœci odnowienia odpowiednim materia³em pochodzenia miejscowego, szczegó³o-
we zasady przenoszenia okreœla regionalizacja nasienna.
Bazy nasienne o znaczeniu ogólnokrajowym stanowi¹ wy³¹czone drzewostany na-
sienne w nastêpuj¹cych kompleksach leœnych i mikroregionach:
1) dla sosny w warunkach nizinnych
–
Bory Tucholskie,
–
Lasy Taborskie, Napiwodzko-Ramuckie, Puszcza Piska,
–
Puszcza Augustowska i Knyszyñska, Puszcza Bia³a,
–
Lasy Bolewickie, Rychtalskie i Spalskie
2) dla œwierka w warunkach górskich i wy¿ynnych
–
Lasy Beskidu Œl¹skiego i ¯ywieckiego,
w warunkach nizinnych
–
Puszcza, Augustowska, Borecka i Romincka,
3) dla jod³y
–
Lasy Beskidu S¹deckiego, Roztocza, Gór Œwiêtokrzyskich i Bieszczady,
4) dla modrzewia
–
Lasy Gór Œwiêtokrzyskich (oprócz Góry Che³mowej),
–
Lasy Sudetów i K³odczyzny,
5) dla dêbu
–
Lasy krotoszyñskie, dolnoœl¹skie ³êgi odrzañskie, lasy Nadleœnictwa Smolarz
i Strzelce Lubelskie,
6) dla buka
–
Lasy Puszczy Bukowej i Kaszub (Nadleœnictwa Wejherowo, Kartuzy),
7) dla olchy
–
lasy Nadleœnictwa W³oszczowa,
–
lasy Puszczy Bia³owieskiej.
4. Bazy nasienne LMP o znaczeniu ogólnokrajowym mog¹ byæ wykorzystywane poza w³a-
œciwymi dla nich mikroregionami nasiennymi tylko w sytuacjach wyj¹tkowych, np. w razie
wyst¹pienia klêsk ¿ywio³owych, powoduj¹cych zwiêkszone zapotrzebowania na nasiona.
Jednorazow¹ zgodê na u¿ycie nasion z baz nasiennych o znaczeniu ogólnokrajowym
poza w³aœciwymi dla nich mikroregionami wydaje dyrektor generalny Lasów Pañstwowych
na wniosek Wydzia³u Gospodarki Leœnej DGLP.
Uprawy powsta³e w takich przypadkach nale¿y traktowaæ jako powierzchnie zachowaw-
cze ex situ dla tych populacji.
§ 48
Zasady gospodarki nasiennej w lasach, o których mowa w § 46 i w § 47 ust. 2, stanowi¹
integraln¹ czêœæ niniejszych Zasad Hodowli Lasu, z zastrze¿eniem, ¿e ww. dokumenty rea-
lizacyjne bêd¹ okresowo weryfikowane przez naukê i praktykê leœn¹ z punktu widzenia
wp³ywu zmian klimatycznych i zmian warunków œrodowiska przyrodniczego na perspekty-
wiczne cele hodowli lasu, w tym cele gospodarki nasiennej. Obserwacja wspó³czesnych
i przewidywanych trendów rozwoju procesów naturalnych w przyrodzie wskazuje na potrze-
bê zwiêkszania area³ów drzewostanów nasiennych tych gatunków drzew, które zyskuj¹
sprzyjaj¹ce warunki w przyrodzie, takich jak: buk, d¹b, jawor, lipa, grab, jod³a.
1
2
3
4
5
6
7
8
9
10
11
12
13
14
15
16
17
18
19
20
21
22
23
24
25
26
27
28
29
30
31
32
33
34
35
36
37
38
39
40
41
42
43
44
45
46
47
48
49
30
§ 49
Coraz bardziej z³o¿ona problematyka hodowli selekcyjnej drzew i drzewostanów oraz
coraz bardziej dyscyplinowana gospodarka nasienna wymaga odpowiedniego zdefiniowa-
nia pojêæ a tak¿e zapewnienia optymalnej organizacji prac w tym zakresie z okreœleniem
uprawnieñ i odpowiedzialnoœci.
W tym celu, poza definicjami podanymi w rozdziale IV A programu na lata 1991–2010,
wym. w § 45 ust. 4, ustala siê nastêpuj¹ce definicje pojêæ:
1. Wy³¹czony drzewostan nasienny (WDN) – drzewostan dojrza³y, dobrze ukszta³towany,
o najlepszych cechach fenotypowych, zdolny do obfitego obradzania nasion, wybrany
spoœród gospodarczych drzewostanów nasiennych przez Krajow¹ Komisjê do spraw
uznawania drzewostanów nasiennych, powo³an¹ przez dyrektora generalnego Lasów
Pañstwowych, wy³¹czony od wyrêbu i przeznaczony do pe³nienia funkcji nasiennych
okreœlonych w § 44 ust. 6 pkt 1.
Wy³¹czony drzewostan nasienny jest ujêty w Krajowym Rejestrze WDN prowadzonym
przez DGLP i IBL.
Wniosek o uznanie drzewostanu za WDN zg³asza nadleœniczy, weryfikuje dyrektor RDLP
i zg³asza do IBL i DGLP. W³¹czenie WDN do rejestru lub skreœlenie z rejestru nastêpuje
na podstawie zarz¹dzenia dyrektora generalnego Lasów Pañstwowych na wniosek Kra-
jowej Komisji do spraw uznawania drzewostanów nasiennych.
2. Gospodarczy drzewostan nasienny (GDN) – drzewostan o najlepszych cechach fenoty-
powych w wieku dojrza³oœci do obfitego urodzaju nasion, przeznaczony do zbierania
nasion dla potrzeb odnowienia lasu i zalesieñ oraz do odnowienia naturalnego przed
wyrêbem. Zbiór nasion u gatunków iglastych g³ównie z drzew œciêtych, u gatunków li-
œciastych g³ównie z ziemi lub drzew stoj¹cych do wieku rêbnoœci. Wyboru GDN dokonu-
je komisja powo³ana przez dyrektora RDLP. Ewidencjê GDN prowadz¹ nadleœnictwa
i RDLP wed³ug jednolitego wzoru. W miarê usuwania GDN wybiera siê nowe o podob-
nych cechach i funkcjach.
3. Plantacja nasienna (PN) – potomstwo wegetatywne (ze szczepów) co najmniej 40 drzew
doborowych dla sosny i œwierka i co najmniej 30 drzew doborowych pozosta³ych gatun-
ków, rozmieszczone w sposób systemowy, zapewniaj¹cy maksymalne mo¿liwoœci krzy-
¿owania siê drzew. Sposób rozmieszczenia szczepów na plantacji ustala IBL (z powie-
rzenia DGLP), który akceptuje równie¿ lokalizacjê plantacji. Rejestr PN prowadzi DGLP
i IBL. W nowo zak³adanych plantacjach nasiennych podane wy¿ej liczby drzew doboro-
wych nale¿y zwiêkszaæ co najmniej o 50%.
4. Plantacyjna uprawa nasienna (PUN) – potomstwo generatywne (z nasion), pochodz¹ce
z wolnego zapylenia drzew doborowych. Sposób zak³adania, rejestrowania i przezna-
czenie PUN jak w pkt. 3.
5. Uprawa pochodna (UP) – uprawa z nasion pochodz¹cych z WDN, PN i PUN, zak³adana
stopniowo g³ównie w du¿ych blokach o powierzchni 1–2 oddzia³ów. Rejestr UP prowadzi
nadleœnictwo i RDLP. Dopuszczalne jest równie¿ zak³adanie rozproszonych upraw po-
chodnych, na ³¹cznych powierzchniach ok. 10 ha.
6. Drzewo doborowe (Dd) – drzewo o najlepszych cechach fenotypowych, tj. zdrowotnoœci,
jakoœci pnia, pokroju korony, wyró¿niaj¹ce siê w drzewostanie wiêkszymi wymiarami
pierœnicy i wysokoœci, uznawane przez Komisjê Krajow¹ na wniosek nadleœnictwa, ak-
ceptowany przez RDLP. Dd s¹ przeznaczone do zbioru nasion w celu zak³adania planta-
cyjnych upraw nasiennych i do pozyskiwania zrazów do produkcji szczepów na planta-
cje nasienne oraz do zak³adania pochodnych powierzchni rodowych. Drzewa doborowe
wraz z otulin¹ wy³¹cza siê od wyrêbu. Dd numeruje siê i wpisuje do prowadzonego przez
1
2
3
4
5
6
7
8
9
10
11
12
13
14
15
16
17
18
19
20
21
22
23
24
25
26
27
28
29
30
31
32
33
34
35
36
37
38
39
40
41
42
43
44
45
46
47
48
49
31
DGLP i IBL „Krajowego rejestru drzew doborowych”. Ewidencjê tych drzew prowadzi
równie¿ nadleœnictwo i RDLP. Zmiany w Krajowym rejestrze drzew doborowych (w³¹cze-
nie lub skreœlenie) wprowadza siê na podstawie zarz¹dzenia dyrektora generalnego La-
sów Pañstwowych, og³aszanego w Biuletynie Informacyjnym.
7. Drzewo elitarne (De) – drzewo doborowe o sprawdzonych w³aœciwoœciach genetycz-
nych i hodowlanych, które ju¿ we wczesnych testach przekazuje korzystne cechy po-
tomstwu. Rejestracja De jak w pkt 6.
8. Drzewostan zachowawczy (Dz) – drzewostan wytypowany do zachowania puli genetycz-
nej ze wzglêdu na jej okreœlone cechy. Ewidencjê Dz prowadzi nadleœnictwo, RDLP
i DGLP.
9. Drzewo zachowawcze (drz z) – drzewo o sprawdzonych w³aœciwoœciach genetycznych
przeznaczone do reprodukcji ze wzglêdu na jego cechy.
10. Uprawa zachowawcza (Uz) – uprawa o powierzchni nie mniejszej ni¿ 10 ha za³o¿ona
z nasion pozyskanych z co najmniej 150 drzew nasiennych wytypowanych w drzewo-
stanach zachowawczych, w celu zachowania ich potomstwa w warunkach in situ oraz
ex situ na terenach wolnych od zagro¿eñ, lecz o podobnych warunkach glebowych i kli-
matycznych. Ewidencja jak w pkt 8. Wszystkie elementy sk³adowe bazy nasiennej, tj.
powierzchniowe (drzewostany, plantacje, uprawy...) i jednostkowe (drzewa) oznacza siê
w terenie w sposób wyraŸnie widoczny. Granice wy³¹czeñ oznacza siê wykonuj¹c ¿ó³t¹
farb¹ obr¹czki na drzewach granicznych w odstêpach zapewniaj¹cych widocznoœæ gra-
nicy. W przypadkach WDN, Dd i De obr¹czki wykonuje siê lini¹ ci¹g³¹, a w pozosta³ych
przypadkach – lini¹ przerywan¹. Na ka¿dym z wydzielonych elementów sk³adowych ba-
zy nasiennej wpisuje siê, w miejscu dobrze widocznym, jego symbol literowy i numer
kolejny wed³ug rejestru, np. : WDN/nr, GDN/nr, Dd/nr.
§ 50
Wszystkie elementy sk³adowe bazy nasiennej (powierzchniowe i jednostkowe) rejestru-
je siê tak¿e w planie urz¹dzenia lasu, tj. w opisach taksacyjnych drzewostanów i zbiorczo
w elaboracie oraz oznacza siê je na mapie przegl¹dowej bazy nasiennej i szkó³karskiej
w nadleœnictwie, na której wykazuje siê równie¿ elementy infrastruktury nasiennej i szkó³-
karskiej.
B. Sposoby zagospodarowania i wykorzystywania bazy nasiennej
§ 51
1. Baza nasienna Lasów Pañstwowych mo¿e zostaæ udostêpniona do zbioru jednostek na-
siennych (szyszek, owocostanów, owoców i nasion), osobom fizycznym lub prawnym,
bêd¹cym producentami lub dostawcami leœnego materia³u rozmno¿eniowego (LMR).
2. Zbiór jednostek nasiennych z bazy nasiennej, której zarz¹dc¹ jest w³aœciwe nadleœnic-
two, odbywa siê na warunkach okreœlonych w umowie cywilnoprawnej zawartej przez
zainteresowanego producenta lub dostawcê z nadleœniczym.
3. Warunki umowy cywilnoprawnej powinny okreœlaæ: lokalizacjê bazy nasiennej udostêp-
nionej do zbioru, gatunek i maksymaln¹ iloœæ jednostek nasiennych planowanych do
zbioru, termin i sposób zbioru, miejsce przechowywania, sposób kontroli i nadzoru spra-
wowanego przez nadleœniczego, przeznaczenie zebranych jednostek nasiennych, od-
p³atnoœæ za udostêpnienie bazy nasiennej.
1
2
3
4
5
6
7
8
9
10
11
12
13
14
15
16
17
18
19
20
21
22
23
24
25
26
27
28
29
30
31
32
33
34
35
36
37
38
39
40
41
42
43
44
45
46
47
48
49
32
§ 52
Odp³atnoœæ za zbiór nasion z bazy nasiennej nadleœnictwa ustala nadleœniczy, uwzglê-
dniaj¹c aktualne ceny nasion, gatunek oraz kategoriê leœnego materia³u rozmno¿eniowe-
go. Op³atê wnosi siê w dniu zawarcia umowy.
§ 53
Nadleœniczy mo¿e odmówiæ udostêpniania bazy nasiennej prywatnemu producentowi
lub dostawcy LMR w nastêpuj¹cych przypadkach:
1) gatunek planowany do zbioru objêty jest ochron¹ prawn¹ lub wystêpuje w miejscach
wchodz¹cych w sk³ad obiektów prawnie chronionych (rezerwat, strefa prawnie chro-
niona i inne);
2) zapotrzebowanie nadleœnictw na jednostki nasienne z okreœlonej bazy przekracza
mo¿liwoœci zbioru w danym roku.
§ 54
1. Samodzielny zbiór nasion lub szyszek przez prywatnego producenta lub dostawcê LMR
w obiektach bazy nasiennej LP wyklucza siê:
1) w wy³¹czonych drzewostanach nasiennych gatunków iglastych, w których zbiór pro-
wadzony jest z drzew stoj¹cych,
2) z drzew doborowych wszystkich gatunków,
3) z plantacji nasiennych i plantacyjnych upraw nasiennych wszystkich gatunków.
2. Zbiór jednostek nasiennych w obiektach wymienionych w ust. 1 prowadzony jest przez
nadleœnictwo, bêd¹ce zarz¹dc¹ bazy nasiennej.
§ 55
1. Producent lub dostawca LMR, któremu udostêpniono bazê nasienn¹ LP, na warunkach
okreœlonych umow¹ z nadleœniczym, zawiadamia nadleœnictwo o przyst¹pieniu do zbio-
ru ka¿dego dnia, w którym zbiór jest prowadzony, oraz o zakoñczeniu zbioru. Na ¿¹da-
nie nadleœniczego producent lub dostawca LMR zobowi¹zany jest okazaæ zebrane oraz
przechowywane jednostki nasienne.
2. Zbiór jednostek nasiennych prowadzony jest pod nadzorem merytorycznym nadleœni-
czego, bêd¹cego zarz¹dc¹ bazy nasiennej. Wymagane jest codzienne okreœlenie iloœci
zebranych jednostek nasiennych, potwierdzone podpisem zbieracza.
3. Zbioru jednostek nasiennych dokonuje siê przy zastosowaniu sposobów i technologii
obowi¹zuj¹cych w gospodarce leœnej PGL-LP oraz zgodnie z przepisami BHP. Szcze-
gó³owe sposoby zbioru okreœla w³aœciwy nadleœniczy. Za przestrzeganie przepisów BHP
w trakcie zbioru pe³n¹ odpowiedzialnoœæ ponosi producent lub dostawca LMR prowa-
dz¹cy zbiór jednostek nasiennych.
4. Po zakoñczeniu zbioru i ocenie wstêpnej jednostek nasiennych nadleœniczy wydaje za-
interesowanemu producentowi lub dostawcy œwiadectwo pochodzenia LMR, rejestruj¹c
je w SILP z zaznaczeniem nastêpuj¹cych danych: numer kolejny, data, firma, adres leœny
bazy nasiennej oraz iloϾ i przeznaczenie jednostek nasiennych.
1
2
3
4
5
6
7
8
9
10
11
12
13
14
15
16
17
18
19
20
21
22
23
24
25
26
27
28
29
30
31
32
33
34
35
36
37
38
39
40
41
42
43
44
45
46
47
48
49
33
§ 56
Zagospodarowanie wy³¹czonych drzewostanów nasiennych polega na usuniêciu z nich i z ich
otulin wszystkich drzew chorych i Ÿle ukszta³towanych oraz na rozrzedzeniu tych drzewostanów.
Zabiegi te wykonuje siê w celu stworzenia drzewom najlepszym optymalnych warunków do inten-
sywnego obradzania nasion. W wy³¹czonych drzewostanach nasiennych wykonuje siê równie¿
inne zabiegi maj¹ce na celu wzmaganie obradzania nasion np. nawo¿enie, regeneracjê siedlisk.
Zbiór szyszek i nasion w takich drzewostanach iglastych odbywa siê z drzew stoj¹cych.
Zbiór szyszek z drzew œciêtych dopuszcza siê tylko przy prowadzeniu ciêæ przeœwietlaj¹-
cych oraz wyj¹tkowo w drzewostanach o du¿ej powierzchni (ponad 20 ha), za zgod¹ dy-
rektora generalnego Lasów Pañstwowych (po zasiêgniêciu opinii IBL) w ramach stosowania
rêbni umo¿liwiaj¹cej odnowienie naturalne, jednorazowo na powierzchni do 4 ha.
§ 57
1. Zagospodarowanie gospodarczych drzewostanów nasiennych polega na wykonaniu
ciêæ sanitarno-selekcyjnych, tj. usuniêciu z nich wszystkich drzew wadliwych i chorych –
w przypadku sosny najpóŸniej na 3 lata przed wyrêbem, dokonywanym w celu zbioru
szyszek z drzew le¿¹cych i na 2 lata przed wyrêbem dla pozosta³ych gatunków drzew.
Drzewostany te powinny byæ wykorzystywane do wielokrotnego zbioru nasion opad³ych
z drzew stoj¹cych (wiêkszoœæ gatunków liœciastych) oraz z drzew œciêtych (pozosta³e
gatunki iglaste oraz Ol i Brz).
2. Usuniêcie gospodarczych drzewostanów nasiennych mo¿e nast¹piæ tylko w latach do-
brego urodzaju po dokonaniu zbioru dojrza³ych szyszek lub nasion z drzew œciêtych.
Wyj¹tkowo dopuszcza siê usuniêcie GDN zrêbem zupe³nym (lub inn¹ rêbni¹) bez po-
zyskania szyszek lub nasion w wypadku posiadania odpowiedniego wieloletniego za-
pasu nasion z tego drzewostanu, pokrywaj¹cego potrzeby nadleœnictwa i s¹siednich
jednostek po³o¿onych w mikroregionie. Jednoczeœnie wystêpowaæ musi koniecznoœæ
zachowania ³adu przestrzennego, ods³oniêcia nalotów i inne, wynikaj¹ce z realizacji pla-
nu urz¹dzenia lasu. Decyzjê o usuniêciu GDN bez uprzedniego pozyskiwania nasion
podejmuje nadleœniczy w uzgodnieniu z dyrektorem RDLP.
3. W gospodarczych drzewostanach nasiennych gatunków iglastych, brzozowych i olszo-
wych, w których wykonano ciêcia przysposabiaj¹ce, dopuszcza siê w latach urodzaju
pozyskiwanie nasion ze œciêtych, pojedynczych drzew.
§ 58
1. Wy³¹czone drzewostany nasienne utrzymuje siê na pniu dopóki spe³niaj¹ swoje funkcje.
Usuwanie takich drzewostanów nastêpuje w miarê jak trac¹ zdolnoœæ do optymalnego
pe³nienia funkcji nasiennych, po uprzednim uzyskaniu ich potomstwa z odnowienia na-
turalnego lub sztucznego równie¿ na zajmowanej przez nie powierzchni i wymaga zgo-
dy dyrektora generalnego Lasów Pañstwowych.
2. W gospodarczych drzewostanach nasiennych przyjmuje siê te same wieki rêbnoœci co
w pozosta³ych lasach gospodarczych lub ochronnych, w których uznano je za nasienne.
3. Gospodarcze drzewostany nasienne znajduj¹ce siê w mikroregionach matecznych mo-
g¹ mieæ podwy¿szone wieki rêbnoœci:
–
dla modrzewia, jod³y i buka o 20–30 lat,
–
dla dêbów (szypu³kowego i bezszypu³kowego) o 30–40 lat w stosunku do przyjêtych
przeciêtnych wieków rêbnoœci dla tych gatunków w danym obrêbie leœnym.
1
2
3
4
5
6
7
8
9
10
11
12
13
14
15
16
17
18
19
20
21
22
23
24
25
26
27
28
29
30
31
32
33
34
35
36
37
38
39
40
41
42
43
44
45
46
47
48
49
34
§ 59
Planowanie zbioru szyszek, owoców i nasion powinno byæ oparte na obserwacji kwit-
nienia i obradzania g³ównych gatunków drzew. Wyniki tych obserwacji nadleœnictwa przeka-
zuj¹ za poœrednictwem RDLP do DGLP, która opracowuje corocznie Komunikat o przewi-
dywanym urodzaju nasion g³ównych gatunków drzew leœnych. Termin i sposób przesy³a-
nia kwestionariusza z wynikami obserwacji okreœla DGLP.
§ 60
1. Wielkoœci zbioru szyszek, owoców i nasion g³ównych gatunków lasotwórczych okreœla
corocznie nadleœnictwo, uwzglêdniaj¹c posiadane zapasy nasion i ich jakoœæ, zapotrze-
bowanie w³asne, zg³oszenia innych nadleœnictw i lasów nadzorowanych na najbli¿sze
lata i mo¿liwoœci zbioru nasion w roku bie¿¹cym we w³aœciwych dla niego bazach na-
siennych (mikroregion, makroregion nasienny) oraz ustala bilans nasion na rok bie¿¹cy
i lata najbli¿sze, okreœlaj¹c w nim:
–
nadmiary nasion poszczególnych gatunków drzew i krzewów,
–
ewentualne niedobory nasion wed³ug gatunków,
–
mo¿liwoœci tworzenia rezerw dla innych nadleœnictw, korzystaj¹cych zgodnie z wy-
mogami regionalizacji nasiennej z tej samej bazy nasiennej.
2. Tak sporz¹dzony bilans nasion nadleœnictwo przekazuje do RDLP, która sporz¹dza bi-
lans zbiorczy, weryfikuje go, rozdysponowuje nadmiary, wskazuje sposoby zaspokojenia
niedoborów nasion w roku bie¿¹cym oraz okreœla wielkoœci rezerw nasion na lata najbli¿-
sze – postêpuj¹c zgodnie z zasadami regionalizacji nasiennej.
3. Zweryfikowany zbiorczy bilans nasion RDLP kieruje do DGLP, która sporz¹dza zbiorczy
bilans krajowy wed³ug RDLP, weryfikuje go, ustala wielkoœci rezerw nasiennych na lata
najbli¿sze, okreœla zasady wykorzystania baz nasiennych o znaczeniu krajowym – po
czym przekazuje odpowiednie dyspozycje RDLP z zaleceniem ukierunkowania nadle-
œnictw.
4. Zbiór nasion do przechowywania w Leœnym Banku Genów koordynuje DGLP.
§ 61
1. W latach dobrego urodzaju nasion nadleœnictwa tworz¹ ich rezerwy na lata nieurodzaju
lub s³abego urodzaju. Dla sosny zaleca siê tworzyæ rezerwy w wielkoœci 3–4-letniego za-
potrzebowania, dla œwierka, modrzewia i buka 4–5-letniego, dla jod³y, brzozy i olszy 2-
-letniego zapotrzebowania. Rezerwy nasion z baz nasiennych o znaczeniu ogólnokrajo-
wym tworzy DGLP.
2. Dla pozosta³ych gatunków drzew tworzy siê rezerwy nasion lub rezerwy materia³u
sadzeniowego w szkó³kach, uwzglêdniaj¹c czêstotliwoœæ dobrych urodzajów na-
sion i okres produkcji szkó³karskiej potrzebny do uzyskania materia³u zgodnego
z norm¹.
3. Rezerwy nasienne na lata przysz³e powinny byæ skorelowane z aktualn¹ wielkoœci¹ pro-
dukcji szkó³karskiej i mo¿liwoœci¹ przetrzymania czêœci sadzonek na lata nastêpne.
§ 62
1. Zbiór szyszek, owoców i nasion g³ównych gatunków drzew lasotwórczych mo¿e odby-
waæ siê tylko z w³aœciwych baz nasiennych i pod nadzorem s³u¿by leœnej. Dla ka¿dej ze-
1
2
3
4
5
6
7
8
9
10
11
12
13
14
15
16
17
18
19
20
21
22
23
24
25
26
27
28
29
30
31
32
33
34
35
36
37
38
39
40
41
42
43
44
45
46
47
48
49
35
branej partii szyszek, owoców i nasion sporz¹dza siê niezw³ocznie œwiadectwo pocho-
dzenia materia³u roœlinnego zgodnie z wzorem obowi¹zuj¹cym w Lasach Pañstwowych,
a partiê dostarcza do magazynu przejœciowego lub przechowalni.
2. Przy niedoborze nasion gatunków lasotwórczych i braku urodzaju nasion we w³aœci-
wych bazach nasiennych dopuszcza siê zbiór nasion z baz nasiennych s¹siednich
mikroregionów zgodnie z tabel¹ Nr 5 „Leœnej regionalizacji dla nasion i sadzonek
w Polsce”.
§ 63
1. Przed podjêciem zbioru nale¿y przeprowadziæ wstêpn¹ ocenê przydatnoœci siewnej na-
sion, której dokonuje nadleœniczy, a w razie w¹tpliwoœci zleca wstêpne badanie nasion
przez w³aœciw¹ Stacjê Oceny Nasion lub Stacjê Kontroli Nasion.
2. Sta³y monitoring biologiczny jakoœci nasion sosny i œwierka, umo¿liwiaj¹cy wstêpn¹ oce-
nê nasion przed zbiorem, organizuje DGLP, wskazuj¹c sta³e powierzchnie obserwacyjne.
§ 64
1. Szyszki ka¿dego drzewa doborowego nale¿y ³uszczyæ oddzielnie. Oddzielnie powinny
byæ te¿ ³uszczone szyszki pozyskiwane w ka¿dym z wy³¹czonych drzewostanów nasien-
nych, w ka¿dej z plantacji nasiennych oraz plantacyjnych upraw nasiennych.
2. Przy ³uszczeniu szyszek z gospodarczych drzewostanów nasiennych dopuszcza siê ³¹-
czenie partii szyszek pozyskanych w tym samym nadleœnictwie i mikroregionie na
podobnych siedliskach (œwie¿e, wilgotne) w drzewostanach o podobnych cechach feno-
typowych (przy zachowaniu regionalizacji wysokoœciowej).
3. W ca³ym postêpowaniu z szyszkami i nasionami – od zbioru do wykorzystania w uprawie
– obowi¹zuje zasada ich podzia³u na partie wed³ug pochodzenia z okreœleniem rodzaju
bazy nasiennej i lokalizacji zbioru.
4. Nasiona dêbów szypu³kowego i bezszypu³kowego zbiera, przechowuje i wykorzystuje
siê oddzielnie.
§ 65
Jednostki organizacyjne zbieraj¹ce nasiona i dysponuj¹ce nasionami s¹ zobowi¹zane
do dwukrotnej oceny jakoœci nasion: przed zbiorem i przed wysiewem. Sposoby i terminy
przesy³ania próbek do stacji oceny nasion okreœla polska norma oraz zasady oceny nasion
w PGL-LP.
§ 66
1. Sposoby przechowywania szyszek i nasion musz¹ zapewniaæ zachowanie ich pe³nej
wartoœci siewnej. Zale¿¹ one od biologicznych w³aœciwoœci gatunków. Dla nasion ³atwo
kie³kuj¹cych stosuje siê przechowywanie konserwuj¹ce, umo¿liwiaj¹ce utrzymanie ich
w³aœciwoœci w niezmienionym stanie. Dla nasion wymagaj¹cych dojrzewania nastêpcze-
go stosuje siê przechowywanie przysposabiaj¹ce (do³owanie, stratyfikowanie). Nasiona
wielu gatunków poddaje siê przysposobieniu przedsiewnemu – bezpoœrednio przed sie-
wem w celu uzyskania szybkich i równoczesnych wschodów oraz zaprawia siê je w ce-
lu zabezpieczenia siewek przed grzybami, gryzoniami i ptakami. Wskazania i wytyczne
z tego zakresu podaje norma polska PN-R-65700, 1998 – Materia³ siewny.
1
2
3
4
5
6
7
8
9
10
11
12
13
14
15
16
17
18
19
20
21
22
23
24
25
26
27
28
29
30
31
32
33
34
35
36
37
38
39
40
41
42
43
44
45
46
47
48
49
36
2. Sposoby d³ugookresowego przechowywania nasion w warunkach kontrolowanych, tj
w ch³odniach – przechowalniach nasion, reguluj¹ odrêbne instrukcje technologiczne.
3. Zasady funkcjonowania systemu ch³odni – przechowalni nasion w Lasach Pañstwowych
ustala DGLP.
§ 67
1. Zakup nasion i sadzonek pochodz¹cych z zagranicy oraz sprzeda¿ nadwy¿ek nasion
i sadzonek drzew leœnych za granice kraju wymaga zgody dyrektora generalnego La-
sów Pañstwowych. Oferty sprzeda¿y nadwy¿ek za granicê kraju opracowuj¹ DGLP
i RDLP.
2. Obrót nasionami i sadzonkami z zagranic¹ przeznaczonymi na cele doœwiadczalne nie
wymaga zgody, o której mowa w pkt 1.
Rozdzia³ 2. Gospodarka szkó³karska
§ 68
1. Rozmiar produkcji szkó³karskiej z okreœleniem iloœci, gatunków i asortymentu materia³u
sadzeniowego ustalaj¹ nadleœnictwa na zasadach samowystarczalnoœci, z uwzglêdnie-
niem wieloletnich i bie¿¹cych zadañ hodowlanych. Powinny one uwzglêdniaæ tak¿e za-
potrzebowanie w³aœciwych organów do spraw leœnictwa dla pozosta³ych lasów w zasiê-
gu terytorialnym nadleœnictwa.
2. Koordynacja produkcji szkó³karskiej w makroregionach nasiennych jest prowadzona
przez dyrektorów RDLP (potrzeby lasów nadzorowanych, obrót miêdzy nadleœnictwami
i eksport).
3. W uzasadnionych wypadkach nadleœnictwa mog¹ zawieraæ umowy na produkcjê mate-
ria³u sadzeniowego dla innych odbiorców – w porozumieniu z dyrektorem RDLP lub na
eksport – za zgod¹ dyrektora generalnego Lasów Pañstwowych.
Przy obrocie sadzonkami nale¿y wydawaæ œwiadectwo pochodzenia wed³ug wzoru obo-
wi¹zuj¹cego w Lasach Pañstwowych.
§ 69
W gospodarce szkó³karskiej obowi¹zuj¹ ustalenia:
1) Programu zachowania leœnych zasobów genowych i hodowli selekcyjnej drzew le-
œnych w Polsce na lata 1991–2010 (1993),
2) Leœnej regionalizacji dla nasion i sadzonek w Polsce (2000), wprowadzonych w ¿ycie
przez dyrektora generalnego Lasów Pañstwowych.
§ 70
W nadleœnictwach prowadz¹cych gospodarkê szkó³karsk¹ na ³¹cznej powierzchni po-
wy¿ej 5 ha oraz odpowiedniej wielkoœci produkcji mog¹ byæ tworzone leœnictwa nasienno-
-szkó³karskie, organizuj¹ce pozyskiwanie, przechowywanie, przysposabianie nasion, pro-
dukcjê szkó³karsk¹ oraz zak³adanie i prowadzenie plantacji nasiennych.
1
2
3
4
5
6
7
8
9
10
11
12
13
14
15
16
17
18
19
20
21
22
23
24
25
26
27
28
29
30
31
32
33
34
35
36
37
38
39
40
41
42
43
44
45
46
47
48
49
37
§ 71
W celu zapewnienia wysokich efektów produkcyjnych i obni¿enia kosztów organizacji
i mechanizacji prac zaleca siê zak³adanie szkó³ek zespolonych o ³¹cznej powierzchni pro-
dukcyjnej powy¿ej 3 ha, w których szerokoœæ i powierzchnia kwater produkcyjnych powin-
na byæ dostosowana do wymagañ ekologicznych g³ównych gatunków drzew. W zasadzie
wielkoœæ kwater nie powinna przekraczaæ 1 ha. W terenie pofa³dowanym, w warunkach gór-
skich oraz dla jod³y i buka równie¿ na ni¿u mo¿na zak³adaæ szkó³ki ma³e, w tym podokapo-
we.
§ 72
Szkó³ki leœne powinny byæ zak³adane na gruntach leœnych o glebach mineralnych, nie-
zasklepiaj¹cych siê i nieska¿onych, próchnicznych, g³êbokich, œwie¿ych o naturalnym pro-
filu i dobrych stosunkach powietrznych i wodnych oraz z dobrze rozwiniêtymi grzybniami
grzybów mikoryzowych. W szkó³kach u¿ytkowanych d³u¿ej ni¿ 10 lat zaleca siê w miarê po-
trzeby rewitalizacjê mikroorganizmów glebowych, w tym mikoryz w ramach uprawy gleby.
Lokalizacja nowej szkó³ki leœnej powinna uwzglêdniaæ równie¿: dobry dojazd, bliskoœæ
linii energetycznej, Ÿród³a wody, zaplecza robotniczego, mo¿liwoœæ pozyskiwania i sk³ado-
wania masy kompostowej, lokalizacji zaplecza technicznego i magazynowego, ch³odni-
przechowalni nasion i sadzonek oraz dozoru. Powinna byæ zatwierdzona przez dyrektora
RDLP na wniosek nadleœniczego zaopiniowany przez specjalistyczn¹ pracowniê glebo-
znawcz¹.
§ 73
1. Szkó³ki o powierzchni powy¿ej 5 ha powinny byæ wyposa¿one w:
–
urz¹dzenia deszczuj¹ce,
–
zaplecze socjalne dla pracowników,
–
zaplecze magazynowo-techniczne,
–
ch³odniê-przechowalniê nasion i sadzonek,
–
niezbêdne maszyny i urz¹dzenia techniczne,
–
sta³e pole kompostowe,
oraz posiadaæ mapê glebow¹ i plan stosowania p³odozmianu.
2. Szczegó³owe zasady deszczowania szkó³ek leœnych reguluj¹ znowelizowane „Wytyczne
nawadniania szkó³ek leœnych na powierzchniach otwartych” zatwierdzone do u¿ytku
s³u¿bowego w 2002 r. (wydanie ksi¹¿kowe).
§ 74
1. Niezbêdne jest systematyczne nawo¿enie szkó³ek nawozami organicznymi w formie
kompostowania i wysiewania roœlin zielnych (wed³ug wytycznych obowi¹zuj¹cych w LP).
2. Zapas dojrza³ego kompostu powinien wynosiæ 2–3 mp na 1 ar powierzchni produkcyjnej
szkó³ki przewidzianej do kompostowania i obsiewu w danym roku. Komposty w czasie
ich przerabiania mog¹ byæ wzbogacane nawozami mineralnymi, a w razie potrzeby tak-
¿e wapnem. Kwasowoœæ kompostu powinna siê kszta³towaæ na poziomie 5,5–6,5 pH
w H
2
O. Kompost dojrza³y nie powinien byæ przetrzymywany d³u¿ej ni¿ 2 lata.
3. Nawo¿enie mineralne szkó³ek nale¿y prowadziæ w oparciu o przeprowadzone analizy
glebowe i zapotrzebowanie pokarmowe produkowanego materia³u sadzeniowego.
1
2
3
4
5
6
7
8
9
10
11
12
13
14
15
16
17
18
19
20
21
22
23
24
25
26
27
28
29
30
31
32
33
34
35
36
37
38
39
40
41
42
43
44
45
46
47
48
49
38
4. W celu zapobiegania zjawisku zmêczenia gleby, wystêpowania grzybów zgorzelowych
oraz zasiedlania gleby przez szkodliwe owady (szczególnie przy produkcji wielolatek)
konieczne jest stosowanie ugoru na oko³o 30% powierzchni produkcyjnej szkó³ki, a tak-
¿e g³êboszowania szkó³ek w celu likwidacji podeszwy p³u¿nej.
§ 75
1. Ze wzglêdu na ró¿ne tempo wzrostu siewek poszczególnych gatunków drzew i krze-
wów leœnych oraz odmiennoœæ celów hodowlanych stawianych produkcji materia³u sa-
dzeniowego (materia³ leœny, zadrzewieniowy, jednoroczny lub wieloletni, szkó³kowa-
ny, nieszkó³kowany) stosuje siê w szkó³kach leœnych metody siewu i szkó³kowania we-
d³ug wariantów TL (rys. 1), a w szkó³kach zadrzewieniowych – wed³ug wariantów TZ
(rys. 2).
1
2
3
4
5
6
7
8
9
10
11
12
13
14
15
16
17
18
19
20
21
22
23
24
25
26
27
28
29
30
31
32
33
34
35
36
37
38
39
40
41
42
43
44
45
46
47
48
49
39
Rys. 1. Schemat
uk³adu taœm i rzêdów
w szkó³kach leœnych
wg wariantów
technologii TL
(wymiary w cm)
2. W dzia³ach rozmna¿ania szkó³ek zadrzewieniowych zaleca siê stosowanie siewów we-
d³ug wybranych wariantów metody TL.
3. Szerokoœæ odstêpów miêdzy taœmami i rzêdami powinna byæ dostosowana do bêd¹ce-
go w dyspozycji nadleœnictwa zestawu maszyn i narzêdzi do prac szkó³karskich oraz ro-
dzaju produkowanych sadzonek; nale¿y przy tym mieæ na uwadze racjonalne wykorzy-
stanie powierzchni produkcyjnej szkó³ki.
4. Do obsiewu szkó³ek nale¿y u¿ywaæ nasion I i II klasy jakoœci. Orientacyjne normy wysie-
wu dla celów planistycznych podano w tabeli 2. W wyj¹tkowych przypadkach dopuszcza
siê u¿ycie nasion III klasy jakoœci, przy odpowiednio zwiêkszonych normach wysiewu.
5. Przy siewach maj¹cych na celu produkcjê 2- lub 3-latek nieszkó³kowanych iloœæ wysie-
wanych nasion powinna byæ zmniejszona o ok. 30%.
6. Wartoœæ siewn¹ nasion poddanych ocenie oblicza siê na podstawie czystoœci, masy
1000 nasion i ich ¿ywotnoœci okreœlonych w Stacji Oceny Nasion, wed³ug nastêpuj¹ce-
go wzoru:
c x z
Lk = ————– × 100
t
w którym:
Lk –
liczba nasion zdolnych do skie³kowania w 1 kg zapasu okreœlona w warunkach
laboratoryjnych – podstawa do ustalenia normy wysiewu,
c
–
czystoϾ plonu,
z
–
¿ywotnoœæ okreœlona w próbie kie³kowania lub metod¹ barwienia,
t
–
masa 1000 nasion w gramach.
1
2
3
4
5
6
7
8
9
10
11
12
13
14
15
16
17
18
19
20
21
22
23
24
25
26
27
28
29
30
31
32
33
34
35
36
37
38
39
40
41
42
43
44
45
46
47
48
49
40
Rys. 2. Schemat
uk³adu rzêdów
w szkó³kach
zadrzewieniowych wg
wariantów technologii
TZ (wymiary w cm)
Tabela 2. Orientacyjna iloϾ wysiewanych nasion oraz liczba jednorocznych siewek
przy siewie czêœciowym (taœmowym lub rzêdowym) i pe³nym w szkó³kach leœnych
1
2
3
4
5
6
7
8
9
10
11
12
13
14
15
16
17
18
19
20
21
22
23
24
25
26
27
28
29
30
31
32
33
34
35
36
37
38
39
40
41
42
43
44
45
46
47
48
49
41
siew
siew
czêœciowy
pe³ny
klasa
klasa
klasa
siew
siew
I
II
I
czêœciowy pe³ny
1
2
3
4
5
6
7
8
9
A. Drzewa iglaste
1. Jedlica zielona
6,0
0,75
1,10
2,0–3,0
10
35
1,0–2,0
3,0
2. Jod³a pospolita
40,0
3,00
4,50
7,0–10,0
10
35
2,0–3,0
10,0
3. Modrzew europejski
4,0
0,50
0,75
1,5–2,5
10
50
do 0,5
6,0–7,5
4. Modrzew polski
3,0
0,80
1,20
2,0–3,0
8
32
1,0–1,5
7,0
5. Sosna czarna
15,0
0,50
0,75
2,5–5,0
10
60
1,0–1,5
2,0–2,5
6. Sosna górska
4,5
0,30
0,45
0,7–0,9
10
25
1,0–1,5
1,5–2,0
7. Sosna limba
165,0
6,00
9,00
15,0–20,0
12
25
1,0–1,5
20,0–22,0
8. Sosna zwyczajna
5,0
0,30
0,45
0,8–1,0
18
45
1,0–1,5
1,4–1,7
9. Œwierk pospolity
6,0
0,25
0,40
1,2–1,5
15
75
1,0–1,5
3,5–4,0
B. Drzewa liœciaste
10. Brzoza brodawk.
0,1
0,60
0,90
1,5–3,0
10
30
–
–
11. Brzoza omszona
0,1
0,60
0,90
1,5–3,0
8
25
–
–
12. Buk zwyczajny
200,0
5,00
7,50
25,0–30,0
8
32
2,0–3,0
–
13. D¹b bezszyp.
2000,0
55,00
82,00
250–300
7
35
3,0–5,0
–
14. D¹b szypu³kowy
2000,0
60,00
90,00
300–400
8
45
3,0–5,0
–
15. Grab zwyczajny
35,0
2,00
3,00
6,0–9,0
10
40
1,0–2,0
–
16. Grusza pospolita
17,0
0,65
0,95
1,8–2,4
6
15
1,0–2,0
–
17. Jab³oñ p³onka
22,0
0,75
1,10
2,0–2,5
6
18
1,0–2,0
0,8
18. Jarz¹b pospolity
2,0
0,20
0,30
0,6–1,0
6
25
0,5–1,0
1,0–3,0
19. Jesion wynios³y
65,0
2,00
3,00
6,0–9,0
8
30
1,5–2,0
–
20. Klon jawor
70,0
3,25
4,90
8,0–10,0
10
30
2,0–3,0
–
21. Klon zwyczajny
110,0
3,25
4,90
8,0–10,0
10
30
2,0–3,0
–
22. Lipa drobnolistna
25,0
1,15
1,70
5,0–10,0
8
40
1,0–3,0
–
23. Lipa szerokolistna
70,0
4,00
7,00
10,0–15,0
8
50
1,0–3,0
–
24. Olsza czarna
0,9
1,00
1,50
2,0–4,0
12
35
do 0,5
10,0–15,0
25. Robinia akacjowa
15,0
1,25
1,90
4,0–6,0
7
28
2,0–3,0
25,0–30,0
26. Topola osika
0,1
0,02
0,03
0,08–0,1
6
25
–
–
27. Wi¹z pospolity
10,0
1,15
1,70
2,0–3,5
6
15
do 0,5
–
C. Krzewy
28. Bez czarny
2,5
0,25
0,40
0,75
6
15
0,5–1,0
3,0–5,0
29. Czeremcha zwycz.
45,0
1,50
2,20
5,0
5
15
2,0–3,0
20,0
30. Dereñ œwidwa
50,0
2,00
3,00
6,0
5
15
2,0–3,0
10,0–15,0
WydajnoϾ
nasion
ze 100 kg
szyszek lub
owoców
kg
GruboϾ
pokrycia
nasion
cm
Przeciêtna liczba
siewek I i II klasy
jakoœci przy
pe³nejnormie
wysiewu tys.
szt/ar
IloϾ wysiewanych
nasion kg/ar
Ciê¿ar
1000 szt
nasion (co
najmniej)
g
Gatunek
6. Normê wysiewu konkretnej partii nasion poddanych ocenie jakoœci ustala siê wed³ug
wzoru:
gdzie:
N –
iloϾ nasion w dekagramach,
L
–
liczba siewek, jak¹ chcemy osi¹gn¹æ,
T –
ciê¿ar tysi¹ca nasion,
C –
czystoϾ nasion w %,
Z –
zdolnoœæ kie³kowania w %,
W –
wydajnoϾ gospodarcza siewu w %.
7. Dla potrzeb odnowieniowych na ¿yznych, zachwaszczaj¹cych siê siedliskach; przy upro-
duktywnianiu halizn, p³azowin i po¿arzysk; przy dolesianiu luk, wykonywaniu poprawek
i uzupe³nieñ oraz do zak³adania plantacyjnych upraw drzew szybko rosn¹cych zaleca
siê produkcjê szkó³kowanego materia³u sadzeniowego. Cykl produkcyjny takich sadzo-
nek okreœla norma polska – Materia³ sadzeniowy.
Szkó³kowanie odbywa siê z regu³y w wiêŸbie dostosowanej do za³o¿onego okresu
produkcji wielolatek, w³aœciwoœci biologicznych danego gatunku i wieku szkó³kowanych
sadzonek. D¹¿yæ nale¿y, aby iloœæ wyprodukowanego materia³u szkó³kowanego wyno-
si³a 4–6 tys. szt. z jednego ara.
8. W szkó³kach przeznaczonych do produkcji materia³u sadzeniowego odpowiadaj¹cego
specjalnym wymaganiom (np. na eksport, materia³ ozdobny itp.) produkcja szkó³karska
mo¿e odbywaæ siê wed³ug odrêbnie ustalonych zasad.
9. Wskazania z zakresu techniki wegetatywnego rozmna¿ania gatunków drzew i krze-
wów leœnych (zrzezów, odk³adów i odrostów korzeniowych) zawieraj¹ odrêbne wy-
tyczne.
§ 76
1. Do prac ochronnych i pielêgnacyjnych w szkó³kach zalicza siê: grodzenie, os³anianie
siewów, deszczowanie, odchwaszczanie i spulchnianie gleby, podcinanie korzeni, wy-
krywanie i zwalczanie owadów, szkodników zwierzêcych i chorób grzybowych.
2. Os³anianie siewów ma na celu ich ochronê przed nadmiernym nas³onecznieniem lub
przymrozkami. Do ochrony siewów przed przymrozkami stosuje siê równie¿ zadymia-
nie lub deszczowanie.
1
2
3
4
5
6
7
8
9
10
11
12
13
14
15
16
17
18
19
20
21
22
23
24
25
26
27
28
29
30
31
32
33
34
35
36
37
38
39
40
41
42
43
44
45
46
47
48
49
42
1
2
3
4
5
6
7
8
9
31. G³óg dwuszyjkowy
45,0
1,50
2,20
5,0
8
25
2,0–3,0
20,0
32. Kalina koralowa
25,0
1,50
2,20
5,0
8
25
1,0–2,0
10,0
33. Karagana syber.
24,0
1,00
1,50
3,0
8
25
1,0–2,0
15,0
34. Kruszyna pospolita
18,0
0,80
1,20
2,5
8
25
1,0–2,0
16,0–17,0
35. Leszczyna
950,0
9,00
13,50
30,0
6
20
3,0–5,0
50,0
36. Rokitnik zwycz.
13,0
0,85
1,30
3,0
8
25
0,5–1,0
15,0–16,0
37. Ró¿a dzika
15,0
0,90
1,30
3,0
6
20
do 0,5
20,0
38. Tarnina
150,0
3,50
5,20
10,0
6
20
2,0–3,0
13,0
39. Trzmielina brod.
22,0
1,10
1,70
3,5
8
25
1,0–2,0
12,0
L × T
N = ————— × W
C × Z
3. Spulchnianie ma na celu niedopuszczenie do strat wody, napowietrzenie gleby oraz
przeciwdzia³anie rozwojowi chwastów. Czêstotliwoœæ i agrotechnikê spulchniania nale¿y
wiêc dostosowaæ do dynamiki rozwoju chwastów, warunków meteorologicznych oraz
stosowanego systemu deszczowania szkó³ki.
W szkó³kach o silnie zachwaszczaj¹cej siê powierzchni nale¿y stosowaæ roœliny ograni-
czaj¹ce rozwój chwastów, np. grykê, seradelê w ramach zielonych ugorów oraz mecha-
niczne i rêczne niszczenie chwastów.
Stosowanie œrodków chemicznych jest dopuszczalne tylko w razie nieskutecznoœci ww. metod.
4. Podcinanie korzeni stosuje siê u siewek przeznaczonych na wielolatki nie szkó³kowane,
zgodnie z norm¹ polsk¹ – Materia³ sadzeniowy. Zaleca siê stosowaæ nastêpuj¹ce termi-
ny i sposoby podcinania korzeni:
1) dla sosny o symbolu produkcyjnym 2/0 – w 2 roku produkcji w kwietniu lub drugiej
po³owie czerwca (po zakoñczeniu przyrostu na wysokoœæ). G³êbokoœæ podciêcia 6
do 8 cm a odleg³oœæ od strza³ki ok. 6 cm;
2) dla œwierka, buka, dêbu, lipy drobno- i szerokolistnej oraz wi¹zu pospolitego o sym-
bolach produkcyjnych 2/0 i 3/0 – w 2 roku produkcji przed rozpoczêciem wegetacji
lub po zakoñczeniu przyrostu siewek na wysokoœæ. G³êbokoœæ podciêcia korzeni dê-
bu i buka – 10 do 15 cm, pozosta³ych gatunków – 6 do 8 cm.
Po podciêciu korzeni powierzchniê nale¿y bezzw³ocznie deszczowaæ.
5. Kontrolowanie wystêpowania w szkó³kach szkodników i chorób grzybowych oraz ich
zwalczanie nale¿y prowadziæ stosownie do wskazañ „Instrukcji ochrony lasu”.
§ 77
1. Koñcow¹ fazê procesu produkcyjnego w szkó³kach leœnych stanowi¹ prace zwi¹zane
z pozyskaniem i przygotowaniem do transportu materia³u sadzeniowego, a mianowicie:
wyjmowanie, sortowanie, przechowywanie (do³owanie) i pakowanie.
Kryteria klasyfikacji jakoœciowej materia³u sadzeniowego oraz sposoby jego przechowy-
wania, pakowania i transportu okreœla aktualnie obowi¹zuj¹ca polska norma.
2. Sortowanie materia³u sadzeniowego wykonuje siê niezw³ocznie po jego wyjêciu.
3. Ocenê wydajnoœci produkcji szkó³karskiej przeprowadza komisyjnie nadleœnictwo
w okresie jesiennym, a kontroluje RDLP. Celem oceny jest okreœlenie, na podstawie oglê-
dzin terenowych i próbnych przeliczeñ, iloœci materia³u sadzeniowego I i II klasy jakoœci
na ocenianej powierzchni produkcyjnej szkó³ki wed³ug gatunku, wieku i klas jakoœci –
zgodnie z ww. norm¹.
4. Zapas sadzonek na jednostce powierzchni produkcyjnej nale¿y obliczaæ na podstawie
ich liczby na odcinku 1 m zagonu, a przy stosowaniu siewu lub szkó³kowania wed³ug
schematu TL-5 – na 1 m
2
.
5. Materia³y uzyskane z oceny, po odliczeniu ewentualnych ubytków zimowych, stanowi¹
podstawê ustalenia bilansu materia³u sadzeniowego oraz analizy szkó³karskiego proce-
su produkcyjnego.
§ 78
1. Równolegle z produkcj¹ szkó³karsk¹ metodami tradycyjnymi na powierzchni otwartej
nale¿y stosownie do potrzeb rozwijaæ produkcjê materia³u sadzeniowego w œrodowisku
kontrolowanym (w namiotach foliowych i w szklarniach), produkcjê sadzonek z zakry-
tym systemem korzeniowym oraz produkcjê sadzonek w ró¿nego rodzaju skrzyniach,
inspektach, korytach, kasetach itp.
1
2
3
4
5
6
7
8
9
10
11
12
13
14
15
16
17
18
19
20
21
22
23
24
25
26
27
28
29
30
31
32
33
34
35
36
37
38
39
40
41
42
43
44
45
46
47
48
49
43
Z uwagi na du¿¹ wydajnoœæ siewu, namioty foliowe zaleca siê wykorzystywaæ
przede wszystkim do wysiewu nasion szczególnie cennych, np. z wy³¹czonych
drzewostanów nasiennych, drzew doborowych i plantacji nasiennych. Uzyskiwane
w œrodowisku kontrolowanym polepszenie warunków i przyspieszenie wzrostu sa-
dzonek sk³ania do u¿ycia namiotów foliowych równie¿ do produkcji jednorocznych
sadzonek gatunków szybko rosn¹cych oraz do produkcji materia³u wyjœciowego,
przeznaczonego do szkó³kowania na powierzchni otwartej lub do pojemników i kon-
tenerów.
2. Sadzonki z zakrytym systemem korzeniowym s¹ przydatne przede wszystkim do zale-
sieñ i odnowieñ na terenach górskich, w rejonach ujemnego oddzia³ywania przemys³u
oraz przy zalesianiu gruntów okresowo podmok³ych i powierzchni silnie zachwaszczo-
nych. Nale¿y d¹¿yæ do produkcji sadzonek silnych, proporcjonalnie ukszta³towanych
i dostosowanych do warunków wzrostu w miejscu sadzenia. Do produkcji takich sadzo-
nek zaleca siê u¿ywaæ ró¿nego rodzaju pojemników, które powinny byæ dostosowane
do wymagañ poszczególnych gatunków drzew, okresu produkcji i nie powodowaæ defor-
macji systemów korzeniowych sadzonek (spiralnoœæ, szczud³owatoœæ).
3. Produkcja szkó³karska w terenach górskich powinna uwzglêdniaæ nastêpuj¹ce zasady:
1) zbiór szyszek i nasion oraz wykorzystanie wyprodukowanych sadzonek powinny
odbywaæ siê w tych samych strefach wysokoœciowych,
2) materia³ siewny i sadzeniowy powinien byæ pozyskiwany i stosowany w tych samych
lub zbli¿onych typach siedliskowych lasu,
3) w sytuacjach klêskowych i braku wystarczaj¹cej iloœci nasion z danej strefy wysoko-
œciowej, dopuszcza siê produkcjê sadzonek z nasion zebranych w strefach bezpoœre-
dnio przyleg³ych – w formie sadzonek z zakrytym systemem korzeniowym i przeno-
szenie ich do danej strefy wysokoœciowej, pod warunkiem, ¿e przed wysadzeniem
bêd¹ one „hartowane” przez okres jednego okresu wegetacyjnego w warunkach,
w których bêd¹ u¿yte w uprawie.
Tabela 3. Orientacyjna liczba siewek i wspó³czynnik wydajnoœci siewu niektórych
gatunków drzew w namiocie foliowym
Liczba
Wspó³czynnik
Gatunek
siewek
wydajnoœci
szt./m
2
siewu
A. Drzewa iglaste
1. Jedlica zielona
500–700
0,7
2. Jod³a pospolita
500
0,6
3. Modrzew (europejski i polski)
200–300
0,5
4. Sosna czarna
500
0,8
5. Sosna zwyczajna
800
0,7–0,8
6. Swierk pospolity
1000
0,8
B. Drzewa lisciaste
9. Brzoza (brodawkowata i omszona)
250
0,1
10. Buk zwyczajny
200
0,6
11. Dab (szyp.i bezszyp.)
200
0,7
12. Jesion wyniosly
400
0,7
13. Klon, jawor
150
0,5
14. Lipa drobnolistna
200
0,5
1
2
3
4
5
6
7
8
9
10
11
12
13
14
15
16
17
18
19
20
21
22
23
24
25
26
27
28
29
30
31
32
33
34
35
36
37
38
39
40
41
42
43
44
45
46
47
48
49
44
§ 79
W produkcji doborowego materia³u sadzeniowego dla potrzeb leœnictwa nale¿y
upowszechniaæ sztuczn¹ lub naturaln¹ mikoryzacjê siewek. Zabieg ten, polegaj¹cy na
wprowadzeniu do gleby lub substratu szczepionki w³aœciwych grzybów ektomikoryzowych,
³¹czy siê z podwy¿szeniem kosztów produkcji sadzonek. Dlatego te¿ szczepienia mikory-
zowe bêd¹ stosowane w pierwszym etapie w szkó³kach, których produkcja przeznaczona
jest do upraw leœnych zak³adanych w niekorzystnych warunkach ekologicznych, np. na gle-
bach bêd¹cych pod wp³ywem emisji przemys³owych, na po¿arzyska oraz na grunty porolne
i grunty zrekultywowane na cele leœne.
Rozdzia³ 3. Rêbnie i zasady ich stosowania w lasach
§ 80
1. Uzyskanie po¿¹danego gospodarczego typu drzewostanu, spe³niaj¹cego wymogi
trwa³ej, zrównowa¿onej i wielofunkcyjnej gospodarki leœnej, obliguje do jednoczesnego
prowadzenia wielu wzajemnie uzupe³niaj¹cych siê dzia³añ z zakresu: hodowli, u¿ytkowa-
nia, urz¹dzania i ochrony lasu, wœród których szczególnie wysoki stopieñ integracji tych
dzia³añ ma miejsce przy prowadzeniu rêbni. Rêbnia okreœla zasady wykonywania ca³ego
zespo³u czynnoœci, które maj¹ na celu stopniow¹ przemianê pokoleñ w lesie w sposób
zapewniaj¹cy równoczesne usuwanie drzew lub drzewostanów, tworzenie najkorzyst-
niejszych warunków dla zainicjowania i rozwoju nowego pokolenia drzew po¿¹danych
gatunków, kszta³towanie odpowiedniej budowy drzewostanu, zapewnienie naturalnej
ró¿norodnoœci biologicznej i trwa³oœci w zmieniaj¹cych siê warunkach œrodowiska. Ze
wzglêdu na bardzo zró¿nicowane warunki w lesie wszystkie przedstawione ni¿ej rodza-
je i formy rêbni maj¹ charakter ideowy, okreœlaj¹cy generalne zasady postêpowania,
które mog¹ i powinny byæ modyfikowane w dostosowaniu do konkretnych warunków i
przyjêtych celów hodowlanych.
2. Decyzja o wyborze rêbni powinna uwzglêdniaæ aktualny stan drzewostanu a jed-
noczeœnie zapewniaæ mo¿liwoœæ zrealizowania zaplanowanego gospodarczego typu
drzewostanu, w³aœciwego dla danych warunków siedliskowych.
3. W procesie odnowienia, przebiegaj¹cym w okreœlonym dla ka¿dej rêbni czasie (okres
odnowienia), powinna byæ przestrzegana w³aœciwa kolejnoœæ inicjowania odnowieñ na-
turalnych lub wprowadzania odnawianych gatunków, zale¿na przede wszystkim od ich
wymagañ œwietlnych, wra¿liwoœci na przymrozki oraz tempa wzrostu, szczególnie w
okresie m³odocianym.
4. Jeœli w u¿ytkowanym drzewostanie wystêpuj¹ zwarte kêpy lub grupy wartoœciowych
odnowieñ naturalnych nale¿y je wykorzystaæ. W stosunku do odnowieñ naturalnych ga-
tunków domieszkowych i pomocniczych obowi¹zuje zasada utrzymania ich udzia³u
w stopniu nienaruszaj¹cym w istotny sposób po¿¹danego sk³adu gatunkowego przy-
sz³ego drzewostanu w jego m³odocianej fazie rozwoju.
5. W drzewostanach o budowie dwu- lub wielopiêtrowej, w których sk³ad gatunkowy i stan
dolnego piêtra uzasadnia celowoœæ traktowania tego piêtra jako przysz³ego pokolenia
lub os³ony dla przysz³ego pokolenia, przedmiotem u¿ytkowania g³ównego powinno byæ
tylko piêtro górne.
6. W drzewostanach znajduj¹cych siê w ekstremalnych warunkach wzrostu tj.
1) w strefie górnej granicy lasu,
1
2
3
4
5
6
7
8
9
10
11
12
13
14
15
16
17
18
19
20
21
22
23
24
25
26
27
28
29
30
31
32
33
34
35
36
37
38
39
40
41
42
43
44
45
46
47
48
49
45
2) na siedliskach boru bagiennego i innych niedostêpnych siedliskach bagiennych,
3) na Ÿródliskach i w ich bezpoœrednim otoczeniu,
4) na wydmach zagro¿onych erozj¹,
5) na stromych zboczach,
6) na zapadliskach górniczych i w strefie zagro¿enia nimi
gospodarkê leœn¹ nale¿y prowadziæ z uwzglêdnieniem ochronnego charakteru tych
drzewostanów. Mo¿na np. zaniechaæ lub ograniczyæ stosowanie rêbni, lecz wspieraæ sa-
morzutnie pojawiaj¹ce siê odnowienie naturalne.
7. Okres odnowienia nie jest równoznaczny z okresem uprz¹tniêcia dotychczasowego
drzewostanu, bowiem niektóre jego fragmenty powinny pozostaæ jako po¿¹dane ele-
menty strukturalne i funkcjonalne nowego drzewostanu, np. m³odsze i stabilne biogru-
py drzew gatunków g³ównych, kêpy gatunków domieszkowych i biocenotycznych, na-
sienniki, drzewa pomnikowe lub dziuplaste wraz z otulinami. Pozostawione fragmenty
starodrzewu o powierzchni ³¹cznej nie mniejszej ni¿ 5% powierzchni manipulacyjnej
pasa zrêbowego, strefy lub smugi i powierzchni jednostkowej nie mniejszej ni¿ 5–10
arów powinny pozostaæ wraz z nienaruszonymi warstwami dolnymi a¿ do naturalne-
go rozpadu.
§ 81
Ka¿d¹ rêbniê charakteryzuj¹ okreœlone elementy techniczne, przestrzenne i czasowe,
które w danych warunkach siedliskowych i drzewostanowych tworz¹ odpowiednie warunki
(efekty) ekologiczne.
1. Do efektów ekologicznych rêbni zalicza siê warunki œrodowiska, jakie kszta³tuje dana
rêbnia dla nowego i dotychczasowego pokolenia drzew w miejscu jej prowadzenia, jak
i dla drzewostanów s¹siednich. S¹ to g³ównie warunki œwietlne, cieplne i wilgotnoœciowe
oraz warunki os³ony przed dzia³aniem czynników destrukcyjnych, w szczególnoœci sil-
nych wiatrów.
2. Do elementów technicznych zalicza siê sposoby wykonywania ciêæ:
1) ciêcia zupe³ne, w których wszystkie drzewa na okreœlonej powierzchni s¹ usuwane
jednorazowo, a odnowienie wzrasta bez os³ony lub tylko z os³on¹ boczn¹ drzewo-
stanu;
2) ciêcia czêœciowe, w których drzewostan jest przerzedzany w zasadzie równomiernie
w celu uzyskania samosiewu górnego na ca³ej powierzchni manipulacyjnej, a odno-
wienie wzrasta pod os³on¹ górn¹ drzewostanu;
3) ciêcia gniazdowe, w których drzewostan usuwa lub przerzedza siê na gniazdach
w celu wprowadzenia gatunków wspó³panuj¹cych i domieszkowych z odpowiednim
wyprzedzeniem w stosunku do ciêcia uprz¹taj¹cego w celu wykorzystania os³ony dla
gatunków wprowadzanych na gniazdach;
4) ciêcia brzegowe, w których postêpuj¹c od œciany drzewostanu w kierunku jego wnê-
trza stosuje siê zró¿nicowane nasilenie ciêæ, najsilniejsze na brzegu i malej¹ce w g³¹b
drzewostanu;
5) ciêcia przerêbowe – jednostkowe lub grupowe, wykonywane w drzewostanach
o strukturze przerêbowej, w których jednoczeœnie realizowane jest u¿ytkowanie
drzew dojrza³ych, inicjowanie i wspieranie procesu odnowienia, selekcja, regulowanie
struktury i zabiegi sanitarne.
3. Do elementów przestrzennych zalicza siê wielkoœæ i kszta³t powierzchni odnowieniowej,
oraz jej po³o¿enie i nastêpstwo ciêæ, przy czym jako miarê ekologiczn¹ przyjmuje siê
wysokoœæ rêbnego drzewostanu (h).
1
2
3
4
5
6
7
8
9
10
11
12
13
14
15
16
17
18
19
20
21
22
23
24
25
26
27
28
29
30
31
32
33
34
35
36
37
38
39
40
41
42
43
44
45
46
47
48
49
46
Wyró¿nia siê:
1) powierzchnie o kszta³cie kolistym lub eliptycznym:
a) luki – o powierzchni do 2 arów (powstaj¹ przez wyciêcie 1–2 drzew) – zmiesza-
nie jednostkowe lub wprowadza siê jeden gatunek drzewa;
b) ma³e gniazda – o powierzchni 3–10 arów, przy mniejszej œrednicy do 1 h – zmie-
szanie grupowe lub drobnokêpowe;
c) du¿e gniazda – zazwyczaj o kszta³cie eliptycznym przy mniejszej œrednicy 1 do
1,5 h i d³u¿szej œrednicy zorientowanej równolegle do kierunku panuj¹cych wia-
trów, o powierzchni 10–20 arów – zmieszanie kêpowe i wielkokêpowe. Luki i ma-
³e gniazda stosuje siê przy odnawianiu jod³y, buka, a du¿e przy odnawianiu dêbu,
jesionu. Gniazda mog¹ byæ wiêksze, jeœli pozostaje na nich os³ona z luŸno roz-
mieszczonego drzewostanu.
2) powierzchnie o kszta³cie wyd³u¿onym:
a) brzegi – zaledwie kilka metrów szerokie powierzchnie, ci¹gn¹ce siê wzd³u¿ œcia-
ny drzewostanu;
b) smugi – o szerokoœci do 1 h ( przeciêtnej wysokoœci drzewa ok. 20–30 m), ci¹-
gn¹ce siê wzd³u¿ œciany drzewostanu;
c) pasy – o szerokoœci 1–2 h (40–60 m) ci¹gn¹ce siê wzd³u¿ œciany drzewostanu;
d) strefy – o szerokoœci powy¿ej 2 h (70–200 m) tworz¹ce oddzielne powierzchnie
manipulacyjne, dziel¹ce du¿e drzewostany na czêœci.
Powierzchnie o kszta³cie wyd³u¿onym nie powinny tworzyæ regularnych figur geome-
trycznych, lecz uwzglêdniaæ naturaln¹ zmiennoœæ mikrosiedlisk i drzewostanów i byæ
kszta³towane w sposób zapewniaj¹cy najkorzystniejsze warunki dla odnowienia lasu.
Ze wzglêdu na ekologiczne warunki odnowienia, najkorzystniejsze s¹ powierzch-
nie, których d³u¿szy bok przebiega prostopadle do kierunku panuj¹cych wiatrów.
4. Do elementów czasowych zaliczamy okresy odnowienia, okresy uprz¹tniêcia i nawroty ciêæ.
Okres odnowienia – jest to czas up³ywaj¹cy od rozpoczêcia procesu odnowienia w drze-
wostanie (dojrza³ym do odnowienia) do ostatniego ciêcia uprz¹taj¹cego resztê starodrzewu
– przewidzianego do usuniêcia z powierzchni manipulacyjnej. Po¿¹dane jest pozostawia-
nie po ciêciu uprz¹taj¹cym silnych biogrup drzew matecznych jako elementów ekologicz-
nych lub funkcjonalnych nowego drzewostanu. Wyró¿nia siê nastêpuj¹ce okresy odnowie-
nia: krótki – do 10 lat, œredni 11 do 20 lat, d³ugi – 21 do 40 lat i bardzo d³ugi – powy¿ej 40 l.
Nawrót ciêæ – jest to liczba lat miêdzy kolejnymi ciêciami: w rêbni zupe³nej na powierzch-
niach bezpoœrednio do siebie przylegaj¹cych, w rêbni czêœciowej, gniazdowej lub stopnio-
wej miêdzy dwoma kolejnymi ciêciami odnowieniowymi na tej samej powierzchni, a w rêb-
ni przerêbowej (ci¹g³ej) miêdzy ciêciami przerêbowymi. Wynosi on przy rêbni zupe³nej – 4
do 5 lat, czêœciowej i stopniowej – 3 do 6 lat, przy rêbni przerêbowej – 5 do 10 lat, a przy
rêbni gniazdowej 5 do 15 lat – w zale¿noœci od wysokoœci odnowienia na gniazdach, które
powinno byæ ods³aniane gdy osi¹gnie 1–3 m.
§ 82
W zale¿noœci od sposobu ciêcia, stwarzaj¹cego ró¿ne mo¿liwoœci os³ony odnowienia
przez starodrzew, rozró¿nia siê dwie grupy rêbni, tj. rêbniê zupe³n¹ oznaczon¹ symbolem
I i rêbnie z³o¿one oznaczone symbolami II – V, w tym:
rêbnie czêœciowe – symbol II,
rêbnie gniazdowe – symbol III,
rêbnie stopniowe – symbol IV,
rêbnie przerêbowe – symbol V.
1
2
3
4
5
6
7
8
9
10
11
12
13
14
15
16
17
18
19
20
21
22
23
24
25
26
27
28
29
30
31
32
33
34
35
36
37
38
39
40
41
42
43
44
45
46
47
48
49
47
Rêbnia zupe³na (I) – zalecana dla gatunków œwiat³o¿¹dnych – odznacza siê jednorazowym
usuniêciem ca³ego drzewostanu z okreœlonej powierzchni z ewentualnym pozostawieniem
nasienników, przestojów lub biogrup drzewostanu rêbnego. Na otwartej powierzchni zrê-
bowej w wyniku przewa¿nie sztucznego odnowienia gatunków œwiat³o¿¹dnych powstaj¹
przestrzennie rozgraniczone uprawy równowiekowe.
Rêbnia czêœciowa (II). Odznacza siê regularnie roz³o¿onym u¿ytkowaniem drzewostanu
na okreœlonej powierzchni i prowadzonym z zastosowaniem ciêæ czêœciowych, w œrednim
lub d³ugim okresie odnowienia. Odnowienie naturalne przewa¿nie gatunków ciê¿konasien-
nych, dokonuje siê obsiewem górnym pod os³on¹ drzewostanu macierzystego. Wykorzystu-
je siê zasadniczo jeden rok nasienny (wyj¹tkowo dalsze lata dobrego urodzaju), a powsta-
³e odnowienie ³¹cznie z niezbêdnymi uzupe³nieniami (gatunkami œwiat³o¿¹dnymi po ciêciu
uprz¹taj¹cym) tworz¹ m³odnik o stosunkowo niewielkim zró¿nicowaniu wieku i wysokoœci.
Rêbnia czêœciowa mo¿e byæ stosowana równie¿ w drzewostanach z³o¿onych z gatunków
œwiat³o¿¹dnych, odnawianych naturalnie i sztucznie w krótkim okresie odnowienia.
Rêbnia gniazdowa (III). Polega na jednorazowym lub stopniowym wykonywaniu w dojrza-
³ym lub przebudowywanym drzewostanie gniazd o wielkoœci od 5–20 arów, z os³on¹ górn¹
lub bez os³ony – zale¿nie od wymagañ ekologicznych odnawianych gatunków drzew. Po-
wstaj¹ce – pod os³on¹ boczn¹ lub górn¹ – odnowienie naturalne b¹dŸ sztuczne, wymagaj¹-
ce os³ony w okresie m³odocianym, tworzy w zasadzie jednogatunkowe kêpy przewy¿szaj¹-
ce wysokoœci¹ o 1–3 m póŸniejsze odnowienie naturalne b¹dŸ sztuczne gatunków œwiat³o-
¿¹dnych, powstaj¹ce na powierzchni miêdzy gniazdami.
Rêbnia stopniowa (IV). Polega na stosowaniu w drzewostanie na tej samej powierzchni
manipulacyjnej ró¿nego rodzaju ciêæ odnowieniowych i tworzeniu oœrodków odnowienia,
poszerzanych nastêpnie ciêciami brzegowymi w ci¹gu zazwyczaj d³ugiego okresu odno-
wienia, które prowadz¹ do nierównomiernego, roz³o¿onego w czasie przerzedzenia drze-
wostanu. W rêbni tej wykorzystuje siê kilka lat nasiennych. Efektem tych rêbni s¹ drzewosta-
ny mieszane, ró¿nowiekowe o z³o¿onej budowie przestrzennej.
Rêbnia przerêbowa (ci¹g³a) (V). Polega na prowadzeniu w sposób ci¹g³y ciêcia przerê-
bowego na ca³ej powierzchni drzewostanu (powierzchni kontrolnej). Proces odnowienia
naturalnego odbywa siê nieprzerwanie, a naloty i podrosty korzystaj¹ trwale z os³ony drze-
wostanu. Drzewostan zagospodarowany rêbni¹ przerêbow¹ powinien cechowaæ siê rów-
nomiernym rozmieszczeniem zapasu na ca³ej powierzchni, zwarciem pionowym lub
schodkowym oraz maksymalnym wype³nieniem przestrzeni koronami drzew w ró¿nym
wieku.
§ 83
1. W zale¿noœci od uk³adu lokalnych warunków przyrodniczych i ekonomicznych rêbnia
zupe³na (I) mo¿e przyjmowaæ nastêpuj¹ce formy:
1) rêbnia zupe³na wielkopowierzchniowa (Ia) – o szerokoœci zrêbu 60–80 m lub maksy-
malnej powierzchni do 6 ha (patrz ust. 3);
2) rêbnia zupe³na pasowa (Ib) – o szerokoœci zrêbu 30–60 m lub maksymalnej po-
wierzchni do 4 ha;
3) rêbnia zupe³na smugowa (Ic) – o szerokoœci zrêbu 15–30 m lub maksymalnej po-
wierzchni do 2 ha.
2. Area³ zrêbów zupe³nych w porównaniu ze stanem dotychczasowym powinien ulegaæ
stopniowemu zmniejszeniu.
Stosowanie zrêbów zupe³nych ogranicza siê w szczególnoœci do nastêpuj¹cych przy-
padków:
1
2
3
4
5
6
7
8
9
10
11
12
13
14
15
16
17
18
19
20
21
22
23
24
25
26
27
28
29
30
31
32
33
34
35
36
37
38
39
40
41
42
43
44
45
46
47
48
49
48
–
drzewostanów na siedliskach borowych o glebach suchych i s³abo œwie¿ych, gdzie
uzyskanie odnowienia naturalnego jest bardzo utrudnione,
–
drzewostanów na siedliskach silnie zachwaszczonych (np. wrzos, trzcinnik) przewi-
dzianych do odnowienia gatunkami œwiat³o¿¹dnymi,
–
drzewostanów gatunków introdukowanych: sosny Banksa, sosny smo³owej, modrze-
wia japoñskiego, dêbu czerwonego i jedlicy sinej,
–
drzewostanów, których natychmiastowe wyciêcie podyktowane jest wzglêdami sani-
tarnymi,
–
drzewostanów, w których s¹ lub bêd¹ zak³adane bloki upraw pochodnych, sk³adaj¹-
ce siê z gatunków œwiat³o¿¹dnych,
–
innych drzewostanów, w których uzyskanie odnowienia naturalnego jest utrudnione
ze wzglêdu na zwarty podszyt z³o¿ony z gatunków o du¿ej sile odroœlowej (czerem-
cha amerykañska, robinia akacjowa, klon jesionolistny), stan pokrywy glebowej, de-
gradacjê gleby itp.
3. Rêbnia Ia mo¿e byæ stosowana w wyj¹tkowych wypadkach, uzasadnionych wzglêdami
hodowlanymi i sanitarnymi. Ograniczenia powierzchni zrêbów nie dotycz¹ drzewosta-
nów zniszczonych przez czynniki szkodotwórcze.
4. Przy projektowaniu zrêbów zupe³nych kierowaæ siê nale¿y poni¿szymi wskazaniami:
1) w trudnych warunkach siedliskowych szerokoœæ zrêbu zmniejsza siê do dolnej grani-
cy;
2) gdy projektowany zr¹b przecina siedliska borowe o ró¿nym stopniu trudnoœci i ró¿nej
¿yznoœci, jego szerokoœæ powinna byæ dostosowana do warunków najtrudniejszych,
3) gdy zr¹b przebiega wzd³u¿ ca³ego oddzia³u, czynnikiem najwa¿niejszym jest szero-
koœæ zrêbu; w innych wypadkach przy projektowaniu zrêbu nale¿y siê kierowaæ zasa-
d¹, ¿e jego obszar nie powinien przekraczaæ podanej normy powierzchniowej, a sze-
rokoϾ 80 m.
5. Rêbnia Ic ma zastosowanie przede wszystkim w drzewostanach œwierkowych. Nale¿y
w niej g³ównie wykorzystywaæ mo¿liwoœæ odnowienia smugi obsiewem bocznym.
6. Przy stosowaniu rêbni zupe³nej w drzewostanach o dobrej jakoœci i miejscowego pocho-
dzenia zaleca siê odnowienie naturalne z pozostawianych nasienników w formie drzew
pojedynczych (20–40 szt/ha) lub kêp drzew na czêœci zrêbu oddalonej od œciany pozosta-
j¹cego drzewostanu, które mog¹ byæ usuniête po uzyskaniu samosiewu lub pozostawio-
ne do nastêpnej kolei rêbu jako przestoje. W razie pozostawiania czêœci drzewostanu na
dalsze lata œrednica ka¿dej kêpy nie powinna byæ mniejsza od wysokoœci pozostaj¹cego
drzewostanu, a powierzchnia od 5–10 arów. Starodrzew powinien pozostaæ wraz z dol-
nymi warstwami drzewostanu na co najmniej 5% powierzchni manipulacyjnej pasa zrê-
bowego. Równoczeœnie zaleca siê pozostawianie na zrêbach kêp podrostu i nalotu oraz
drzew dziuplastych, drzew gatunków rzadkich i o znaczeniu biocenotycznym – takich jak:
wi¹zy, cis, limba, czereœnia ptasia, dzika jab³oñ, grusza itp. wraz z niezbêdn¹ os³on¹.
§ 84
1. W celu zapewnienia najkorzystniejszych warunków odnowieniowych, zabezpieczenia
drzewostanów przed dzia³aniem wiatrów wywalaj¹cych oraz utrzymania ³adu przestrzen-
nego ustala siê nastêpuj¹ce zasady prowadzenia rêbni zupe³nej (Ia–c):
1) kierunek posuwania siê ze zrêbami powinien byæ przeciwny do panuj¹cych wiatrów,
2) inne kierunki mog¹ byæ zastosowane tylko w wypadkach uzasadnionych w planie
urz¹dzenia lasu (usuwanie resztek drzewostanu, sytuacje poklêskowe, wzglêdy kra-
jobrazowe itp.).
1
2
3
4
5
6
7
8
9
10
11
12
13
14
15
16
17
18
19
20
21
22
23
24
25
26
27
28
29
30
31
32
33
34
35
36
37
38
39
40
41
42
43
44
45
46
47
48
49
49
2. W rêbni zupe³nej dopuszcza siê jeden wr¹b zale¿nie od wielkoœci u¿ytkowanego drzewo-
stanu i przyjêtej szerokoœci zrêbu. Zak³adanie wrêbów w warunkach p³ytkiego zakorze-
nienia drzew lub w po³o¿eniach o szczególnym nasileniu wiatrów wywalaj¹cych jest nie-
dopuszczalne. Odleg³oœæ miêdzy wrêbami, liczona od ostatniego zrêbu bie¿¹cego dzie-
siêciolecia, powinna siê równaæ w zasadzie podwójnej szerokoœci zrêbów przyjêtej dla
danych warunków. Wyj¹tkowo, w razie niew¹tpliwie uzasadnionej koniecznoœci przyspie-
szenia przebudowy drzewostanu, dopuszcza siê zak³adanie dwóch wrêbów.
3. Nawrót ciêæ przyjmuje siê nastêpuj¹cy:
1) w rêbniach Ia i Ib – co najmniej 4 lata;
2) w rêbni Ic – zak³adanie kolejnych zrêbów uzale¿nia siê od stanu odnowienia na po-
przednim zrêbie; zaleca siê d¹¿yæ do utrzymania 4- do 5-letniego nawrotu ciêæ.
4. Zak³adanie nowego zrêbu w razie, gdy na bezpoœrednio przyleg³ej powierzchni uprawa
ma cechy nieudanej – jest niedopuszczalne.
5. Przy rêbni zupe³nej stosuje siê w zasadzie odnowienie sztuczne sadzeniem lub siewem,
z zaleceniem wykorzystywania obsiewu bocznego.
6. Nie stosuje siê zrêbów zupe³nych zlokalizowanych wzd³u¿ g³ównych szlaków komuni-
kacyjnych (drogi krajowe, wojewódzkie i powiatowe w rozumieniu ustawy z dnia 21 mar-
ca 1985 r. o drogach publicznych), jak te¿ bezpoœrednio przy ciekach i zbiornikach wod-
nych (Ÿród³a i Ÿródliska, rzeki, jeziora, sta³e oczka wodne, bagna, torfowiska, mszary,
trzêsawiska), a tak¿e miejscach kultu religijnego i inne, w otulinach rezerwatów i parków
narodowych oraz w oddzia³ach bezpoœrednio do nich przylegaj¹cych. W takich sytua-
cjach odnowienie lasu musi byæ prowadzone przy zastosowaniu rêbni z³o¿onych mini-
mum w pasie drzewostanu o szerokoœci 30–40 m przyleg³ym bezpoœrednio do chronio-
nych obiektów – z jednoczesnym kszta³towaniem ekotonów.
7. Przy stosowaniu rêbni zupe³nej zaleca siê zatokowy lub schodkowy przebieg linii zrêbo-
wej, co korzystnie modyfikuje warunki mikroklimatu (œwiat³o, temperatura, wilgoæ)
i sprzyja gatunkom domieszkowym. Nale¿y jednak braæ pod uwagê wzrost zagro¿enia
drzew obrze¿nych od wiatru.
8. Schemat stosowania rêbni zupe³nej (Ia–c) przedstawiono na rysunku 3 (str. 51 i 52)
§ 85
W zale¿noœci od warunków siedliska oraz aktualnego i docelowego sk³adu gatunkowe-
go drzewostanu, rêbnia czêœciowa (II) mo¿e przyjmowaæ nastêpuj¹ce formy:
a) rêbnia czêœciowa wielkopowierzchniowa IIa – o szerokoœci powierzchni manipula-
cyjnej (strefy) do 150 m lub ogólnej powierzchni nie przekraczaj¹cej 6 ha (w uza-
sadnionych wypadkach, np. w razie zaawansowanego procesu odnowienia na-
turalnego, dopuszcza siê u¿ytkowanie ca³ego drzewostanu);
b) rêbnia czêœciowa pasowa (IIb) – o szerokoœci powierzchni manipulacyjnej (pasa)
40–60 m lub ogólnej powierzchni nie przekraczaj¹cej 3–4 ha;
c) rêbnia czêœciowa smugowa (IIc) – o szerokoœci powierzchni manipulacyjnej (smu-
gi) do 30 m lub szerokoœci odnawianej strefy zale¿nej od postêpu odnowienia,
w zasadzie 80–150 m w 10-leciu;
d) rêbnia czêœciowa gniazdowa o szerokoœci powierzchni manipulacyjnej (strefy) do
150 m lub ogólnej powierzchni nie przekraczaj¹cej 6 ha.
1
2
3
4
5
6
7
8
9
10
11
12
13
14
15
16
17
18
19
20
21
22
23
24
25
26
27
28
29
30
31
32
33
34
35
36
37
38
39
40
41
42
43
44
45
46
47
48
49
50
1
2
3
4
5
6
7
8
9
10
11
12
13
14
15
16
17
18
19
20
21
22
23
24
25
26
27
28
29
30
31
32
33
34
35
36
37
38
39
40
41
42
43
44
45
46
47
48
49
51
Rb la-b drzewostan
Rb la-b pierwszy zr¹b, pozostawione nasienniki
Rb la-b odnowienie
Rb la-b drugi zr¹b
Rb la-b odnowienie
Rys. 3.1. Rêbnia zupe³na wielkopowierzchniowa
Ia i zupe³na pasowa Ib
Rys. 3. Rêbnia zupe³na I
1
2
3
4
5
6
7
8
9
10
11
12
13
14
15
16
17
18
19
20
21
22
23
24
25
26
27
28
29
30
31
32
33
34
35
36
37
38
39
40
41
42
43
44
45
46
47
48
49
52
Rb lc drzewostan
Rb lc pierwsza smuga
Rb lc odnowienie
Rb lc druga smuga
Rb lc odnowienie
Rys. 3.2 Rêbnia zupe³na smugowa Ic
Rys. 3. c.d.
§ 86
1. Przy prowadzeniu rêbni czêœciowej (IIa, b, c, d) nale¿y kierowaæ siê nastêpuj¹cymi wska-
zaniami:
–
drzewostany, w których zaprojektowano rêbniê czêœciow¹, powinny byæ odpowie-
dnio przygotowane. Dotyczy to szczególnie tych drzewostanów, które by³y niedosta-
tecznie pielêgnowane w okresie trzebie¿y póŸnych;
–
w ciêciach przygotowawczych nale¿y usun¹æ elementy niepo¿¹dane i protegowaæ ga-
tunki i osobniki po¿¹dane w sk³adzie drzewostanu, stwarzaj¹ce gwarancjê odnowienia
naturalnego o wysokiej wartoœci hodowlanej oraz oceniæ stan gleby i jej pokrywy;
–
w ciêciach obsiewnych stopieñ przerzedzenia drzewostanu macierzystego powinien
byæ równomierny i uzale¿niony od stopnia œwiat³o¿¹dnoœci gatunków przewidzianych
do odnowienia; przerzedzanie odbywa siê z zasady jednoczeœnie i na ca³ej po-
wierzchni manipulacyjnej lub powierzchni gniazd (II d) z odpowiednio przygotowa-
n¹ gleb¹;
–
w ciêciach ods³aniaj¹cych przerzedzanie drzewostanu musi uwzglêdniaæ przede
wszystkim ods³anianie p³atów, kêp i grup pe³nowartoœciowego odnowienia oraz stwa-
rzaæ warunki dla dalszego odnawiania siê drzewostanu;
–
po ciêciu uprz¹taj¹cym (z pozostawieniem czêœci starodrzewu – jak w § 83 ust. 6)
nale¿y uporz¹dkowaæ istniej¹ce odnowienia naturalne, usuwaj¹c drzewka uszkodzo-
ne w czasie œcinki i zrywki starych drzew, a istniej¹ce luki uzupe³niæ sadzeniem gatun-
ków œwiat³o¿¹dnych i szybko rosn¹cych, zgodnych z typem gospodarczym drzewo-
stanu, (np. modrzewia, sosny, a na lepszych siedliskach jaworu, klonu, olszy);
–
rêbnia czêœciowa gniazdowa (II d) z ciêciami czêœciowymi na gniazdach zak³ada-
nych w istniej¹cych kêpach gatunków ciê¿konasiennych (buk, d¹b) ma na celu natu-
ralne odnowienie tych gatunków ciêciami czêœciowymi; pozosta³a powierzchnia drze-
wostanu usuwana jest po utrwaleniu siê kêp odnowienia naturalnego na gniazdach
(wys. 1–2 m) ciêciem zupe³nym lub ciêciami czêœciowymi z wykorzystaniem odno-
wienia naturalnego na przestrzeni miêdzy gniazdami.
2. Z ciêciami nale¿y wkraczaæ do drzewostanu wy³¹cznie w celu osi¹gniêcia okreœlonego
celu hodowlanego. Liczba ciêæ (od ciêcia obsiewnego do uprz¹taj¹cego) na powierzch-
ni manipulacyjnej – zale¿nie od stanu drzewostanu i jego sk³adu gatunkowego oraz po-
stêpu odnowienia – wynosi przewa¿nie 3 do 5. Mniej ciêæ stosuje siê w drzewostanach
gatunku o wy¿szym stopniu œwiat³o¿¹dnoœci (np. dêbowych czy sosnowych). W drze-
wostanach znajduj¹cych siê w zaawansowanym stanie odnowienia naturalnego, liczba
ciêæ zale¿y od stanu i wzrostu odnowienia.
3. D³ugoœæ okresu odnowienia zale¿y od sk³adu gatunkowego i budowy drzewostanu ma-
cierzystego, sk³adu docelowego przysz³ego drzewostanu oraz postêpu odnowienia i je-
go wymagañ hodowlanych. W rêbniach czêœciowych stosuje siê na ogó³ œredni (dla ga-
tunków liœciastych i Œw) lub krótki okres odnowienia (dla So), a w przypadku wystêpowa-
nia kêp jod³y okres odnowienia w tych kêpach powinien byæ wyd³u¿ony.
4. Przy rêbni czêœciowej, zarówno w obszarach górskich, jak i nizinnych, uk³ad powierzch-
ni manipulacyjnych oraz kierunek posuwania siê z ciêciami powinien uwzglêdniaæ:
–
kierunki wywalaj¹cych wiatrów (w zwi¹zku z czym na nizinach obowi¹zuj¹ kierunki
jak przy rêbni zupe³nej, a na obszarach górskich i podgórskich wybór kierunku zale-
¿y ponadto od lokalnej rzeŸby terenu modyfikujacej kierunki wiatru);
–
kierunki zrywki i wywozu drewna;
–
stworzenie jak najlepszych warunków do obsiewu, wzrostu i rozwoju odnowieñ podo-
kapowych.
1
2
3
4
5
6
7
8
9
10
11
12
13
14
15
16
17
18
19
20
21
22
23
24
25
26
27
28
29
30
31
32
33
34
35
36
37
38
39
40
41
42
43
44
45
46
47
48
49
53
5. Sta³e szlaki technologiczne powinny byæ wykonane w fazie ciêæ przygotowawczych.
6. Rêbnia czêœciowa wielkopowierzchniowa i pasowa powinna byæ stosowana g³ównie w li-
tych drzewostanach bukowych i dêbowych, a rêbnia czêœciowa gniazdowa w drzewosta-
nach mieszanych z kêpami buka lub dêbu, w których lokalizuje siê gniazda.
7. Rêbnia czêœciowa smugowa, podobnie jak rêbnia zupe³na smugowa, przewidziana jest
do odnowienia œwierka, z t¹ jednak ró¿nic¹, ¿e w rêbni czêœciowej smugowej wykorzy-
stuje siê obsiew górny.
8. Rêbnia czêœciowa pasowa i smugowa mo¿e byæ stosowana dla uzyskania naturalnego
odnowienia sosny w krótkim okresie odnowienia.
9. Schemat stosowania rêbni czêœciowych przedstawiono na rysunku 4.
1
2
3
4
5
6
7
8
9
10
11
12
13
14
15
16
17
18
19
20
21
22
23
24
25
26
27
28
29
30
31
32
33
34
35
36
37
38
39
40
41
42
43
44
45
46
47
48
49
54
Rb lIa-b ciêcie przygotowawcze
Rb lIa-b ciêcie obsiewne
Rb lIa-b ciêcie ods³aniaj¹ce
Rb lI a-bciêcie ods³aniaj¹ce
Rys. 4.1. Rêbnia czêœciowa wielkopowierzchniowa IIa i czêœciowa pasowa IIb
Rys. 4. Rêbnia czêœciowa II
1
2
3
4
5
6
7
8
9
10
11
12
13
14
15
16
17
18
19
20
21
22
23
24
25
26
27
28
29
30
31
32
33
34
35
36
37
38
39
40
41
42
43
44
45
46
47
48
49
55
Rys. 4.2. Rêbnia czêœciowa smugowa IIc
Rb lIa-b ciêcie uprz¹taj¹ce
Rb lIa-b uzupe³nienie odnowienia
Rys. 4.1. c.d.
Rb lIc drzewostan
Rb lIc ciêcia czêœciowe na kolejnych smugach
Rb lIc ciêcia obsiewowe
1
2
3
4
5
6
7
8
9
10
11
12
13
14
15
16
17
18
19
20
21
22
23
24
25
26
27
28
29
30
31
32
33
34
35
36
37
38
39
40
41
42
43
44
45
46
47
48
49
56
Rb lIc ciêcia ods³aniaj¹ce
Rb lIc ciêcia uprz¹taj¹ce
Rb lId drzewostan
Rb lId ciêcia czêœciowe na gniazdach
Rb lId odnowienie naturalne na gniazdach
Rb lId ods³oniêcie gniazd
Rys. 4.2. c.d.
Rys. 4.3 Rêbnia czêœciowa gniazdowa IId
§ 87
Rêbnia gniazdowa (III). W zale¿noœci od warunków siedliskowych i celów hodowli lasu
rêbnia ta mo¿e przybieraæ nastêpuj¹ce formy:
a) Rêbnia gniazdowa zupe³na IIIa, która jest stosowana w strefach manipulacyjnych
o szerokoœci 80–100 m lub powierzchni do 6 ha g³ównie do przebudowy litych
drzewostanów sosnowych, brzozowo-osikowych i innych na siedliskach borów
mieszanych, rzadziej lasów mieszanych, na drzewostany mieszane g³ównie dê-
bowo-sosnowe.
Etap pierwszy stosowania rêbni polega na wyciêciu gniazd, ka¿de o powierzchni od ok. 10
do 20 arów, ³¹cznie na 20–40% powierzchni strefy manipulacyjnej. Gniazda rozmieszcza siê
nieregularnie, z wykorzystaniem ¿yŸniejszych fragmentów siedliska, istniej¹cych odnowieñ
i luk w drzewostanie oraz najmniej stabilnych partii drzewostanu, tak by nie tworzy³y szere-
gów zgodnych z kierunkiem panuj¹cych wiatrów. Kszta³t gniazd – najlepiej owalny, z d³u¿sz¹
œrednic¹ ze wschodu na zachód i z krótsz¹ nieprzekraczaj¹c¹ 1,5 wysokoœci otaczaj¹cego
drzewostanu. Wzajemna odleg³oœæ gniazd nie powinna byæ mniejsza od 1,0 wysokoœci drze-
1
2
3
4
5
6
7
8
9
10
11
12
13
14
15
16
17
18
19
20
21
22
23
24
25
26
27
28
29
30
31
32
33
34
35
36
37
38
39
40
41
42
43
44
45
46
47
48
49
57
Rys. 4.3. c.d.
Rb lId utrwalenie kêp odnowienia
na gniazdach
Rb lId ciêcie zupe³ne na powierzchni
miêdzygniazdowej
Rb lId odnowienie sztuczne na
powierzchni miêdzygniazdowej
wostanu. Na gniazda nale¿y wprowadziæ gatunki domieszkowe, np. d¹b z jednostkowym
udzia³em Gb, Lp jako gatunków II piêtra i ewentualnie gatunków szybko rosn¹cych (Brz, Md).
W drugim etapie nastêpuje ca³kowite usuniêcie drzewostanu z powierzchni miêdzy gnia-
zdami, z ewentualnym pozostawieniem czêœci starodrzewu – jak w § 83 ust. 6 oraz nasienni-
ków, biogrup drzew i krzewów zas³uguj¹cych na szczególn¹ ochronê (drzewa pomnikowe,
dziuplaste, obumar³e). Ciêcie wykonuje siê, gdy odnowienie na gniazdach osi¹gnie wysokoœæ
1–3 m. Na powierzchnie miêdzy gniazdami nale¿y niezw³ocznie wprowadziæ odnowienie
sztuczne gatunków œwiat³o¿¹dnych (So, Md, Brz) z wykorzystaniem istniej¹cych nalotów
i podrostów. Równoczeœnie z ciêciem uprz¹taj¹cym w pierwszej strefie manipulacyjnej lub
wczeœniej, tj. po stwierdzeniu dobrej udatnoœci odnowienia na gniazdach pierwszej strefy mo¿-
na zak³adaæ gniazda w strefie nastêpnej, postêpuj¹c zgodnie z przyjêtym kierunkiem ciêæ.
Dopuszcza siê równie¿ wycinanie gniazd równoczeœnie na dwóch s¹siednich strefach
manipulacyjnych, jednak¿e ca³kowite usuniêcie starego drzewostanu ze strefy drugiej mo¿e
nast¹piæ nie wczeœniej ni¿ uprawa na powierzchni miêdzy gniazdami w strefie pierwszej
osi¹gnie dobr¹ udatnoœæ i wiek co najmniej 5 lat.
b) Rêbnia gniazdowa czêœciowa IIIb – z jednorazowym lub dwukrotnym zak³adaniem
gniazd (10–20 arów na 20–30% powierzchni) w strefach manipulacyjnych o szero-
koœci 100–150 m i powierzchni 6–9 ha w ca³ych pododdzia³ach w celu wprowa-
dzenia dêbu z grupow¹ domieszk¹ gatunków II piêtra (Gb, Lp) i ewentualne wyko-
rzystanie gatunków szybko rosn¹cych i os³onowych (Md, Brz) na gniazdach oraz
z ciêciami czêœciowymi na powierzchni miêdzygniazdowej w celu uzyskania od-
nowienia naturalnego gatunków ciê¿konasiennych (buk, d¹b, jod³a). Na po-
wierzchniê nieodnowion¹ samosiewem wprowadza siê, po ciêciu uprz¹taj¹cym
(z pozostawieniem czêœci starodrzewu – jak w § 83 ust. 6), gatunki œwiat³o¿¹dne
zgodne z typem gospodarczym drzewostanu. Rêbnia ta dobrze s³u¿y przebudo-
wie litych drzewostanów dêbowych, bukowych lub jod³owych na drzewostany
mieszane np. w górach litych buczyn na drzewostany z udzia³em jod³y.
Schemat stosowania rêbni III przedstawia rysunek 5.
1
2
3
4
5
6
7
8
9
10
11
12
13
14
15
16
17
18
19
20
21
22
23
24
25
26
27
28
29
30
31
32
33
34
35
36
37
38
39
40
41
42
43
44
45
46
47
48
49
58
Rb IIIa pierwsze gniazda
Rb IIIa odnowienie sztuczne gniazd
Rys. 5.1. Rêbnia gniazdowa zupe³na IIIa
1
2
3
4
5
6
7
8
9
10
11
12
13
14
15
16
17
18
19
20
21
22
23
24
25
26
27
28
29
30
31
32
33
34
35
36
37
38
39
40
41
42
43
44
45
46
47
48
49
59
Rb IIIa utrwalenie kêp odnowienia
Rb IIIa usuniêcie pow. miêdzygniazdowej i kolejne
gniazda
Rb IIIa odnowienie sztuczne, odnowienie gniazd
Rb IIIa kolejne ciêcia zupe³ne
Rb III a odnowienie sztuczne
Rb IIIa utrwalenie kêp odnowienia na gniazdach
Rys. 5.1. c.d.
1
2
3
4
5
6
7
8
9
10
11
12
13
14
15
16
17
18
19
20
21
22
23
24
25
26
27
28
29
30
31
32
33
34
35
36
37
38
39
40
41
42
43
44
45
46
47
48
49
60
Rb IIIb drzewostan
Rb IIIb gniazda
Rb III b odnowienie na gniazdach
Rb IIIb utrwalenie kêp odnowienia
Rb IIIb kolejne gniazda
Rb IIIb odnowienie gniazd
Rys. 5.2. Rêbnia gniazdowa czêœciowa III b
1
2
3
4
5
6
7
8
9
10
11
12
13
14
15
16
17
18
19
20
21
22
23
24
25
26
27
28
29
30
31
32
33
34
35
36
37
38
39
40
41
42
43
44
45
46
47
48
49
61
Rb IIIb utrwalenie kêp
Rb III b ciêcia czêœciowe na pow. miêdzygniazd.
Rb IIIb odnowienie naturalne
Rb IIIb ciêcia od³aniaj¹ce i uprz¹taj¹ce
Rb IIIb kolejne ciêcia
Rb IIIb uzupe³nienie odnowieñ
Rys. 5.2. c.d.
§ 88
Rêbnia stopniowa (IV). Celem tej rêbni jest szerokie wykorzystanie odnowieñ natural-
nych (uzupe³nianych w miarê potrzeby odnowieniami sztucznymi) w warunkach górnej lub
bocznej os³ony drzewostanu na ma³ych powierzchniach, przede wszystkim na gniazdach,
ale równie¿ na pasach, smugach i na brzegu drzewostanu. Daje ona mo¿liwoœæ wyhodo-
wania drzewostanów wielogatunkowych, ró¿nowiekowych o grupowej formie zmieszania
gatunków. Ró¿ni siê od rêbni czêœciowej tym, ¿e usuwaj¹c w ka¿dym ciêciu tylko czêœæ
drzew, przerzedza siê sklepienie koron nierównomiernie, tworz¹c w nim luki i gniazda, z re-
gu³y poszerzane i powiêkszane. O nieregularnoœci ciêæ decyduj¹ warunki siedliskowe, zwar-
cie drzewostanu oraz istniej¹ce grupy podrostów. W rêbni tej wykorzystuje siê wiele lat na-
siennych, przy czym proces odnowienia na powierzchni manipulacyjnej nie odbywa siê
w tym samym czasie, dziêki czemu wszystkie stadia odnowienia wystêpuj¹ obok siebie.
Ogólny okres odnowienia rozci¹ga siê na 30–40 i wiêcej lat. Nastêpstwem stosowania tej
rêbni s¹ zawsze drzewostany ró¿nowiekowe. Gatunek g³ówny zajmowaæ powinien odpo-
wiednio du¿¹ powierzchniê, a gatunki domieszkowe powinny wystêpowaæ w formie grupo-
wej lub kêpowej.
§ 89
Rêbnia stopniowa mo¿e przybieraæ nastêpuj¹ce formy:
a) rêbnia stopniowa gniazdowa (IVa) – s³u¿¹ca naturalnemu odnowieniu litych drze-
wostanów jod³owych oraz bukowo-jod³owych lub innych z przewag¹ jod³y, dziêki
du¿ej ³atwoœci odnawiania siê gatunków ciê¿konasiennych i cieniolubnych, wy-
korzystuje z regu³y obsiew górny. Rêbniê tê stosuje siê na strefach 100–200
m szerokoœci lub w ca³ych pododdzia³ach.
b) rêbnia stopniowa gniazdowo-smugowa (IVb) stosowana w strefach szerokoœci
150–200 m lub w ca³ych pododdzia³ach – s³u¿¹ca do odnowienia naturalnego
drzewostanów mieszanych bukowo-jod³owo-œwierkowych i zmierzaj¹ca dziêki po-
³¹czeniu rêbni stopniowej gniazdowej (optymalnej dla jod³y i buka) z rêbni¹ czê-
1
2
3
4
5
6
7
8
9
10
11
12
13
14
15
16
17
18
19
20
21
22
23
24
25
26
27
28
29
30
31
32
33
34
35
36
37
38
39
40
41
42
43
44
45
46
47
48
49
62
Rb IIIb drzewostan odnowiony
Rys. 5.2. c.d.
œciow¹ smugow¹ (tak¿e pasow¹) do zapewnienia udzia³u œwierka w sk³adzie do-
celowym drzewostanu.
c) rêbnia stopniowa brzegowo-smugowa (IVc) – s³u¿¹ca do odnowienia naturalnego
drzewostanów litych i mieszanych z du¿ym udzia³em œwierka, który szczególnie
³atwo odnawia siê na pó³nocnym brzegu drzewostanu; stosowana jest na stre-
fach 100–150 m szerokoœci.
d) rêbnia stopniowa gniazdowa udoskonalona (IVd) stosowana w ca³ych pododdzia-
³ach – s³u¿¹ca do elastycznego stosowania ró¿nych form ciêæ – nawet zrêbów zu-
pe³nych jednak wy³¹cznie na ma³ych powierzchniach i odnowienia naturalnego
oraz sztucznego, dla utworzenia drzewostanów wielogatunkowych o zró¿nicowa-
nej strukturze przestrzennej i du¿ym zró¿nicowaniu wieku, zapewniaj¹ca utrzy-
manie pe³nego ³adu przestrzenno-organizacyjnego, opartego na granicy trans-
portowej i sieci szlaków technologicznych.
Schematy stosowania ró¿nych form rêbni stopniowej przedstawiono na rysunku 6.
1
2
3
4
5
6
7
8
9
10
11
12
13
14
15
16
17
18
19
20
21
22
23
24
25
26
27
28
29
30
31
32
33
34
35
36
37
38
39
40
41
42
43
44
45
46
47
48
49
63
Rys. 6.1. Rêbnia stopniowa gniazdowa IVa
Rb IVa drzewostan
Rb IVa kolejne etapy odnawiania i ods³aniania
RbIVa
Rb IVa
1
2
3
4
5
6
7
8
9
10
11
12
13
14
15
16
17
18
19
20
21
22
23
24
25
26
27
28
29
30
31
32
33
34
35
36
37
38
39
40
41
42
43
44
45
46
47
48
49
64
Rb IVa
Rb IVa
Rb IVa
RbIV a
Rb IVa
Rb IVa
Rys. 6.1. c.d.
1
2
3
4
5
6
7
8
9
10
11
12
13
14
15
16
17
18
19
20
21
22
23
24
25
26
27
28
29
30
31
32
33
34
35
36
37
38
39
40
41
42
43
44
45
46
47
48
49
65
Rb IV a
Rb IV a drzewostan odnowiony
Rys. 6.1. c.d.
Rys. 6.2. Rêbnia stopniowa gniazdowo-smugowa IV b
Rb IVb gniazda
Rb IVb odnowienie naturalne i sztuczne Jd Bk
na gniazdach
Rb IVb utrwalanie kêp
Rb IVb ciêcia smugowe
1
2
3
4
5
6
7
8
9
10
11
12
13
14
15
16
17
18
19
20
21
22
23
24
25
26
27
28
29
30
31
32
33
34
35
36
37
38
39
40
41
42
43
44
45
46
47
48
49
66
Rb IVb obsiew boczyny Œw
Rb IVb kolejne gniazda
Rys. 6.2. c.d.
Rb IVb odnowienie gniazd
Rb IVb utrwalenie kêp
Rb IVb kolejna smuga
Rb IVb kolejne gniazda
1
2
3
4
5
6
7
8
9
10
11
12
13
14
15
16
17
18
19
20
21
22
23
24
25
26
27
28
29
30
31
32
33
34
35
36
37
38
39
40
41
42
43
44
45
46
47
48
49
67
Rys. 6.3. Rêbnia stopniowa brzegowo-smugowa IVc
Rb IVc inicj. odnowienia
Rb IVc poszerzenie smugi
Rb IVc
Rb IVc
Rb IVc
Rb IVc
1
2
3
4
5
6
7
8
9
10
11
12
13
14
15
16
17
18
19
20
21
22
23
24
25
26
27
28
29
30
31
32
33
34
35
36
37
38
39
40
41
42
43
44
45
46
47
48
49
68
Rb IVc
Rb IVc
Rys. 6.3. c.d.
Rys. 6.4. Rêbnia stopniowa gniazdowa udoskonalona IVd
Rb IVd
Rb IVd kolejne etapy inicjowania, odnawiania
i ods³aniania
1
2
3
4
5
6
7
8
9
10
11
12
13
14
15
16
17
18
19
20
21
22
23
24
25
26
27
28
29
30
31
32
33
34
35
36
37
38
39
40
41
42
43
44
45
46
47
48
49
69
Rb IVd
Rb IVd
Rb IVd
Rb IVd
Rb IVd
Rys. 6.4. c.d.
Rb IVd drzewostan odnowiony
§ 90
1. Rêbniê przerêbow¹, nazywan¹ równie¿ ci¹g³¹ (V), zaleca siê stosowaæ przede wszystkim
w litych drzewostanach jod³owych, a ponadto w drzewostanach mieszanych gatunków
cienioznoœnych o budowie wielopiêtrowej (z³o¿onych z jod³y, buka i œwierka) z du¿¹
przewag¹ jod³y. Rêbniê tê mo¿na stosowaæ równie¿ w drzewostanach œwierkowych
w strefie górnej granicy lasu (na siedliskach boru wysokogórskiego) gdzie powinna ona
tworzyæ grupow¹ strukturê drzewostanu (roty górskie).
2. Przy prowadzeniu rêbni przerêbowej nale¿y kierowaæ siê nastêpuj¹cymi zasadami:
a) ciêcia przerêbowe przeprowadza siê w ca³ym drzewostanie jednoczeœnie co 5–10
lat (przyjêty okres nosi nazwê obiegu ciêæ);
1
2
3
4
5
6
7
8
9
10
11
12
13
14
15
16
17
18
19
20
21
22
23
24
25
26
27
28
29
30
31
32
33
34
35
36
37
38
39
40
41
42
43
44
45
46
47
48
49
70
Rb V przerêbowa – ci¹g³a
Rb V przerêbowa – ci¹g³a
Rb V przerêbowa – ci¹g³a
Rys. 7. Rêbnia przerêbowa
b) ka¿de ciêcie ³¹czy w jeden zabieg hodowlany u¿ytkowanie, pielêgnowanie i odno-
wienie lasu, pozostawiaj¹c drzewostan trwale w zwarciu pionowym.
W szczególnoœci ciêcia przerêbowe spe³niaj¹ nastêpuj¹ce zadania:
– u¿ytkowanie drzew dojrza³ych do wyrêbu,
– prowadzenie selekcji pozytywnej z usuwaniem drzew zbêdnych lub szkodliwych
dla otoczenia,
– zapewnienie trwa³ej struktury przerêbowej przez tworzenie warunków wzrostu
dla nalotów i podrostów o ró¿nym wieku, co prowadzi do maksymalnego wype³-
nienia biomas¹ przestrzeni nad gleb¹.
– inicjowanie odnowienia naturalnego przez stwarzanie coraz to nowych oœrod-
ków oœwietlenia dna lasu;
c) nie powiêksza siê powsta³ych grup i kêp odnowienia, prowadz¹c w nich jedynie
zabiegi pielêgnacyjne; drzewa do usuniêcia wyznacza siê pojedynczo, przy czym
zaleca siê ustalanie etatu mi¹¿szoœciowego metod¹ kontroln¹ (pomiarów okre-
sowych zapasu i przyrostu) w wysokoœci nieprzekraczaj¹cej bie¿¹cego przyrostu
mi¹¿szoœci grubizny, z pobieraniem etatu w 1–2 ciêciach w 10-leciu; drzewa do
wyciêcia wyznacza siê w okresie wegetacyjnym, a œcinkê i zrywkê wykonuje
w okresie zimowym, w czasie zalegania grubej pokrywy œnie¿nej;
d) obieg ciêæ zale¿y w tej rêbni g³ównie od siedliska, sk³adu gatunkowego i wielko-
œci drzewostanu oraz od stanu i gêstoœci sieci dróg wywozowych.
§ 91
1. Omówione rodzaje oraz formy rêbni, a tak¿e zasady prowadzenia ciêæ nale¿y traktowaæ
jako wskazania ramowe. Du¿a zmiennoœæ warunków siedliskowych, mikrosiedliskowych
i drzewostanowych narzuca koniecznoϾ:
1) okreœlania w planach urz¹dzenia lasu w obrêbie typów siedliskowych lasu wy³¹cznie
rodzajów rêbni i d³ugoœci okresów odnowienia, jako zaleceñ kierunkowych;
2) pozostawienia do decyzji nadleœniczego formy rêbni, w celu stworzenia optymalnych
warunków umo¿liwiaj¹cych uzyskanie projektowanego sk³adu gatunkowego i budo-
wy drzewostanu docelowego, z mo¿liwoœci¹ stosowania na jednym pasie manipula-
cyjnym, ró¿nych form rêbni, a tak¿e ich modyfikacji, tj. takich, które najlepiej prowa-
dz¹ do celu hodowlanego w danych warunkach.
2. Przy wykonywaniu wszelkiego rodzaju ciêæ w drzewostanach objêtych procesem odno-
wienia, w tym przebudowy, nale¿y mieæ na uwadze potrzebê pozostawiania na pniu na-
sienników, przestojów lub kêp starodrzewu o powierzchni nie mniejszej ni¿ 5–10 arów
wraz z dolnymi warstwami oraz drzew dziuplastych (dla gniazdowania ptaków i drob-
nych ssaków) oraz drzew o cechach pomnikowych lub o szczególnych walorach este-
tyczno-krajobrazowych.
3. Klasyfikacjê rêbni oraz uproszczony komentarz poszczególnych ich form przedstawia
tabela 4.
1
2
3
4
5
6
7
8
9
10
11
12
13
14
15
16
17
18
19
20
21
22
23
24
25
26
27
28
29
30
31
32
33
34
35
36
37
38
39
40
41
42
43
44
45
46
47
48
49
71
72
Tabela 4. Klasyfikacja rêbni (dla potrzeb pañstwowego gospodarstwa leœnego w
P
olsce)
Nazwy
G³ówne
Cel
SzerokoϾ
Maksymalna
Nawrót
P
ozostawienie
Symbol
formy
zastosowanie
stosowanie
zrêbu lub pow
.
powierzchnia
Rodzaj
ciêæ
nasienników
rêbni
rêbni
w
drzewostanie
rêbni
manipulacyjnej
manipulacyjna
odnowienia
lub okres
lub biogrup
(strefy)
zrêbu
odnowienia
drzew
12
3
4
5
6
7
8
9
Ia
rêbnia zupe³na
lite
szybka
60–80 m
6 ha
sztuczne
bardzo krótki,
nasienniki
wielkopo-
drzewostany
reprodukcja
4–5 lat
(krótko),
wierzchniowa
sosnowe
drewna
(dopuszcza siê
biogrupy i
stare
i
sosnowo-
o
okreœlonych
2 zrêby
drzewa nasienne
-brzozowe
sortymentach
w
10-leciu)
na dalsze lata
Ib
rêbnia zupe³na
lite drzewostany
jak wy¿ej
40–60 m
4 ha
sztuczne lub
2–3 pasy
nasienniki (krótko),
pasowa
gatunków
samosiew
w
10-leciu
biogrupy i
stare
œwiat³o¿¹dnych
boczny i
górny
drzewa nasienne
z
nasienników
na dalsze lata
Ic
rêbnia zupe³na
lite drzewostany
jak wy¿ej
15–30 m
2 ha
samosiew
2–3 pasy
nasienniki (krótko),
smugowa
œwierkowe
boczny lub
w
10-leciu
biogrupy i
stare
odnowienie
drzewa nasienne
sztuczne
na dalsze lata
IIa
rêbnia
lite
wykorzystanie
strefy
6 ha
naturalne
krótki lub œredni,
wchodzi przejœcio-
czêœciowa
drzewostany
du¿ej zdolnoœci
100–150 m
(z
dopusz-
z
uzupe³nieniem
10–20 lat
wo w
system ciêæ
wielkopo-
gatunków
do odnowienia
czeniem
sztucznym
rêbnych, biogrupy
wierzchniowa
ciê¿konasien-
naturalnego
u¿ytkowania
gatunków
Jd, Db, So mog¹
nych jak:
i
przekazania
ca³ych
œwiat³o¿¹dnych
pozostaæ
buk, d¹b,
korzystnych
podod-
po ciêciu
na dalsze lata
(nieraz œwierk
cech potomstwu
dzia³ów)
uprz¹taj¹cym
i
sosna)
IIb
rêbnia
drzewostany
jak wy¿ej
40–60 m.
3–4 ha
naturalne,
krótki do
biogrupy
czêœciowa
œwierkowe,
(ok. 50 m)
uzupe³nione
œredniego,
Jd, Db, So
pasowa
sosnowe
sztucznie
5–20 lat
mog¹ pozostaæ
i
œwierkowo-
na dalsze lata
-sosnowe
(g³ównie na
73
12
3
4
5
6
7
8
9
P
o
morzu
i
w
pó³nocno-
-wschodniej
czêœci kraju)
oraz drzewostany
dêbowe i
bukowe
IIc
rêbnia
lite
wykorzystanie
do 30 m
3 ha
naturalne,
krótki do
czêœciowa
drzewostany
korzystnych
(strefy
uzupe³nione
œredniego,
smugowa
œwierkowe
warunków
80–150 m)
sztucznie
10–30 lat
ekologicznych
i
zabezpieczenia
przed wiatrem
IId
rêbnia
drzewostany
odnowienie
strefy
do 6 ha
naturalne Bk,
œredni
biogrupy So
czêœciowa
mieszane
samosiewem
o
szerokoœci
Db na gniazdach,
11–20 lat
i
gatunki
gniazdowa
z
kêpowym
gatunków
do 150 m
sztuczne i
naturalne
domieszkowe
udzia³em
ciê¿ko-
na pow
. miêdzy
-
buka, dêbu
nasiennych
gniazdowej
IIIa
rêbnia
lite
przebudowa
strefy
6 ha
sztuczne zarówno
œredni
biogrupy na
gniazdowa
drzewostany
drzewostanów
do 100 m
na gniazdach jak
11–20 lat
przestrzeniach
zupe³na
sosnowe,
litych na mieszane
i
na powierzchni
miêdzy
-
brzozowe,
o
kêpowej formie
miêdzygniazdowej
gniazdowych
osikowe
zmieszania
lub grabowe
IIIb
rêbnia
lite
przebudowa litych
strefy
6–9 ha
sztuczne na
œredni
czasami na
gniazdowa
drzewostany
drzewostanów
150 m
lub ca³e
gniazdach,
11–20 lat
gniazdach jako
czêœciowa
sosnowe,
na mieszane
pododzia³y
naturalne na
cienniki, z
regu³y
dêbowe
z
grupow¹
powierzchni
na powierzchni
i
bukowe
i
kêpow¹ form¹
miêdzy
-
miêdzygniazdowej
zmieszania
gniazdowej
IV
a
rêbnia
lite
wykorzystanie
strefy
6–12 ha
naturalne
d³ugi i
bardzo
zazwyczaj przy
stopniowa
drzewostany
³atwoœci
100–200 m
lub ca³e
d³ugi,
poszerzaniu gniazd
gniazdowa
jod³owe lub
odnowienia
pododdzia³y
30–50 lat
(przejœciowo),
74
12
3
4
5
6
7
8
9
mieszane
naturalnego
z
pozosta-
biogrupy Jd mog¹
bukowo-jod³owe
wieniem od
pozostaæ na
i
lite buczyny
strony
nastêpne lata
odwietrznej
pasa ochron-
nego 60–80 m
IVb
rêbnia
drzewostany
zwiêkszenie
strefy
9–12 ha
naturalne
d³ugi,
wchodzi w
system
stopniowa
mieszane
udzia³u
150–200 m
lub ca³e
30–40 lat
ciêæ na smugach
gniazdowo-
bukowo-
œwierka
pododdzia³y
-smugowa
-jod³owo-
jako gatunku
-œwierkowe
g³ównego
IV
c
rêbnia
lite i
mieszane
wykorzystanie
strefy
6–9 ha
naturalne,
d³ugi,
czasami na
stopniowa
drzewostany
³atwoœci odno-
100–150 m
uzupe³nione
30–40 lat
smugach
brzegowo-
œwierkowe
wienia œwierka
sztucznie
zewnêtrznych
-smugowa
na pó³n. brzegu
(gatunki œwiat³o-
drzewostanu
¿¹dne)
IVd
rêbnia
drzewostany
stworzenie
dopuszczalne
ca³e
naturalne
œredni do
na powierzchniach
stopniowa
jod³owe
z³o¿onej
wszystkie
pododdzia³y
i
sztuczne,
d³ugiego,
z
ciêciami
gniazdowa
jednopiêtrowe
budowy
rodzaje ciêæ,
z
pe³nym ³adem
30–50 lat
czêœciowymi
udoskonalona
i
wieloga-
pionowej
tak¿e zrêby
przestrzennym
tunkowe
i
poziomej
zupe³ne
jednak
wy³¹cznie
na ma³ych
powierz-
chniach
V
rêbnia
drzewostany
utrzymanie
powierzchnie
ca³e oddzia³y
naturalne
proces ci¹g³y
przerêbowa
jod³owe
wysokiego
manipulacyjne
lub inne
(obieg ciêæ
(ci¹g³a)
i
jod³owo-
potencja³u
(jednostka
powierzchnie
co 5–10 lat)
-mieszane;
biotycznego
kontrolna)
kontrolne
œwierczyny
i
produkcyjnego
wyraŸnie
w
strefie
oraz z³o¿onej
odgraniczone
górnej granicy
budowy pionowej
lasu
Rozdzia³ 4. Odnowienia i zalesienia
§ 92
1. Celem prac odnowieniowych i zalesieniowych jest inicjowanie i kszta³towanie m³odego
pokolenia lasu. Odnowienie lasu odbywa siê na gruntach leœnych, a zalesianie na grun-
tach nieleœnych, przeznaczonych pod uprawê leœn¹.
Podstawê ukierunkowania zamierzeñ dotycz¹cych odnowieñ i zalesieñ stanowi¹ go-
spodarcze typy drzewostanów, w czêœci okreœlaj¹cej sk³ad gatunkowy upraw i po¿¹da-
n¹ postaæ drzewostanu dojrza³ego. Rozmiar oraz lokalizacjê zadañ odnowieniowych i za-
lesieniowych ustala siê na podstawie bie¿¹co prowadzonego bilansu powierzchni nie-
odnowionej i przeznaczonej do zalesienia.
2. Przy odnowieniu lasu nale¿y w pierwszej kolejnoœci wykorzystywaæ istniej¹ce ju¿ odno-
wienia naturalne drzew i krzewów – zgodnych z celami hodowli lasu, a tak¿e inicjowaæ,
utrwalaæ i rozwijaæ nowe odnowienia naturalne po¿¹danych gatunków.
Za zasadniczy sposób odnowieñ naturalnych uznaje siê samosiew górny i boczny.
Odnowienie z odroœli dopuszcza siê w odniesieniu do drzewostanów olszowych o wyso-
kiej wartoœci hodowlanej. Ograniczenia wykorzystywania odnowieñ z odroœli nie doty-
cz¹ gatunków pomocniczych.
§ 93
1. Do odnowienia naturalnego przeznacza siê wszystkie drzewostany dojrza³e do odno-
wienia, w tym równie¿ z³o¿one z gatunków œwiat³o¿¹dnych (So, Brz, Md) o dobrej jako-
œci, miejscowych ekotypów drzew i zdolne do obfitego urodzaju nasion, które rokuj¹ po-
wodzenie takiego odnowienia.
2. Naturalne odnowienie lasu nale¿y upowszechniaæ szczególnie w lasach górskich i wy¿o-
wych oraz w kompleksach leœnych o charakterze puszczañskim, a tak¿e wszêdzie tam,
gdzie siedliska leœne zosta³y mniej zniekszta³cone i zachowa³y siê rodzime ekotypy
drzew leœnych.
3. Odnowienie naturalne nie powinno byæ stosowane w drzewostanach:
1) obcego pochodzenia, przeznaczonych do likwidacji,
2) rosn¹cych na niew³aœciwych dla nich siedliskach, z wy³¹czeniem gatunków sponta-
nicznego odnowienia zgodnego z przyjêtym kierunkiem przebudowy drzewostanu,
3) z³ej jakoœci hodowlanej lub technicznej,
4) chorych i o obni¿onej zdrowotnoœci,
5) po³o¿onych w blokach upraw pochodnych, za³o¿onych sztucznie,
6) na siedliskach o pokrywie silnie zadarnionej, zdzicza³ej lub przy pe³nym pokryciu
podszytem o du¿ej sile odroœlowej.
§ 94
W celu uzyskania dobrych efektów odnowienia naturalnego musz¹ byæ spe³nione ³¹cz-
nie nastêpuj¹ce warunki:
1) pora i zakres wykonania prac przygotowawczych musz¹ byæ zharmonizowane z lata-
mi obfitego urodzaju nasion gatunków drzew zgodnych z celami hodowli lasu, tzn.:
–
ciêcia sanitarno-selekcyjne w drzewostanach sosnowych powinny byæ wykona-
ne co najmniej 3 lata przed przewidywanym dobrym urodzajem nasion, a w drze-
wostanach pozosta³ych gatunków 2 lata przed tym terminem;
1
2
3
4
5
6
7
8
9
10
11
12
13
14
15
16
17
18
19
20
21
22
23
24
25
26
27
28
29
30
31
32
33
34
35
36
37
38
39
40
41
42
43
44
45
46
47
48
49
75
–
gleba pod obsiew naturalny powinna byæ przygotowana (jeœli jest to koniecz-
ne) bezpoœrednio przed opadaniem nasion, a w drzewostanach So i Œw obsie-
waj¹cych siê wiosn¹ gleba powinna byæ przygotowana jesieni¹ poprzedniego
roku,
2) ciêcia obsiewne musz¹ byæ wykonane w roku obfitego urodzaju nasion po ich opa-
dniêciu, lecz przed kie³kowaniem,
3) ciêcia ods³aniaj¹ce i uprz¹taj¹ce powinny byæ wykonywane w czasie zapewniaj¹cym
sta³y rozwój nalotów i podrostów i w miarê mo¿liwoœci przy wysokiej pokrywie œnie¿nej.
§ 95
1. Pora wykonywania prac przygotowawczych powinna wynikaæ z systematycznie prowa-
dzonych obserwacji naturalnych cykli obfitych urodzajów nasion. Lata obfitego urodza-
ju nasion nale¿y rejestrowaæ w SILP z uwzglêdnieniem gatunku drzewa i obrêbu.
2. Na podstawie obserwacji i rejestracji urodzaju nasion drzew leœnych w Polsce, prowa-
dzonej w okresie ostatnich kilkunastu lat, ustalono cykle – zamieszczone w poni¿szej ta-
beli nr 5, które mog¹ u³atwiæ podejmowanie decyzji hodowlanych o zmniejszonej skali
ryzyka. S¹ to informacje zestawione dla przeciêtnych warunków klimatycznych w Pol-
sce i regionalnie mog¹ wystêpowaæ pewne ró¿nice.
§ 96
1. Ocena, ewidencjonowanie i uznawanie odnowieñ naturalnych wszystkich gatunków
drzew lasotwórczych jest prowadzona na podstawie Zarz¹dzenia Nr 47 dyrektora gene-
ralnego Lasów Pañstwowych z dnia 4 maja 1999 r. Zn.ZG.7120-1/99.
2. Istnienie nalotów lub podrostów na gruntach nieleœnych przeznaczonych do zalesienia –
w formie kêp, obejmuj¹cych co najmniej 50% powierzchni danej dzia³ki ewidencyjnej,
które zosta³y protokolarnie ocenione jako bardzo dobre, dobre lub zadowalaj¹ce, jest
podstaw¹ do wprowadzenia zmiany w ewidencji gruntów i uznania ca³ej powierzchni da-
nej dzia³ki ewidencyjnej za powierzchniê leœn¹ zalesion¹.
3. Szczegó³owe zalecenia dotycz¹ce inicjowania i wykorzystania odnowieñ naturalnych so-
sny, dêbu i jod³y reguluj¹ odrêbne wytyczne.
§ 97
1. Dominuj¹cy udzia³ siedlisk borowych i zwi¹zana z tym wydatna przewaga drzewosta-
nów z sosn¹ jako gatunkiem panuj¹cym powoduje, ¿e w lasach gospodarczych prze-
wa¿a³o dotychczas stosowanie rêbni zupe³nej z odnowieniem sztucznym. Zaleca siê
jednak, wszêdzie tam gdzie jakoœæ drzewostanów na to pozwala, stosowaæ równie¿
w drzewostanach sosnowych rêbnie czêœciowe (IIb, IIc) z krótkim okresem odnowie-
nia lub pozostawianie nasienników na zrêbach zupe³nych dla wykorzystania mo¿li-
woœci naturalnego odnowienia lasu oraz ³¹czyæ odnowienie naturalne i sztuczne.
Sztuczne odnowienie lasu stwarza bowiem warunki sprzyjaj¹ce mechanizacji prac le-
œnych i umo¿liwia wykorzystanie materia³u sadzeniowego najlepszej jakoœci. Niemniej
i w tym przypadku obowi¹zuje zasada wykorzystania istniej¹cych zwartych kêp, a na-
wet grup podrostów i nalotów wykazuj¹cych dobr¹ zdrowotnoœæ i jakoœæ. Na siedli-
skach wilgotnych nale¿y inicjowaæ odnowienia pod os³on¹ drzewostanu, stopniuj¹c
przerzedzanie drzewostanu panuj¹cego, tak aby nie dopuœciæ do zabagnienia po-
wierzchni.
1
2
3
4
5
6
7
8
9
10
11
12
13
14
15
16
17
18
19
20
21
22
23
24
25
26
27
28
29
30
31
32
33
34
35
36
37
38
39
40
41
42
43
44
45
46
47
48
49
76
1
2
3
4
5
6
7
8
9
10
11
12
13
14
15
16
17
18
19
20
21
22
23
24
25
26
27
28
29
30
31
32
33
34
35
36
37
38
39
40
41
42
43
44
45
46
47
48
49
77
Tabela 5. Cykle urodzaju nasion w Polsce (przeciêtne dla kraju)
Czêstotliwoœæ
Ostatnie lata
Pora
Gatunek
i regularnoϾ
obfitego
Pora
opadania
Uwagi
drzewa
obfitego urodzaju
urodzaju
kwitnienia
nasion
nasion co x lat
nasion
do gleby
So zw.
3–5
1992
po³owa
wiosn¹ trzeciego
doϾ regularnie
1996
maja
roku po kwitnieniu
Œw posp.
3–5 na niz.
1994
kwiecieñ,
luty, marzec
6–11 w górach
1997
nastêpnego roku po
doϾ regularnie
maj
kwitnieniu na nizinach;
list., grudzieñ w roku
kwitn. w górach
Jd zw.
2–5 na niz.
1995
kwiecieñ,
wrzesieñ,
6–8 w górach
1997
maj
paŸdziernik w roku
s³abe urodzaje s¹
kwitnienia
niemal ka¿dego roku
Md
2–4 nieregularnie
1988
kwiecieñ, maj
luty–czerwiec w roku
1990
równoczeœnie
nastêpnym
1994
z rozwojem igie³
po kwitnieniu
Dbsz
3–8 nieregularnie
1993
kwiecieñ, maj
wrzesieñ, paŸdziernik
Dbbsz
i nierównoczeœnie
1997
przed rozwojem
w roku kwitnienia
kwitnie
owocuj¹
liœci
2 tygodnie
poszczególne
póŸniej
drzewa
Bk
6–10
1992
maj – wraz
wrzesieñ,
nieregularnie
1995
z rozwojem liœci
paŸdziernik
1998 œr.ur.
w roku kwitnienia
Brz
2–3
1993
marzec, kwiecieñ lipiec, sierpieñ
1995
przed rozwojem
w roku kwitnienia
1996
liœci
1998
Gb
2–3
1995
kwiecieñ wraz
paŸdziernik
1998
z rozwojem liœci
w roku kwitnienia
Olcz.
2–3
1993
marzec, kwiecieñ wrzesieñ–grudzieñ
1995
przed rozwojem
w roku kwitnienia
1998
liœci
Js
1–2
1995
kwiecieñ, maj
paŸdziernik
1997
– przed rozwojem w roku kwitnienia
liœci
Wz
1–2
1992
marzec, kwiecieñ czerwiec
1994
przed rozwojem
w roku kwitnienia
1996
liœci
1998
Kl, Jw
1–2
1992
kwiecieñ przed
wrzesieñ
1994
rozwojem liœci
w roku kwitnienia
1995
1996
1998
Lp dr
1–2
1993
czerwiec, lipiec
wrzesieñ
1995
w roku kwitnienia
1997
1998
2. Zasada zgodnoœci sk³adu gatunkowego realizowanych odnowieñ i zalesieñ z warunka-
mi siedlisk polega na zapewnieniu odpowiedniego udzia³u gatunków g³ównych, domie-
szkowych i biocenotycznych stosownie do ustaleñ planu urz¹dzenia lasu w tym zakresie.
3. W razie wyró¿nienia mikrosiedlisk na powierzchniach nowo zak³adanych upraw nale¿y
zró¿nicowaæ ich sk³ad gatunkowy i formy zmieszania gatunków w oparciu o wczeœniej
przygotowany plan przestrzenny uprawy z oznaczeniem miejsc rozmieszczenia gatun-
ków o wiêkszych wymaganiach i form ich zmieszania.
4. Projekty dotycz¹ce ustalenia najw³aœciwszych typów gospodarczych drzewostanów na
ró¿nych typach siedliskowych lasu opracowuj¹ dla poszczególnych nadleœnictw komisje
techniczno-gospodarcze, wykorzystuj¹c opracowania siedliskowe. Orientacyjny sk³ad
gatunkowy odnowieñ i docelowe typy drzewostanów podano w tabeli 1.
5. Niezale¿nie od tego zaleca siê na rozleg³ych obszarach ubogich siedlisk borowych wy-
odrêbnianie ¿yŸniejszych ich fragmentów w celu zak³adania remiz z gatunków charakte-
ryzuj¹cych siê wysokimi walorami biocenotycznymi lub stosowanie udoskonalonej ogni-
skowo-kompleksowej metody ochrony lasu.
6. W celu zapewnienia uprawom mieszanym warunków rozwoju, odpowiadaj¹cych wyma-
ganiom poszczególnych gatunków drzew, zaleca siê stosowaæ – w zale¿noœci od sk³adu
gatunkowego realizowanego odnowienia lub zalesienia – nastêpuj¹ce ramowe formy
zmieszania:
–
jednostkowe – dotyczy gatunków biocenotycznych i modrzewia na bogatych siedli-
skach,
–
grupowe – po kilka lub kilkanaœcie sztuk – dotyczy gatunków domieszkowych i bioce-
notycznych, w tym modrzewia na siedliskach BMœw,
–
drobnokêpowe – o powierzchni do 5 a, dla gatunków domieszkowych,
–
kêpowe – o powierzchni 5 do 10 a, dla gatunków domieszkowych, rzadziej g³ównych,
–
wielkokêpowe – o powierzchni powy¿ej 10 a, dla gatunków g³ównych i domieszko-
wych,
–
pasowe (najczêœciej 3–6 rzêdów sadzonek) – w odniesieniu do brzozy na siedliskach
najubo¿szych, g³ównie w celu zabezpieczenia przeciwpo¿arowego oraz w stosunku
do wszystkich gatunków liœciastych odpowiadaj¹cych danemu siedlisku w celu
przedzielenia wielohektarowych upraw (powy¿ej 6 ha) powsta³ych w wyniku odno-
wienia powierzchni poklêskowych,
–
smugowe – w formie nieregularnych smug, dla gatunków g³ównych i domieszko-
wych, w dostosowaniu do mikrosiedlisk.
7. Przy wprowadzaniu drzew gatunków szybko rosn¹cych do upraw leœnych zaleca siê sto-
sowaæ formê drobnokêpow¹.
8. Formy zmieszania powinny byæ stosowane w sposób nieszablonowy, odpowiednio do
miejscowych warunków. Obowi¹zuje zasada wykorzystywania miejsc ¿yŸniejszych lub
wilgotniejszych dla gatunków o wiêkszych wymaganiach glebowych. Forma zmieszania
powinna zapewniaæ po¿¹danemu gatunkowi mo¿liwoœæ bytu wœród nietolerancyjnego
otoczenia.
§ 98
1. Poza inicjowaniem naturalnego odnowienia lasu i sterowaniem jego rozwojem, do pod-
stawowych prac hodowlanych w zakresie odnowieñ i zalesieñ, maj¹cych na celu inicjo-
wanie produkcji leœnej, zalicza siê:
–
uprawê gleby,
–
poprawienie warunków siedliskowych,
1
2
3
4
5
6
7
8
9
10
11
12
13
14
15
16
17
18
19
20
21
22
23
24
25
26
27
28
29
30
31
32
33
34
35
36
37
38
39
40
41
42
43
44
45
46
47
48
49
78
–
odnowienie sztuczne (sadzenie lub siew),
–
zalesianie gruntów nieleœnych,
–
zak³adanie plantacji i upraw plantacyjnych drzew szybko rosn¹cych.
2. Do najczêœciej stosowanych sposobów przygotowania gleby nale¿¹:
1)wyorywanie bruzd o szerokoœci do 0,7 m, w odstêpach (licz¹c od œrodka bruzd) do
ok. 1,5 m, p³ugami lemieszowymi lub frezowymi zalecane na siedliskach borowych,
poza terenami podmok³ymi;
2)spulchnianie gleby spulchniaczem bez wyorywania bruzd (na s³abych siedliskach
borowych o nik³ej pokrywie glebowej);
3)orka p³ugami talerzowymi lub frezowymi: ca³ej lub czêœci powierzchni, albo pasów,
zalecana pod odnowienia naturalne;
4)orka pe³na dwupoziomowa, na g³êbokoœæ ok. 60 cm, zalecana na tereny trudne do
odnowienia, jak np. trzcinniczyska, gleby z warstw¹ rudawca oraz gleby zatrute przez
imisje przemys³owe;
5)orka pe³na œredniog³êboka (30–50 cm) na gruntach porolnych bez rudawca;
6)przygotowanie placówek o œrednicy 1,2 m i odstêpach (licz¹c od œrodka placówki)
4–6 m, zalecane g³ównie przy grupowym wprowadzaniu dêbu; na siedliskach wilgot-
nych dno placówki podwy¿sza siê rêcznie lub mechanicznie do 0,5 m powy¿ej pozio-
mu gleby oraz placówek 2 × 2 m na glebach silnie zachwaszczonych (trzcinnik, orli-
ca, trzêœlica) u³o¿onych w szachownicê;
7)wykonywanie wa³ków w bruzdach, polegaj¹ce na wywy¿szeniu œrodka lub jednej po-
³owy dna bruzdy, rêcznie lub p³ugiem rolniczym, stosowane na siedliskach okresowo
nadmiernie uwilgoconych oraz wyorywanie rabatowa³ków na glebach zwiêz³ych okre-
sowo mokrych frezark¹ do rabatowa³ków, p³ugiem frezowym lub p³ugiem do rabato-
wa³ków;
8)rêczne darcie pasów o szerokoœci co najmniej 0,4 m w odstêpach 1,2 do 1,5 m, sto-
sowane w wyj¹tkowych wypadkach, gdy konfiguracja terenu nie pozwala na mecha-
niczne przygotowanie gleby;
9)wykonanie talerzy, mechaniczne lub rêczne (przy niekorzystnej konfiguracji terenu),
o wymiarach 0,4–0,6 × 0,4–0,6 m;
10)wykonanie kopczyków mechanicznie lub rêcznie, na terenach podmok³ych lub za-
bagnionych;
11)wykonywanie jamek tylko w miejscach sadzenia, co jest mo¿liwe na glebach spraw-
nych i niezachwaszczaj¹cych siê.
12)mineralizacja powierzchni gleby (przemieszanie ze œció³k¹) pod obsiew naturalny.
Na terenach zabagnionych i nadmiernie uwilgotnionych oraz silnie ska¿onych lub
zdewastowanych i przekszta³conych mo¿na zaniechaæ przygotowania gleby i sztuczne-
go odnowienia lasu – pozostawiaj¹c je naturalnej sukcesji roœlinnoœci leœnej.
D¹¿yæ nale¿y do jesiennej uprawy gleby ³¹cznie z mechanicznym jej spulchnieniem
w bruzdach na g³êbokoœæ 25 cm i przekopaniem gleby na talerzach. W miarê mo¿liwoœci
nale¿y wybieraæ te sposoby przygotowania gleby, które przy najmniejszym naruszeniu
profilu glebowego i procesów glebotwórczych zapewni¹ powodzenie odnowienia lasu.
3. Poprawienie warunków siedliskowych uzyskuje siê przez dobór w³aœciwego dla danych
warunków sposobu uprawy gleby, powoduj¹cego mo¿liwie najmniejsze zmiany w natu-
ralnym profilu glebowym. Niekiedy jednak zachodzi koniecznoœæ stosowania ró¿nych
zabiegów dodatkowych, do których zalicza siê:
–
ustalanie gleb sk³onnych do uruchomienia,
–
nawo¿enie organiczne i mineralne, stosowane tylko w miarê szczególnej potrzeby
na glebach zdegradowanych,
1
2
3
4
5
6
7
8
9
10
11
12
13
14
15
16
17
18
19
20
21
22
23
24
25
26
27
28
29
30
31
32
33
34
35
36
37
38
39
40
41
42
43
44
45
46
47
48
49
79
–
wprowadzanie roœlin o znaczeniu fitomelioracyjnym,
–
regulacjê stosunków wodnych w celu przywrócenia warunków naturalnych.
4. Intensywnej uprawy gleby nie wykonuje siê na Glebowych Powierzchniach Wzorcowych.
W wypadku wyst¹pienia wyj¹tkowo trudnych warunków na powierzchniach powsta³ych
w wyniku klêsk ¿ywio³owych, dyrektor RDLP mo¿e powo³aæ komisjê z udzia³em w³aœci-
wych nadleœniczych do opracowania sposobów uproduktywnienia takich terenów. Opra-
cowanie to, po zatwierdzeniu przez dyrektora, stanowi podstawê postêpowania gospo-
darczego.
5. Z uwagi na znaczn¹ powierzchniê siedlisk sk³onnych do zachwaszczania siê, sadzenie
stosuje siê w znacznie szerszym zakresie ni¿ siew. Sadzenie mo¿e byæ wykonywane ma-
szynowo lub rêcznie. Przy sadzeniu rêcznym zaleca siê nastêpuj¹ce sposoby:
1) sadzenie w szparê wykonan¹ kosturem – stosowane z regu³y w odniesieniu do jed-
norocznych sadzonek: sosny z nagim systemem korzeniowym;
2) sadzenie w jamkê – znajduje zastosowanie przy wielolatkach oraz sadzonkach jedno-
rocznych z silnie rozwiniêtym systemem korzeniowym oraz sadzonkach z zakrytym
systemem korzeniowym;
3) sadzenie w do³ki – stosuje siê przy sadzeniu wyroœniêtych drzewek.
Iloœæ materia³u sadzeniowego niezbêdnego do racjonalnego odnowienia lub zalesie-
nia danej powierzchni zale¿y od wielu czynników, spoœród których za najistotniejsze na-
le¿y uznaæ: gatunek drzewa, rodzaj siedliska, sposób uprawy gleby, wiek materia³u sa-
dzeniowego oraz zamierzony cel produkcyjny (tabela 6).
Odstêp rzêdów sadzenia dla wszystkich podanych gatunków nie powinien przekra-
czaæ ok. 1,5 m, z wyj¹tkiem upraw zak³adanych na gruntach podmok³ych, gdzie jest on
uwarunkowany sposobem uprawy gleby. Odstêp w rzêdach sadzenia zale¿y od wielko-
œci materia³u sadzeniowego, szybkoœci jego wzrostu i przyjêtej liczby sadzonek na 1 ha.
W razie u¿ycia sadzonek z zakrytym systemem korzeniowym gatunków niewykazuj¹-
cych tendencji do tworzenia rozpieraczy orientacyjne liczby na 1 ha mog¹ byæ zmniej-
szone nie wiêcej ni¿ o 40%.
6. Siewy, dla osi¹gniêcia nale¿ytych wyników, nale¿y projektowaæ w warunkach œrodowiska
leœnego najkorzystniejszych dla danego gatunku, bior¹c pod uwagê sprawnoœæ i odpo-
wiedni¹ wilgotnoœæ gleby oraz jej sk³onnoœæ do zachwaszczania. Przy projektowaniu sie-
wu dêbu lub buka nale¿y braæ pod uwagê ewentualnoœæ zniszczenia nasion przez zwie-
rzêta leœne. Do siewu sosny najlepiej nadaj¹ siê siedliska boru œwie¿ego i boru wilgotne-
go.
1
2
3
4
5
6
7
8
9
10
11
12
13
14
15
16
17
18
19
20
21
22
23
24
25
26
27
28
29
30
31
32
33
34
35
36
37
38
39
40
41
42
43
44
45
46
47
48
49
80
Tabela 6. Orientacyjne liczby sadzonek na 1 ha odnowieñ lub zalesieñ i formy
zmieszania gatunków
Rodzaj
Orientacyjna liczba
Forma zmieszania
drzewa
sadzonek w tys. szt. na 1 ha
gatunków
Sosna
8–10
wielkokêpowa
Œwierk
3–5
wielkokêpowa, kêpowa, smugowa
Jod³a
6–8
kêpowa, wielkokêpowa
Modrzew
1,5–2
grupowa, drobnokêpowa i kêpowa*
Jedlica
3–4
grupowa, drobnokêpowa i kêpowa
D¹b
6–10
wielkokêpowa
Buk
6–8
wielkokêpowa, kêpowa
Inne liœciaste
4–6
kêpowa, drobnokêpowa i grupowa
* – w grupach i kêpach modrzewia zaleca siê wprowadzaæ gatunki cienioznoœne – okrywaj¹ce glebê.
Zasadniczo wyró¿nia siê trzy rodzaje siewów: ci¹g³y, przerywany i kupkowy. Zak³ada-
nie upraw leœnych siewem zaleca siê dla takich gatunków jak: sosna, œwierk, buk, d¹b
i jod³a w latach obfitego urodzaju nasion. Orientacyjne zapotrzebowanie nasion I kl. jako-
œci w kg na 1 ha powierzchni odnawianej siewem wynosi:
Do odnowienia lasu siewem dopuszcza siê u¿ycie nasion II i III klasy jakoœci, zwiêk-
szaj¹c odpowiednio normê wysiewu.
Przy stosowaniu siewu sosny na terenach, na których œwierk dobrze przyrasta, nawet
poza granicami jego zasiêgu, zaleca siê wœród sosny na osobnych talerzach lub w bruz-
dach wysiewaæ nasiona œwierka (5–10% pow.), tak aby przyj¹³ on grupow¹ formê
zmieszania.
7. Z uwagi na ró¿ne warunki produkcji leœnej w poszczególnych nadleœnictwach sprawy
dotycz¹ce stosowania optymalnej w danych warunkach wiêŸby sadzenia powinny byæ
rozstrzygane przez nadleœniczego, który mo¿e obni¿aæ wielkoœci okreœlone w tabeli 6,
w granicach do 30%.
§ 99
1. Przy odnawianiu drzewostanów w górach zaleca siê wprowadzaæ:
1) buk – jako gatunek g³ówny regla dolnego, a w Karkonoszach tylko do wysokoœci 850
m n.p.m. – jako domieszkê wspó³produkcyjn¹ i biocenotyczn¹,
2) jod³ê tylko do wysokoœci 700 m n.p.m., ze wzglêdu na jej wra¿liwoœæ na czynniki kli-
matyczne,
3) œwierk w reglu górnym w udziale do 60–70%, a w reglu dolnym do 20–50%,
4) modrzew europejski – odmianê sudeck¹ na ¿yŸniejszych siedliskach do 850
m n.p.m.,
5) jawor w ca³ym reglu dolnym,
6) sosnê zwyczajn¹ na s³absze siedliska i silnie szkieletowe gleby na ekspozycjach po-
³udniowych do wysokoœci 600–700 m n.p.m.,
7) brzozê w ca³ym reglu dolnym, z preferencj¹ lokalnych ekotypów,
8) jarz¹b a¿ do górnej granicy lasu, tak¿e z uwzglêdnieniem lokalnych ekotypów,
9) pozosta³e gatunki jak: jesion, d¹b szypu³kowy, olsza czarna, lipa drobnolistna, klon
zwyczajny mo¿na wprowadzaæ jako gatunki domieszkowe w ni¿szych po³o¿eniach
regla dolnego.
2. Przy zak³adaniu upraw leœnych w trudnych warunkach przyrodniczych np. na terenach
pozostaj¹cych pod wp³ywem emisji przemys³owych, na po¿arzyskach lub na gruntach
porolnych zaleca siê stosowaæ materia³ sadzeniowy zaopatrzony w grzyby mikoryzowe
i w miarê mo¿liwoœci z zakrytym systemem korzeniowym.
1
2
3
4
5
6
7
8
9
10
11
12
13
14
15
16
17
18
19
20
21
22
23
24
25
26
27
28
29
30
31
32
33
34
35
36
37
38
39
40
41
42
43
44
45
46
47
48
49
81
Tabela 7.
Gatunek
Siew ci¹g³y
Siew
Siew
drzewa
(pe³ny)
przerywany
kupkowy
sosna
1,2
0,8
0,5
œwierk
–
1,0
0,6
d¹b
–
–
200,0
buk
–
–
20,0
jod³a
15,0
10,0
8,0
3. Na powierzchniach leœnych niezalesionych lub na gruntach nieleœnych przeznaczonych
do zalesienia, gdzie z uwagi na niekorzystne warunki przyrodnicze gatunki g³ówne po-
winny byæ w okresie m³odocianym os³aniane, dopuszcza siê dokonanie w luŸniejszej
wiêŸbie odnowienia lub zalesienia gatunkami przedplonowymi, do których nale¿¹: brzo-
za, modrzew, sosna i olsza. Rolê przedplonu spe³niaæ mog¹ równie¿ samosiewy tych
gatunków oraz osiki – o ile nie ma s¹siedztwa upraw i m³odników sosny.
Wprowadzanie docelowych gatunków g³ównych powinno nastêpowaæ, gdy przed-
plon wytworzy odpowiednie warunki os³ony.
Powierzchniê z przedplonem uznaje siê za leœn¹ zalesion¹, a gatunki docelowe wpro-
wadza siê w ramach podsadzeñ.
§ 100
1. Wszystkie uprawy pochodzenia sztucznego na powierzchniach otwartych i pod os³on¹
drzewostanu podlegaj¹ ocenie. Przy ocenie udatnoœci upraw nale¿y braæ pod uwagê
nastêpuj¹ce elementy:
1) stopieñ pokrycia powierzchni przez uprawê (wyra¿ony w procentach) w stosunku do
po¿¹danej liczby sadzonek na 1 ha wynikaj¹cej z przyjêtej wiêŸby sadzenia;
2) stopieñ obni¿enia przydatnoœci hodowlanej uprawy (wyra¿ony w procentach) w wy-
niku:
a) oznak chorobowych i innych uszkodzeñ wywo³anych przez czynniki przyrody ¿y-
wej i nieo¿ywionej,
b) niew³aœciwego sk³adu gatunkowego i nieodpowiedniego pochodzenia (niezgo-
dnie z regionalizacj¹ nasienn¹),
c) niew³aœciwych form zmieszania gatunków,
d) ewentualnie innych przyczyn.
2. Ocenê udatnoœci upraw okreœla siê na podstawie podanych ni¿ej kryteriów kwalifikacyj-
nych:
Udatnoœæ ka¿dej ocenianej uprawy nale¿y okreœlaæ dwucyfrowym symbolem klasyfi-
kacyjnym, w którym pierwsza cyfra oznacza wskaŸnik stopnia pokrycia, a druga – przy-
datnoœci hodowlanej:
Symbol klasyfikacyjny
Ocena
1–1, 1–2
uprawy bardzo dobre
1–3, 2–1, 2–2,
uprawy dobre
2–3, 3–1, 3–2, 3–3, 1–4, 2–4, 3–4
uprawy zadowalaj¹ce
4–1, 4–2, 4–3, 4–4
uprawy przepad³e
1
2
3
4
5
6
7
8
9
10
11
12
13
14
15
16
17
18
19
20
21
22
23
24
25
26
27
28
29
30
31
32
33
34
35
36
37
38
39
40
41
42
43
44
45
46
47
48
49
82
Stopieñ pokrycia
PrzydatnoϾ hodowlana (cechy zdrowotne,
powierzchni
dostosowanie do siedliska,
uprawy
formy zmieszania, ewentualnie inne)
%
symbol klasyfik.
%
symbol klasyfik.
Powy¿ej 90
1
uprawy zdrowe, zgodne z siedliskiem,
1
za³o¿one prawid³owo, dopuszczalne
wady pojedynczo do 10%
71–90
2
wady do 20%
2
51–70
3
wady do 30%
3
do 50
4
wady powy¿ej 30%
4
3. Uprawy pochodzenia sztucznego na powierzchniach otwartych powinny byæ oceniane
dwukrotnie, a mianowicie w drugim (ocena wstêpna) i pi¹tym roku ich istnienia (ocena
koñcowa).
4. Uprawy pochodzenia sztucznego i naturalnego za³o¿one pod os³on¹ górn¹ drzewosta-
nu powinny byæ oceniane po raz pierwszy w drugim roku ich istnienia oraz w roku na-
stêpnym po ka¿dym ciêciu ods³aniaj¹cym, a ocenê definitywn¹ wykonuje siê w roku na-
stêpnym po ciêciu uprz¹taj¹cym.
5. Terminy oraz tryb przeprowadzania ocen, a tak¿e zasady ewidencji wyników reguluj¹
ustalenia instrukcji o sprawozdawczoœci.
6. Zbiorcz¹ ocenê udatnoœci w ramach nadleœnictw i RDLP sporz¹dza siê przez zsumo-
wanie powierzchni w poszczególnych stopniach oraz wyliczenie wskaŸnika liczbowe-
go wg œredniej wa¿onej, przy czym wag¹ jest powierzchnia upraw danego stopnia
oceny.
7. Wyniki oceny upraw na powierzchniach otwartych i pod os³on¹ drzewostanu, uwzglê-
dnia siê w SILP do bie¿¹cej aktualizacji opisu taksacyjnego lasu.
Rozdzia³ 5. Poprawki, uzupe³nienia i dolesienia
§ 101
1. Poprawki, uzupe³nienia i dolesienia s¹ to prace maj¹ce na celu poprawê jakoœci hodow-
lanej, zwiêkszanie ró¿norodnoœci gatunkowej oraz zwiêkszenie mo¿liwoœci produkcyj-
nych istniej¹cych upraw, m³odników i starszych drzewostanów, w których z ró¿nych przy-
czyn powsta³y luki i przerzedzenia. Mog¹ byæ zatem wykonywane w razie potrzeby na
ka¿dej powierzchni leœnej zalesionej, z wyj¹tkiem:
–
drzewostanów przewidzianych planem urz¹dzenia lasu do u¿ytkowania rêbnego,
–
drzewostanów objêtych z ró¿nych przyczyn pozaplanowym u¿ytkowaniem rêbnym
w okresie realizacji planu urz¹dzenia lasu.
2. W celu ujednolicenia planowania i ewidencji czynnoœci przyjmuje siê, ¿e w uprawach za-
k³adanych sztucznie na powierzchniach otwartych i w odnowieniach sztucznych pod
os³on¹ (gniazda i powierzchnie miêdzy gniazdami), w wieku do 5 lat, czynnoœci zwi¹za-
ne z dodatkowym wprowadzeniem sadzonek zalicza siê do poprawek; w starszych upra-
wach i m³odnikach w wieku do 20 lat czynnoœci takie zalicza siê do uzupe³nieñ, a w drze-
wostanach II i starszych klas wieku do dolesieñ (nie dotyczy drzewostanów w klasie od-
nowienia).
W uprawach i m³odnikach I klasy wieku powsta³ych w przewadze z odnowieñ natural-
nych wszystkie czynnoœci zwi¹zane z dodatkowym wprowadzaniem sadzonek zalicza
siê do uzupe³nieñ, zaœ w drzewostanach II i starszych klas wieku do dolesieñ.
W drzewostanach zaliczonych do klasy odnowienia, powsta³ych z odnowieñ natural-
nych, uzupe³nienia i dolesienia nie maj¹ zastosowania, gdy¿ ca³y proces wprowadzania
m³odego pokolenia odbywa siê w ramach odnowieñ naturalnych lub odnowieñ sztucz-
nych pod os³on¹.
Uzupe³nienia i dolesienia – w szczególnoœci jod³y i buka – mog¹ byæ wykonywane
równie¿ siewem.
3. W odniesieniu do poprawek, uzupe³nieñ i dolesieñ stosuje siê pojêcie powierzchni zredu-
kowanej, której wielkoœæ przy wykonywaniu poszczególnych prac okreœla siê na pod-
stawie liczby wysadzonych sadzonek i stosowanej wiêŸby. Do celów planowania po-
wierzchniê zredukowan¹ poprawek ustala siê na podstawie procentu wypadu, przy uzu-
1
2
3
4
5
6
7
8
9
10
11
12
13
14
15
16
17
18
19
20
21
22
23
24
25
26
27
28
29
30
31
32
33
34
35
36
37
38
39
40
41
42
43
44
45
46
47
48
49
83
pe³nieniach – szacunkowej powierzchni luk, przy dolesieniach – szacunkowej powierzch-
ni luk i przerzedzeñ.
4. Przy poprawkach nale¿y kierowaæ siê wskazaniami:
1) poprawki powinny byæ wykonywane w nastêpnym roku po za³o¿eniu uprawy i w la-
tach nastêpnych w razie wyst¹pienia takich potrzeb;
2) w uprawach o prawid³owym dla danego siedliska sk³adzie gatunkowym wykonuje
siê poprawki sadzonkami gatunków, które wypad³y;
3) w uprawach o nieprawid³owym sk³adzie gatunkowym nale¿y d¹¿yæ do wprowadzania
gatunków bêd¹cych w niedoborze w stosunku do prawid³owego sk³adu uprawy.
Wykonywanie uzupe³nieñ powinno polegaæ na wprowadzeniu do upraw lub m³odni-
ków gatunków w³aœciwych dla danego siedliska, ze szczególnym uwzglêdnieniem na
¿yŸniejszych siedliskach gatunków szybko rosn¹cych lub cienioznoœnych. Przed wyko-
nywaniem uzupe³nieñ zaleca siê przeprowadziæ czyszczenia w danej uprawie czy m³o-
dniku.
Przygotowanie gleby (³¹cznie z jej spulchnianiem) pod poprawki, uzupe³nienia i dole-
sienia wykonuje siê g³ównie jesieni¹, w roku poprzedzaj¹cym wykonanie tych zabiegów.
W wypadku wiêkszych luk lub przerzedzeñ nale¿y d¹¿yæ do mechanizacji tych prac.
Poprawki i uzupe³nienia zaleca siê wykonywaæ przed pracami odnowieniowymi i za-
lesieniowymi przy u¿yciu materia³u sadzeniowego I klasy jakoœci, a w uzupe³nieniach
wprowadzaæ g³ównie wielolatki szkó³kowane.
5. Przy dolesianiu luk, zale¿nie od ich powierzchni i wysokoœci drzewostanu, zaleca siê da-
waæ pierwszeñstwo gatunkom szybko rosn¹cym lub cienioznoœnym, dostosowuj¹c ich
dobór do lokalnych warunków mikrosiedliskowych i drzewostanowych. Na cele dolesie-
niowe powinno siê przeznaczaæ z regu³y wielolatki szkó³kowane dobrej jakoœci. Ma³e lu-
ki nale¿y pozostawiaæ sukcesji naturalnej, wiêksze zaœ dolesiaæ gatunkami wystêpuj¹-
cymi w niedoborze.
W czasie ciêæ pielêgnacyjnych w drzewostanach, w których zosta³y zrealizowane do-
lesienia, nale¿y przestrzegaæ zasady ich ochrony w toku œcinki i zrywki drewna.
Rozdzia³ 6. Przebudowa drzewostanów niezgodnych z celami
gospodarki leœnej i przemiana struktury drzewostanów
§ 102
1. Drzewostany niezapewniaj¹ce mo¿liwoœci realizacji celów trwa³ej, zrównowa¿onej i wie-
lofunkcyjnej gospodarki leœnej okreœlonych ogólnie w ustawie o lasach i szczegó³owo
w obowi¹zuj¹cym planie urz¹dzenia lasu – podlegaj¹ przebudowie. Obowi¹zek przebu-
dowy takich drzewostanów wynika z art. 13 ustawy o lasach.
2. Podstaw¹ do okreœlenia potrzeb w zakresie przebudowy drzewostanu w nadleœnictwie
jest indywidualna ocena ka¿dego drzewostanu z punktu widzenia jego zgodnoœci z wa-
runkami siedliskowymi i z celami gospodarki leœnej w danych warunkach przyrodniczych
i ekonomicznych, okreœlonymi dla ka¿dego drzewostanu z uwzglêdnieniem g³ównych
funkcji lasu w zagospodarowaniu przestrzennym kraju.
Ocena ta jest wykonywana w toku prac urz¹dzeniowych w oparciu o aktualny opis ta-
ksacyjny lasu. Na podstawie kryteriów okreœlonych w instrukcji w sprawie sporz¹dzania
planu urz¹dzenia lasu dla nadleœnictwa, wyró¿nia siê drzewostany zgodne, czêœciowo
zgodne lub niezgodne z celami gospodarki leœnej. Do przebudowy kwalifikuje siê drze-
wostany niezgodne z celami gospodarki leœnej, tworz¹c gospodarstwo przebudowy la-
1
2
3
4
5
6
7
8
9
10
11
12
13
14
15
16
17
18
19
20
21
22
23
24
25
26
27
28
29
30
31
32
33
34
35
36
37
38
39
40
41
42
43
44
45
46
47
48
49
84
su, dla którego ustalono odrêbne zasady regulacji urz¹dzeniowej. Drzewostany czêœcio-
wo zgodne z celami gospodarki leœnej przebudowuje siê we wszystkich fazach rozwojo-
wych w ramach poprawek, uzupe³nieñ, dolesieñ i podsadzeñ, ciêæ pielêgnacyjnych
o charakterze przekszta³ceniowym oraz prowadzenia rêbni z³o¿onych.
3. W celu utrzymania wysokiego potencja³u biotycznego i wysokiej produkcyjnoœci lasów,
przebudowa drzewostanów musi odbywaæ siê stopniowo i ostro¿nie w sposób zharmo-
nizowany z ich rol¹ w zagospodarowaniu przestrzennym na szczeblu lokalnym, regio-
nalnym i krajowym. Powinna wiêc ona powodowaæ mo¿liwie najmniejsze straty w sub-
stancji i produkcji leœnej, a jednoczeœnie zapewniaæ coraz wiêksze korzyœci z lasu wielo-
funkcyjnego, zgodnego z warunkami naturalnymi.
4. Przed przyst¹pieniem do przebudowy drzewostanów, w toku prac urz¹dzeniowych, ko-
nieczne jest:
1) ustalenie, które drzewostany wymagaj¹ ca³kowitej zmiany sk³adu gatunkowego
i struktury, a które tylko okreœlonych dolesieñ,
2) przeanalizowanie hodowlanych i ekonomicznych aspektów przebudowy drzewosta-
nów oraz jej wp³ywu na funkcje lasu w œrodowisku przyrodniczym,
3) ustalenie pilnoœci przebudowy poszczególnych drzewostanów i kolejnoœci jej prowa-
dzenia wed³ug przyjêtego porz¹dku przestrzennego i czasowego w lesie,
4) ustalenie sposobu prowadzenia przebudowy,
5) powi¹zania przebudowy drzewostanów z regradacj¹ gleb i siedlisk,
6) ustalenie kierunków d³ugookresowych potrzeb przebudowy drzewostanów.
5. W drzewostanach zakwalifikowanych do przebudowy nale¿y przyjmowaæ nastêpuj¹c¹
kolejnoϾ jej realizacji:
1) drzewostany w fazie rozpadu (bez wzglêdu na ich wiek), o ile nie ma w nich w³aœci-
wych odnowieñ naturalnych,
2) drzewostany wp³ywaj¹ce degraduj¹co na siedlisko,
3) drzewostany starszych klas wieku wymagaj¹ce ca³kowitej zmiany sk³adu gatunko-
wego i struktury,
4) drzewostany m³odszych klas wieku, w których nale¿y wykorzystaæ istniej¹ce luki
i przerzedzenia lub prowadziæ rêbnie gniazdowe dla wprowadzenia w³aœciwych ga-
tunków drzew cienioznoœnych, a nastêpnie prowadziæ ciêcia pielêgnacyjne i sanitar-
ne o kierunku przekszta³ceniowym z dalszymi dolesieniami w celu uzyskania drze-
wostanów o z³o¿onej strukturze gatunkowej, wiekowej i przestrzennej,
5) drzewostany œredniowiekowe, w kulminacji przyrostu, które nale¿y stopniowo prze-
kszta³caæ przez wprowadzanie w³aœciwych odnowieñ podokapowych i zapewnianie
im warunków rozwoju w ramach ciêæ pielêgnacyjnych i sanitarnych, ³¹cz¹cych cele
pielêgnowania zapasu produkcyjnego i przebudowy drzewostanów w d³ugim okresie.
Wieloletni proces przebudowy drzewostanu rozpoczyna siê od wprowadzania gatun-
ków najbardziej cienioznoœnych.
6. W drzewostanach przebudowywanych, a w szczególnoœci na siedliskach borów miesza-
nych i lasów nale¿y zaniechaæ lub maksymalnie ograniczyæ stosowanie zrêbów zupe³-
nych na rzecz rêbni z³o¿onych oraz ciêæ pielêgnacyjnych o charakterze przekszta³cenio-
wym. Ograniczenie stosowania zrêbów zupe³nych nie dotyczy tworzenia bloków upraw
pochodnych.
7. Na s³abych siedliskach borowych, gdzie dominuj¹cym gatunkiem jest i pozostanie so-
sna, przebudowa wielkoprzestrzennych uk³adów monolitycznych powinna polegaæ na
stopniowym urozmaicaniu ich struktury wiekowej i przestrzennej, przez stosowanie roz-
rêbów w celu przyspieszenia u¿ytkowania rêbnego i budowy uk³adu ostêpowego oraz
na wprowadzaniu domieszki gatunków liœciastych o ma³ych wymaganiach glebowych
1
2
3
4
5
6
7
8
9
10
11
12
13
14
15
16
17
18
19
20
21
22
23
24
25
26
27
28
29
30
31
32
33
34
35
36
37
38
39
40
41
42
43
44
45
46
47
48
49
85
i wilgotnoœciowych w formie dolesiania luk i przerzedzeñ lub wprowadzania podszytów,
wykorzystuj¹c mikrorelief i mikrosiedliska.
Dobrym sposobem wzmagania odpornoœci biologicznej takich drzewostanów jest
stosowanie udoskonalonej ogniskowo-kompleksowej metody ochrony lasu, rozpoczy-
naj¹c zak³adanie ognisk oporu œrodowiska od koñca ku pocz¹tkowi ostêpów leœnych.
W drzewostanach sosnowych na ubogich siedliskach borowych podstawowym ro-
dzajem rêbni bêdzie nadal rêbnia zupe³na, realizowana w miarê mo¿liwoœci z pozosta-
wianiem nasienników i przestojów lub rêbnia czêœciowa z krótkim okresem odnowienia.
W tych warunkach wiêksze luki w drzewostanach przewidzianych do przebudowy (powy-
¿ej 0,05 ha) powinny byæ bie¿¹co dolesiane gatunkami liœciastymi (Dbbsz, Lp, Bk, Brz)
w celu wytworzenia kêp domieszki lub podszytu, zaœ mniejsze luki i przerzedzenia
w okapie drzewostanu powinny pozostaæ wolne, jako miejsca zapewniaj¹ce zwiêkszony
dop³yw œwiat³a, ciep³a i wilgoci do dna lasu, tj. czynników aktywizuj¹cych ¿ycie biolo-
giczne w lesie. Tu tworz¹ siê miejsca bytowania owadów paso¿ytniczych i drapie¿nych,
m.in. r¹czyc, pajêczaków, biegaczy, têczników, przekrasków, mrówek, tu nastêpuje in-
tensywny rozwój runa leœnego i podszytów, a wiêc elementów bardzo po¿¹danych
w monokulturach.
8. Jednym z najwa¿niejszych warunków pomyœlnej realizacji przebudowy drzewostanów
jest trwa³e utrzymywanie liczebnoœci zwierzyny p³owej na poziomie umo¿liwiaj¹cym rea-
lizacjê celów hodowlanych, a jednoczeœnie zapewniaj¹cym ci¹g³oœæ istnienia populacji
w³aœciwych w danym regionie, rodzimych gatunków zwierzyny. Nale¿y przy tym uwzglê-
dniaæ zdolnoœci zwierzyny do migracji i szybkiego zwiêkszania liczebnoœci w atrakcyj-
nych dla niej warunkach.
9. M³ode pokolenie lasu w drzewostanach przebudowywanych wymaga szczególnej pielê-
gnacji i ochrony, ze wzglêdu na:
–
trudne warunki bytowania pod os³on¹ górn¹ starszych drzewostanów, spowodowane
konkurencj¹ o pokarm, wodê i œwiat³o z osobnikami silniejszymi,
–
zagro¿enie przez grzyby patogeniczne w warunkach ocienienia i podwy¿szonej wil-
gotnoœci powietrza w dolnych warstwach lasu,
–
szczególne zagro¿enie przez zwierzynê p³ow¹ ze wzglêdu na rozmaitoœæ pokarmu
i dobre warunki os³ony dla zwierzyny,
–
ró¿ne potrzeby hodowlane poszczególnych gatunków drzew, widoczne zw³aszcza
w m³odocianej fazie rozwoju,
–
szkody w odnowieniach podokapowych powstaj¹ce przy œcince i zrywce drzew.
10. Przebudowa drzewostanów powinna byæ uwzglêdniana w pracach studialnych nad two-
rzeniem miejscowych planów zagospodarowania przestrzennego, jako dzia³alnoœæ na
rzecz dobra publicznego, sprzê¿ona i uwarunkowana z ca³oœci¹ gospodarki przestrzen-
nej m.in. z uwagi na wieloletni zakaz wstêpu do lasu objêtego przebudow¹.
11. Drzewostany jednopiêtrowe – silnie zwarte o nadmiernie zredukowanych koronach
i o obni¿onej stabilnoœci, szczególnie jedliny oraz œwierczyny wysokogórskie powinny
byæ poddawane stopniowej przemianie w celu nadania im budowy z³o¿onej w ramach
ciêæ pielêgnacyjnych o charakterze przekszta³ceniowym, zapewniaj¹cym ostro¿ne rozlu-
Ÿnianie zwarcia oraz permanentne inicjowanie i rozwój odnowienia naturalnego.
1
2
3
4
5
6
7
8
9
10
11
12
13
14
15
16
17
18
19
20
21
22
23
24
25
26
27
28
29
30
31
32
33
34
35
36
37
38
39
40
41
42
43
44
45
46
47
48
49
86
Rozdzia³ 7. Przebudowa drzewostanów, regradacja gleb
i rekultywacja gruntów znajduj¹cych siê pod ujemnym wp³ywem
przemys³owych zanieczyszczeñ powietrza oraz w obszarach
szkód górniczych
§ 103
1. Decyzja o podjêciu przebudowy drzewostanów pozostaj¹cych pod silnym wp³ywem emi-
sji przemys³owych powinna byæ poprzedzona analiz¹ licznych uwarunkowañ, a w szcze-
gólnoœci:
1) stopnia uszkodzenia drzewostanów i trendów jego zmian w czasie i przestrzeni,
2) czasu dzia³ania szkodliwych czynników i prognoz na dalsze lata,
3) mo¿liwoœci ograniczenia czynników destrukcyjnych œrodkami technicznymi,
4) mo¿liwoœci ograniczania szkód w lasach w wyniku zmiany sk³adu gatunkowego
i struktury drzewostanów,
5) potencja³u produkcyjnego siedlisk leœnych,
6) rodzaju zanieczyszczeñ i kierunków ich rozprzestrzeniania siê,
7) innych czynników o znaczeniu lokalnym.
2. Zagospodarowanie drzewostanu w rejonach przemys³owych wymaga stosowania
odmiennych zasad planowania hodowlanego. Powinny one uwzglêdniaæ:
–
koniecznoœæ przebudowy drzewostanów iglastych na liœciaste lub mieszane z du¿ym
udzia³em gatunków liœciastych, dostosowanych do warunków siedlisk;
–
potrzebê kompleksowego stosowania intensywnych metod agrotechnicznych i fito-
melioracyjnych;
–
utrzymanie produkcyjnoœci drzewostanów oraz ich zdolnoœci pe³nienia funkcji poza-
produkcyjnych na poziomie maksymalnie mo¿liwym w zmiennych warunkach eko-
logicznych.
§ 104
1. Podstawowym zadaniem postêpowania hodowlanego w rejonach przemys³owych jest
ustalenie potrzeby, zakresu i sposobu przebudowy drzewostanów oraz dzia³alnoœæ go-
spodarcza zmierzaj¹ca do podniesienia produktywnoœci zdegradowanych siedlisk le-
œnych.
2. Stan zdrowotny ka¿dego drzewostanu i lasów w ca³oœci, w tym równie¿ pod wp³ywem
szkodliwego oddzia³ywania przemys³u, jest oceniany w toku terenowych prac urz¹dze-
niowych, przy pomocy syntetycznego wskaŸnika, obrazuj¹cego: przeciêtny stopieñ de-
foliacji oraz stopieñ uszkodzenia pêdów g³ównych, pni i systemów korzeniowych drzew.
Pozwala to wyró¿niæ obszary i stopnie uszkodzenia lasu istotne z gospodarczego
punktu widzenia. Kryteria stosowane w tej ocenie s¹ okreœlone w instrukcji w sprawie
sporz¹dzania planu urz¹dzenia lasu dla nadleœnictwa w czêœci dotycz¹cej wykonywa-
nia opisu taksacyjnego.
Do czasu ustalenia i wprowadzenia w ¿ycie odrêbnych zasad inwentaryzacji szkód
przemys³owych i innych szkód w lasach, niezbêdnych do celów odszkodowawczych
w postêpowaniu cywilnoprawnym – wstrzymuje siê ustalanie stref uszkodzenia lasu w za-
siêgu szkodliwego oddzia³ywania przemys³u.
3. Przebudowie podlegaj¹ drzewostany iglaste (i z domieszk¹ gatunków liœciastych do
20%), uszkodzone w stopniu silnym i chore.
1
2
3
4
5
6
7
8
9
10
11
12
13
14
15
16
17
18
19
20
21
22
23
24
25
26
27
28
29
30
31
32
33
34
35
36
37
38
39
40
41
42
43
44
45
46
47
48
49
87
4. Do przebudowy powinny byæ przeznaczane drzewostany wed³ug nastêpuj¹cej kolejnoœci:
–
drzewostany w klasie odnowienia, w których realizuje siê cele przebudowy,
–
drzewostany najstarszych klas wieku,
–
uprawy i m³odniki,
–
drzewostany œredniowiekowe,
–
drzewostany z domieszk¹ gatunków liœciastych powy¿ej 20%.
Przyjmuje siê zasadê, ¿e do klasy odnowienia w lasach silnie uszkodzonych przez
przemys³ mo¿e byæ zaliczony ka¿dy drzewostan II i wy¿szych klas wieku, w którym pe³-
nowartoœciowe pod wzglêdem hodowlanym odnowienia gatunków docelowych, wystê-
puj¹ce pod os³on¹ negatywnego drzewostanu, zajmuj¹ co najmniej 50% powierzchni.
O kolejnoœci przebudowy drzewostanów decydowaæ powinny przede wszystkim: sto-
pieñ ich uszkodzenia, aktualna witalnoœæ oraz przewidywane zmiany zagro¿enia imisja-
mi przemys³owymi.
5. Typowanie drzewostanów do przebudowy i okreœlanie rozmiaru zadañ w tym zakresie
powinny cechowaæ wnikliwoœæ i ostro¿noœæ. Przemawiaj¹ za tym zarówno interesy go-
spodarstwa leœnego, jak i wzglêdy ogólnospo³eczne, a mianowicie:
–
utrzymanie lasów w stanie umo¿liwiaj¹cym spe³nianie dalszych ró¿norodnych funkcji,
–
niedopuszczanie do powstawania du¿ych kompleksów upraw i m³odników oraz do
nadmiernego zak³ócenia struktury klas wieku,
–
utrzymanie ci¹g³oœci produkcji przy równoczesnym niedopuszczaniu do deprecjacji
surowca drzewnego na pniu,
–
wykorzystanie starodrzewu do jak najd³u¿szego pe³nienia roli os³ony hamuj¹cej roz-
przestrzenianie siê py³ów i gazów,
–
koniecznoœæ ochrony krajobrazu leœnego z uwzglêdnieniem potrzeb turystyki.
6. W razie znacznej koncentracji szkód i du¿ej liczby drzewostanów wymagaj¹cych przebu-
dowy nale¿y d¹¿yæ do mo¿liwie najd³u¿szego utrzymania na pniu drzewostanów igla-
stych starszych klas wieku. W tych warunkach wzglêdy ochrony œrodowiska uzasadnia-
j¹ odst¹pienie od u¿ytkowania rêbnego drzewostanów rêbnych, a nawet przesz³orêb-
nych.
7. Drzewostany silnie uszkodzone (dotychczasowa III strefa uszkodzeñ przemys³owych)
zalicza siê do gospodarstwa przebudowy lasu i do lasów ochronnych, dla których etat
u¿ytkowania rêbnego ustala siê wed³ug potrzeb hodowlanych, wynikaj¹cych z zakresu
i tempa ich przebudowy.
Etat u¿ytków przedrêbnych nale¿y przyjmowaæ w wysokoœci wynikaj¹cej przede wszyst-
kim z dotychczasowego rozmiaru ciêæ sanitarnych, z uwzglêdnieniem spodziewanych
zmian w nasileniu szkód oraz z bie¿¹cych potrzeb w zakresie ciêæ pielêgnacyjnych.
§ 105
1. Przebudowa drzewostanów iglastych, w zale¿noœci od siedliska, stanu zagro¿enia i stop-
nia uszkodzenia drzewostanu, mo¿e byæ realizowana w formie przebudowy ca³kowitej
lub czêœciowej.
Przebudowa ca³kowita polega na zamianie obecnego pokolenia drzewostanu poko-
leniem nowym z jednoczesn¹ zmian¹ jego sk³adu gatunkowego.
Przebudowa czêœciowa polega na zmianie sk³adu gatunkowego czêœci istniej¹cego
drzewostanu w wyniku stosowania odpowiednich rêbni oraz na dolesianiu luk i przerze-
dzeñ w drzewostanach m³odszych i zdolnych do przetrwania.
2. Przy ca³kowitej przebudowie drzewostanów iglastych znajduj¹ uzasadnienie nastêpuj¹-
ce formy rêbni zupe³nych:
1
2
3
4
5
6
7
8
9
10
11
12
13
14
15
16
17
18
19
20
21
22
23
24
25
26
27
28
29
30
31
32
33
34
35
36
37
38
39
40
41
42
43
44
45
46
47
48
49
88
1) rêbnia Ia – w drzewostanach zamieraj¹cych, nierokuj¹cych utrzymania siê przez naj-
bli¿sze lata, bez wzglêdu na ich wiek i zajmowane siedliska; przy du¿ych uszkodze-
niach, powoduj¹cych zamieranie drzewostanów, dopuszcza siê uprz¹tanie drzewo-
stanów ca³ymi pododdzia³ami;
2) rêbnia Ib – w drzewostanach silnie uszkodzonych, lecz dostatecznie ¿ywotnych,
przede wszystkim na s³abszych siedliskach borowych; dopuszcza siê zak³adanie
wrêbów w razie koniecznoœci przyspieszenia przebudowy;
3) rêbnia Ic (forma kulisowa) – w drzewostanach m³odszych klas wieku wymagaj¹cych
przebudowy; w warunkach szczególnego nasilenia imisji zaleca siê: jednorazowe wy-
ciêcie drzew smugami (pasami) szerokoœci oko³o 30 m, obejmuj¹cymi ³¹cznie po³o-
wê powierzchni manipulacyjnej, z pozostawieniem kulis drzewostanu o tej samej sze-
rokoœci co smugi oraz usuniêciu ich po up³ywie 5 do 7 lat.
Przy przebudowie drzewostanów z zastosowaniem rêbni zupe³nych nale¿y pozo-
stawiaæ wartoœciowe pod wzglêdem hodowlanym domieszki i podrosty drzew gatun-
ków liœciastych, a tak¿e kêpy m³odego pokolenia gatunków iglastych.
3. Przebudowa czêœciowa, odbywa siê przy zastosowaniu ciêæ przekszta³caj¹cych i odno-
wieniowych pod os³on¹ drzewostanu, których celem jest po³¹czenie czêœci istniej¹cego
drzewostanu z m³odym pokoleniem w czasie, jaki w danych warunkach najlepiej odpo-
wiada potrzebom hodowlanym inicjowanego odnowienia. Znajduje ona uzasadnienie
w drzewostanach, które nie wymagaj¹ zbyt pilnego usuniêcia, a w szczególnoœci:
–
w drzewostanach starszych klas wieku na siedliskach ¿yŸniejszych;
–
w drzewostanach na siedliskach borowych, w których co najmniej na 30% powierzch-
ni wystêpuj¹ kêpy lub grupy podrostów jednego przynajmniej z gatunków docelo-
wych.
4. Do inicjowania i zak³adania upraw pod os³on¹ drzewostanów nale¿y przeznaczaæ przede
wszystkim drzewostany lukowate i przerzedzone na skutek ciêæ sanitarnych. Najpierw
wprowadza siê pod okapem gatunki cienioznoœne, a w miarê zwiêkszania siê dostêpu
œwiat³a do dna lasu gatunki coraz bardziej œwiat³o¿¹dne.
5. Przy stosowaniu rêbni czêœciowych w drzewostanach pod wp³ywem silniejszego oddzia-
³ywania przemys³owych zanieczyszczeñ powietrza nale¿y przyjmowaæ okres odnowie-
nia ³¹cz¹cy cele hodowlane z potrzeb¹ mo¿liwie d³ugiego utrzymania drzewostanów
os³onowych.
6. W celu d³u¿szego utrzymania na pniu starszych drzewostanów iglastych na siedliskach
¿yŸniejszych, w dotychczasowych strefach s³abych i œrednich uszkodzeñ nale¿y d¹¿yæ
do przebudowy drzewostanów jednopiêtrowych na dwupiêtrowe przez przerzedzenie
górnego piêtra i wprowadzenie dolnego z³o¿onego z odpowiednich gatunków liœcia-
stych.
7. Szczegó³owe zalecenia dotycz¹ce sposobu prowadzenia przebudowy, wyboru rêbni,
sk³adów docelowych odnowieñ, kierunku i nawrotu ciêæ w dostosowaniu do lokalnych
warunków przyrodniczo-ekonomicznych okreœlaj¹ komisje techniczno-gospodarcze przy
rewizji planów urz¹dzenia lasu z udzia³em przedstawicieli zak³adów emituj¹cych zanie-
czyszczenia i samorz¹dów terytorialnych w celu uœwiadomienia im koniecznoœci prze-
budowy i kosztów tych prac – jako podstawy ewentualnych roszczeñ odszkodowaw-
czych.
1
2
3
4
5
6
7
8
9
10
11
12
13
14
15
16
17
18
19
20
21
22
23
24
25
26
27
28
29
30
31
32
33
34
35
36
37
38
39
40
41
42
43
44
45
46
47
48
49
89
§ 106
1. Ogólne ukierunkowanie planowania hodowlanego, z uwzglêdnieniem stopnia wra¿liwo-
œci drzew i krzewów, g³ównie na SO
2
, podano w tabeli 8. Ze wzglêdu na specyfikê oma-
wianych lasów rezygnuje siê w odniesieniu do lasów silnie uszkodzonych z pojêcia „go-
spodarczy typ drzewostanu” i wprowadza okreœlenie „gatunki docelowe”, gdy¿ sk³ad
gatunkowy tych drzewostanów przewa¿nie nie mo¿e byæ dostosowany do naturalnych
mo¿liwoœci produkcyjnych siedlisk, lecz jest wymuszony warunkami zniekszta³conego
œrodowiska przyrodniczego; ponadto w sk³adzie gatunkowym odnowieñ wymienia siê
gatunki fitomelioracyjne i pomocnicze.
Podane w tabeli 8 zalecenia dotycz¹ce procentowego udzia³u poszczególnych ga-
tunków maj¹ charakter ramowy i mog¹ ulegaæ modyfikacjom w zale¿noœci od warun-
ków i doœwiadczeñ lokalnych.
2. Prowadzenie przebudowy drzewostanów wymaga intensywnej uprawy gleby, zazwyczaj
mechanicznej, wykonywanej na jesieni i dostosowanej do lokalnych warunków siedli-
skowych, a zw³aszcza do rzeŸby terenu, warunków glebowych, stosunków wodnych,
charakteru pokrywy i stopnia toksycznoœci gleby. Intensywnej uprawy gleby nie stosuje
siê na terenach opanowanych przez opieñkê.
Przy przebudowie ca³kowitej – zw³aszcza na glebach silnie zbielicowanych, z war-
stw¹ rudawca, silnie zachwaszczonych oraz na glebach ska¿onych imisjami przemys³o-
wymi – nale¿y preferowaæ orki pe³ne g³êbokie.
Przy przebudowie czêœciowej pod okapem drzewostanu mo¿na stosowaæ uprawê
gleby p³ugami talerzowymi, uprawê w bruzdy i talerze.
3. Ze wzglêdu na wprowadzanie na s³abe siedliska gatunków liœciastych o wy¿szych wyma-
ganiach co do ¿yznoœci i mniejszej tolerancji na odczyn gleby oraz w celu przeciwdzia-
³ania degradacji siedlisk i toksycznoœci gleb, stosuje siê wapnowanie oraz nawo¿enie
mineralne i organiczne, np. kor¹ i chrustem (z uwzglêdnieniem wymogów ochrony prze-
ciwpo¿arowej).
Nawo¿enie mineralne stosuje siê pog³ównie, poczynaj¹c od co najmniej 2-letnich
upraw. Zaleca siê równie¿ nawo¿enie starszych drzewostanów.
4. Ustalanie potrzeb, zakresu oraz dawek wapnowania i nawo¿enia mineralnego nastêpu-
je na podstawie przeprowadzonych badañ glebowych, stosownie do obowi¹zuj¹cych
wytycznych nawo¿enia lasu.
Po¿¹dane jest te¿ wprowadzanie ³ubinu trwa³ego, szczególnie w starszych, przerze-
dzonych drzewostanach sosnowych na glebach o dobrych stosunkach wodnych.
5. Przy zak³adaniu upraw po drzewostanach uszkodzonych przez przemys³ obowi¹zuje
stosowanie wy³¹cznie sadzonek I klasy jakoœci, z jak najwiêkszym udzia³em materia³u
szkó³kowanego i mikoryzowanego w szkó³kach.
6. W warunkach szczególnie niekorzystnych dla wegetacji celowe jest wysadzanie sadzo-
nek mikoryzowanych z zakrytym systemem korzeniowym. Poprawki w uprawach nale¿y
prowadziæ sadzonkami gatunków, które w danych warunkach wykazuj¹ najwiêksz¹ ¿y-
wotnoϾ.
§ 107
1. Zabiegi pielêgnacyjne i ochronne w drzewostanach wszystkich klas wieku na obszarach
szkód przemys³owych powinny protegowaæ ró¿norodnoœæ biologiczn¹ i uwzglêdniaæ:
zdrowotnoœæ, ¿ywotnoœæ, stabilnoœæ, jakoœæ i wra¿liwoœæ na emisje poszczególnych ga-
tunków drzew i krzewów.
1
2
3
4
5
6
7
8
9
10
11
12
13
14
15
16
17
18
19
20
21
22
23
24
25
26
27
28
29
30
31
32
33
34
35
36
37
38
39
40
41
42
43
44
45
46
47
48
49
90
2. Ciêcia pielêgnacyjne prowadzi siê wed³ug ogólnie przyjêtych zasad z nastêpuj¹cym
ukierunkowaniem:
1) czyszczenia wczesne powinny byæ wykonywane w sposób umiarkowany, aby zapew-
niæ mo¿liwie szybkie dojœcie uprawy do zwarcia;
2) zarówno w czyszczeniach wczesnych, jak i w póŸnych, nale¿y chroniæ gatunki os³o-
nowe i pionierskie oraz drzewka wyró¿niaj¹ce siê du¿¹ ¿ywotnoœci¹; w razie potrze-
by ograniczania wzrostu gatunków t³umi¹cych wartoœciowe otoczenie stosuje siê
og³awianie;
3) w trzebie¿ach rezygnuje siê z wyboru drzew dorodnych i nadaje im charakter ciêæ
sanitarnych z popieraniem drzew najbardziej ¿ywotnych.
3. Zabiegi z zakresu ochrony lasu nale¿y przeprowadzaæ we wczesnych fazach zagro¿enia.
§ 108
Podane ogólne zalecenia w zakresie przebudowy drzewostanów uszkodzonych przez
przemys³ dotycz¹ zarówno warunków nizinnych, jak te¿ wy¿owych i górskich. Zró¿nicowa-
nia wymagaj¹ jednak sk³ady gatunkowe upraw zak³adanych w ramach przebudowy drze-
wostanów w warunkach nizinnych, wy¿owych i górskich. Orientacyjny sk³ad gatunkowy od-
nowieñ w tych warunkach podano w tabelach 8, 9 i 10.
§ 109
1. Racjonalne uproduktywnienie nieu¿ytków poprzemys³owych mo¿e byæ osi¹gniête przez
ich rekultywacjê, tj. przez wykonywanie odpowiednich zabiegów technicznych i biolo-
gicznych.
Do rekultywacji nieu¿ytków poprzemys³owych zobowi¹zane s¹ osoby prawne i fizycz-
ne, których dzia³alnoœæ sta³a siê przyczyn¹ utraty wartoœci u¿ytkowej gruntów. Rekultywa-
cjê nieu¿ytków poprzemys³owych wykonuje siê w oparciu o opracowany przez upraw-
nion¹ jednostkê i zatwierdzony projekt techniczny rekultywacji. Na Lasach Pañstwowych
spoczywa obowi¹zek leœnego zagospodarowania gruntów zrekultywowanych na cele
leœne, przy czym dzia³alnoœæ jednostek terenowych LP sprowadza siê do:
–
dopilnowania, aby grunty leœne przekazane uprzednio do eksploatacji zosta³y
zwrócone Lasom Pañstwowym we w³aœciwym terminie po zakoñczeniu dzia³alnoœci
przemys³owej i zrekultywowaniu (rekultywacja i zwrot gruntów mo¿e nastêpowaæ suk-
cesywnie, w miarê jak poszczególne powierzchnie staj¹ siê zbêdne dla dzia³alnoœci
górniczej lub przemys³owej);
–
obserwacji przebiegu i postêpu prac rekultywacyjnych oraz udzielania wskazówek
i instrukcji dotycz¹cych prawid³owego z punktu widzenia leœnictwa prowadzenia tych
prac;
–
uczestniczenia w posiedzeniach rady technicznej w zwi¹zku ze sporz¹dzaniem doku-
mentacji na rekultywacjê o kierunku leœnym;
–
udzia³u w posiedzeniach komisji odbioru dokumentacji;
–
zwo³ania komisji w celu wstêpnej kwalifikacji oraz odbioru powierzchni zrekultywo-
wanej;
–
podejmowania decyzji o przyjêciu zrekultywowanych powierzchni i protokolarnego
ich przejmowania;
–
leœnego zagospodarowania zrekultywowanych i przyjêtych gruntów;
–
prowadzenia ewidencji gruntów przekazanych do czasowego u¿ytkowania oraz grun-
tów zrekultywowanych i zwróconych do zagospodarowania.
1
2
3
4
5
6
7
8
9
10
11
12
13
14
15
16
17
18
19
20
21
22
23
24
25
26
27
28
29
30
31
32
33
34
35
36
37
38
39
40
41
42
43
44
45
46
47
48
49
91
2. Metody rekultywacji dziel¹ siê na techniczne i biologiczne oraz na techniczno-biologicz-
ne. Rekultywacja techniczna obejmuje:
–
kszta³towanie rzeŸby terenu,
–
regulacjê stosunków wodnych,
–
odtwarzanie gleb metodami technicznymi,
–
budowê dróg dojazdowych.
Kszta³towanie rzeŸby terenu polega na wyrównaniu dna wyrobisk i wierzchowin zwa-
³ów oraz odpowiednim uformowaniu zbyt stromych skarp i zboczy.
Regulacja stosunków wodnych ma za zadanie odwodnienie b¹dŸ nawodnienie tere-
nów.
Odtworzenie gleb polega na pokryciu gruntów bezglebowych lub toksycznych war-
stw¹ urodzajnej gleby zdjêtej z gruntów przeznaczonych na cele nierolnicze i nieleœne
b¹dŸ utworów sprzyjaj¹cych powstawaniu gleby i wegetacji roœlin. Gruboœæ tej warstwy
przy rekultywacji o kierunku leœnym powinna wynosiæ co najmniej 0,5 m.
Budowa sieci dróg dojazdowych (wraz z mostami, przepustami, rowami przydro¿ny-
mi itp.) ma na celu udostêpnienie rekultywowanego nieu¿ytku i za³o¿enie linii podzia³u
powierzchniowego.
3. Rekultywacja biologiczna, maj¹ca na celu zapocz¹tkowanie procesów glebotwórczych,
przywrócenie ¿ycia biologicznego i u¿yŸnienie gleby, sprowadza siê do stosowania za-
biegów agrotechnicznych i fitomelioracyjnych, które obejmuj¹:
–
mechaniczn¹ uprawê gleby,
–
nawo¿enie mineralne i organiczne,
–
wysiew roœlin próchnicotwórczych, g³ównie motylkowych,
–
szczepienie gleby grzybami mikoryzowymi, zawartymi w próchnicy leœnej, pozyski-
wanej z terenów leœnych przeznaczonych na cele nieleœne.
Zakres rekultywacji biologicznej uzale¿niony jest od typu nieu¿ytku, w³aœciwoœci fizyko-
chemicznych pod³o¿a oraz kierunku przysz³ego zagospodarowania rekultywowanego
terenu.
Powierzchnie rekultywowane wymagaj¹ z regu³y nawo¿enia mineralnego. Nawo¿e-
nie to nale¿y stosowaæ na podstawie wyników analiz glebowych wed³ug wskazañ specja-
listycznych stacji gleboznawczych.
Wysiew roœlin próchnicotwórczych, jak np. ³ubinu, komonicy ro¿kowej, lucerny pia-
skowej, nostrzyku bia³ego, przelotu pospolitego, lucerny siewnej, przyspiesza rekulty-
wacjê biologiczn¹ gleby. Uzyskanie dobrego wzrostu wysiewanych roœlin wskazuje na
osi¹gniêcie etapu rekultywacji, przy którym mo¿na wkraczaæ z sadzeniem drzew z pod-
sypk¹ próchnicy leœnej w miejscach sadzenia.
4. Techniczno-biologiczne metody rekultywacji ³¹cz¹ w sobie elementy techniczne i biolo-
giczne, tj. niepe³ne techniczne odtworzenie gleby i wprowadzenie roœlin pe³ni¹cych funk-
cje umocnieñ technicznych i biologicznych, np. ¿ywoko³ów wierzby lub topoli, w formie
szachownicy na skarpach. W wolne pola wprowadza siê sadzonki odpowiednich gatun-
ków drzew i krzewów.
5. Zrekultywowane nieu¿ytki podlegaj¹ zagospodarowaniu zgodnie z ustaleniami doku-
mentacji technicznej. Zale¿nie od istniej¹cych warunków, zagospodarowanie ich mo¿e
polegaæ na za³o¿eniu uprawy leœnej lub plantacyjnej albo na zadrzewieniu.
Zak³adane uprawy leœne mog¹ mieæ charakter przedplonu lub docelowy.
W pierwszym wypadku zaleca siê wprowadzanie gatunków pionierskich, w drugim
(mo¿liwym tylko wtedy, gdy w wyniku rekultywacji osi¹gniêto dostateczny poziom
produkcyjnoœci gleb) – gatunków uznawanych w danych warunkach za produkcyj-
ne.
1
2
3
4
5
6
7
8
9
10
11
12
13
14
15
16
17
18
19
20
21
22
23
24
25
26
27
28
29
30
31
32
33
34
35
36
37
38
39
40
41
42
43
44
45
46
47
48
49
92
6. Do zalesienia powierzchni zrekultywowanych nale¿y stosowaæ wy³¹cznie sadzonki I kla-
sy jakoœci, szkó³kowane, 2- lub 3-letnie i w miarê mo¿liwoœci mikoryzowane. Na grunty
wilgotne lub sk³onne do zachwaszczania zaleca siê stosowaæ materia³ bardziej wyro-
œniêty.
Dla gatunków docelowych zaleca siê stosowaæ grupowe i drobnokêpowe formy
zmieszania. Modrzew oraz krzewy i gatunki fitomelioracyjne mo¿na wprowadzaæ jedno-
stkowo.
Zabiegi pielêgnacyjne i ochronne nale¿y prowadziæ stosownie do ogólnie przyjêtych
zasad z preferowaniem zdolnoœci adaptacyjnych drzew do zmieniaj¹cych siê warunków
œrodowiska.
§ 110
1. Na obszarach leœnych o nasilonym wystêpowaniu szkód górniczych mo¿e byæ tworzone
gospodarstwo przebudowy lasów zgodnie z instrukcj¹ w sprawie sporz¹dzania planu
urz¹dzenia lasu dla nadleœnictwa.
2. W gospodarstwach na terenie szkód górniczych stosuje siê odmienne od ogólnie obo-
wi¹zuj¹cych zasady postêpowania:
a) wy³¹cza siê z planu odnowienia i uznaje za grunty leœne niezalesione te grunty leœ-
ne, które uleg³y w ci¹gu kilku ostatnich lat podtopieniu lub ca³kowitemu zalaniu;
b) na gruntach leœnych niezalesionych, na których przewidywane jest wystêpowa-
nie zalewisk, wykonuje siê tzw. odnowienia czasowe; w odnowieniach tych rezy-
gnuje siê ze stosowania specjalnych sposobów uprawy i zabiegów agromeliora-
cyjnych oraz ogranicza siê sk³ad gatunkowy upraw do gatunków mniej wymaga-
j¹cych, jak olsza czarna, olsza szara i brzoza uzyskiwanych w ramach sukcesji
naturalnej i dolesieñ sztucznych;
c) przyjmuje siê zasadê, jak najd³u¿szego utrzymywania drzewostanów na pniu bez
wzglêdu na ich wiek i aktualn¹ produkcyjnoœæ. Pozwala to ograniczyæ stosowanie
rêbni zupe³nej tylko do tych przypadków, kiedy jest to konieczne z uwagi na stan
sanitarny drzewostanów lub usytuowanie ich na powierzchniach, na których ma-
j¹ powstawaæ wkrótce zalewiska;
d) zabiegi pielêgnacyjne maj¹ charakter ciêæ sanitarnych;
e) szkody w lasach spowodowane przez górnictwo, polegaj¹ce na faktycznym – lecz
niezgodnym z prawem – wy³¹czeniu gruntów z produkcji lub ograniczeniu mo¿li-
woœci produkcyjnych gruntów leœnych, powinny stanowiæ przedmiot roszczeñ od-
szkodowawczych w postêpowaniu cywilnoprawnym prowadzonym przez nadle-
œniczego na podstawie kodeksu cywilnego.
Rozdzia³ 8. Postêpowanie hodowlane na gruntach porolnych
§ 111
Zalesianie gruntów porolnych jest pocz¹tkiem d³ugotrwa³ego procesu lasotwórczego,
któremu towarzysz¹ liczne zagro¿enia.
P³ytka warstwa uprawna gleby, istnienie tzw. podeszwy p³u¿nej i brak lub ma³a iloœæ ma-
terii organicznej w glebie i zwi¹zanej z ni¹ mikroflory i mikrofauny glebowej – w³aœciwej dla
drzew leœnych, a w szczególnoœci grzybów mikoryzowych, powoduje, ¿e drzewostany zak³a-
dane na gruntach porolnych s¹ czêsto zagro¿one przez bardzo aktywne w takich warun-
1
2
3
4
5
6
7
8
9
10
11
12
13
14
15
16
17
18
19
20
21
22
23
24
25
26
27
28
29
30
31
32
33
34
35
36
37
38
39
40
41
42
43
44
45
46
47
48
49
93
kach grzyby patogeniczne. Wœród kilkudziesiêciu poznanych gatunków takich grzybów do
najgroŸniejszych nale¿¹: huba korzeni – Heterobasidion annosum, opieñki – Armillaria sp.
oraz grzyby powoduj¹ce choroby pêdów sosny: Gremmeniella abietina i Cenangium ferru-
ginosum. Rozwojowi patogenów sprzyja szybki wzrost drzewek leœnych w pierwszych la-
tach ¿ycia uprawy – stymulowany znaczn¹ na ogó³ zawartoœci¹ azotu w glebach porolnych
i brak równie aktywnych konkurentów wobec tych grzybów, a wiêc naturalnych czynników
oporu œrodowiska.
§ 112
Zak³adanie upraw w pierwszym pokoleniu lasu na gruntach porolnych powinno byæ po-
przedzone przeprowadzeniem badañ glebowych, maj¹cych na celu ustalenie potencjalnych
mo¿liwoœci produkcyjnych zalesianego terenu i wprowadzanie mo¿liwie urozmaiconego
sk³adu upraw. Powinno to zapewniæ szybkie uzyskanie zwarcia i wzbogacanie gleby w sub-
stancjê organiczn¹. Z badañ glebowych mo¿na wy³¹czyæ rozproszone dzia³ki gruntów o po-
wierzchni do 2 ha. Praktyka wskazuje, ¿e ustalony na podstawie analiz w³aœciwoœci fizyko-
chemicznych gleby potencjalny typ siedliskowy lasu na gruntach porolnych, bêdzie o je-
den stopieñ wy¿szy w stosunku do poziomu wynikaj¹cego z obecnej zasobnoœci gleby
w efekcie systematycznego jej wzbogacania po zalesieniu w substancjê organiczn¹ produ-
kowan¹ przez rozwijaj¹c¹ siê biocenozê leœn¹.
§ 113
Przed przyst¹pieniem do zalesiania gruntów porolnych wszystkie powierzchnie przezna-
czone do zalesienia nale¿y obj¹æ przegl¹dem w celu wydzielenia ca³ych lub fragmentów
powierzchni do:
–
zalesienia sztucznego,
–
poddania naturalnej sukcesji roœlinnoœci leœnej z zachowaniem walorów krajobrazu
naturalnego,
–
pozostawienia w formie naturalnej, np. jako: bagna, ³¹ki, torfowiska, zakrzewienia,
remizy, zadrzewienia, murawy ciep³olubne, polany, z ewentualnym z³o¿eniem wnio-
sków o uznanie ich za u¿ytki ekologiczne lub o objêcie ich innymi formami ochrony,
–
za³o¿enia upraw plantacyjnych leœnych gatunków drzew szybko rosn¹cych.
Powierzchnie zakwalifikowane do zalesienia sztucznego i pod uprawê plantacyjn¹ nale¿y
obj¹æ kontrol¹ zapêdraczenia gleby, któr¹ przeprowadza siê zgodnie z instrukcj¹ ochrony la-
su. Do redukcji liczebnoœci pêdraków zaleca siê metody agrotechniczne, polegaj¹ce na utrzy-
mywaniu gleby w czarnym ugorze przez ca³y okres wegetacyjny lub przez stosowanie uprawy
gryki. W razie niewystarczaj¹cej redukcji liczebnoœci pêdraków metodami uprawowymi, nale-
¿y zastosowaæ insektycydy zalecane corocznie przez Instytut Badawczy Leœnictwa.
§ 114
Przygotowanie gleby do zalesienia gruntów porolnych powinno zapewniæ:
–
zlikwidowanie tzw. podeszwy p³u¿nej zalegaj¹cej na g³êbokoœci 15–30 cm,
–
spulchnienie gleby do g³êbokoœci 40–50 cm pog³êbiaczem lub w ramach pe³nej i g³ê-
bokiej orki,
–
ograniczenie mo¿liwoœci rozwoju chwastów.
Uprawa gleby powinna byæ wykonana jesieni¹ w celu poprawienia jej struktury i zgro-
madzenia wilgoci. Przed przygotowaniem gleby po¿¹dane jest zasilenie jej (w miarê mo¿li-
1
2
3
4
5
6
7
8
9
10
11
12
13
14
15
16
17
18
19
20
21
22
23
24
25
26
27
28
29
30
31
32
33
34
35
36
37
38
39
40
41
42
43
44
45
46
47
48
49
94
woœci) w substancjê organiczn¹ w postaci rozdrobnionej i uprzednio sk³adowanej kory lub
trocin.
§ 115
Dobór sk³adu gatunkowego upraw powinien byæ oparty na wynikach badañ glebowych
i na obserwacji naturalnej sukcesji roœlinnoœci leœnej w porównywalnych warunkach glebo-
wych i klimatycznych.
W celu przyspieszenia procesu lasotwórczego zaleca siê stosowanie mo¿liwie bogatego
sk³adu gatunkowego upraw, z preferencj¹ gatunków rodzimych na danym terenie. Orienta-
cyjny sk³ad gatunkowy zalesieñ na gruntach porolnych w zale¿noœci od ¿yznoœci gleby i kra-
iny przyrodniczo-leœnej podano w tabeli 11.
§ 116
Do zalesieñ zaleca siê u¿ywaæ 1–2-letnich sadzonek sosny, 2-letnich sadzonek modrze-
wia, 2–3-letnich sadzonek œwierka i jod³y oraz 2–3-letnich sadzonek gatunków liœciastych
I klasy jakoœci. Sadzonki przeznaczone na grunty porolne powinny byæ w miarê mo¿liwoœci
zaopatrzone w grzyby mikoryzowe w procesie produkcji szkó³karskiej w warunkach natu-
ralnych lub w ramach sztucznej mikoryzacji.
§ 117
Liczba sadzonek poszczególnych gatunków drzew na gruntach porolnych (przy kszta³-
towaniu lasów wielofunkcyjnych) mo¿e byæ zmniejszona o 10–30 % (patrz tabela 6).
Gatunki g³ówne, z których ka¿dy zajmuje ponad 20% powierzchni, powinny byæ wprowa-
dzane w zmieszaniu wielkokêpowym i kêpowym, gatunki domieszkowe i biocenotyczne
w zmieszaniu grupowym i kêpowym, a gatunki fitomelioracyjne w zmieszaniu jednostko-
wym i grupowym.
§ 118
1. Na gruntach porolnych, odpowiadaj¹cych siedliskom od boru mieszanego œwie¿ego
wzwy¿, mo¿e te¿ byæ prowadzona w I pokoleniu lasu uprawa sosny i brzozy, a od lasu
mieszanego wzwy¿ modrzewia, œwierka, olszy czarnej, osiki – zak³adana w rozluŸnionej
wiêŸbie sadzenia. Sosnê nale¿y wówczas wprowadzaæ w iloœci 5–7 tys. szt/ha, zaœ brzo-
zê i modrzew w iloœci 1,0–1,7 tys. szt/ha. Pozosta³e gatunki na ¿yŸniejszych siedliskach
nale¿y wprowadzaæ w iloœci 2,0–3,0 tys. szt/ha.
Po uzyskaniu zwarcia w m³odniku sosnowym nale¿y dokonaæ intensywnego przerzedze-
nia pozostawiaj¹c drzewka najwy¿sze i najgrubsze w liczbie 1–3 tys. szt/ha z zaleceniem za-
bezpieczania pniaków przed infekcj¹ grzybów korzeniowych. W ten sposób pozostan¹ na
gruncie biogrupy z³o¿one z najsilniejszych osobników. Powsta³e luki wype³nia siê w³aœciwy-
mi dla siedliska i zasiêgu naturalnego gatunkami domieszkowymi, biocenotycznymi i fito-
melioracyjnymi jak: d¹b bezszypu³kowy, buk zwyczajny, lipa drobnolistna, klon zwyczajny, ja-
wor, jarz¹b pospolity, grab, ja³owiec pospolity, trzmielina brodawkowata, kruszyna pospolita,
a na ¿yŸniejszych glabach tak¿e d¹b szypu³kowy, jod³a pospolita i œwierk pospolity. Efektem
tych zabiegów powinien byæ drzewostan wielogatunkowy o zmieszaniu grupowym i kêpo-
wym, zbli¿ony do formacji naturalnej. W miarê rozwoju takiego drzewostanu nale¿y usuwaæ
jedynie drzewa opanowane i przyg³uszone oraz samorzutnie pojawiaj¹ce siê gatunki obce.
1
2
3
4
5
6
7
8
9
10
11
12
13
14
15
16
17
18
19
20
21
22
23
24
25
26
27
28
29
30
31
32
33
34
35
36
37
38
39
40
41
42
43
44
45
46
47
48
49
95
Przy intensywnej uprawie brzozy, modrzewia, œwierka, olszy, osiki zak³adanej w wiêŸbie
3×2 do 3×3 m nale¿y wprowadzaæ równoczeœnie odpowiednie gatunki domieszkowe, bioce-
notyczne i fitomelioracyjne – miêdzy rzêdami brzozy lub modrzewia w liczbie 2–3 tys. sz/ha.
Ze wzglêdu na luŸne zwarcie górnego piêtra drzewostan wymaga mniej pracoch³on-
nych ciêæ pielêgnacyjnych.
2. Przy zalesianiu gruntów porolnych wy¿szych klas bonitacyjnych (III–IV) w dzielnicach
przyrodniczo-leœnych w³aœciwych dla jod³y i buka nale¿y w pierwszym etapie – z wyprze-
dzeniem kilkuletnim – wprowadzaæ szybko rosn¹ce gatunki przedplonowe (Md, Brz, Ol,
Os, So, Jrz) w celu stworzenia os³ony dla wprowadzanych póŸniej gatunków g³ównych,
wzbogacenia gleby w substancjê organiczn¹ i rozwoju mikoryz.
§ 119
Przy zalesianiu gruntów porolnych nale¿y wykorzystywaæ odnowienia naturalne gatunków
drzew i krzewów zgodnych z celami hodowli lasu, wystêpuj¹ce w formie p³atów, kêp i grup.
Równie¿ mo¿liwie szeroko nale¿y wykorzystywaæ samosiewy drzew tworz¹cych wczesne sta-
dia sukcesyjne (tzw. gatunki pionierskie), szczególnie brzozy i osiki na ¿yŸniejszych siedziskach.
§ 120
Na powierzchniach przeznaczonych do zalesienia w ramach sukcesji naturalnej – po³o¿onych
na styku las–pole, zw³aszcza od strony zawietrznej, nale¿y inicjowaæ odnowienie naturalne przez
odpowiednie przygotowanie gleby w latach dobrego urodzaju nasion gatunków po¿¹danych
w uprawach leœnych, a tak¿e stosowaæ siew nasion brakuj¹cych gatunków drzew i krzewów.
§ 121
Przy tworzeniu styku las–powierzchnia otwarta nale¿y na obrze¿ach lasu kszta³towaæ
strefy ekotonowe o szerokoœci ok. 20–30 m, z³o¿one z rozluŸnionej warstwy drzew i zagê-
szczonej warstwy krzewów owoco- i nektarodajnych.
§ 122
Prace pielêgnacyjne w nowo zak³adanych drzewostanach na gruntach porolnych po-
winny byæ prowadzone wed³ug ogólnie przyjêtych zasad, z t¹ ró¿nic¹, ¿e w trzebie¿ach nie
wybiera siê drzew dorodnych, lecz chroni siê drzewa najbardziej ¿ywotne. Pniaki po usu-
niêtych drzewach, pocz¹wszy od okresu czyszczeñ do koñca III klasy wieku zabezpiecza siê
przed infekcj¹ grzybów korzeniowych zgodnie z Instrukcj¹ ochrony lasu.
W drzewostanach, w których pojawi³y siê ogniska chorób grzybowych czyszczenia i trze-
bie¿e musz¹ mieæ charakter ciêæ sanitarnych dostosowanych do zaawansowania choroby,
maj¹cych na celu powstrzymanie procesu chorobowego.
§ 123
W drzewostanach znajduj¹cych siê w fazie postêpuj¹cego procesu chorobowego po-
winna byæ prowadzona czêœciowa ich przebudowa przez dolesianie luk i przerzedzeñ, wpro-
wadzanie podsadzeñ produkcyjnych lub podszytów z wykorzystaniem gatunków liœciastych
o ma³ej podatnoœci na choroby systemów korzeniowych, do których nale¿¹: d¹b, buk, lipa,
klon, olsza, grab i wiêkszoœæ krzewów.
1
2
3
4
5
6
7
8
9
10
11
12
13
14
15
16
17
18
19
20
21
22
23
24
25
26
27
28
29
30
31
32
33
34
35
36
37
38
39
40
41
42
43
44
45
46
47
48
49
96
§ 124
W przypadkach du¿ego zaawansowania procesu destrukcji drzewostanu opanowane-
go przez choroby grzybowe mo¿e zaistnieæ koniecznoœæ ca³kowitej jego przebudowy na
powierzchni otwartej. Powierzchnie zrêbów nale¿y ograniczaæ do minimum.
Do przebudowy ca³kowitej typuje siê drzewostany lub ich czêœci, w których sumaryczna
powierzchnia luk przekracza 50%.
Przy odnowieniu lasu na tych powierzchniach nale¿y preferowaæ gatunki, które wykaza-
³y najwiêksz¹ odpornoœæ na choroby w pierwszym pokoleniu lasu, pozostawiaj¹c ich kêpy
i dobrze ukszta³towane biogrupy do dalszej hodowli.
Przy zak³adaniu upraw drugiej generacji na gruntach porolnych nale¿y zapewniæ ró¿no-
rodnoœæ gatunkow¹, drobnokêpowe formy zmieszania i protegowaæ gatunki najbardziej ¿y-
wotne w danych warunkach.
W celu ograniczenia zwiêkszonej predyspozycji chorobowej drugiego pokolenia lasu na
gruntach porolnych nale¿y zapewniæ mu szczególn¹ ochronê przed szkodliwymi owadami
i zwierzyn¹ p³ow¹.
§ 125
Szczegó³owe ukierunkowanie postêpowania hodowlanego na gruntach porolnych za-
wiera praca Instytutu Badawczego Leœnictwa pt.: „Kompleksowe zasady leœnego zagospo-
darowania gruntów porolnych” Warszawa 1998 r. przekazana do wykorzystania przy piœmie
DGLP z dnia 30.11.1998 r. ZH-710-66/98.
§ 126
Zalesianie gruntów porolnych w warunkach zagro¿enia upraw przez gazy i py³y przemy-
s³owe powinno byæ realizowane przy stosowaniu mo¿liwie szerokiego wachlarza gatunków
drzew i krzewów w drobnokêpowych formach zmieszania.
Ramowe sk³ady gatunkowe upraw zak³adanych na gruntach porolnych w warunkach za-
gro¿enia przez imisje przemys³owe zawiera za³¹czona tabela 11A.
Dzia³ II
Plantacje i uprawy plantacyjne drzew
szybko rosn¹cych
§ 127
1. Przedmiotem uprawy plantacyjnej s¹ gatunki lub klony i mieszañce klonów drzew uzna-
nych za szybko rosn¹ce, które – w okreœlonych warunkach – odznaczaj¹ siê du¿¹ wydaj-
noœci¹ masy drzewnej w odpowiednio skróconym cyklu produkcyjnym (do 60 lat).
2. Ze wzglêdu na potrzebê odmiennego traktowania plantacji topoli i uprawy plantacyjnej
szybko rosn¹cych drzew leœnych obie grupy tych plantacji s¹ omówione oddzielnie.
3. Rozmiar prac hodowlanych w zakresie upraw plantacyjnych drzew szybko rosn¹cych
ustala siê corocznie w ramach ogólnego planu odnowieñ i zalesieñ w Lasach Pañstwo-
wych, zgodnie z warunkami siedliskowymi i przy uwzglêdnieniu za³o¿eñ wieloletnich pla-
nów rozwoju leœnictwa.
1
2
3
4
5
6
7
8
9
10
11
12
13
14
15
16
17
18
19
20
21
22
23
24
25
26
27
28
29
30
31
32
33
34
35
36
37
38
39
40
41
42
43
44
45
46
47
48
49
97
Rozdzia³ 1. Plantacje topoli
§ 128
Plantacje topoli mog¹ byæ zak³adane przez nadleœnictwa tylko na gruntach nieleœnych na
podstawie odrêbnych wytycznych dyrektora generalnego Lasów Pañstwowych opracowa-
nych przez specjalistyczne jednostki badawcze i zak³ady doœwiadczalne.
Istniej¹ce plantacje topoli w Lasach Pañstwowych za³o¿one na gruntach leœnych powin-
ny byæ z czasem przebudowane przez wprowadzanie gatunków lasotwórczych o sk³adzie
zgodnym z warunkami siedlisk.
Rozdzia³ 2. Plantacyjna uprawa szybko rosn¹cych drzew leœnych
§ 129
W plantacyjnych uprawach szybko rosn¹cych drzew leœnych uprawia siê wyró¿nione
populacje drzew o podobnych wymaganiach siedliskowych i uprawowych oraz wyrówna-
nych, znanych cechach wzrostowych i jakoœciowych. Mog¹ byæ te¿ uprawiane klony – we-
getatywne potomstwo dobrze poznanych drzew o wyrównanych cechach wzrostu.
Przy plantacyjnych uprawach szybko rosn¹cych drzew zak³ada siê zwiêkszenie produk-
cji drewna z jednoczesnym skróceniem cyklu produkcji. Jest to mo¿liwe przy uprawianiu
odmian lub wegetatywnego potomstwa drzew wyselekcjonowanych wœród szybko rosn¹-
cych gatunków leœnych lub wyhodowanych w drodze kontrolowanego krzy¿owania, osi¹ga-
j¹cych wczeœnie kulminacjê przyrostu mi¹¿szoœci w optymalnych warunkach wzrostu. Wa-
runki takie mo¿na osi¹gn¹æ przez odpowiedni dobór siedliska, w³aœciwe przygotowanie gle-
by, intensywne jej pielêgnowanie i nawo¿enie oraz zapewnienie drzewom dostatecznej prze-
strzeni ¿yciowej.
§ 130
1. Do upraw plantacyjnych nadaj¹ siê wyró¿nione populacje, klony i mieszañce klonów na-
stêpuj¹cych gatunków:
a) w skali gospodarczej:
– modrzew europejski,
– modrzew polski,
– œwierk pospolity jako domieszka do brzozy lub modrzewia,
– brzoza brodawkowata i omszona,
– inne, wskazane przez DGLP;
b) w skali pó³gospodarczej:
– jedlica zielona, pochodzenia dostosowane do warunków klimatycznych Polski,
– œwierk pospolity w monokulturze,
– olsza czarna,
– czereœnia ptasia – jako potomstwo gonnych drzew tego gatunku.
– inne, wskazane przez DGLP.
2. Jako gatunki pielêgnacyjne i glebochronne mo¿na wprowadzaæ do upraw plantacyjnych
olszê czarn¹ i szar¹, lipê drobnolistn¹ i grab.
3. Materia³ sadzeniowy do zak³adania plantacyjnych upraw drzew szybko rosn¹cych po-
winien byæ produkowany z nasion zbieranych z drzew doborowych, z wy³¹czonych drze-
1
2
3
4
5
6
7
8
9
10
11
12
13
14
15
16
17
18
19
20
21
22
23
24
25
26
27
28
29
30
31
32
33
34
35
36
37
38
39
40
41
42
43
44
45
46
47
48
49
98
wostanów nasiennych, plantacji nasiennych i wegetatywnego potomstwa drzew doboro-
wych i elitarnych.
§ 131
1. Przy zak³adaniu upraw plantacyjnych rodzimych gatunków drzew leœnych nale¿y prze-
strzegaæ zasadê, aby w matecznych mikroregionach nasiennych nie wprowadzaæ do
upraw innych pochodzeñ danego gatunku ni¿ pochodzenie chronione w tym mikrore-
gionie.
2. Uprawy plantacyjne jedlicy zielonej mo¿na zak³adaæ tylko w krainach I, III i V oraz w za-
chodniej czêœci krain II, IV i VI.
3. Uprawy plantacyjne drzew leœnych nale¿y zak³adaæ przede wszystkim na gruntach porol-
nych wy¿szych klas bonitacyjnych. Na gruntach leœnych uprawy mog¹ byæ zak³adane
wy³¹cznie na peryferiach kompleksów leœnych lub w ca³ych ma³ych kompleksach, w wa-
runkach siedliskowych zapewniaj¹cych wprowadzanym drzewom mo¿liwoœci szybkie-
go wzrostu. Na gruntach leœnych bêd¹ to halizny i p³azowiny oraz powierzchnie po drze-
wostanach zakwalifikowanych do przebudowy ca³kowitej.
Wskazane jest zak³adanie upraw plantacyjnych na terenach równych lub lekko fali-
stych, o spadkach nieprzekraczaj¹cych 100. Nie nale¿y zak³adaæ upraw plantacyjnych
na terenach podatnych na erozjê gleb.
4. Ze wzglêdu na mechanizacjê prac przy przygotowaniu i pielêgnowaniu gleby wielkoœæ
powierzchni przeznaczonych pod uprawy plantacyjne powinna wynosiæ co najmniej 2
ha.
5. Zalecane do plantacyjnej uprawy gatunki uzyskuj¹ szybki przyrost w nastêpuj¹cych wa-
runkach siedliskowych:
1) modrzew – BMœw, LMœw, Lœw;
2) œwierk – BMw,LM, LMw,Lw;
3) jedlica – LM, Lœw;
4) brzoza brodawkowata – BMœw, BMw, LM, Lw, Lœw,OlJ,
5) brzoza omszona – BMw, Lw,OlJ;
6) osika – LM, Lw, Lœw;
7) olsza czarna – Lœw, Lw,OlJ;
8) czereœnia ptasia LMœw, Lœw, Lw.
Na gruntach porolnych pod uprawy plantacyjne powinno siê przeznaczaæ gleby od-
powiadaj¹ce wy¿ej wymienionym typom siedliskowym lasu.
6. Zaleca siê zak³adanie upraw plantacyjnych przynajmniej dwugatunkowych, z jednym
gatunkiem podstawowym (produkcyjnym), a drugim pielêgnacyjnym. W uprawach dwu-
gatunkowych nale¿y ³¹czyæ gatunki œwiat³o¿¹dne z cienioznoœnymi w celu osi¹gniêcia
struktury dwupiêtrowej, umo¿liwiaj¹cej uzyskanie wiêkszych efektów produkcyjnych.
7. Przed za³o¿eniem uprawy plantacyjnej przeprowadza siê badania glebowe oraz okreœla
siê zakres koniecznych zabiegów zwi¹zanych z przysposobieniem terenu i gleby. Zaleca
siê pe³n¹ orkê o g³êbokoœci dostosowanej do lokalnych warunków siedliskowych i wy-
magañ wprowadzanych gatunków. W razie koniecznoœci nale¿y uregulowaæ lokalnie sto-
sunki wodne.
W razie wyst¹pienia wœród gruntów przeznaczonych pod uprawy fragmentów s³ab-
szych gleb zaleca siê na nich, zamiast pe³nej orki, przygotowanie do³ków, wykonanych
œwidrem mechanicznym o œrednicy co najmniej 40 cm i g³êbokoœci 50–60 cm z zastoso-
waniem podsypki organicznej przemieszanej z gleb¹.
1
2
3
4
5
6
7
8
9
10
11
12
13
14
15
16
17
18
19
20
21
22
23
24
25
26
27
28
29
30
31
32
33
34
35
36
37
38
39
40
41
42
43
44
45
46
47
48
49
99
§ 132
1. Wybór wiêŸby sadzenia zale¿y od w³aœciwoœci ekologicznych uprawianych gatunków,
celu produkcji i warunków siedliskowych. Powinien on tak¿e umo¿liwiaæ stosowanie me-
chanicznej pielêgnacji gleby.
Dla gatunków podstawowych stosuje siê wiêŸby prostok¹tne od 2,5×2 do 4×5
m (gêstsze dla olszy, œwierka i jedlicy, luŸniejsze – dla modrzewia, brzozy i osiki). WiêŸ-
ba gatunków towarzysz¹cych zale¿y od ich szybkoœci wzrostu. W uprawach dwugatun-
kowych stosuje siê jednostkowy sposób zmieszania. Zaleca siê stosowaæ 2- lub 3-let-
nie sadzonki szkó³kowane na 1 lub 1,5 roku przed sadzeniem w uprawie.
2. Materia³ sadzeniowy brzozy przeznaczony na uprawy plantacyjne drzew szybko rosn¹-
cych – jako gatunku o ogromnej zmiennoœci wewn¹trzpopulacyjnej, powinien w miarê
mo¿liwoœci pochodziæ z mno¿enia wegetatywnego wybranych osobników doros³ych
o najwiêkszym tempie przyrostu.
3. Prawid³owe pielêgnowanie gleby i niszczenie chwastów wp³ywa na zwiêkszenie przyro-
stu drzew. Sposób wykonania i czêstotliwoœæ tych zabiegów musz¹ byæ dostosowane
do typu, rodzaju i gatunku gleby oraz sk³adu gatunkowego drzew w uprawie plantacyj-
nej. Przez 3–4 lata po posadzeniu nale¿y nie dopuszczaæ do zachwaszczenia gleby, sto-
suj¹c odpowiednie zabiegi agrotechniczne.
Dla gatunków p³ytko korzeni¹cych siê (œwierk i osika) czêstoœæ spulchniania gleby
nale¿y ograniczyæ tylko do niezbêdnego niszczenia chwastów. G³êbokoœæ spulchniania
nie powinna przekraczaæ 5 cm.
4. Po zakoñczeniu pielêgnacji gleby, tzn. po up³ywie 4 lat, zaleca siê wprowadzenie trwa-
³ych roœlin okrywowych. Na uprawach plantacyjnych, gdzie poziom wody gruntowej znaj-
duje siê poza zasiêgiem korzeni drzew, wprowadzanie roœlin okrywowych jest niecelowe
ze wzglêdu na konkurencjê w pobieraniu wody. Pojawiaj¹ce siê chwasty nale¿y kosiæ
przed zawi¹zaniem nasion i pozostawiaæ na uprawie.
5. W celu uzyskania surowca drzewnego wy¿szej jakoœci przeprowadza siê pielêgnowanie
drzew gatunków podstawowych, polegaj¹ce na formowaniu koron, a w póŸniejszym
okresie – na 2-krotnym podkrzesaniu ga³êzi. Pierwsze podkrzesanie (do 1/3 wysokoœci)
nale¿y wykonaæ, gdy drzewa osi¹gn¹ wysokoœæ oko³o 6 m, a drugie (do 1/2 wysokoœci)
– gdy drzewa bêd¹ mia³y oko³o 12 m.
6. Cykl produkcyjny szybko rosn¹cych drzew leœnych w uprawie plantacyjnej ró¿ni siê za-
le¿nie od gatunku i siedliska. Orientacyjnie zak³ada siê, ¿e wyniesie on 60 lat – dla mo-
drzewia, jedlicy i œwierka oraz 40 lat – dla brzozy, osiki i olszy.
Ciêcia rozluŸniaj¹ce dla gatunków podstawowych przewiduje siê w wieku oko³o
20–25 lat. W ciêciach tych, prowadzonych wed³ug ustalonego schematu, usuwa siê oko-
³o 50% pocz¹tkowej liczby drzew. Po wykonaniu rozluŸnienia nale¿y zniszczyæ pokrywê
zieln¹ gleby i w miarê potrzeby wykonaæ nawo¿enie mineralne.
7. Szczegó³owe wskazania dotycz¹ce zak³adania i prowadzenia plantacyjnej uprawy szyb-
ko rosn¹cych drzew leœnych zawieraj¹ odrêbne wytyczne.
8. Uprawy plantacyjne powinny byæ skutecznie zabezpieczone przed szkodami od zwie-
rzyny. Czynnoœci ochronne wykonuje siê zgodnie z zaleceniami „Instrukcji ochrony lasu”.
1
2
3
4
5
6
7
8
9
10
11
12
13
14
15
16
17
18
19
20
21
22
23
24
25
26
27
28
29
30
31
32
33
34
35
36
37
38
39
40
41
42
43
44
45
46
47
48
49
100
Dzia³ III
Pielêgnowanie lasu
§ 133
Pielêgnowanie lasu polega na harmonijnym godzeniu procesów naturalnych z potrze-
bami wielofunkcyjnej gospodarki leœnej. Obejmuje ca³oœæ czynnoœci gospodarczych zwi¹za-
nych z pielêgnowaniem drzewostanu i siedliska, dla utrzymania lub poprawy stabilnoœci me-
chanicznej drzewostanu i sprawnoœci siedliska, uzyskania wysokiej produkcji surowca
drzewnego mo¿liwie najlepszej jakoœci – przy zachowaniu naturalnej ró¿norodnoœci biolo-
gicznej lasu i jego pozaprodukcyjnych funkcji.
Rozdzia³ 1. Pielêgnowanie drzewostanów i innych
elementów biocenozy leœnej
§ 134
Pielêgnowanie biocenozy polega na tworzeniu korzystnych warunków dla zrównowa¿o-
nego rozwoju ca³ej flory i fauny leœnej, w tym: drzewostanów zgodnych z celami hodowli la-
su, zwierz¹t z udzia³em gatunków drapie¿nych oraz ca³ego bogactwa mikroorganizmów. Pie-
lêgnowanie biocenozy obejmuje czynnoœci zwi¹zane z zachowaniem ca³ej naturalnej ró¿no-
rodnoœci biologicznej w lesie i kszta³towaniem równowagi dynamicznej, tj. troficznej i funkcjo-
nalnej miêdzy jej elementami sk³adowymi. W gospodarce leœnej odbywa siê to przede
wszystkim przez kszta³towanie drzewostanów i dolnych warstw lasu zgodnych z warunkami
siedliskowymi i zapewnianie im mo¿liwoœci zrównowa¿onego rozwoju. Pozosta³e elementy
biocenozy leœnej na ogó³ samorzutnie dostosowuj¹ siê do warunków tworzonych im przez
drzewostany i siedliska. Wyj¹tek stanowi zwierzyna p³owa, której liczebnoœæ przy braku natu-
ralnych drapie¿ców, musi byæ regulowana w ramach gospodarki leœnej i ³owieckiej.
§ 135
1. W drzewostanach jednogatunkowych i jednopiêtrowych, szczególnie jednak w sosno-
wych, nale¿y, po wykonaniu pierwszego lub drugiego zabiegu trzebie¿y wczesnej, w za-
le¿noœci od zagêszczenia drzewostanu, wprowadzaæ gatunki drzew i krzewów, mog¹ce
stworzyæ dolne warstwy drzewostanu.
Na siedliskach ubogich, gdzie wskutek niedoboru zwi¹zków pokarmowych i wody
gatunki drzewiaste maj¹ niewielkie szanse wytworzenia dolnego piêtra drzewostanu,
tworzy siê warstwê podszytow¹ w formie kêp, z³o¿on¹ z gatunków o ma³ych wymaga-
niach glebowych i wodnych jak: ja³owiec, kruszyna pospolita, g³óg dwuszyjkowy oraz
z krzewów i krzewinek roœlin motylkowych – wi¹¿¹cych azot z powietrza – jak: janowiec,
szczodrzeniec, ¿arnowiec, a tak¿e z drzew o szerokiej amplitudzie ekologicznej zdol-
nych do trwania w formach krzewiastych – jak: olsza szara, jarzêbina, d¹b bezszypu³ko-
wy, lipa drobnolistna. £¹czna powierzchnia kêp podszytów na ubogich siedliskach nie
powinna przekraczaæ 50% powierzchni danego wydzielenia ze wzglêdu na potrzebê
ochrony œwiat³olubnych gatunków runa leœnego.
Na siedliskach borów mieszanych podszyt mog¹ tworzyæ wszystkie rodzime gatunki
krzewów i drzew cienioznoœnych. Szczególnie przydatne s¹: bez czarny i koralowy, le-
szczyna, trzmielina, kruszyna, lipa drobnolistna, buk, grab, klony, dêby, jarzêbina.
1
2
3
4
5
6
7
8
9
10
11
12
13
14
15
16
17
18
19
20
21
22
23
24
25
26
27
28
29
30
31
32
33
34
35
36
37
38
39
40
41
42
43
44
45
46
47
48
49
101
Liczba wprowadzonych sadzonek w podszytach powinna wynosiæ 2–2,5 tys. szt/ha
w formie kêp i p³atów, z wykorzystaniem mikrosiedlisk.
Na siedliskach ¿yŸniejszych lub wilgotniejszych tworzy siê dolne piêtro, zwiêkszaj¹ce
równie¿ produkcyjnoœæ i biologiczn¹ odpornoœæ drzewostanu oraz poprawiaj¹ce warun-
ki glebowe i siedliskowe.
W zale¿noœci od warunków siedliskowych dolne piêtro drzewostanu mog¹ tworzyæ
nastêpuj¹ce gatunki drzewiaste o znaczeniu fitomelioracyjnym: lipa, buk, grab, d¹b szy-
pu³kowy i bezszypu³kowy, jod³a, œwierk, olsza szara, jawor, jarzêbina i inne gatunki cie-
nioznoœne.
Dolne warstwy powinny sk³adaæ siê z wielu gatunków drzew i krzewów i pokrywaæ –
wraz z odnowieniem naturalnym 50–70% powierzchni. Wolne miejsca wraz z runem
sprzyjaj¹ wystêpowaniu owadów paso¿ytniczych i drapie¿nych, reguluj¹cych liczebnoœæ
szkodników liœcio¿ernych. Zaleca siê wprowadzanie przemiennych p³atów, z³o¿onych
np. z lipy, buka lub dêbu bezszypu³kowego, a na ubogich glebach z p³atami utworzo-
nymi z olszy szarej, jarzêbiny i ja³owca.
Przed wprowadzeniem dolnych warstw wykonuje siê ciêcia pielêgnacyjne i wyzna-
cza sieæ szlaków technologicznych. Wprowadzanie podszytów jest niecelowe tylko na
siedliskach skrajnie ubogich i suchych oraz tam, gdzie nie ograniczono jeszcze nadmier-
nych stanów zwierzyny p³owej.
Przy wprowadzaniu podszytu nale¿y stosowaæ gatunki rodzime na odpowiadaj¹cych
im siedliskach, z wykorzystaniem lokalnych ekotypów.
Na siedliskach ¿yŸniejszych, przy tworzeniu dolnego piêtra, majacego równie¿ zna-
czenie produkcyjne, zaleca siê wprowadzaæ 4–6 tys. szt sadzonek na 1 ha. Piêtro to
mo¿na w wielu przypadkach traktowaæ jako nastêpn¹ generacjê drzewostanu. W takich
przypadkach zaleca siê kêpow¹ i grupow¹ formê podsadzeñ w zagêszczonej wiêŸbie
na zredukowanej powierzchni.
2. We wszystkich poczynaniach zmierzaj¹cych do wzbogacania biocenozy nale¿y równie¿
wprowadzaæ drzewa i krzewy o znaczeniu biocenotycznym, w tym nektarodajne i sprzy-
jaj¹ce wystêpowaniu po¿ytecznych owadów. Do gatunków tych nale¿¹ m.in. brzoza,
wierzba iwa, d¹b bezszypu³kowy, jarzêbina, ró¿a dzika, kruszyna, g³óg, trzmielina bro-
dawkowata, bez czarny, bez koralowy oraz czereœnia ptasia, które nale¿y wprowadzaæ
na w³aœciwe dla nich siedliska, z wykorzystaniem lokalnych ekotypów.
Gatunki biocenotyczne wprowadza siê do drzewostanów sosnowych równie¿ w for-
mie p³atów ró¿nej wielkoœci w zmieszaniu grupowym, wykorzystuj¹c zmiennoœæ mikro-
siedliskow¹ oraz luki i miejsca przerzedzone oraz pasy wzd³u¿ dróg i linii oddzia³owych,
szczególnie pasy z brzoz¹ oraz miêdzy wydzieleniami drzewostanowymi.
Na siedliskach borowych wa¿n¹ rolê w pielêgnowaniu biocenozy spe³nia runo leœne,
stanowi¹ce bazê pokarmow¹ dla organizmów po¿ytecznych – czynników oporu œrodo-
wiska. Do najwa¿niejszych roœlin pod tym wzglêdem nale¿¹: borówka czernica, wrzos
pospolity, macierzanka, gorysz pagórkowy. W czasie wykonywania ró¿nych prac powin-
no siê chroniæ poza wymienionymi, tak¿e inne roœliny nektarodajne.
Poczynania hodowlane s³u¿¹ce wzbogacaniu biocenozy leœnej, dotycz¹ przede
wszystkim drzewostanów sosnowych na ubogich siedliskach Bs, Bœw i zdegradowane-
go BMœw oraz na terenach zagro¿onych gradacjami owadów, czyli borów sosnowych
po³o¿onych w tzw. ³uku gradacyjnym.
3. Nadleœniczy ustala zasady i czêstotliwoœæ prowadzenia okresowej oceny udatnoœci
wprowadzanych podszytów i wykorzystuje wyniki tej oceny do dalszych decyzji hodow-
lanych, w tym do ustalania zadañ z zakresu gospodarki ³owieckiej w lasach.
1
2
3
4
5
6
7
8
9
10
11
12
13
14
15
16
17
18
19
20
21
22
23
24
25
26
27
28
29
30
31
32
33
34
35
36
37
38
39
40
41
42
43
44
45
46
47
48
49
102
§ 136
W drzewostanach dojrza³ych do odnowienia, w których wytwarza siê bujna pokrywa ro-
œlinna, hamuj¹ca dostêp wilgoci i powietrza do gleby lub gromadzi gruba warstwa trudno
rozk³adaj¹cej siê œció³ki i butwiny, wskazane jest odpowiednie przygotowanie gleby w celu
przyspieszenia rozk³adu materii organicznej i obiegu biogenów, co tworzy warunki dla natu-
ralnego odnowienia lasu.
§ 137
1. Pielêgnowanie drzewostanu obejmuje czynnoœci gospodarcze zwi¹zane z prowadze-
niem ciêæ pielêgnacyjnych, poprawieniem formy drzew oraz wzbogaceniem ró¿norodno-
œci biologicznej.
Celem ciêæ pielêgnacyjnych jest osi¹gniêcie jakoœciowo lepszej produkcji drewna,
zwiêkszenie odpornoœci drzewostanu na dzia³anie czynników biotycznych, abiotycznych
i antropogennych, regulowanie sk³adu gatunkowego i form zmieszania gatunków, regu-
lowanie zwarcia i kszta³towanie klimatu wnêtrza lasu oraz zachowanie lub wzmaganie
zdolnoœci produkcyjnych siedlisk.
Ciêcia pielêgnacyjne polegaj¹ na systematycznym usuwaniu lub hamowaniu wzrostu
drzew wadliwych albo szkodliwych dla otoczenia oraz na usuwaniu nadmiaru drzew na
korzyœæ pozostaj¹cych.
Poprawianie formy drzew gatunków g³ównych polega na usuwaniu zbêdnych rozga³ê-
zieñ i rozwidleñ, podkrzesywaniu, skracaniu nadmiernie wyd³u¿onych pêdów bocznych b¹dŸ
powodowaniu powstawania prostych odroœli i przerzedzeniu ich skupieñ (tzw. bukietów).
2. Charakter wykonywanych prac pielêgnacyjnych zale¿y od okresu ¿ycia drzewostanu.
Wyró¿nia siê nastêpuj¹ce zasadnicze okresy:
1) okres uprawy, obejmuj¹cy czas od za³o¿enia uprawy lub powstania odnowienia natu-
ralnego do nast¹pienia zwarcia;
2) okres m³odnika, trwaj¹cy od nast¹pienia zwarcia do rozpoczêcia okresu wydzielania
siê drzew w m³odym drzewostanie;
3) okres dojrzewania drzewostanu (okres tyczkowiny i dr¹gowiny), przypadaj¹cy na
czas najwiêkszego nasilenia procesu wydzielania siê drzew – do czasu ustabilizowa-
nia siê ¿ywej podstawy koron;
4) okres dojrza³oœci drzewostanu, gdy proces wydzielania zaczyna s³abn¹æ.
§ 138
1. Ciêciom pielêgnacyjnym stawia siê nastêpuj¹ce zadania:
a) regulowanie zagêszczenia i odpowiedniego rozmieszczenia drzew w drzewosta-
nie w sposób sprzyjaj¹cy:
– tworzeniu siê biogrup stabilizuj¹cych drzewostan,
– powstawaniu niezbêdnej przestrzeni ¿yciowej dla dalszego rozwoju drzewostanu,
– kszta³towaniu klimatu wnêtrza lasu, sprzyjaj¹cego oczyszczaniu siê drzew z dol-
nych ga³êzi i poprawie jakoœci drewna oraz zwiêkszaniu ró¿norodnoœci biologicz-
nej w dolnych warstwach lasu,
b) regulowanie sk³adu gatunkowego oraz wytwarzanie i utrwalanie po¿¹danej formy
zmieszania i budowy piêtrowej,
c) popieranie najbardziej wartoœciowych sk³adników drzewostanu i naturalnej ró¿-
norodnoœci biologicznej lasu,
1
2
3
4
5
6
7
8
9
10
11
12
13
14
15
16
17
18
19
20
21
22
23
24
25
26
27
28
29
30
31
32
33
34
35
36
37
38
39
40
41
42
43
44
45
46
47
48
49
103
d) wyprzedzanie procesu naturalnego wydzielania siê drzew z drzewostanu,
e) polepszanie stanu sanitarnego i biologicznej odpornoœci lasu,
f) przygotowanie drzewostanu do odnowienia.
2. W zale¿noœci od okresu ¿ycia, w jakim znajduje siê drzewostan, rozró¿niamy nastêpuj¹-
ce rodzaje ciêæ pielêgnacyjnych (tab. 12):
–
czyszczenia wczesne (CW),
–
czyszczenia póŸne (CP),
–
trzebie¿e wczesne (TW),
–
trzebie¿e póŸne (TP).
3. Niezale¿nie od cyklicznego wykonywania ciêæ pielêgnacyjnych w poszczególnych
drzewostanach wykonuje siê w nich w miarê potrzeby ciêcia sanitarne (CS) lub przy-
godne (P).
A. Do ciêæ sanitarnych zalicza siê bie¿¹ce usuwanie z lasu drzew opanowanych przez
choroby lub (i) szkodniki w stopniu zagra¿aj¹cym s¹siednim drzewom i drzewosta-
nom;
B. Do ciêæ przygodnych zalicza siê bie¿¹ce usuwanie z lasu wywrotów, z³omów i drzew
pu³apkowych.
Orientacyjne wskaŸniki podane w tabeli 12 nie dotycz¹ drzewostanów o szczególnych
cechach, np. sk³adaj¹cych siê z gatunków szybko rosn¹cych lub bardzo zaniedbanych pod
wzglêdem pielêgnacyjnym.
1. W lasach zaliczonych do ochronnych, ciêcia pielêgnacyjne musz¹ byæ prowadzone
z uwzglêdnieniem zadañ wynikaj¹cych ze szczególnej roli tych lasów.
W lasach dotkniêtych istotnymi szkodami powodowanymi przez gazy i py³y przemy-
s³owe, gradacje szkodliwych owadów, choroby grzybowe i bakteryjne, jak te¿ na tere-
nach poklêskowych i pogradacyjnych g³ównym celem ciêæ pielêgnacyjnych jest polep-
szanie stanu sanitarnego drzewostanów i ich odpornoœci biologicznej.
1
2
3
4
5
6
7
8
9
10
11
12
13
14
15
16
17
18
19
20
21
22
23
24
25
26
27
28
29
30
31
32
33
34
35
36
37
38
39
40
41
42
43
44
45
46
47
48
49
104
Tabela 12. Orientacyjne okresy stosowania ró¿nych rodzajów ciêæ pielêgnacyjnych
Siedliskowy
Rodzaj ciêæ
Wiek drzewostanów (lata)
typ lasu
pielêgnacyjnych
z siewu lub sadzenia
odroœlowych
jednogatunkowych
mieszanych
Bs
CW
do 15
CP
do 30
TW
do 50
TP
od 50
Bœw, Bw,
CW
do 10
do 10
BMœw, BMw,
CP
do 20
do 15
BMb, BG,
TW
do 40
do 35
BMG, BMwy¿
TP
od 40
od 35
LMœw, LMw,
CW
do 10
do 10
LMb, Lœw,
CP
do 20
do 20
Lw, L³, OlJ,
TW
do 40
do 40
LMwy¿, Lwy¿,
TP
od 40
od 40
LG, LMG
Ol, L³G
CW
do 10
do 5
do 5
CP
do 20
do 15
do 15
TW
do 40
do 30
do 30
W drzewostanach zagospodarowanych rêbniami czêœciowymi, gniazdowymi i stop-
niowymi, ciêcia pielêgnacyjne prowadzi siê w miarê postêpu procesu odnowienia. Czy-
szczenia wczesne i póŸne, a nawet trzebie¿e wczesne, koreluje siê ze wzrostem po-
szczególnych kêp odnowieñ pod os³on¹ i z postêpem ciêæ odnowieniowych.
W lasach zagospodarowanych przerêbowo, ciêcia pielêgnacyjne stanowi¹ nieroz-
³¹czn¹ czêœæ sk³adow¹ u¿ytkowania rêbnego.
2. Celem finalnym zabiegów pielêgnacyjnych jest uzyskanie drzewostanu charakteryzuj¹-
cego siê wysok¹ jakoœci¹ i zasobnoœci¹ oraz po¿¹danym sk³adem gatunkowym i struk-
tur¹ – zgodnie z przyjêtym gospodarczym typem drzewostanu. Ciêcia pielêgnacyjne
zmierzaj¹ do celu finalnego przez realizowanie celów etapowych. G³ównymi celami eta-
powymi pielêgnowania lasu s¹:
1) w okresie uprawy:
–
szybkie uzyskanie zwarcia,
–
zapewnienie zgodnoœci sk³adu gatunkowego z siedliskiem;
2) w okresie m³odnika:
–
eliminowanie drzew wadliwych i szkodliwych z górnej warstwy m³odnika,
–
popieranie ró¿norodnoœci biologicznej m³odnika, zgodnej z warunkami natural-
nymi;
3) w okresie drzewostanu dojrzewaj¹cego:
–
wybór odpowiedniej liczby drzew najlepszych i popieranie ich rozwoju,
–
sprzyjanie tworzeniu siê biogrup drzew stabilizuj¹cych drzewostan,
–
popieranie naturalnej ró¿norodnoœci biologicznej drzewostanu;
4) w okresie drzewostanu dojrza³ego:
–
wzmaganie przyrostu na najlepszych drzewach,
–
zachowanie naturalnej ró¿norodnoœci biologicznej drzewostanu,
–
tworzenie warunków dla odnowienia drzewostanu i wzmaganie ró¿norodnoœci
biologicznej lasu.
Ka¿dy zabieg, niezale¿nie w jakim okresie ¿ycia drzewostanu jest wykonywany, powi-
nien wzmagaæ odpornoœæ drzewostanu na dzia³anie czynników destrukcyjnych, tak aby cel
finalny móg³ byæ osi¹gniêty.
§ 139
1. We wszystkich rodzajach ciêæ pielêgnacyjnych obowi¹zuje stosowanie selekcyjnej me-
tody postêpowania hodowlanego.
Kierunek selekcyjny w czyszczeniach wczesnych i póŸnych ma g³ównie charakter
selekcji negatywnej, polegaj¹cej na usuwaniu drzewek niepo¿¹danych, ale bez
opóŸniania i bez przerywania zwarcia. Uwzglêdnia cele selekcji pozytywnej, jak pro-
tegowanie po¿¹danej domieszki i rozwoju d³ugich koron drzewek, np. u jod³y i mo-
drzewia. Wyra¿a siê w stopniowym usuwaniu ze sk³adu uprawy lub m³odnika (z gór-
nej warstwy) niepo¿¹danych sk³adników, a przede wszystkim drzew wadliwych, tak
aby pozostaj¹ce drzewa odznacza³y siê mo¿liwie najlepsz¹ jakoœci¹ i najwiêkszym
przyrostem.
Kierunek selekcyjny w trzebie¿ach wczesnych i póŸnych (selekcja pozytywna) wy-
ra¿a siê w wyborze i popieraniu odpowiedniej liczby drzew najlepszej jakoœci z górnej
warstwy drzewostanu i o du¿ym przyroœcie, rozmieszczonych w miarê mo¿liwoœci
równomiernie w ca³ym drzewostanie z jednoczesnym popieraniem biogrup drzew
tworz¹cych szkielet drzewostanu i maj¹cych szanse przetrwania do wieku rêbnoœci
i d³u¿ej. Realizuje siê to przez systematyczne usuwanie drzew przeszkadzaj¹cych pra-
1
2
3
4
5
6
7
8
9
10
11
12
13
14
15
16
17
18
19
20
21
22
23
24
25
26
27
28
29
30
31
32
33
34
35
36
37
38
39
40
41
42
43
44
45
46
47
48
49
105
wid³owemu rozwojowi drzew najlepszych wraz z ich os³on¹ zapewniaj¹c¹ im stabil-
noϾ (biogrupy).
2. Postêpowanie, o którym mowa w ust. 1, nie obowi¹zuje w obiektach selekcyjnych i za-
chowawczych wydzielonych dla potrzeb nasiennictwa leœnego. Zasady ich prowadze-
nia okreœlaj¹ odrêbne zarz¹dzenia dyrektora generalnego Lasów Pañstwowych.
3. Aby zapewniæ zachowanie selekcyjnego kierunku ciêæ pielêgnacyjnych, u³atwiæ ich pro-
wadzenie oraz usprawniæ nadzór i kontrolê w drzewostanach poddanych trzebie¿om
wczesnym lub póŸnym, wprowadza siê podzia³ drzew na trzy kategorie:
–
drzewa dorodne,
–
drzewa po¿yteczne,
–
drzewa szkodliwe.
4. Za drzewa dorodne uwa¿a siê drzewa lub grupy drzew (biogrupy) jakoœciowo najlep-
sze, stanowi¹ce trzon drzewostanu i bêd¹ce obiektem pielêgnowania, na których odby-
wa siê produkcja o najwy¿szej wartoœci, tj. drzewa:
–
o gruboœci i wysokoœci wiêkszej od rozmiarów drzewa przeciêtnego w danym drze-
wostanie (grupa drzew góruj¹cych i panuj¹cych wg klasyfikacji Krafta); przy wyzna-
czaniu trzebie¿y, drzewa dorodne powinny byæ o 20–30% grubsze od przeciêtnej
pierœnicy drzewostanu,
–
których ¿ywotnoœæ przejawia siê w dobrze rozwiniêtej, gêstej i cienkoga³êzistej koronie,
–
o wysokiej jakoœci pnia pozbawionego wad wrodzonych i nabytych, a wiêc prostej
strzale i bezsêczne, szczególnie w dolnej partii pnia,
–
zdrowe i nieopanowane przez grzyby i owady,
–
dobrze przyrastaj¹ce na wysokoœæ,
–
mo¿liwie równomiernie rozmieszczone w drzewostanie i maj¹ce wsparcie w s¹sied-
nich drzewach, które jednak nie zagra¿aj¹ ich bytowi i umo¿liwiaj¹ im dalszy wzrost
i rozwój, tworz¹c razem biogrupy.
Dorodnoœæ drzew jest pojêciem wzglêdnym, a wiêc zale¿y od ogólnej jakoœci drze-
wostanu. W drzewostanach gorszych wymagania dotycz¹ce jakoœci drzew dorodnych
musz¹ byæ mniejsze.
5. Za drzewa po¿yteczne uwa¿a siê wszystkie pozosta³e drzewa zdrowe, których pozosta-
wienie w drzewostanie jest konieczne ze wzglêdu na utrzymanie odpowiedniego zapasu
produkcyjnego i stopnia zwarcia, a przez to utrzymanie w³aœciwego klimatu wnêtrza lasu,
ochronê gleby, prawid³owe kszta³towanie wzrostu i rozwoju drzew dorodnych oraz uroz-
maicenie sk³adu gatunkowego. Za drzewa po¿yteczne uznaje siê równie¿ drzewa dziu-
plaste i martwe.
6. Za drzewa szkodliwe uwa¿a siê:
–
drzewa wp³ywaj¹ce niekorzystnie na dalszy wzrost i rozwój drzew dorodnych,
–
drzewa chore lub obumieraj¹ce – opanowane przez choroby lub szkodniki,
–
drzewa pochy³e i martwe, o ile zagra¿aj¹ bezpieczeñstwu ludzi; pozosta³e drzewa
martwe pozostawia siê w lesie,
–
drzewa posiadaj¹ce wady wrodzone lub nabyte (z wyj¹tkiem drzew dziuplastych).
Niekorzystny wp³yw, jaki drzewo szkodliwe wywiera na wzrost i rozwój drzewa do-
rodnego, ocenia siê na podstawie konkurencji wystêpuj¹cej miêdzy tymi drzewami
w obrêbie koron. Je¿eli drzewo powoduje nadmierne sp³aszczenie korony u drzewa do-
rodnego, uniemo¿liwiaj¹c rozwijanie siê jej w okreœlonym kierunku, to mo¿e byæ uznane
za szkodliwe. Jeœli drzewo konkurencyjne w stosunku do drzewa dorodnego ustêpuje
mu tylko nieznacznie pod wzglêdem wymiarów i jakoœci, to takiego drzewa nie nale¿y
usuwaæ, sprzyjaj¹c w ten sposób tworzeniu siê biogrup silnych drzew, tworz¹cych szkie-
let drzewostanu.
1
2
3
4
5
6
7
8
9
10
11
12
13
14
15
16
17
18
19
20
21
22
23
24
25
26
27
28
29
30
31
32
33
34
35
36
37
38
39
40
41
42
43
44
45
46
47
48
49
106
Nie nale¿y os³abiaæ naturalnych skupieñ drzew stabilizuj¹cych drzewostan. Za szko-
dliwe nie mog¹ byæ uznawane niezbêdne gatunki domieszkowe i biocenotyczne bez
wzglêdu na ich jakoœæ i stanowisko biosocjalne, a tak¿e drzewa dziuplaste.
Drzewa szkodliwe usuwa siê z drzewostanu. W jednym zabiegu wycina siê w zasa-
dzie jedno lub nie wiêcej ni¿ dwa ¿ywe drzewa szkodliwe przeszkadzaj¹ce drzewu do-
rodnemu, wzglêdnie po¿ytecznemu w danej biogrupie.
7. W drzewostanach bêd¹cych pod wyraŸnym wp³ywem emisji przemys³owych, szkód
górniczych, opanowanych przez grzyby lub owady i zakwalifikowanych do przebudowy
oraz rosn¹cych na gruntach porolnych zabiegi maj¹ na celu wyprzedzenie procesu na-
turalnego ubytku drzew. ¯ywotnoœæ drzew jest tu podstawowym kryterium, które nale-
¿y uwzglêdniaæ przy wyznaczaniu ciêæ. W drzewostanach tych nie wyznacza siê drzew
dorodnych.
Celem przygotowania drzewostanów do przysz³ej pielêgnacji zaleca siê wytyczenie
i wyciêcie szlaków technologicznych o szerokoœci i gêstoœci zale¿nej od stosowanego
sprzêtu zrywkowego.
§ 140
1. Prace pielêgnacyjne wykonywane w okresie uprawy obejmuj¹:
–
spulchnianie gleby,
–
niszczenie chwastów,
–
poprawianie formy drzew,
–
prowadzenie czyszczeñ wczesnych.
2. W uprawach powsta³ych z siewu zaleca siê spulchnianie gleby w s¹siedztwie siewek a¿
do czasu dostatecznego ich wzmocnienia siê. Spulchnianie gleby w uprawach z sadze-
nia jest wskazane na glebach suchych, œwie¿ych i sk³onnych do zaskorupiania siê.
3. W uprawach, niezale¿nie od sposobu ich powstania, nale¿y systematycznie niszczyæ
chwasty a¿ do czasu, kiedy przestaj¹ one zagra¿aæ uprawom. Odchwaszczanie nale¿y
prowadziæ przed przekwitniêciem chwastów.
4. Poprawianie formy drzew zaleca siê przeprowadzaæ u gatunków liœciastych, a zw³aszcza
u dêbu i buka. Koronom nadaje siê formê sto¿ka lub walca, z wyraŸnie przebiegaj¹cym
pêdem g³ównym. Bardzo nieprawid³owo rosn¹ce d¹bki pochodz¹ce z nasienia, np. zgry-
zione przez zwierzêta i niezbêdne w sk³adzie uprawy, mo¿na wczesn¹ wiosn¹ przyci¹æ
na bezpieñki w celu uzyskania odroœli.
5. Celem czyszczeñ wczesnych jest uzyskanie po¿¹danego sk³adu gatunkowego uprawy
i form zmieszania oraz szybkie doprowadzenie do zwarcia.
6. W czyszczeniach wczesnych wykonuje siê nastêpuj¹ce czynnoœci:
a) usuwanie lub hamowanie wzrostu zbêdnych domieszek, które g³usz¹ drzewka
nale¿¹ce do gatunków g³ównych lub po¿¹danych domieszkowych,
b) ³agodzenie ró¿nic wysokoœci drzew na granicy grup lub kêp odnowienia (zalesie-
nia), ró¿ni¹cych siê miêdzy sob¹ sk³adem gatunkowym lub wiekiem,
c) usuwanie wadliwych przerostów i przedrostów,
d) przerzedzanie przegêszczonych partii siewów i samosiewów,
e) usuwanie drzewek chorych, obumieraj¹cych i obumar³ych.
Przy regulowaniu sk³adu gatunkowego upraw (odnowieñ naturalnych) nale¿y mieæ na
wzglêdzie przede wszystkim wyznaczony dla danej uprawy cel hodowlany (Gospodar-
czy Typ Drzewostanu). Za zasadê przyjmuje siê popieranie grupowej formy zmieszania,
tzn. usuwanie z jednogatunkowych grup (kêp) przypadkowych, mniej cennych domie-
szek, przerastaj¹cych i t³umi¹cych otoczenie. Nie nale¿y usuwaæ tych domieszek, je¿eli:
1
2
3
4
5
6
7
8
9
10
11
12
13
14
15
16
17
18
19
20
21
22
23
24
25
26
27
28
29
30
31
32
33
34
35
36
37
38
39
40
41
42
43
44
45
46
47
48
49
107
–
tworz¹ potrzebn¹ os³onê dla gatunków wra¿liwych na ujemne wp³ywy atmosferyczne,
–
s¹ gatunkami szybko rosn¹cymi, w³aœciwymi dla danych warunków siedliskowych,
–
mog¹ w przysz³oœci stanowiæ po¿¹dan¹ domieszkê pielêgnacyjn¹,
–
stanowi¹, bêd¹cy w niedoborze, sk³adnik odnowienia, zw³aszcza w litych uprawach
sosnowych lub œwierkowych.
£agodzenie zbyt wielkich ró¿nic wysokoœci miêdzy poszczególnymi partiami odno-
wienia polega na og³awianiu obrze¿nych góruj¹cych drzewek i przycinaniu zwisaj¹cych
ga³êzi. Pojedynczo lub grupowo wystêpuj¹ce Ÿle ukszta³towane przedrosty i przerosty
nale¿y jak najwczeœniej usun¹æ; w razie obawy opóŸnienia zwarcia nale¿y je powstrzy-
maæ w przyroœcie przez og³owienie lub silne podkrzesanie.
Dobrze ukszta³towane przedrosty i przerosty po¿¹danych gatunków drzew pe³ni¹ce
rolê pielêgnacyjn¹ nie powinny byæ usuwane.
W czyszczeniach wczesnych przerzedza siê siewy i samosiewy nadmiernie zagê-
szczone. Przerzedzenie nale¿y wykonywaæ stopniowo, pozostawiaj¹c drzewka najdorod-
niejsze, rozmieszczone równomiernie. Przerzedzeniu podlegaj¹ równie¿ kêpy odroœli,
je¿eli tworz¹ je gatunki majace stanowiæ przedmiot hodowli. Do przerzedzeñ nale¿y przy-
stêpowaæ wówczas, gdy s¹siednie drzewka zaczynaj¹ siê wzajemnie ograniczaæ we
wzroœcie i rozwoju. Nale¿y usuwaæ drzewka martwe, obumieraj¹ce, os³abione, chore,
zasiedlone przez szkodniki.
7. Czyszczenia wczesne nale¿y przeprowadzaæ systematycznie we wszystkich uprawach
i samosiewach, powtarzaj¹c je w miarê potrzeby, tak aby do zwarcia doprowadziæ do-
brze ukszta³towane, silnie ukorzenione, zdrowe drzewka po¿¹danych gatunków w najod-
powiedniejszej dla nich formie zmieszania. W zakresie projektowania i wykonywania czy-
szczeñ wczesnych nale¿y kierowaæ siê nastêpuj¹cymi zasadami:
a) w uprawach i samosiewach mieszanych lub ró¿nowiekowych powinny byæ wyko-
nane 2 lub 3 ciêcia pielêgnacyjne w odstêpach co 3–4 lata,
b) w litych odnowieniach iglastych (sosnowych lub œwierkowych) pochodz¹cych
z sadzenia, szczególnie na s³abych siedliskach, mo¿na ograniczyæ siê do 1–2 za-
biegów (przy siewach co najmniej 2 zabiegi).
§ 141
1. Prace pielêgnacyjne wykonywane w okresie m³odnika maj¹ na celu utrzymanie zwarcia,
kszta³towanie sk³adu gatunkowego i form zmieszania zgodnie z warunkami naturalnymi
oraz zapewnienie stabilnoœci szybko przyrastaj¹cego wówczas drzewostanu. Obejmuj¹
one:
1) prowadzenie czyszczeñ póŸnych,
2) formowanie strza³ i koron poszczególnych drzew w sposób omówiony w
§ 137 ust. 1.
2. W czyszczeniach póŸnych, zasadniczy zabieg przeprowadza siê w górnej warstwie m³od-
nika, z wyj¹tkiem kêp jod³y i grup modrzewia, w których proteguje siê drzewka góruj¹ce,
stopniowo uwalniaj¹ce ich korony od ucisku bocznego i dolnego.
3. W silnie zwartych m³odnikach sosnowych i œwierkowych, niezale¿nie od zabiegów
w warstwie górnej, przeprowadza siê równie¿ ostro¿ne zabiegi w warstwie dolnej. Maj¹
one na celu niedopuszczenie do nadmiernego skrócenia koron i wysmuklenia drzewek,
zwiêkszaj¹cego ich wra¿liwoœæ na okiœæ œnie¿n¹. Liczba drzewek w m³odniku wchodz¹-
cym w okres drzewostanu dojrzewaj¹cego powinna wynosiæ: dla sosny ok. 5 tys. szt
i dla œwierka ok. 2 tys. szt/ha.
4. W czyszczeniach póŸnych wykonuje siê nastêpuj¹ce czynnoœci:
1
2
3
4
5
6
7
8
9
10
11
12
13
14
15
16
17
18
19
20
21
22
23
24
25
26
27
28
29
30
31
32
33
34
35
36
37
38
39
40
41
42
43
44
45
46
47
48
49
108
1) usuwanie lub hamowanie wzrostu drzew wadliwych w górnej warstwie m³odnika,
2) usuwanie lub og³awianie zbêdnych domieszek pozosta³ych z okresu czyszczeñ
wczesnych,
3) przerzedzanie nadmiernie zagêszczonych partii m³odnika,
4) usuwanie drzew chorych i opanowanych przez szkodniki,
5) popieranie gatunków wystêpuj¹cych w niedoborze.
Po nast¹pieniu zwarcia zachodzi potrzeba stopniowego eliminowania z pielêgnowa-
nego m³odnika drzew pionierskich, przedplonowych i os³onowych wystêpuj¹cych
w nadmiarze oraz drzew wadliwych lub stwarzaj¹cych niekorzystne warunki wzrostu
i rozwoju drzewom lepszej jakoœci. Usuwanie drzew zbêdnych powinno odbywaæ siê
sukcesywnie, aby nie dopuœciæ do nadmiernego rozluŸnienia zwarcia i nie opóŸniaæ
oczyszczania siê strza³. Nie nale¿y usuwaæ drzew wadliwych stanowi¹cych niezbêdn¹
domieszkê biocenotyczn¹. Za zbêdn¹ domieszkê uwa¿a siê drzewa nale¿¹ce do gatun-
ków niezgodnych z siedliskiem i nieprzewidzianych w sk³adzie odnowienia wystêpuj¹-
cych w nadmiarze. Usuniêcie lub hamowanie wzrostu tych drzew jest wskazane tylko
wtedy, gdy przeszkadzaj¹ one prawid³owemu rozwojowi dobrze ukszta³towanych drzew,
stanowi¹cych g³ówny cel hodowli lasu.
Przy wykonywaniu czyszczeñ póŸnych nale¿y zwracaæ szczególn¹ uwagê na usu-
wanie rozpieraczy t³umi¹cych wartoœciowe otoczenie. Je¿eli usuniêcie rozpieraczy mo-
g³oby spowodowaæ powstanie luk, niepo¿¹danych ze wzglêdu na ochronê gleby i do-
bre ukszta³towanie s¹siednich drzewek, to zamiast wyciêcia rozpieraczy zaleca siê tyl-
ko silne ich podkrzesanie lub og³owienie, a tak¿e obr¹czkowanie – zalecane szczegól-
nie w m³odnikach liœciastych. Grup lub kêp rozpieraczy nie nale¿y usuwaæ lub
rozluŸniaæ, lecz raczej utrzymywaæ w silniejszym zwarciu, aby przyspieszyæ proces
oczyszczania.
Przerzedzanie nadmiernie zagêszczonych partii m³odników ma zapobiegaæ zbytnie-
mu wybujaniu i wysmuklaniu drzew, prowadz¹cemu do ich os³abienia. Przerzedzaæ na-
le¿y ostro¿nie, utrzymuj¹c pe³ne zwarcie m³odnika. Przerzedzanie odnowieñ, przetrzy-
mywanych d³u¿szy czas pod okapem drzewostanu (lub pod os³on¹ przedplonu) powin-
no byæ równie¿ bardzo ostro¿ne. W tych przypadkach usuwanie zbêdnych drzewek na-
le¿y zast¹piæ og³awianiem. Dotyczy to szczególnie przegêszczonych m³odników
dêbowych i bukowych.
Silniejsze przerzedzenie jest dopuszczalne w celu utrzymania w sk³adzie drzewosta-
nu gatunków domieszkowych b¹dŸ te¿ na granicy lasu, obok szerszych dróg, linii i szla-
ków turystycznych. Ma to na celu wytworzenie ekotonów – jako stref przejœciowych.
Drzewa chore i obumieraj¹ce powinno siê systematycznie usuwaæ zgodnie z obowi¹-
zuj¹cymi przepisami „Instrukcji ochrony lasu”, zaœ drzewa martwe pozostawiaæ w lesie.
5. Czyszczenia póŸne prowadzi siê we wszystkich m³odnikach przeznaczonych do dalszej
hodowli, niezale¿nie od ich sk³adu gatunkowego, struktury i spe³nianych zadañ produk-
cyjnych lub innych. W m³odnikach pochodz¹cych z siewu, samosiewu, ró¿nogatunko-
wych oraz liœciastych, wykonuje siê 2–3 zabiegi pielêgnacyjne w odstêpach 3–5 lat, w li-
tych m³odnikach iglastych pochodz¹cych z sadzenia szczególnie na s³abych siedliskach
mo¿na ograniczyæ siê do 1–2 zabiegów w tej fazie rozwoju.
6. Czyszczenia póŸne nale¿y wykonywaæ tak¿e w zwartych kêpach podrostów.
§ 142
1. Prace pielêgnacyjne wykonywane w okresie dojrzewania drzewostanu maj¹ na celu
utrzymanie zwarcia drzew i ochronê biogrup stabilizuj¹cych drzewostan, wybór i zacho-
1
2
3
4
5
6
7
8
9
10
11
12
13
14
15
16
17
18
19
20
21
22
23
24
25
26
27
28
29
30
31
32
33
34
35
36
37
38
39
40
41
42
43
44
45
46
47
48
49
109
wanie odpowiedniej liczby drzew o najlepszej jakoœci i najwiêkszej mi¹¿szoœci, kszta³to-
wanie naturalnej ró¿norodnoœci biologicznej i stabilnoœci drzewostanu. Obejmuj¹ one:
1) prowadzenie trzebie¿y wczesnych,
2) podkrzesywanie drzew,
3) wprowadzanie dolnego piêtra drzewostanu lub podszytu (wg zasad omówionych
w § 135).
2. Celem trzebie¿y wczesnych jest kszta³towanie jakoœci i produkcyjnoœci drzewostanu,
który powinien wówczas osi¹gn¹æ po¿¹dany sk³ad gatunkowy zgodny z celem hodow-
lanym, cechowaæ siê wysok¹ liczb¹ drzew dorodnych i pe³nym zadrzewieniem.
Okres drzewostanu dojrzewaj¹cego jest stosunkowo d³ugi, cechuje go intensywny
wzrost wysokoœci drzew i dlatego przy wykonywaniu zabiegów pielêgnacyjnych nale¿y
d¹¿yæ do utrzymywania pe³nego zwarcia, lecz bez nadmiernego wysmuklenia drzew.
3. W trzebie¿ach wczesnych zasadniczy zabieg przeprowadza siê w górnej warstwie drze-
wostanu w celu stworzenia warunków dla rozbudowania koron drzew dorodnych.
W drzewostanach jod³owych i modrzewiowych d¹¿y siê przy tym do wytworzenia u tych
drzew d³ugich koron.
W drzewostanach, które wesz³y w okres drzewostanu dojrzewaj¹cego, bez w³aœciwe-
go wykonania czyszczeñ póŸnych, pierwsza trzebie¿ powinna byæ wykonywana ostro¿nie,
a zabieg powinien byæ powtórzony po 3–4 latach na korzyœæ drzew najlepszych.
4. W trzebie¿ach wczesnych wykonuje siê nastêpuj¹ce czynnoœci:
1) wybór drzew dorodnych,
2) wyznaczenie drzew szkodliwych,
3) usuniêcie drzew szkodliwych.
Wybór drzew dorodnych polega na wytypowaniu w ka¿dej grupie (biogrupie) drzew
o cechach opisanych w § 139 ust. 4. Liczbê drzew dorodnych uzale¿nia siê g³ównie od
wieku drzewostanu, typu siedliskowego lasu oraz gatunku drzewa. Po¿¹dane orienta-
cyjne liczby drzew dorodnych przedstawiono w tabeli 13.
Przy wyborze drzew dorodnych nale¿y d¹¿yæ do zachowania odpowiedniego udzia-
³u poszczególnych gatunków drzew, wskazanego dla danego gospodarczego typu drze-
wostanu (GTD).
Równoczeœnie z wyborem drzew dorodnych, wyznacza siê drzewa szkodliwe. Drze-
wa szkodliwe oznacza siê w sposób wyraŸnie widoczny.
5. Czas wykonania pierwszej trzebie¿y wczesnej zale¿y od klasy bonitacji siedliska i œred-
niej wysokoœci drzewostanu.
W drzewostanach sosnowych Ia i I klasy bonitacji wskazane jest wkraczanie z pierw-
sz¹ trzebie¿¹ przy œredniej wysokoœci drzewostanu wynosz¹cej oko³o 10 m, a w drze-
wostanach II i III klasy bonitacji przy œredniej wysokoœci 8 m i w drzewostanach IV i V kla-
sy bonitacji przy œredniej wysokoœci 6–7 m.
W drzewostanach innych gatunków drzew pierwsz¹ trzebie¿ nale¿y wykonaæ przy
œredniej wysokoœci drzewostanu wynosz¹cej oko³o 10–12 m.
6. Zabiegi trzebie¿owe nale¿y powtarzaæ systematycznie, w miarê potrzeby. Okres nawro-
tu trzebie¿y wczesnych powinien wynosiæ 5–7 lat. Czêstsze nawroty trzebie¿y stosuje
siê w drzewostanach mieszanych, z³o¿onych z gatunków szybko rosn¹cych i na siedli-
skach bogatszych.
D³ugoœæ koron drzew dorodnych u sosny i drzew liœciastych w okresie trzebie¿y
wczesnych nie powinna byæ mniejsza od 1/3 wysokoœci tych drzew, a u œwierka, jod³y
i modrzewia od 1/2 do 2/3 ich wysokoœci.
7. Nasilenie trzebie¿y wczesnej powinno byæ zró¿nicowane zale¿nie od sk³adu gatunko-
wego, tempa wzrostu i cech biologicznych gatunków. W drzewostanach o sk³adzie ga-
1
2
3
4
5
6
7
8
9
10
11
12
13
14
15
16
17
18
19
20
21
22
23
24
25
26
27
28
29
30
31
32
33
34
35
36
37
38
39
40
41
42
43
44
45
46
47
48
49
110
tunkowym zgodnym z przyjêtym typem gospodarczym drzewostanu nasilenie trzebie¿y
powinno byæ umiarkowane i w jednym zabiegu nie powinno przekraczaæ 10–20% za-
pasu.
W drzewostanach czêœciowo zgodnych i niezgodnych z typem gospodarczym drze-
wostanu nasilenie trzebie¿y powinno byæ odpowiednio wy¿sze (15–30%) w celu zapew-
nienia warunków do stopniowej przebudowy tych drzewostanów przez wprowadzenie
dolesieñ lub podsadzeñ i kontynuowania ciêæ pielêgnacyjnych o charakterze przekszta³-
ceniowym.
8. Podkrzesywanie drzew, maj¹ce na celu otrzymanie bezsêcznego surowca drzewnego,
nale¿y ograniczyæ do wysokowartoœciowych drzewostanów na bogatych siedliskach
oraz do wybranych drzew dorodnych, przede wszystkim takich gatunków jak d¹b, buk,
jesion, œwierk, sosna, modrzew i jedlica. Do podkrzesywania przystêpuje siê wtedy, gdy
drzewa osi¹gaj¹ oko³o 10 cm pierœnicy i wysokoœæ oko³o 10–12 m; prowadzi siê je suk-
cesywnie najpierw do wysokoœci 4–5 m, a póŸniej do wysokoœci najwy¿ej 8 m, nie skra-
caj¹c korony wiêcej ni¿ o 1/4. Zabiegi podkrzesywania wykonuje siê, gdy nie istnieje nie-
bezpieczeñstwo spa³owania pni przez zwierzynê.
9. Trwa³e znakowanie drzew dorodnych jest obowi¹zkowe tylko na powierzchniach prób-
nych ciêæ pielêgnacyjnych, zak³adanych w ramach wykonywania szacunków brakar-
skich i dla celów szkoleniowych. O celowoœci i sposobie znakowania drzew dorodnych
w pozosta³ych drzewostanach poddanych trzebie¿y selekcyjnej decyduje nadleœniczy.
§ 143
1. Prace pielêgnacyjne wykonywane w okresie dojrza³oœci drzewostanu maj¹ na celu za-
pewnienie wzmo¿onego przyrostu najlepszych drzew, utrzymanie naturalnej ró¿norodno-
œci biologicznej w drzewostanie, tworzenie warunków dla rozwoju dolnych warstw drze-
wostanu wzmagaj¹cych ró¿norodnoœæ biologiczn¹ lasu. Obejmuj¹ one:
1) prowadzenie trzebie¿y póŸnych,
2) pielêgnowanie dolnego piêtra drzewostanu i pokrywy glebowej,
3) przygotowanie drzewostanu do odnowienia naturalnego.
2. Celem trzebie¿y póŸnych jest doprowadzenie drzewostanu do etapu finalnego, jakim
jest drzewostan dojrza³y do odnowienia. Drzewostan taki powinien siê cechowaæ po¿¹-
danym sk³adem gatunkowym, wysok¹ jakoœci¹ i pe³nym zadrzewieniem.
3. Charakter trzebie¿y póŸnych zale¿y od sk³adu gatunkowego, wieku, jakoœci, stanu zdro-
wotnego i sanitarnego drzewostanu:
1) w zdrowych drzewostanach sosnowych i modrzewiowych œrednich klas wieku (III–IV)
o dobrej jakoœci kontynuuje siê selekcjê pozytywn¹. Zasadniczy zabieg przeprowa-
dza siê zarówno w górnej, jak i w dolnej warstwie drzewostanu. Zabieg ten ma na ce-
lu tworzenie korzystnych warunków rozwoju drzew dorodnych i wyprzedzenie proce-
su naturalnego ubytku drzew. Cechuje siê on s³abym lub umiarkowanym nasileniem.
W przypadku wystêpowania w takich drzewostanach drugiego piêtra lub powstawania
odnowienia naturalnego, mo¿na stosowaæ zabiegi o wiêkszym nasileniu. W drzewo-
stanach bliskorêbnych (IVb, Va kl.w.) stosuje siê g³ównie trzebie¿ doln¹, pozostawiaj¹c
na pniu drzewa martwe i dziuplaste, a w drzewostanach rêbnych i starszych, nieobjê-
tych u¿ytkowaniem rêbnym, tylko ciêcia sanitarne i ewentualnie ciêcia przygotowaw-
cze do rozpoczêcia procesu naturalnego odnowienia lasu – o ile drzewostan kwalifiku-
je siê do odnowienia naturalnego. W drzewostanach zaniedbanych pod wzglêdem
pielêgnacyjnym i o gorszej jakoœci kontynuuje siê selekcjê pozytywn¹ równie¿ w drze-
wostanach bliskorêbnych, o ile istnieje szansa dalszej poprawy ich jakoœci;
1
2
3
4
5
6
7
8
9
10
11
12
13
14
15
16
17
18
19
20
21
22
23
24
25
26
27
28
29
30
31
32
33
34
35
36
37
38
39
40
41
42
43
44
45
46
47
48
49
111
2) w drzewostanach œwierkowych i olszy czarnej selekcjê pozytywn¹ prowadzi siê do
koñca III klasy wieku, a nastêpnie trzebie¿ doln¹;
3) w pozosta³ych, zdrowych drzewostanach liœciastych i mieszanych z przewag¹ gatun-
ków liœciastych, zasadniczy zabieg przeprowadza siê w górnej warstwie drzewostanu
i kontynuuje selekcjê pozytywn¹, a¿ do rozpoczêcia okresu odnowienia przy umiar-
kowanym, a w drzewostanach bukowych doœæ silnym natê¿eniu ciêæ;
4) w litych drzewostanach jod³owych trzebie¿ póŸna powinna mieæ charakter zbli¿ony
do ciêcia przerêbowego i prowadziæ do kszta³towania drzewostanu o strukturze prze-
rêbowej;
5) w drzewostanach chorych i os³abionych stosuje siê ciêcia sanitarne.
4. Okres nawrotu dla trzebie¿y póŸnych powinien wynosiæ oko³o 8–10 lat. W drzewosta-
nach zaniedbanych pod wzglêdem pielêgnacyjnym nawrót trzebie¿y powinien byæ krót-
szy, a okres stosowania trzebie¿y górnej mo¿e byæ wyd³u¿ony.
§ 144
Na siedliskach borów suchych i borów bagiennych oraz w lasach tworz¹cych górn¹ gra-
nicê lasów, ciêcia pielêgnacyjne maj¹ na celu poprawê warunku wzrostu drzew naj¿ywot-
niejszych, na siedlisku BWG, ponadto kszta³towanie grupowej struktury drzewostanów
(roty górskie).
§ 145
Trzebie¿e wczesne i póŸne prowadzone w drzewostanach o zubo¿onym sk³adzie gatun-
kowym i o uproszczonej strukturze piêtrowej w stosunku do zajmowanych siedlisk powinny
mieæ charakter ciêæ przekszta³ceniowych.
Ciêcia te powinny uwzglêdniaæ potrzeby:
1) pielêgnowania istniej¹cego drzewostanu i poprawy jakoœci zapasu produkcyjnego,
2) stopniowego wzbogacania sk³adu gatunkowego i struktury tego drzewostanu przez
dolesianie luk i przerzedzeñ gatunkami wystêpuj¹cymi w niedoborze lub wprowa-
dzanie drugiego piêtra drzew w celu uzyskania struktury piêtrowej lub dwugenera-
cyjnej.
§ 146
1. Najkorzystniejsze okresy wykonywania ciêæ pielêgnacyjnych:
1) w drzewostanach sosnowych – od po³owy lipca do koñca kwietnia nastêpnego roku,
2) w drzewostanach œwierkowych i jod³owych – od pocz¹tku sierpnia do koñca kwietnia,
3) w drzewostanach modrzewiowych – od pocz¹tku paŸdziernika do koñca kwietnia,
4) w drzewostanach liœciastych – od pocz¹tku wrzeœnia do koñca kwietnia,tj. w okre-
sach, w których nie odbywa siê wzrost wysokoœci drzew.
2. W drzewostanach opanowanych przez hubê korzeniow¹, ciêcia pielêgnacyjne nale¿y
wykonywaæ wy³¹cznie w okresie zimowym lub wczesnowiosennym. Wówczas stosowa-
nie biopreparatów musi rozpocz¹æ siê z nastaniem temperatur dodatnich.
§ 147
1. Plany urz¹dzenia lasu stanowi¹ podstawê opracowania rocznych planów finansowo-go-
spodarczych w zakresie ciêæ pielêgnacyjnych. Mi¹¿szoœciowy rozmiar ciêæ pielêgnacyj-
1
2
3
4
5
6
7
8
9
10
11
12
13
14
15
16
17
18
19
20
21
22
23
24
25
26
27
28
29
30
31
32
33
34
35
36
37
38
39
40
41
42
43
44
45
46
47
48
49
112
nych okreœlony w planach urz¹dzenia lasu stanowi tylko wielkoœæ orientacyjn¹ i mo¿e
ulec zmianie w zale¿noœci od potrzeb pielêgnacyjnych konkretnych drzewostanów. Na-
tomiast powierzchniowy rozmiar ciêæ pielêgnacyjnych okreœlony w planie urz¹dzenia la-
su stanowi w normalnych warunkach rozwoju lasu wielkoœæ minimaln¹. W razie wyst¹pie-
nia zjawisk o charakterze klêskowym równie¿ powierzchnia ciêæ pielêgnacyjnych mo¿e
ulegaæ zmianom.
2. W okresowym (10-letnim) planie ciêæ pielêgnacyjnych powinny byæ uwzglêdnione wszyst-
kie drzewostany urz¹dzanego obiektu, w których niezbêdne jest wykonanie czyszczeñ
i trzebie¿y. Liczby i powierzchni powtórzeñ zabiegów pielêgnacyjnych w 10-letnim planie
ciêæ nie ujmuje siê. Decyzja w tej sprawie nale¿y do nadleœniczego, który odpowiada za
stan lasu.
3. Ciêciami pielêgnacyjnymi nale¿y obejmowaæ w zasadzie ca³e wydzielenia drzewostano-
we. Nadleœniczowie mog¹ podejmowaæ decyzje dotycz¹ce koncentracji ciêæ pielêgna-
cyjnych, przeznaczaj¹c do zabiegów wszystkie drzewostany w oddziale lub bloku od-
dzia³ów, je¿eli przemawiaj¹ za tym w sposób istotny wzglêdy techniczno-organizacyjne,
a nie ma przeciwwskazañ z zakresu hodowli i ochrony lasu.
Mi¹¿szoœæ drzew przewidzianych do pozyskania w ramach trzebie¿y okreœla siê na
podstawie powierzchni próbnych (II, III kl.w.), pomiarów posztucznych (IV i starsze kl.w.)
lub wyników z lat ubieg³ych uzyskanych w porównywalnych drzewostanach.
4. Wielkoœæ, sposób rozmieszczenia i zak³adania powierzchni próbnych okreœla instrukcja
wykonywania szacunków brakarskich.
5. We wszystkich rodzajach ciêæ pielêgnacyjnych obowi¹zuje zachowanie naturalnego
brzegu lasu i kszta³towanie ekotonów, czyli ³agodnych stref przejœciowych drzewiasto-
-krzewiastych miêdzy ró¿nymi ekosystemami o szerokoœci od kilku do kilkunastu me-
trów.
Rozdzia³ 2. Pielêgnowanie siedlisk
§ 148
1. Siedlisko leœne, pojmowane jako efekt wzajemnego oddzia³ywania na siebie gleby, kli-
matu i pokrywy roœlinnej, mo¿e i powinno byæ wzbogacane metodami gospodarki le-
œnej.
2. ¯yznoœæ gleb, ich odczyn, zasobnoœæ w próchnicê, rodzaje próchnic leœnych i tempo
ich rozk³adu powinny byæ kszta³towane przez odpowiedni dobór sk³adu gatunkowego
i budowy warstwowej drzewostanów oraz przez odpowiednie zabiegi hodowlane regulu-
j¹ce dostêp œwiat³a, ciep³a i wody do wnêtrza lasu. Próchnice typu mul i moder, tworzo-
ne z du¿ym udzia³em œció³ki drzew i krzewów liœciastych, znacznie podwy¿szaj¹ ¿yznoœæ
gleby i jakoϾ siedliska.
3. Mo¿liwoœæ rozwoju i wzbogacanie typów siedliskowych lasu powinny byæ wykorzysty-
wane tak¿e przy zalesianiu gruntów porolnych.
Odpowiedni dobór zespo³ów roœlinnych powinien dzia³aæ stymuluj¹co na jakoœæ gleb
i siedlisk leœnych przez:
–
wzbogacanie i urozmaicanie materii organicznej w glebie,
–
zwiêkszanie poziomu akumulacyjnego gleby,
–
wzbogacanie i aktywizacjê ¿ycia glebowego,
–
zatrzymywanie wilgoci w glebie,
–
zwiêkszanie zdolnoœci buforowych gleby.
1
2
3
4
5
6
7
8
9
10
11
12
13
14
15
16
17
18
19
20
21
22
23
24
25
26
27
28
29
30
31
32
33
34
35
36
37
38
39
40
41
42
43
44
45
46
47
48
49
113
Tak wiêc przy doborze sk³adu gatunkowego upraw na gruntach porolnych nale¿y
uwzglêdniaæ nie tylko aktualn¹ zasobnoœæ gleby, lecz tak¿e mo¿liwoœæ jej zwiêkszania przez
odpowiednio dobrane zespo³y roœlinne.
§ 149
1. Pielêgnowanie, rozwój i regeneracja siedliska polega na kszta³towaniu dostosowanej do
siedliska i mo¿liwie bogatej struktury gatunkowej i warstwowej drzewostanu, która za-
pewnia korzystny wp³yw na klimat wnêtrza lasu oraz na polepszanie warunków glebo-
wych i usprawnianie obiegu biogenów. Drzewostan wielopiêtrowy i wielogatunkowy do-
k³adniej izoluje wnêtrze lasu od wp³ywów zewnêtrznych, przez co jego klimat staje siê
³agodniejszy – zwiêksza siê ocienienie dna lasu i wilgotnoœæ powietrza, zmniejszaj¹ siê
wahania temperatury. W korzystnych warunkach klimatycznych wnêtrza lasu szybciej
przebiega proces oczyszczania siê drzew i rozk³ad materii organicznej, której Ÿród³em
jest œció³ka i martwa czêœæ drzew, krzewów, krzewinek i roœlin zielnych. Zwiêkszaj¹cy siê
udzia³ próchnicy oraz penetracja wierzchnich, jak i g³êbszych warstw gleby przez korze-
nie ró¿nych gatunków drzew, krzewów i roœlin runa wp³ywa na poprawê struktury gleby,
a intensywniejszy obieg pierwiastków zwiêksza jej ¿yznoœæ. W tym celu preferuje siê ho-
dowlê drzewostanów wielogatunkowych i o budowie piêtrowej, co znajduje wyraz w ta-
beli 1 i 1A. Czynnikiem warunkuj¹cym hodowlê drzewostanów wielogatunkowych s¹ jed-
nak warunki siedliskowe i wymagania ekologiczne drzew leœnych.
2. Wa¿n¹ rolê w pielêgnowaniu gleby i siedliska pe³ni¹ podszyty i II piêtro drzew z³o¿one
z gatunków wzbogacaj¹cych glebê w dobrze rozk³adaj¹c¹ siê œció³kê, zasobn¹ w sub-
stancje od¿ywcze, o czym mowa w § 135.
3. Pielêgnowaniu gleby i siedliska s³u¿y tak¿e pozostawianie w lesie kory rozdrobnionych
odpadów zrêbowych i drobnicy leœnej.
Dzia³ IV
Kszta³towanie retencji wodnej i gospodarka
wod¹ w lasach
Rozdzia³ 1. Kszta³towanie retencji wodnej
§ 150
Las, jako wielkoprzestrzenny i trwa³y element krajobrazu, a zarazem najbardziej z³o¿ony
l¹dowy zespó³ przyrodniczy, posiada zdolnoœæ retencjonowania i oczyszczania wody. Zdol-
noœæ ta wynika z du¿ej ch³onnoœci próchnicznych i g³êbokich gleb leœnych oraz ze z³o¿ono-
œci strukturalnej biocenozy leœnej.
Las ogranicza sp³yw wód opadowych i przekszta³ca go w spowolniony, podziemny obieg
biologiczny. Gromadzi on wodê w okresach jej nadmiaru i oddaje terenom po³o¿onym w ni¿-
szych czêœciach zlewni w okresach niedoboru wody. Szczególn¹ rolê w tym zakresie maj¹
lasy górskie i wy¿owe, bowiem na tych terenach wystêpuj¹ zwiêkszone iloœci opadów at-
mosferycznych i tam sp³yw powierzchniowy wody jest najszybszy. Dlatego te¿ lasy te powin-
ny byæ zagospodarowane w sposób zwiêkszaj¹cy ich zdolnoœci retencyjne.
1
2
3
4
5
6
7
8
9
10
11
12
13
14
15
16
17
18
19
20
21
22
23
24
25
26
27
28
29
30
31
32
33
34
35
36
37
38
39
40
41
42
43
44
45
46
47
48
49
114
§ 151
Zwiêkszanie retencji wodnej i poprawê jakoœci wody umo¿liwiaj¹:
1) sta³e utrzymywanie istniej¹cej szaty leœnej w stanie rozbudowanym gatunkowo
i strukturalnie, a to wymaga zaniechania lub znacznego ograniczenia stosowania zrê-
bów zupe³nych;
2) ograniczanie zanieczyszczenia œrodowiska, bowiem zanieczyszczenia przenosz¹ siê
(w czêœci) wraz z wod¹ na tereny ni¿ej po³o¿one; w tym tak¿e ograniczanie stosowa-
nia w lasach nawozów mineralnych i chemicznych œrodków ochrony lasu tylko do
przypadków zagra¿aj¹cych istnieniu lasu;
3) zwiêkszanie lesistoœci i zadrzewieñ – szczególnie w górnych czêœciach zlewni i na
obrze¿ach cieków i zbiorników wód otwartych oraz na obszarach wystêpowania
zbiorników wód podziemnych, a tak¿e na terenach objêtych erozj¹ wodn¹ i wietrz-
n¹ gleb w celu ochrony gleby oraz zbiorników i urz¹dzeñ melioracyjnych przed za-
muleniem i eutrofizacj¹;
4) gromadzenie wody we wszelkiego rodzaju naturalnych i sztucznych zbiornikach re-
tencyjnych, w tym zapewnienie trwa³oœci istnienia, a w razie potrzeby odtwarzanie
i renaturalizacja torfowisk, zabagnieñ i Ÿródlisk oraz naturalnych (nieregulowanych)
cieków wodnych.
§ 152
Gospodarka wod¹ w lasach, jako wielkich zbiornikach i filtrach wody, powinna byæ inte-
graln¹ czêœci¹ gospodarki wod¹ w systemie zlewniowym i znajdowaæ wyraz w planach urz¹-
dzenia lasu i w planach i programach zagospodarowania przestrzennego. W tym celu przy
opracowywaniu planów urz¹dzenia lasu obowi¹zuje wspó³praca nadleœnictw i RDLP z Re-
gionalnymi Zarz¹dami Gospodarki Wodnej i z organami do spraw planowania i zagospo-
darowania przestrzennego gmin.
W czêœci dotycz¹cej w³asnego zapotrzebowania gospodarki leœnej na wodê ni¿ej
omówione bêd¹ zasady regulacji stosunków wodnych w lasach i deszczowania szkó³ek.
Rozdzia³ 2. Regulacja stosunków wodnych
§ 153
1. Lasy w Polsce zu¿ywaj¹, magazynuj¹, oczyszczaj¹ i wprowadzaj¹ do obiegu przyrodni-
czego znacznie wiêcej wody ni¿ wszystkie pozosta³e œródl¹dowe zbiorniki retencyjne.
Dlatego gospodarka wod¹ w lasach ma znaczenie ogólnospo³eczne. Polska jest krajem
ubogim w wodê. Zasoby wodne naszego kraju szacuje siê na 63 km
3
, w tym zasoby
dyspozycyjne stanowi¹ zaledwie 22 km
3
. Daje to nam odleg³e miejsce w Europie w prze-
liczeniu na 1 mieszkañca. Niedobór wody staje siê barier¹ rozwoju gospodarczego
w wielu sektorach gospodarki kraju. W tej sytuacji jedn¹ z najwa¿niejszych funkcji lasów
w ramach wielofunkcyjnej gospodarki leœnej jest funkcja retencyjna i wodochronna.
2. Odprowadzenie okresowego nadmiaru wody z lasu jest dopuszczalne tylko wówczas,
gdy nadmiar ten zagra¿a istnieniu lasu, w tym równie¿ mo¿liwoœci odnowienia lasu na te-
renach poklêskowych.
1
2
3
4
5
6
7
8
9
10
11
12
13
14
15
16
17
18
19
20
21
22
23
24
25
26
27
28
29
30
31
32
33
34
35
36
37
38
39
40
41
42
43
44
45
46
47
48
49
115
§ 154
1. Istniej¹ce urz¹dzenia melioracyjne w lasach powinny funkcjonowaæ na zasadzie równo-
wagi pomiêdzy mo¿liwoœci¹ istnienia lasu w œrodowisku wilgotnym, a potrzeb¹ reten-
cjonowania wody w lesie i oddawania jej w okresie niedoboru terenom przyleg³ym i ni¿ej
po³o¿onym, w tym równie¿ lasom odczuwaj¹cym okresowe niedobory wody.
2. Gospodarka wodna w lasach powinna uwzglêdniaæ zale¿noœæ, ¿e iloœæ wyprodukowanej
biomasy w lesie jest wprost proporcjonalna do iloœci wytranspirowanej wody.
§ 155
1. Ewentualne decyzje w sprawie odprowadzenia okresowego nadmiaru wody z siedlisk
wilgotnych i podmok³ych mog¹ byæ podejmowane jedynie w wyj¹tkowych sytuacjach
i powinny byæ ka¿dorazowo poprzedzane studium hydrologicznym i ekspertyzami melio-
racyjnymi i przyrodniczymi, uwzglêdniaj¹cymi wp³yw tego przedsiêwziêcia na warunki
¿ycia lasu oraz innych zespo³ów roœlinnych i zwierzêcych na terenach przyleg³ych.
2. W razie koniecznoœci okresowego odprowadzania nadmiaru wody z lasu obowi¹zuje za-
chowanie szczególnej ostro¿noœci z zastosowaniem systemu odp³ywu regulowanego.
Projekt techniczny melioracji wodnych powinien uwzglêdniaæ zalecenia ekspertyz,
o których mowa w ust. 1.
§ 156
Roboty wodnomelioracyjne w lasach, w tym równie¿ u¿ytkowanie i konserwacjê istniej¹-
cych urz¹dzeñ, nale¿y wykonywaæ z uwzglêdnieniem zasad okreœlonych w § 155, ust. 1.
§ 157
Konserwacja urz¹dzeñ wodnomelioracyjnych w lasach powinna uwzglêdniaæ zarówno
cele gospodarki leœnej, jak te¿ cele gospodarki wod¹ w zlewni i cele ochrony przyrody.
§ 158
1. W nadleœnictwach odczuwaj¹cych sta³e braki wody nale¿y opracowaæ programy zwiêk-
szania retencji wodnej, które powinny zawieraæ:
–
inwentaryzacjê istniej¹cych i mo¿liwych do odtworzenia torfowisk, bagien, ³êgów,
olsów, oczek wodnych itp. z ocen¹ ich zdolnoœci retencyjnych.
–
inwentaryzacjê sieci hydrograficznej i infrastruktury technicznej wodnogospodarczej,
–
analizê fitosocjologiczn¹ siedlisk i ocenê stanu ekosystemów,
–
ocenê mo¿liwoœci terenowych retencjonowania wody na podstawie studiów materia-
³ów geodezyjnych, kartograficznych, hydrometrycznych i hydrogeologicznych,
–
ocenê zasobów wodnych przed i po wykonaniu obiektów ma³ej retencji,
–
propozycje rozwi¹zañ technicznych i materia³owych,
–
szacunkow¹ ocenê kosztów,
–
ocenê oddzia³ywania zbiorników ma³ej retencji na œrodowisko przyrodnicze.
2. Prace te powinny byæ wykonane przez specjalistów leœników, hydrologów, hydrotechni-
ków i przyrodników pod kierunkiem nadleœniczego. W tym celu nale¿y wykorzystaæ „Za-
sady planowania i realizacji ma³ej retencji w Lasach Pañstwowych” wprowadzone do
u¿ytku s³u¿bowego przez dyrektora generalnego Lasów Pañstwowych 30 maja 1997 r.
1
2
3
4
5
6
7
8
9
10
11
12
13
14
15
16
17
18
19
20
21
22
23
24
25
26
27
28
29
30
31
32
33
34
35
36
37
38
39
40
41
42
43
44
45
46
47
48
49
116
3. Programy, o których mowa w ust. 2, powinny uwzglêdniaæ:
1) zachowanie w stanie zbli¿onym do naturalnego i odtwarzanie œródleœnych zbiorni-
ków i cieków wodnych. Jest to warunkiem witalnoœci ekosystemów leœnych i sku-
tecznoœci ochrony przeciwpo¿arowej lasu. Brzegi cieków i zbiorników poza obsza-
rami lasów i ³¹k powinny byæ zalesione, obsadzone drzewami i krzewami w celu ogra-
niczenia dop³ywu zanieczyszczeñ i erozji oraz umocnienia brzegów, pod warunkiem,
¿e nie ograniczy to przep³ywu wody (fali powodziowej),
2) zachowanie dolin rzek w stanie naturalnym, w tym lasów ³êgowych, olsów i innych
naturalnych formacji przyrodniczych jako ostoi rzadkich gatunków roœlin i zwierz¹t
oraz regulatorów wilgotnoœci siedlisk i klimatu lokalnego (mikroklimatu),
3) zachowanie w stanie naturalnym œródleœnych bagien, trzêsawisk, mszarów, torfowisk
i ³¹k jako regulatorów wilgotnoœci siedlisk,
4) mo¿liwoœci odtworzenia i renaturyzacji zniszczonych i przesuszonych torfowisk oraz
unaturalnianie uregulowanych w przesz³oœci cieków i rowów melioracyjnych w la-
sach,
5) starania, w ramach uzgodnieñ miejscowych planów zagospodarowania przestrzen-
nego, o przywracanie lasów na wylesionych, górnych czêœciach zlewni górskich
i w strefach wododzia³owych w celu zwiêkszania retencji wodnej w lasach, zmniej-
szania przemieszczania siê zanieczyszczeñ i erozji gleb,
6) dostosowywanie sposobów zagospodarowania lasów wodochronnych do potrzeb
maksymalizacji funkcji, dla których lasy te uznane zosta³y za ochronne.
Dzia³ V
Zagospodarowanie lasów silnie os³abionych
i podatnych na choroby i szkodniki
Rozdzia³ 1. Postêpowanie hodowlane w sta³ych
ogniskach gradacyjnych
§ 160
1. D³ugotrwa³e zubo¿enie sk³adu gatunkowego i uproszczenie strukturalne borów sosno-
wych po³o¿onych w tzw. ³uku gradacyjnym i zwi¹zana z tym degradacja gleb i siedlisk,
szczególnie w Borach Tucholskich, Puszczy Noteckiej i w Borach Lubuskich, powoduje,
¿e s¹ one permanentnie os³abione i w znacznym stopniu pozbawione zdolnoœci samore-
gulacji w obrêbie biocenozy leœnej.
Powoduje to naturaln¹ tendencjê biocenozy do destrukcji tego uk³adu, podtrzymy-
wanego przez cz³owieka. Wyrazem tego s¹ czêste gradacje szkodników, choroby pê-
dów sosny, a ponadto szkody od huraganowych wiatrów, okiœci œnie¿nej, zwierzyny, po-
¿arów itp., tworz¹ce uk³ad tzw. choroby ³añcuchowej.
2. Predyspozycja chorobowa jest sta³¹ cech¹ lasów na tym obszarze.
§ 161
W celu ograniczenia presji czynników destrukcyjnych, dzia³aj¹cych w trwale os³abionych
borach sosnowych, konieczne jest równoczesne i wielkoobszarowe stosowanie kompleksu
dzia³añ zmierzaj¹cych do:
1
2
3
4
5
6
7
8
9
10
11
12
13
14
15
16
17
18
19
20
21
22
23
24
25
26
27
28
29
30
31
32
33
34
35
36
37
38
39
40
41
42
43
44
45
46
47
48
49
117
1) pe³nego rozpoznania aktualnych i potencjalnych mo¿liwoœci produkcyjnych gleb
i siedlisk, z okreœleniem stopni ich degradacji lub zniekszta³cenia;
2) wzmagania fizjologicznej odpornoœci drzew i drzewostanów drog¹ zabiegów pielê-
gnacyjnych, ochronnych, agro- i fitomelioracyjnych;
3) sta³ego dostosowywania sk³adu gatunkowego istniej¹cych drzewostanów do poten-
cjalnych mo¿liwoœci produkcyjnych siedlisk, z wykorzystaniem mikrosiedlisk, drog¹
dolesiania luk i przerzedzeñ, wprowadzania podsadzeñ produkcyjnych lub podszy-
tów – z preferowaniem gatunków drzew i krzewów liœciastych o szerokiej amplitudzie
ekologicznej;
4) zak³adania nowych upraw o wzbogaconym sk³adzie gatunkowym, dostosowanym
do potencjalnych mo¿liwoœci siedlisk;
5) ograniczania szkód od zwierzyny p³owej i sta³e utrzymywanie liczebnoœci jej popula-
cji poni¿ej progów szkodliwoœci gospodarczej (szkody gospodarczo znoœne);
6) urozmaicania i wzbogacania bazy pokarmowej oraz miejsc bytowania dla ptaków,
mrówek, owadów paso¿ytniczych i drapie¿nych, dzików, nietoperzy itp.
7) podzielenia du¿ych obszarów drzewostanów monolitycznych na mniejsze p³aty
przez wprowadzanie rozrêbów w celu przyspieszenia ich przebudowy na powierzch-
niach otwartych oraz urozmaicenie ich struktury gatunkowej, wiekowej i przestrzen-
nej;
8) wykorzystanie wszelkich rozgraniczeñ liniowych w takich drzewostanach (drogi, linie
kolejowe, energetyczne itp.) do kszta³towania stref ekotonowych i pasów ochrony
przeciwpo¿arowej;
9) upowszechnienie ogniskowo-kompleksowej metody ochrony lasu, ³¹cz¹cej postêpo-
wanie hodowlane i ochronne we wspólny system wzmagania oporu œrodowiska wo-
bec zagro¿eñ lasu, powodowanych przez choroby i szkodniki;
10) utrzymanie mo¿liwie wysokiego poziomu wód gruntowych oraz podnoszenie zdol-
noœci retencyjnych lasów.
Rozdzia³ 2. Postêpowanie hodowlane w ogniskach
chorób infekcyjnych
§ 162
1. Os³abione drzewostany sosny i œwierka, zw³aszcza o charakterze monolitycznym i wystê-
puj¹ce na du¿ych ³¹cznych powierzchniach, s¹ czêsto nêkane przez choroby grzybo-
we, infekuj¹ce pêdy lub systemy korzeniowe drzew. Chorobom pêdów sosny sprzyja
os³abienie fizjologiczne drzew powodowane przez nadmierne ich zagêszczenie lub czyn-
niki klimatyczne.
Zagêszczenie drzew w takich drzewostanach nale¿y regulowaæ przez czêstsze ni¿
w drzewostanach zdrowych wykonywanie zabiegów pielêgnacyjnych – czyszczeñ i trze-
bie¿y, o umiarkowanym natê¿eniu.
§ 163
1. Postêpowanie hodowlane w drzewostanach zagro¿onych lub opanowanych przez ko-
rzeniowca wieloletniego i opieñkê, wystêpuj¹cych na gruntach porolnych, zosta³o
omówione w czêœci II, w rozdziale 8.
2. Na obszarach masowego wystêpowania opieñki nale¿y:
1
2
3
4
5
6
7
8
9
10
11
12
13
14
15
16
17
18
19
20
21
22
23
24
25
26
27
28
29
30
31
32
33
34
35
36
37
38
39
40
41
42
43
44
45
46
47
48
49
118
a) ograniczyæ mechaniczne przygotowanie gleby pod odnowienie lasu i zaniechaæ
mechanicznego jej spulchniania w uprawach, bowiem zwiêksza to potencja³ in-
fekcyjny patogenu,
b) preferowaæ gatunki mniej podatne na choroby grzybowe,
c) unikaæ nawo¿enia organicznego z u¿yciem kory i torfu, gdy¿ zwiêksza to zagro¿e-
nie infekcyjne.
§ 164
Postêpowanie hodowlane w œwierczynach opanowanych przez korzeniowca wieloletnie-
go i opieñkê, powinno uwzglêdniaæ nastêpuj¹ce zasady ogólne:
1) prowadzenie sta³ej obserwacji symptomów choroby;
2) permanentne wykonywanie ciêæ sanitarnych i przebudowy drzewostanów przez do-
lesianie luk i przerzedzeñ lub wprowadzanie podsadzeñ produkcyjnych z preferowa-
niem jod³y i buka w górach oraz dêbu, buka, modrzewia i innych gatunków w pozo-
sta³ej czêœci kraju;
3) przy ma³ym zaawansowaniu choroby powinny byæ wykonywane ciêcia pielêgnacyjne
w okresie od lutego do po³owy maja, kiedy to huba korzeni nie wytwarza zarodników;
4) warunkiem powodzenia przebudowy drzewostanów jest ograniczenie liczebnoœci zwie-
rzyny p³owej do poziomu zapewniaj¹cego mo¿liwoœæ realizacji celów hodowli lasu;
5) przy odnowieniu lasu, w razie koniecznoœci usuwania drzewostanów lub ich wiêk-
szych czêœci, nale¿y preferowaæ gatunki liœciaste w³aœciwe dla danych siedlisk,
a w górach równie¿ jod³ê i modrzew; udzia³ œwierka nale¿y ograniczyæ na siedliskach
lasowych do 10–20%, a na borowych do 20–30% w kêpowych formach zmieszania;
6) w razie powstania, w wyniku szkód w lasach górskich, powierzchni otwartych o wy-
miarach przekraczaj¹cych podwójn¹ wysokoœæ usuwanych drzewostanów nale¿y
w I etapie odnowienia lasu na tej czêœci powierzchni wprowadziæ gatunki przedplono-
we, z³o¿one z brzozy, modrzewia, olszy, jarzêbiny w celu stworzenia warunków dla
póŸniejszego wprowadzenia na te powierzchnie jod³y, buka i œwierka;
7) przygotowanie gleby pod odnowienie lasu powinno byæ zró¿nicowane w zale¿noœci
od ukszta³towania terenu i sprawcy choroby.
Rozdzia³ 3. Zasady postêpowania w lasach uszkodzonych przez
po¿ary oraz zagospodarowania po¿arzysk wielkoobszarowych
§ 165
Zagospodarowanie lasów dotkniêtych przez po¿ary przyziemne o ma³ej intensywnoœci,
które nie spowodowa³y zabicia drzewostanów, powinno byæ ukierunkowane na ich ochronê
przed dzia³aniem szkodników wtórnych, usuwanie drzew zamieraj¹cych oraz na bie¿¹ce
dolesianie powstaj¹cych luk i przerzedzeñ.
§ 166
Zasady zagospodarowania po¿arzysk wielkoobszarowych okreœlaj¹ wskazania IBL
z 1997 r. przekazane do wykorzystania przy piœmie DGLP Zn. ZG 7172/3/98 z dnia 27 maja
1998 r.
1
2
3
4
5
6
7
8
9
10
11
12
13
14
15
16
17
18
19
20
21
22
23
24
25
26
27
28
29
30
31
32
33
34
35
36
37
38
39
40
41
42
43
44
45
46
47
48
49
119
Czêœæ III. LAS – OTOCZENIE
Rozdzia³ 1. Zwi¹zki lasów i gospodarki leœnej z planowaniem
i zagospodarowaniem przestrzennym
§ 167
1. Wielofunkcyjna rola lasów w zagospodarowaniu przestrzennym kraju tworzy silne zwi¹z-
ki lasów i gospodarki leœnej z krajobrazem przyrodniczym i z otoczeniem spo³eczno-go-
spodarczym. Wymaga to monitorowania stanu œrodowiska oraz lokalnego modyfikowa-
nia zasad hodowli lasu stosownie do zmian warunków œrodowiska.
2. Las, jako dobro publiczne, wymaga wiêc udzia³u spo³eczeñstwa, przez jego organa
przedstawicielskie i organizacje spo³eczno-zawodowe, w zarz¹dzaniu gospodark¹ leœn¹,
w tym szczególnie w zakresie publicznych œwiadczeñ lasu.
S³u¿¹ temu procedury zwi¹zane z opracowywaniem planów urz¹dzenia lasu (KTG)
i opiniowaniem projektów tych planów przez samorz¹dy i organizacje spo³eczno-zawo-
dowe, a tak¿e powi¹zania planowania urz¹dzeniowego w leœnictwie z planowaniem i za-
gospodarowaniem przestrzennym.
Odbywa siê to zgodnie z przepisami ustawy z dnia 7 lipca 1994 r. o zagospodarowa-
niu przestrzennym (DzU Nr 89, poz. 415) na 3 szczeblach:
–
na szczeblu lokalnym w procesie opracowywania miejscowych planów zagospodaro-
wania przestrzennego, które kreuj¹ prawo miejscowe,
–
na szczeblu regionalnym (wojewódzkim) przy opracowywaniu studiów i uwarunko-
wañ dla potrzeb tworzenia programów rz¹dowych (np. programów rozwoju regional-
nego, programów zwiêkszania lesistoœci),
–
na szczeblu krajowym w pracach nad koncepcj¹ polityki zagospodarowania prze-
strzennego kraju.
§ 168
W obecnych uwarunkowaniach prawnych kierownicy odpowiednich jednostek organi-
zacyjnych Lasów Pañstwowych maj¹ obowi¹zek aktywnego uczestniczenia w opracowy-
waniu planów urz¹dzenia lasu oraz studiów, planów i programów zagospodarowania prze-
strzennego w celu zapewnienia mo¿liwoœci kreowania wielofunkcyjnej roli lasów w zago-
spodarowaniu przestrzennym kraju i najkorzystniejszych warunków funkcjonowania lasów
w œrodowisku przyrodniczym.
1
2
3
4
5
6
7
8
9
10
11
12
13
14
15
16
17
18
19
20
21
22
23
24
25
26
27
28
29
30
31
32
33
34
35
36
37
38
39
40
41
42
43
44
45
46
47
48
49
120
§ 169
Waloryzacja i kwalifikacja (delimitacja) przestrzenna funkcji lasów powinna uwzglêdniaæ
nastêpuj¹ce zasady ogólne:
1) wszystkie lasy pe³ni¹ w sposób naturalny wielofunkcyjn¹ rolê w gospodarce, przyro-
dzie i ¿yciu spo³ecznym kraju,
2) funkcje lasów najbardziej po¿¹dane w danym miejscu i czasie mog¹ byæ uznawane
za dominuj¹ce i wzmagane metodami gospodarki leœnej w sposób omówiony bli¿ej
w czêœci I, rozdzia³ 2,
3) kwalifikacja przestrzenna funkcji lasów powinna byæ oparta na granicach naturalnych
i dobrze widocznych w terenie,
4) dominuj¹ce funkcje lasów powinny byæ okreœlone w planach urz¹dzenia lasu
i w miejscowych planach zagospodarowania przestrzennego,
5) decyzje w sprawie uznawania lasów za ochronne z tytu³u pe³nienia okreœlonych
funkcji uznawanych za dominuj¹ce lub pozbawiania lasów charakteru ochronnego
podejmuje minister w³aœciwy do spraw œrodowiska – zgodnie z art. 16 ustawy o la-
sach.
§ 170
Miejscem szczególnie silnych powi¹zañ gospodarki leœnej ze spo³eczeñstwem i z oto-
czeniem spo³eczno-gospodarczym lasów s¹ leœne kompleksy promocyjne (LKP), które
z mocy art. 13b ustawy o lasach tworz¹ obszary funkcjonalne o znaczeniu ekologicznym,
edukacyjnym i spo³ecznym. W LKP obowi¹zuj¹ indywidualne zasady zagospodarowania la-
su, dostosowane do specyfiki poszczególnych obiektów, opiniowane przez rady naukowo-
-spo³eczne. Stanowi¹ one podstawê do opracowania w³aœciwych programów gospodarczo-
-ochronnych dla LKP.
Rozdzia³ 2. Zasady rekreacyjnego zagospodarowania lasów
§ 171
1. Zagospodarowanie rekreacyjne lasów obejmuje kompleks zabiegów hodowlanych,
ochronnych i technicznych zmierzaj¹cych do zwiêkszenia dostêpnoœci lasów do celów
wypoczynkowych i turystycznych oraz ograniczenia negatywnego wp³ywu rekreacji na
œrodowisko leœne.
2. Zagospodarowaniu rekreacyjnemu podlegaj¹:
–
lasy w strefach ochronnych wokó³ sanatoriów i uzdrowisk,
–
lasy w granicach administracyjnych miast i w zasiêgu powszechnej penetracji ludno-
œci miejskiej,
–
oraz inne lasy, które pe³ni¹ funkcje rekreacyjne na podstawie innych przepisów.
3. Do podstawowych kryteriów warunkuj¹cych i uzasadniaj¹cych zagospodarowanie re-
kreacyjne lasów zalicza siê:
1) po³o¿enie kompleksów leœnych w stosunku do aglomeracji miejskich i oœrodków ¿y-
cia spo³ecznego, np. uzdrowisk, oœrodków wypoczynkowych, oraz ich dostêpnoœæ
komunikacyjn¹, w tym œrodkami masowej komunikacji,
2) walory rekreacyjne lasu, okreœlone na podstawie siedliskowego typu lasu, wieku,
sk³adu gatunkowego i struktury drzewostanu,
1
2
3
4
5
6
7
8
9
10
11
12
13
14
15
16
17
18
19
20
21
22
23
24
25
26
27
28
29
30
31
32
33
34
35
36
37
38
39
40
41
42
43
44
45
46
47
48
49
121
3) naturaln¹ odpornoœæ œrodowiska leœnego mierzon¹ ch³onnoœci¹ i pojemnoœci¹ re-
kreacyjn¹,
4) funkcje lasów w edukacji przyrodniczo-leœnej, kszta³towaniu kultury leœnej i wiêzi spo-
³ecznych, jakie pe³ni¹ leœne kompleksy promocyjne,
5) inne walory œrodowiska przyrodniczego, jak np.: potencja³ biotyczny lasu, obecnoœæ
jezior, zbiorników i cieków wodnych, krajobraz,
6) powszechn¹ dostêpnoœæ p³odów runa leœnego,
7) istnienie miejsc widokowych, œcie¿ek dydaktycznych, izb edukacyjnych itp.
§ 172
1. W lasach przeznaczonych do zagospodarowania rekreacyjnego zaleca siê wyodrêbnie-
nie trzech stref:
–
strefa A – intensywnego zagospodarowania rekreacyjnego dla wypoczynku pobyto-
wego, gdzie lokalizuje siê sta³e obiekty rekreacyjne, jak: campingi, biwaki, parkingi,
ujêcia wody, urz¹dzenia sanitarne,
–
strefa B – dla wypoczynku jednodniowego wyposa¿ona w najprostsze urz¹dzenia re-
kreacyjne i sanitarne,
–
strefa C – rozrzedzonego ruchu turystyczno-wypoczynkowego, przeznaczona do po-
ruszania siê ludnoœci g³ównie po trasach spacerowych i szlakach turystycznych.
2. Tereny stref A i B powinny byæ zaliczane do lasów ochronnych.
3. Na terenach nizinnych nale¿y d¹¿yæ, aby strefy A, B i C stanowi³y zwarty centralny uk³ad
przestrzenny, tworz¹c leœny rejon wypoczynkowy, uwzglêdniony w miejscowych planach
zagospodarowania przestrzennego i zagospodarowany z wykorzystaniem œrodków
gminnych lub odliczanych przez gminê z podatku leœnego (na umotywowany wniosek
nadleœniczego).
Na terenach górskich wyró¿nianie strefy B dopuszcza siê jedynie – w reglu dolnym.
Podstawow¹ form¹ rekreacji w lasach górskich powinno byæ poruszanie siê po wyzna-
czonych szlakach turystycznych, w³aœciwe dla strefy C.
4. Obszar stref A i B powinien byæ ustalony w aspekcie minimalizacji szkód w lasach i za-
spokojenia istotnych potrzeb ludnoœci.
§ 173
Sposób zagospodarowania lasów w strefach A i B powinien uwzglêdniaæ zachowanie
lub przywracanie naturalnego charakteru lasu z utrzymaniem mo¿liwie du¿ej iloœci œcie¿ek,
polan i miejsc widokowych.
§ 174
1. Czynnoœci gospodarcze w lasach podlegaj¹cych zagospodarowaniu rekreacyjnemu,
zw³aszcza w zakresie u¿ytkowania lasu, zrywki i wywozu drewna, powinny byæ wykony-
wane w okresach zmniejszonego nasilenia ruchu turystyczno-wypoczynkowego.
2. Prace gospodarcze wykonywane w otulinach obiektów zabytkowych wymagaj¹ uzgod-
nienia z w³aœciwym terytorialnie konserwatorem zabytków.
1
2
3
4
5
6
7
8
9
10
11
12
13
14
15
16
17
18
19
20
21
22
23
24
25
26
27
28
29
30
31
32
33
34
35
36
37
38
39
40
41
42
43
44
45
46
47
48
49
122
123
Tabela 1. Gospodarcze typy drzewostanów i orientacyjny sk³ad gatunkowy upraw wed³ug typów siedliskowych lasu
w poszczególnych krainach i dzielnicach przyrodniczo-leœnych
T
y
p
Gatunki
Budowa
Orientacyjny
T
y
p
g
ospodarczy
pomocnicze
Dzielnice
drzewostanu
sk³ad
Zalecane
siedliskowy
drzewostanu,
Gatunki
(przedplonowe,
przyrodniczo-
(1p, 2p, wp
gatunkowy
rodzaje
lasu
gatunki
domieszkowe
biocenotyczne
leœne
jedno-, dwu- lub
uprawy
rêbni
g³ówne
i fitomelioracyjne)
wielopiêtrowa)
12
3
4
5
6
7
8
Bs
So
Brz
1–5
1p
So 80–90 Brz i in. 10–20
I
Bœw
So
Brz
Jrz
1–5, 7, 8
1p
So 80, Brz, in. 20
I/II
Bw
So
Œw Brz
Ol
1–5, 7, 8
1p
So 60–70, Œw 10–20,
I/II
Brz in. 10-20
Œw So
Brz
Ol
1–5, 7, 8
2p
So 50, Œw 30, Brz i in. 20
II/I
So Œw Brz
Ol
1–8
2p
Brz 50, Œw 30,So i in.20
II/I
Bb
So
Brz
Ol
1–5, 7, 8
wp
So 80–90, Brz i in. 10–20
BMœw
Bk So
Dbb Œw Md
Kl Lp Brz Os
1–5, 7, 8
2p
So 60-70, Bk 20-30,
III/I
Jb Gr
Dbb i in. 10
So
Bk Dbb Œw Md
Kl Lp Brz Jb Gr
5
2
p
So 70, sBk 10, Dbb i in. 20
I/II
BMw
Œw So
Dbb Brz
Kl Lp Ol
1–5, 7, 8
2p
So 50, Œw 30, Dbb i in. 20
II/I
So Œw
Dbb Brz
Kl Lp Ol
4, 5, 7, 8
2p
Œw 50, So 30, Dbb i in. 20
II/I
So
Dbb Œw Brz
Kl Lp Ol
3
2
p
So 70, Dbb 10, Œw i in. 20
I/II
Brz So
Œw Dbb
Kl Lp Ol
1–8
1p
So 50, Brz 30, Œw i in.20
II/I
Brz So Œw
Dbb
Kl Lp Ol
5–8
1p
Œw 40, So 30, Brz i in.30
II/I
BMb
So
Brz Œw
Ol
1–5, 7, 8
1p
So 80, Brz, Œw i in. 20
II/I
So Œw
Brz
Ol
5, 7, 8
1p
Œw 50, So 30, Brz i in. 20
II/I
Œw So Brz
Ol
5, 7, 8
1p
Brz 50, So 30, Œw i in.20
I/II
LMœw
Db Bk So
Md Dg Œw
Jw Kl Jb Os
1–5
2p
So 40, Bk 30, Db 20
III/II
Lp Brz Gr
Md i in. 10
Db So Bk
Md Dg Œw
Jw Kl Jb Lp
1–5, 7, 8
2p
Bk 50, So 30 Db i in. 20
II/IV
Brz Gr
Lp So Bk
Md Db Œw
Jw Kl Brz Dg
7–8
2p
Bk 30, So 30, Lp 30,
II/IV
Jb Gr
Md i in. 10
Kraina I Ba³tycka
124
12
3
4
5
6
7
8
LMw
So Db
Œw Bk
Jw Kl Lp Os
1–5, 7, 8
2p
Db 50, So 30, Œw i in. 20
II/IV
So Œw
Db Ol Bk
Jw Kl Lp Os
4, 5, 7, 8
2p
Œw 50, So 30, Db i in. 20
II/IV
Brz, So Œw
Db Ol Bk
Jw Lp Kl Os
7–8
2p
Œw 40, So 30, Brz i in. 30
II/IV
LMb
Ol
Brz So Œw
1–5, 6–8
1p
Ol 70, Brz i in. 30
I
Lœw
Db Bk
Md Œw So
Jw Lp Cz pt Jb Gr
1–5, 7, 8
2p
Bk 50, Db 30, Md i in. 20
II/IV
Dg Gb
Bk Db
Md Œw So
Jw Lp Cz pt Jb Gr
3
2
p
Db 50, Bk 30, Md i in. 20
II/IV
Dg Gb
Bk
Db Md So
Jw Lp Cz pt
1–5, 7, 8
2p
Bk 80, Db i in. 20
II/IV
Œw Dg Gb
Jb Gr
Lp Bk
Db Md So
Jw Kl Cz pt
1–5, 7, 8
2p
Bk 50, Lp 30, Db i in. 20
II/IV
Œw Dg Gb
Jb Gr
Lw
Db
Js Œw Ol Wz Gb
Kl Lp Jw Cz pt Brz
1–5, 7, 8
2p
Db 70, Js i in. 30
II/IV
L³
Js Db
Wz Gb
Œw Lp Ol Tp Wb
3, 6-8
2p
Db 50, Js 40, Wz i in. 10
II/IV
Db
Js Wz Gb
Œw Lp Ol Tp Wb
3, 6-8
2p
Db 70, Js i in. 30
II/IV
Ol
Ol
Js Brz Œw
1–8
1p
Ol 90, Js i in. 10
I/II
OlJ
Ol Js
Brz Œw Db Wz
Kl Jw
1–8
1p
Js 60, Ol 30, Brz i in. 10
II
cd. tab. 1.
Kraina I Ba³tycka (c. d.)
Bs
So
Brz
1–6
1p
So 80–90, Brz i in. 10–20
I
Bœw
So
Brz Œw
Ol Jrz
1–6
1p
So 80, Brz i in. 20
I/II
So
Œw Brz
Ol Jrz
1–6
2p
So 80, Œw i in. 20
I/II
Bw
Œw So
Brz
Ol
1–6
2p
So 60, Œw 30, Brz i in. 10
II/I
Œw So Brz
Ol
1–6
2p
Brz 50, So 30, Œw i in. 20
I/II
Brz So
Œw
Ol
1–6
1p
So 50, Brz 40, Œw i in. 10
I/II
Bb
So
Brz Œw
Ol
1–6
wp
So 80, Brz i in. 20
Kraina II Mazursko-P
odlaska
125
12
3
4
5
6
7
8
BMœw
Œw So
Db Brz
Kl Lp Jb Gr Os
1–6
2p
So 50, Œw 30 Db, Brz i in. 20
I/II
Db So
Md Œw Brz
Kl Lp Jb Gr Os
3
2
p
So 70, Db 20, Md i in. 10
III/I
Db Œw So
Brz Md
Kl Lp Jb Gr Os
6
2
p
So 40, Œw 30, Db 20
III/I
Brz i in. 10
BMw
So Œw
Db Brz
Ol Kl Lp
1–6
2p
Œw 50, So 30, Db i in. 20
II/IV
Œw So
Db Brz
Ol Kl Lp
3
2
p
So 50, Œw 30, Db i in. 20
II/I
Brz So
Db Œw
Ol
1–6
2p
So 50, Brz 30, Db i in. 20
I/II
Brz Œw
Db
Ol
1–6
2p
Œw 50, Brz 30, Db i in. 20
I/II
BMb
So
Brz Œw
Ol
1–6
2p
So 80, Brz i in. 20 B
II/I
So Œw
Brz
Ol
1–6
2p
Œw 50, So 30, Brz i in. 20
II/IV
So Brz
Œw
Ol
1–6
2p
rz 50, So 30, Œw i in. 20
II/I
LMœw
Db So Œw
Md Dg Gb
Kl Lp Brz
1–5
2p
Œw 30, So 30, Db 30,
III/IV
Jb Gr Os
Md i in. 10
Œw Db
So Gb
Kl Lp Brz
6
2
p
Db 50, Œw 30, So i in. 20
II/IV
Jb Gr Os
LMw
So Db
Œw Brz
Ol Kl Lp
1–6
2p
Db 50, So 30, Œw i in. 20
II/IV
So Œw
Db Brz
Ol Kl Lp
1–6
2p
Œw 40, So 40, Db i in. 20
II/IV
Brz Œw
Db Ol
Kl Lp
1–6
2p
Œw 50, Brz 30, Db i in. 20
II/IV
LMb
Ol
Brz So Œw
1–4, 6
1p
Ol 70, Brz, So i in. 30
I
So Ol
Œw Brz
1–6
1p
Ol 50, So i in. 50
I/II
Lœw
Œw Db
Md Dg So Gb
Kl Lp Cz pt Os
1–5
2p
Db 50, Œw 30, Md i inne 20
II/IV
Œw Db
So Gb
Kl Lp Cz pt Os
6
2
p
Db 50, Œw 30, So i inne 20
II/IV
Gb Œw Db
Md Dg So
Kl Lp Cz pt Os
1–5
2p
Db 40, Œw 30, Gb 20,
II/IV
Md i inne 10
Gb Œw Db
So Js Wz
Kl Lp Cz pt Os
6
2
p
Db 40, Œw 30, Gb 20,
II/IV
So i inne 10
c.d. tab. 1
Kraina II Mazursko-P
odlaska
12
3
4
5
6
7
8
Lw
Db
Js Œw Wz Gb
Ol Lp Kl Cz pt
2, 3
2p
Db 80, Js i in. 20
II/III
Js Db
Œw Wz Gb
Ol Lp Kl Cz pt
1–6
2p
Db 60, Js 30, Œw i in. 10
II/III
Ol
Ol
Js Œw Brz
1–6
1p
Ol 90, Js i in. 10
I/II
OlJ
Ol Js
Œw Brz Db Wz
Kl Jw
1–6
1p
Js 60, Ol 30, Œw i in. 10
II/IV
126
c.d. tab. 1
Kraina II Mazursko-P
odlaska (c.d.)
Bs
So
Brz
1–9
1p
So 80–90 Brz i in. 10–20
I
Bœw
So
Brz
O0
Bw
So
Œw Brz
Ol
1
–9
1p
So 80, Œw
, Brz i in. 20
I/II
Œw So
Brz
Ol
1–3, 8
2p
So 50, Œw 30, Brz i in. 20
II/I
Bb
So
Brz Œw
Ol
1–9
1p
So 80, Brz i inne 20
BMœw
So
Dbb Bk Brz Md
Kl Lp Jb Gr Os
1–9
2p
So 80, Dbb i in. 20
I/III
Db So
Bk Brz Md
Kl Lp Jb Gr Os
1–3
2p
So 70, Db 20, Bk i in. 10
III/I
BMw
So
Db Œw Brz
Ol Kl Lp
1–9
2p
So 70, Dbb, Œw i in. 30
III/I
Œw So
Db Brz
Ol Kl Lp
1–3, 8
2p
So 50, Œw 30, Db i in. 20
II/III
BMb
So
Œw Brz
Ol
1–9
2p
So 80, Œw
, Brz i in. 20
II/I
LMœw
Db So
Bk Md Gb Dg
Jw Kl Lp Jb Gb
1–9
2p
So 50, Db 30, Bk, Md i in. 20
II/IV
Bk So
Db Md Gb Dg
Os
6
2
p
So 50, Bk 30, Db, Md i in. 20
II/IV
So Db
Bk Md Gb Dg
Jw Kl Lp Jb Gb
1–9
2p
Db 50, So 30, Bk, Md i in. 20
II/IV
Os
LMw
So Db
Œw
Ol Jw Lp Brz
1–9
2p
Db 50, So 30, Œw i in. 20
II/IV
LMb
Ol
Brz So Œw
1–9
2p
Ol 70, Brz, So i in. 30
I
Kraina III W
ielkopolsko-P
omorska
127
12
3
4
5
6
7
8
Lœw
Db
Bk Md So Gb
Jw Lp Cz pt
1–9
2p
Db 80, Bk i in. 20
II/IV
Dg
Jb Gr
Bk Db
Md Dg So Gb
Jw Lp Cz pt Jb Gr
1–9
2p
Db 60, Bk 30, Md i in.10
II/IV
Db Bk
Md Dg So Gb
Jw Lp Cz pt Jb Gr
3, 6
2p
Bk 50, Db 30, Md i in. 20
II/IV
Lp Bk
Db Md So Dg
Jw Kl Cz pt
1–9
2p
Bk 50, Lp 30,Db i in. 20
II/IV
Gb
Jb Gr
Lw
Js Db
Wz Œw Gb
Ol Jw Lp Kl Cz pt
1–9
2p
Db 50, Js 30 Wz, Œw i in. 20
II/IV
L³
Js Db
Wz Ol Js
Jw Lp Tp Wb
3, 5–8
2
p
Db 50, Js 30, Ol i in. 20
II/IV
Db
Ol Gb
Jw Lp Tp Wb
3, 5–8
2
p
Db 70, Js i in. 30
II/IV
Ol
Ol
Js Brz Œw
1–9
1p
Ol 90, Js i in. 10
I/II
OlJ
Ol Js
Brz Œw Db Wz
Kl Jw
1–9
1p
Js 60, Ol 30, Brz i in. 10
II/IV
c.d. tab. 1
Kraina III W
ielkopolsko-P
omorska
Bs
So
Brz
1–6
1p
So 80–90 Brz i in. 10–20
I
Bœw
So
Brz
Olsz Jrz
1–7
1p
So 80, Brz i in. 20
I/II
Bw
So
Brz Œw
Ol
1–3, 5, 7
1p
So 80, Brz i in. 20
I/II
So
Œw Brz
Ol
1, 2, 4–7
2p
So 70, Œw
, Brz i in. 30
II/I
Bb
So
Brz
Ol
1–7
wp
So 80, Brz i in. 20
BM œw
So
Dbb Md Brz
Kl Lp Jb Gr Os
1–7
2p
So 70, Dbb i in. 30
III/I
Dbb So
Md Brz
Kl Lp Jb Gr Os
1–7
2p
So 70, Dbb 20, Md i in. 10
III/I
BMw
So
Db Brz Œw
Kl Lp
1–7
2p
So 70, Db i in. 30
III/I
BMb
So
Brz
Ol
1–7
1p
So 80, Brz i in. 20
I
LMœw
Db So
Md Dg Gb
Jw Kl Jb Gr
1–7
2p
So 50, Db 40, Md i in. 10
II/IV
Lp Brz Cz pt Os
So Db
Md Dg Gb
Jw Kl Jb Gr
3
, 5–7
2
p
Db 50, So 30, Md i in. 20
II/IV
Lp Brz Cz pt Os
Kraina IV Mazowiecko-P
odlaska
128
12
3
4
5
6
7
8
LMw
So Db
Js Wz Œw
Jw Kl Lp Brz
1–3, 5–7
2p
Db 60, So 30, Js i in. 10
II/IV
LMb
Ol
Brz So
3
1
p
Ol 70, Brz i So 30
I/II
Lœw
Db
Md Dg Gb
Jw Lp Cz pt
1–7
2p
Db 80, Md i in. 20
II/IV
Jb Gr Os
Lw
Db
Js Wz Gb
Ol Jw Lp Kl Cz pt
1–7
2p
Db 80, Js i in. 20
II/IV
Ol
Ol
Js Brz
1–7
1p
Ol 90, Js i in. 10
I/II
OlJ
Ol Js
Brz Db
1–7
1p
Js 60, Ol 30, Brz i in. 10
II/IV
c.d. tab. 1
Kraina IV Mazowiecko-P
odlaska (c.d.)
Bs
So
Brz
1–6
1p
So 80–90, Brz i in. 10-20
I
Bœw
So
Œw Brz
Ol Jrz
1–6
1p
So 80, Œw
, Brz i in. 20
I/II
Bw
So Œw
Brz Dbb
Ol
4–6
2p
Œw 50, So 30, Brz i in. 20
II/I
Œw So
Brz Dbb
Ol
1–6
2p
So 50, Œw 30, Brz i in. 20
I/II
Bb
So
Brz Œw
Ol
1–6
wp
So 70, Brz i in. 30
BMœw
So
Œw Dbb
Jw Kl Brz
1–6
2p
So 70, Œw
, Dbb i in. 30
III/I
Bk Md Jd
Lp Jb Gr Os
Œw So
Dbb Bk Md Jd
Jw Kl Lp
1, 2–4
2p
So 50, Œw 30, Dbb,
III/I
Jb Gr Brz Os
Bk i in. 20
BMw
So Œw
Db Brz Jd
Ol Jw Lp
2–6
2p
Œw 50, So 30, Dbb i in. 20
II/I
Œw So
Dbb Brz Jd
Ol Jw Lp
1–6
2p
So 50, Œw 30, Dbb i in. 20
I/II
BMb
So
Brz
Ol
1–6
1p
So 80, Brz i in. 20
I
So Œw
Brz
Ol
1–6
2p
Œw 50, So 30, Brz i in. 20
II/I
LMœw
Db So
Bk Md Œw Jd Gb
Jw Lp Jb Gr Os
2, 3
2p
So 40, Db 30 Bk i in. 30
II/IV
So Db
Bk Œw Jd Md Gb
Jw Lp Jb Gr Os
1–3
2p
Db 50, So 30, Bk i in. 20
II/IV
Kraina V Œl¹ska
129
12
3
4
5
6
7
8
LMœw
Œw So
Db Jd Bk Gb
Jw Lp Jb Gr Os
2–6
2p
So 40, Œw 30, Db i in. 30
II/IV
Œw Db
So Bk Jd Gb
Jw Lp Jb Gr Os
1–3
2p
Db 50, Œw 30, So i in. 20
II/IV
LMw
So Db
Œw Jd
Ol Jw Lp Brz
1–6
2p
Db 50, So 30 Œw i in. 20
II/IV
So Œw
Db Jd
Ol Jw Lp Brz
1–6
2p
Œw 40, So 30, Db i in. 30
II/IV
LMb
Ol
Brz So Œw
1–6
1p
Ol 70, Brz, So i in. 30
I
Lœw
Db
Bk Œw So
Jw Lp Cz pt
2, 3
2p
Db 80, Bk, Jd i inne 20
II/IV
Jd Md Gb
Jb Gr Os
Bk Db
Jd Œw So
Jw Lp Cz pt
1–6
2p
Db 50, Bk 30, Jd i inne 20
II/IV
Md Gb
Jb Gr Os
Lw
Db
Js Wz Œw Gb
Jw Lp Ol Kl Cz pt
1–6
2p
Db 70, Js i in. 30
II/IV
L³
Db
Js Wz Gb
Jw Lp Tp Wb
1–6
2p
Db 70, Js i in. 30
II/IV
Js Db
Ol Wz
Jw Lp Tp Wb
1–6
2p
Db 60, Js 30, Ol i in. 10
II/IV
Ol
Ol
Js Brz Œw
1–6
1p
Ol 90, Js i in. 10
I/II
OlJ
Ol Js
Œw Db Wz
Brz Kl Jw
1–6
1p
Js 60, Ol 30, Œw i in. 10
II/IV
BMwy¿.
Œw So
Db Md Bk Jd
Jw Lp Brz Os
2, 3, 6
2p
So 50, Œw 30, Db i in. 20
II/IV
LM wy¿
Jd Db Bk
Md Œw So
Jw Lp Cz pt Os
2, 3, 6
2p
Bk 30, Db 20, Jd 20,
II/IV
Md i in. 30
Lwy¿
Jd Bk
Db Md Œw Gb
Jw Lp Cz pt Os
2, 3, 6
wp
Bk 50, Jd 40, Db i in. 10
IV/II
Bk Jd
Db Md Œw Gb
Jw Lp Cz pt Os
6
w
p
Jd 60, Bk 30, Db, Md i in. 10
IV/II
BMG
Bk Œw
Jd Md
Jw Lp
2, 3
2p
Œw 50, Bk 30, Jd i in. 20
IV
LMG
Jd Bk Œw
Md
Jw Lp
2, 3
2p
Œw 40, Bk 30, Jd 20,
IV
Md i in. 10
LG
Jd Œw Bk
Md
Jw Lp
2, 3
2p
Bk 40, Œw 30, Jd 20
IV/II
Md i in. 10
L³G
Ol
Js Wz
Js Lp
2, 3
1p
Ol 70, Js i in. 30
II
c.d. tab. 1
Kraina V Œl¹ska (c.d.)
130
12
3
4
5
6
7
8
Bs
So
Brz
Ol sz
1–11
1p
So 80–90, Brz i in. 10–20
I
Bœw
So
Brz
Jrz Ol sz
1–11
1p
So 80, Brz i in. 20
I/II
Bw
So
Brz Œw
Ol
1–11
2p
So 80, Brz i in. 20
I/II
So
Œw Brz
Ol
1–11
2p
So 70, Œw
, Brz i in. 30
I/II
Bb
So
Brz Œw
Ol
1–11
wp
So 80, Brz, Œw i in. 20
BMœw
So
Dbb Bk Jd
Kl Jw Lp Gb
1–11
2p
So 70, Dbb, Bk i in. 30
III/I
Md Œw
Jb Gr Os
Jd So
Dbb Bk Md Œw
Kl Jw Lp Gb
1–11
2p
So 60, Jd 30, Dbb, Bk i in. 10
III/I
Jb Gr Os
Dbb So
Bk Jd Œw Md
Kl Jw Lp Gb
1–11
2p
So 60, Dbb 20, Bk, Jd i in. 20
III/I
Jb Gr Os
BMw
So
Œw Dbb Bk Jd
Kl Jw Lp Brz
1–11
2p
So 70, Œw
, Dbb i in. 30
I/II
Œw So
Dbb Bk Jd
Kl Jw Lp Brz
2–4, 9–11
2p
So 50, Œw 30, Dbb, Bk,
II/I
Jd i in. 20
So Œw
Db Jd
Brz Jw
1, 3, 6, 9–11
1p
Œw 50, So 40, Db i inne 10
I/III
BMb
So
Brz Œw
Ol
1–11
1p
So 80, Brz, Œw i in. 20
I
So Œw
Brz
Ol
3, 9, 10
2p
Œw 50, So 30, Brz i in. 20
II/I
LMœw
Db Jd
Md Bk So Œw
Jw Lp Cz pt
1–6, 9, 10
2p
Jd 50, Db 30, Md Bk i in. 20
IV/II
Jb Gr Os
Db So
Md Jd Bk Œw
Jw Lp Gb Cz pt
1–11
2p
So 40, Db 30, Md, Jd i in. 30
II/IV
Jb Gr Os
Bk So
Db Md Jd Œw
Jw Lp Gb Cz pt
6, 10
2p
So 40, Bk 30, Db, Md i in. 30
II/IV
Jb Gr Os
Jd So
Db Bk Md Œw
Jw Lp Gb Cz pt
1–11
2p
So 40, Jd 30, Db, Bk i in. 30
II/IV
Jb Gr Os
So Jd
Œw Db Bk Md
Jw Lp Gb Cz pt
1–6, 9–11
2p
Jd 50, So 30, Œw
, Db i in. 20
IV/V
Jb Gr Os
Jd Db
So Md Bk Œw
Jw Lp Gb Cz pt
1, 3
2p
Db 50, Jd 30, So, Md i in. 20
II/IV
Jb Gr Os
Jd
Œw Db Bk So
Jw Lp Gb Cz pt
2, 4, 5, 10
wp
Jd 70, Œw
, Db i in. 30
V/IV
Jb Gr Os
c.d. tab. 1
Kraina VI Ma³opolska
131
12
3
4
5
6
7
8
LMw
So Db
Œw Jd
Jw Lp Cz pt
1–11
2p
Db 50, So 30, Œw
, Jd i in. 20
II/IV
So Jd
Œw Db
Jw Lp Cz pt
1
0
2
p
Jd 50, So 30, Œw
, Db i in. 20
IV/V
Jd
Œw Db So
Jw Lp Cz pt
1
0
w
p
Jd 70, Œw
, Db i in. 30
V/IV
So Œw
Db Jd
Jw Lp
1, 3, 6, 9–11
2p
Œw 40, So 30, Db i inne 30
II/III
LMb
Ol
Brz So Œw
Ol
1–11
1p
Ol 70, Brz, So i in. 30
I
Lœw
Bk Db
Jd Œw So Md
Jw Lp Cz pt
1–9, 11
2p
Db 60, Bk 30, Jd i in. 10
II/IV
Jb Gr Os
Jd Db
Bk Œw So
Jw Lp Cz pt
1–3, 6, 9–11
2p
Db 50, Jd 30, Bk i in. 20
II/IV
Jb Gr Os
Jd Bk
Db Œw So Md
Jw Lp Wz Cz pt
5, 6, 8
wp
Bk 50, Jd 30, Db i in. 20
II/IV
Gb
Jb Gr Os
Bk Jd
Db Œw So Md
Jw Lp Wz Cz pt
4, 5, 10
wp
Jd 50, Bk 30, Db i in. 20
IV/II
Gb
Jb Gr Os
Db Jd
Bk Œw So Md
Jw Lp Wz Cz pt
1–4, 6
2p
Jd 50, Db 30, Bk i in. 20
IV/V
Gb
Jb Gr Os
Db Bk
Œw Gb
Jw Lp Wz Cz pt
9, 11
2p
Bk 50, Db 30, Md i in. 20
II/IV
Md Jd So
Jb Gr Os
Lw
Db
Js Jd Wz Gb
Jw Lp Kl Cz pt Ol
1–11
2p
Db 60, Js 20, Jd i in. 20
II/IV
Jd Ol
Js Brz Db Gb
Jw Lp Kl Cz pt
10
2p
Ol 40, Jd 30, Js i in. 30
II/III
L³
Db
Js Wz Ol
Jw Lp
6, 7, 9–11
2p
Db 70, Js i in. 30
II/IV
Js Db
Ol Wz
Jw Lp
6, 7, 9–11
2p
Db 50, Js 30, Ol i in. 20
II/IV
Ol
Ol
Js Brz Œw
1–11
1p
Ol 90, Js i in. 10
I/II
OlJ
Ol Js
Db Œw Wz
Brz Jw
1–11
2p
Js 60, Ol 30,Db i in.10
II/IV
Js Ol
Db Œw Wz
Brz Jw
1–11
Ol 50,Js 30,Db,Wz i in. 20
II/IV
LMG
Jd
Bk Md Œw
Jw Lp
2
w
p
Jd 70, Bk, Md, Œw i in. 30
V/IV
LG
Jd Bk
Md Œw
Jw Lp
2
w
p
Bk 50, Jd 30, Md i in. 20
II/IV
Bk Jd
Md Œw
Jw Lp
2
w
p
Jd 60, Bk 30, Md i in. 10
IV/V
BMwy¿
Jd So
Md Œw
Jw Lp Brz Os
2, 5, 6, 8
2p
So 50, Jd 30, Md i in. 20
III
c.d. tab. 1
Kraina VI Ma³opolska (c.d.)
132
12
3
4
5
6
7
8
LMwy¿
Bk Jd
Md So Db
Jw Lp Os
2, 5, 6, 8,9
wp
Jd 50, Bk 30, Md i in. 20
IV/V
Œw Gb
Db Jd
So Bk Md Gb
Jw Lp Wz Czpt
2
w
p
Jd 50,Db 30,So i in.20
IV/V
Lwy¿
Jd Bk
Db Md Œw Gb
Jw Lp Os
2, 5, 6, 8, 9
wp
Bk 50, Jd 30 Db, Md i in. 20
II/IV
Bk Jd
Db Md Œw Gb
Jw Lp Os
2, 5, 6, 8, 9
wp
Jd 60, Bk 30, Db, Md i in. 10
IV/V
Db Jd
Bk Md Gb Jw
Lp Wz Cz pt Os
2
w
p
Jd 50,Db 30,Bk in. 20
IV/V
c.d. tab. 1
Kraina VI Ma³opolska (c.d.)
B
W
G
Œ
w
M
d
Jrz
1–3
2p
Œw 90–100 Md i in. do 10
IV
B
G
Œw
Md So
Jw Lp Jrz
1–3
1p
Œw 80, Md i in. 20
IV
BMG
Œw
Jd Bk Md
Jw Lp Jrz
1–3
1p
Œw 70, Jd, Bk i in. 30
II/IV
LMG
Jd Bk Œw
Md
Jw Lp Jrz
1–3
wp
Œw 40, Bk 30, Jd 20,
IV/III
Md i in. 10
LG
Œw Jd Bk
Md
Jw Lp
1–3
wp
Bk 40, Jd 30, Œw 20,
II/IV
Md i in. 10
Kraina VII Sudecka
Bœw
So
Brz
Jrz Olsz
2
1
p
So 80, Brz i inne 20
I/II
Bw
So
Œw Brz
Ol
2
2
p
So 70, Œw
, Brz i inne 30
I/II
Bb
So
Brz
Ol
2
1
p
So 80, Brz i in. 20
BMœw
So
Jd Dbb Bk Md
Jw Lp Jb Gr Os
2
2p
So 70, Jd Dbb i in. 30
III
Œw So
Dbb Bk Jd Md
Jw Lp Jb Gr Os
1
2
p
So 50, Œw 30, Dbb i in. 20
II/III
Jd So
Dbb Bk Œw Md
Jw Lp Jb Gr Os
2,7
2p
So 50, Jd 30, Dbb, Bk i in. 20
III/II
So Jd
Dbb Bk Œw Md
Jw Lp
2,7
2p
Jd 40, So 40, Dbb, Bk i in. 20
III/IV
BMw
So
Œw Dbb Brz
Jw Lp
2
2
p
So 70, Œw
, Db i in. 30
II/I
So Œw
Dbb Brz
Jw Lp
1
2
p
Œw 50, So 30, Db i in. 20
IV/II
Kraina VIII Karpacka
133
12
3
4
5
6
7
8
LMœw
Œw So
Db Bk Md
Jw Lp Cz pt
1,2
2p
So 40, Œw 30, Db i in. 30
II/III
Jb Gr Os
Bk So
Db Jd Md Œw
Jw Lp Cz pt
2,7
2p
So 40, Bk 30, Db, Jd i in. 30
II/IV
Jb Gr Os
So Bk
Db Md Jd Œw
Jw Lp Cz pt
2,7
2p
Bk 40, So 30, Db, Md i in. 30
II/IV
Jb Gr Os
So Jd
Db Md Bk Œw
Jw Lp Cz pt
2,7
2p
Jd 40, So 30, Db, Md i in. 30
IV/II
Jb Gr Os
Db Jd
Md Bk Œw So
Jw Lp Cz pt
2
2p
Jd 40, Db 30, Md, Bk i in. 30
IV/II
Jb Gr Os
Jd
Œw Db Md Bk
Jw Lp Cz pt
2,7
wp
Jd 70, Œw
, Db, Md i in. 30
V/IV
Jb Gr Os
Db So
Bk Œw Md Jd
Jw Lp Cz pt
2
2p
So 50, Db 30, Bk i in. 20
II/III
Jb Gr Os
So Db
Œw Bk Jd Md
Jw Lp Cz pt
2
2p
Db 50, So 30, Œw
, Bk i in. 20
II/I
Jb Gr Os
LMw
Jd
Db Œw So
Ol Jw Lp Cz pt
1, 2, 7
wp
Jd 70, Db, Œw i in. 30
V/IV
Lœw
Db Jd
Bk Md So Js Gb
Jw Lp Wz Cz pt
2, 7
2p
Jd 50, Db 30, Bk i in. 20
IV
Jb Gr Os
Jd Db
Bk Md So Js Gb
Jw Lp Wz Cz pt
1, 2
2p
Db 50, Jd 30, Bk i in. 20
II/IV
Jb Gr Os
Bk Jd
Db Md So Js Gb
Jw Lp Wz Cz pt
2, 5–7
w
p
Jd 50, Bk 30, Db i in. 20
IV/V
Jb Gr Os
Bk
Md Db So Jd Gb
Jw Lp Wz Cz pt
2, 7
2p
Bk 70, Md, Db i in. 30
II/III
Jb Gr Os
Lw
Db
Js Jd Œw Wz
Jw Lp
1,2
2p
Db 70, Js i in. 30
II/III
Js Db
Jd Œw Wz
Jw Lp
1,2
2p
Db 50, Js 30, Jd i in. 20
II/III
Ol
Ol
Js Brz Œw
2
1
p
Ol 90, Js i in. 10
I/II
OlJ
Ol Js
Œw Db Wz
Brz Jw
2
1
p
Js 60, Ol 30, Œw i in. 10
II
BMwy¿
Jd So
Md Œw Bk Db
Jw Lp Os
1,2,7
2p
So 50, Jd 30, Md i in. 20
II/III
c.d. tab. 1
Kraina VIII Karpacka (c.d.)
134
12
3
4
5
6
7
8
LMwy¿
So Bk
Jd Db Md
Jw Lp Os
1, 2, 7
2p
Bk 50, So 30, Jd i in. 20
II/III
Bk Jd
Md Œw So
Jw Lp Os
1, 2, 7
2p
Jd 50, Bk 30, Md i in. 20
IV/II
Bk So
Jd Db Md
Jw Lp Os
1, 2, 7
2p
So 50, Bk 30, Jd i in. 20
III/II
So Jd
Db Bk Md
Jw Lp Cz pt Os
1, 2, 7
2p
Jd 50, So 30, Db i in. 20
IV/II
Jd So
Db Bk Md
Jw Lp Cz pt Os
1, 2
2p
So 40, Jd 30, Db i in. 30
III/II
Lwy¿
Jd Bk
Md Db Œw Gb
Jw Lp Cz pt Os
1, 2, 3
2p
Bk 40, Jd 30, Md i in. 30
II/IV
Bk Jd
Md Db Œw
Jw Lp Cz pt Os
1, 2, 7
wp
Jd 50, Bk 30, Md i in. 20
IV/II
Db Bk
Jd Md Œw
Jw Lp Cz pt Os
2, 3
2p
Bk 50, Db 30, Jd, Md i in. 20
II/IV
Bk Db
Md Jd Œw
Jw Lp Cz pt Os
2, 7
2p
Db 50, Bk 30, Md, Jd i in. 20
II/III
Bk
Jd Md Db
Jw Lp Cz pt Os
2, 3, 7
2p
Bk 70, Jd Md i in. 30
II/IV
B
W
G
Œ
w
M
d
J
rz Jw
1, 4, 5, 8, 9
2p
Œw 90, Md i in. 10
IV
BMG
Œw
Jd Bk Md
Jw Lp
1, 4, 5, 8, 9
2p
Œw 80, Jd, Bk i in. 20
IV
Œw So
Jd Bk
Jw Lp
8, 9
2p
So 60, Œw 30, Jd i in. 10
II/III
LMG
Bk Jd
Md Œw
Jw Lp Brz
1–9
wp
Jd 50, Bk 30, Md, Œw i in. 20
IV/V
Bk Œw
Jd Md
Jw Lp Brz
1, 4
2p
Œw 60, Bk 30, Jd Md i in. 10
IV/II
Œw Jd
Bk Md
Jw Lp Brz
1, 2, 4, 5, 8, 9
wp
Jd 50, Œw 30, Bk i in. 20
IV/V
Jd Œw
Bk Md
Jw Lp Brz
1, 4, 5–9
wp
Œw 50, Jd 30 Bk i in. 20
IV/II
LG
Bk Jd
Md Œw
Jw Lp
1–9
wp
Jd 60, Bk 30, Md, Œw i in. 10
IV/V
Jd Bk
Md Œw
Jw Lp
1–4, 6–8
wp
Bk 50, Jd 30, Md i in. 20
II/IV
Bk
Jd Md Jw
Lp
2-6
2p
Bk 70, Jd i in. 30
II/IV
ŒwJd
Bk Md
Jw Lp
1, 2, 4, 5, 8, 9
2p
Jd 50, Œw 40, Bk i in. 10
IV/II
Jd
Bk Md Œw
Jw Lp
2-9
wp
Jd 80, Bk, Md i in. 20
V/IV
L³G
Ol Js
Brz Œw
Jw
1–9
1p
Ol 80, Js i in. 20
II
Js Ol
Œw Brz Wz
Jw
1–9
2p
Ol 40, Js 30, Œw
, Brz i in. 30
II
c.d. tab. 1
Kraina VIII Karpacka (c.d.)
135
Tabela 1 A
. Gospodarcze typy drzewostanów i orientacyjny sk³ad gatunkowy upraw wed³ug typów siedliskowych lasu w
poszczególnych dzielnicach przyrodniczo-leœnych
T
y
p
Gatunki
Budowa
Orientacyjny
T
y
p
g
ospodarczy
pomocnicze
Dzielnice
drzewostanu
sk³ad
Zalecane
siedliskowy
drzewostanu,
Gatunki
(przedplonowe,
przyrodniczo-
(1p, 2p, wp
gatunkowy
rodzaje
lasu
gatunki
domieszkowe
biocenotyczne
leœne
jedno-, dwu- lub
uprawy
rêbni
g³ówne
i fitomelioracyjne)
wielopiêtrowa)
12
3
4
5
6
7
8
LM œw
Lp So Db
Brz Gb
Jb Gr
7–8
2p
Db 50, So 30, Lp 10, in. 10
II/IV
L³
Db Js
Ol Wz Gb
Wb Tp
1–8
2p
Js 40, Db 30, Ol i in. 30
I/IV
Tpb Tpc Tpsz
Wb Wz Js
Gb
1–8
2p
Tp 50, Wb 30, Wz i in. 20
II/IV
Wbb Wbkr
Tp Ol
Gb
1–8
2p
Wb 50, Tp i in. 50
II/IV
W
stawka do Krainy I Ba³tyckiej
LM œw
Db So Bk
Œw Gb
Lp Kl Jb Gr
1–2
2p
Bk 50, So 20, Db 20, Œw i in. 10
II/IV
LM w
Lp Gb Db
Bk Jw Db
Kl Jb Gr
1–6
2p
Db 50, Gb 20, Lp 10, Bk i in. 20
II/IV
L œw
Db Œw
Kl Js Ol So
Jb Gr
1–6
1p
Œw 60, Db 20, Kl i in. 20
II/IV
Db Bk
Jw Kl Lp
Gb
1–2
2p
Bk 60, Db 20, Jw i in. 20
II/IV
L³
Db Wz Js
Ol Kl Lp
Gb Jb Czm
1–6
2p
Js 60, Wz 20, Db i in. 20
II/IV
Wb Tp
Wz Db Ol
1–6
1p
Tp 60, Wb 30, Wz i in. 10
II/III
Wb
Tp Wz Ol
1–6
1p
Wb 60, Tp i in. 40
II/III
W
stawka do Krainy II Mazursko-P
odlaskiej
136
1
234
5
6
7
8
BM b
Brz
So Œw
1–9
1p
Brz 70, So, Œw 30
I/II
L³
Wz Js
Ol Lp Kl Tp
GB Jb
3, 5–8
2p
Js 60, Wz 20, Ol i in. 20
II/III
Wb Tp
Ol Lp Kl Tp
GB Jb
3, 5–8
2p
Tp 60, Wb 20, Ol i in. 20
II/III
Ol Wb
Tp Wz Js
GB Jb
3, 5–8
2p
Wb 60, Ol 20, Tp i in. 20
II/III
W
stawka do Krainy III W
ielkopolsko-P
omorskiej
BM w
Db Œw
So Ol Brz Os
4–6
1p
Œw 60, Db 30, So i in. 10
III/I
L³ w
Db Wz Js
Tp Lp Kl Ol
Jb Czm
1–7
2
p
Js 50, Wz 20, Db 20 Tp i in. 10
II/III
Wb Tp
Wz Db Ol
Jb Czm
1–7
1p
Tp 50, Wb 20, Wz i in. 30
II/III
Tp Wb
Ol Wz Db
Jb Czm
1–7
1p
Wb 50, Tp 20, Ol i in. 30
II/III
W
stawka do Krainy IV Mazowiecko-P
odlaskiej
L œw
Db Bk
Kl Jw Md So
Gb Lp
1–6
2p
Bk 60, Db 20, Kl i in. 20
II/IV
L³ w
Tp Wb
Db Ol Wz
1–6
1p
Wb 60, Tp 20, Db i in. 20
II/III
Wb Tp
Wz Db Ol
1–6
1p
Tp 60, Wb 20, Wz i in. 20
II/III
LM wy¿ œw
Lp Db
Bk Brz Os Kl
Gb
2, 3, 6
2p
Db 40, Lp 30, Bk i in. 30
II/III
Bk Jd
So Œw Brz Os
2, 3, 6
2p
Jd 50, Bk 30, So i in. 20
IV/II
LM wy¿ w
So Db
Bk Œw Brz Lp Os
2, 3, 6
2p
Dbb 50, So 30, Bk i in. 20
II/IV
L wy¿ œw
Bk Lp Db
Kl Jw Brz Os
Gb
2, 3, 6
2p
Db 50, Lp 20, Bk 10, Kl i in. 20
II/IV
Kl Lp
Jw Js Wz Bk
Gb
2, 3, 6
2p
Lp 40, Kl 40, Jw i in. 20
II/IV
W
stawka do Krainy V Œl¹skiej
137
12
3
4
5
6
7
8
L wy¿ w
Jw
Bk Wz Lp Jd
2, 3, 6
1p
Jw 70, Bk i in. 30
II/IV
L³ wy¿ w
Ol Js
Db Jw Tp
Czm
2, 3, 6
1p
Js 60, Ol 20, Db i in. 20
II/IV
Ol J wy¿
Ol Js
Olsz
2, 3, 6
1p
Js 70, Ol 20, in. 10
II/IV
W
stawka do Krainy V Œl¹skiej (V)
L³ w
Tp Wb
Ol Db Wz
1–11
1p
Wb 50, Tp 30, Ol i in. 20
II/III
BM wy¿ w
Db So
Bk Jd Brz Os
Gb
2, 5, 6, 8
2p
So 60, Db i in. 40
II/III
Œw Jd
Bk Db So Brz
Os Gb
2, 5, 6, 8
2p
Jd 60, Œw i in. 40
IV/V
LM wy¿ w
Lp So Db
Jw Os Brz Kl
Gb Jb
2, 5, 6, 8
2p
Db 50, So 20, Lp 10, Jw i in. 20
II/IV
Œw Jd
So Bk Brz
Gb Jb
2, 5, 6, 8
2p
Jd 50, Œw 30, So i in. 20
IV/V
L wy¿ w
Lp Db
Kl Jw Os Brz
Gb Jb
2, 5, 6, 8
2p
Db 60, Lp 30, Kl i in. 20
II/IV
Œw Bk
Jw Kl
Gb
2, 5, 6, 8
2p
Bk 70, Œw 20, Jw i in. 10
II/III
Bk Jw
Wz Jd Brz Os
Gb
2, 5, 6, 8
2p
Jw 70, Bk 20, Wz i in. 10
II/III
L³ wy¿ w
Ol Js
Wz Brz Kl Jw
2, 5, 6, 8
2p
Js 70, Ol 20, Wz i in. 10
II/III
Ol J wy¿
Ol Js
Wz Brz
2, 5, 6, 8
1p
Js 70, Ol 20, Wz i in. 10
II/III
LMG œw
Œw Jd
Bk Brz Jw
2
1
p
Jd 70, Œw 20, Bk i in. 10
V/IV
LG œw
Jd Bk
Œw Jw Brz
Jrz
2
2p
Bk 70, Jd 20, Œw i in. 10
II/IV
W
stawka do Krainy VI Ma³opolskiej
138
12
3
4
5
6
7
8
BMG b
Œw
Jd
Jrz
1–3
1p
Œw 90, Jd, Jrz 10
IV
LG w
Œw Jd Bk
Jw Wz
Jrz
1–3
2p
Bk 50, Jd 30, Œw 10, in. 10
II/IV
Lp Bk Jw
Œw Wz Js Jd
Jrz Lp
2p
Jw 50, Bk 30, Lp 10, in. 10
II/IV
L³G w
Ol Js
Jw Œw Wb Jw
Klp
1–3
2p
Js 50, Ol + Olsz 30, in. 20
II/IV
OlJG
Ol Js
Jw Kl Wz
Klp
1–3
2p
Js 60, Ol + Olsz 30, in. 10
II/IV
Uwaga! Na siedliskach terenów wy¿ynnych w Krainie Sudeckiej przyjmuje siê takie same typy gospodarcze drzewostanów jak na teren
ach wy¿ynnych w Krainie
Œl¹skiej
W
stawka do Krainy VII Sudeckiej
LM wy¿ w
Œw Jd
Bk So Lp
2p
Jd 60, Œw 30, in. 10
IV/II
Gb Db
Lp Jw Œw So
Jb Jrz
1, 2, 7
2p
Db 70, Gb 20, in. 10
II/IV
L wy¿ w
Js Lp Db
Jw Os Brz Kl
Gb Lp Jb
1, 2, 7
2p
Db 50, Lp 20, Js 20, in. 10
II/IV
Jd Bk
Jw Js Wz
Gb
1, 2, 7
2p
Bk 50, Jd 30, in. 20
II/IV
Js Jd
Db Jw Lp Ol
G
b
1, 2, 7
2p
Jd 60, Js 20, in. 20
IV/III
L³ wy¿ w
Ol Js
Db Wz Jw
Gb
1, 2, 7
2p
Js 60, Ol 20, in. 20
II/IV
OlJ wy¿
Ol Js
Js Wz Bk Jd
1, 2, 7
2p
Js 70, Ol 20, in. 10
II/IV
B
G
Œ
w
Jrz Md Brz
1, 4, 5, 8, 9
1p
Œw 90, Jrz i in. 10
IV
(œw
, w
, b)
BMG w
Œw Jd
Bk Jw
1, 4, 5, 8, 9
1p
Jd 60, Œw 30, in. 10
IV
BMG b
So Œw
Brz Jd
1, 4, 5, 8, 9
1p
Œw 60, So 30, in. 10
IV
LMG w
Œw Bk
Jd Jw
Brz Jrz
1, 4, 5, 8, 9
1p
Bk 50, Œw 30, in. 20
II/IV
Œw Jd
So Bk
Brz Jrz
1, 4, 5, 8, 9
1p
Jd 60, Œw 30, in. 10
IV/III
.
W
stawka do Krainy VIII Karpackiej
139
Tabela 1.1. Charakterystyka ekologiczna Krainy Ba³tyckiej w przekroju mezoregionów
Jednostki
Dominuj¹cy
Dominuj¹cy
Dominuj¹ce zespo³y potencjalnej
przyrodniczo-leœne
utwór geologiczny
typ krajobrazu
roœlinnoœci naturalnej
naturalnego
symbol
nazwa
12
3
4
5
1. Dzielnica Pasa Nadmorskiego
a. Mez. W
ybrze¿a
piaski lodowcowe z g³azami
równiny i wzniesienia morenowe
71
Melico-F
agetum
Szczeciñskiego
na glinie zwa³owej
piaski lodowcowez g³azami
b. Mez. W
ybrze¿a S³owiñskiego
piaski wydmowe oraz torfy
wydmowy
, jeziorno-bagienny
23
Empetro nigri-Pinetum
41
Circaeo-Alnetum
c. Mez. Helski
piaski wydmowe
wydmowy
21
Leucobryo-Pinetum
oraz
23
Empetro nigri-Pinetum
d. Mez. Mierzei W
iœlanej
2. Dzielnica Niziny Szczeciñskiej
a. Mez. P
uszczy Wkrzañskiej
piaski rzeczne tarasów
tarasy z wydmami
104
Pino-Quercetum
i Goleniowskiej
akumulacyjnych
b. Mez. Równin Szczeciñskich
gliny zwa³owe, piaski lodowcowe
równiny i wzniesienia
71
Melico-F
agetum
z g³azami na glinie zwa³owej
morenowe
102
F
ago-Quercetum
3. Dzielnica Pojezierza W
a³ecko-
-Myœliborskiego
a. Mez. P
ojezierza Myœliborsko-
gliny zwa³owe
pagórkowaty
71
Melico-F
agetum
-Choszczeñskiego
pojezierny
b. Mez. Równiny Gorzowskiej
utwory sandrowe
sandrowy pojezierny
102
F
ago-Quercetum
c. Mez. P
ojezierza
gliny zwa³owe
równiny morenowe
621
Galio-Carpinetum
Dobiegniewskiego
odm. œl¹sko-wielkop.
71
Melico-F
agetum
d. Mez. Równiny Drawskiej
utwory sandrowe
sandrowy pojezierny
104
Pino-Quercetum
21
Leucobryo-Pinetum
Melico-F
agetum
e. Mez. P
ojezierza W
a³eckiego
gliny zwa³owe, utwory
mozaika: pagórkowaty pojezierny
,
102
F
ago-Quercetum
sandrowe
równin morenowych,
21
Leucobryo-Pinetum
sandrowy pojezierny
140
c.d. tab. 1.1
12
3
4
5
4. Dzielnica Pobrze¿a S³owiñskiego
a. Mez. Równiny S³upskiej
gliny zwa³owe oraz utwory
równiny morenowe
71
Melico-F
agetum
sandrowe i piaski rzeczne
oraz tarasy
61
Stellario-Carpinetum
tarasów akumulacyjnych
z wydmami
102
Pino-Quercetum
71
Melico-F
agetum
b. Mez. W
ysoczyzny ¯arnowieckiej
gliny zwa³owe, piaski
równiny morenowe
75
Luzulo pilosae-F
agetum
lodowcowe z g³azami
21
Leucobryo-Pinetum
c. Mez. Równiny Bia³ogardzkiej
mozaika: piaski lodowcowe
równiny morenowe oraz
102
F
ago-Quercetum
z g³azami, gliny zwa³owe,
tarasy z wydmami
104
F
ago-Quercetum
piaski lodowcowe na glinach,
utwory sandrowe, piaski rzeczne
tarasów akumulacyjnych
5. Dzielnica Pojezierza Drawsko-
-Kaszubskiego
a. Mez. W
ysoczyzny P
olanowskiej
piaski rzeczne tarasów
równiny morenowe, tarasy
21
Leucobryo-Pinetum
akumulacyjnych oraz piaski
z wydmami oraz pagórkowaty
75
Luzulo pilosae-F
agetum
lodowcowe z g³azami
pojezierny
b. Mez. P
ojezierza Drawsko-
gliny zwa³owe oraz piaski
pagórkowaty pojezierny
71
Melico-F
agetum
-Bytowskiego
lodowcowe z g³azami
102
F
ago-Quercetum
c. Mez. P
ojezierza Kaszubskiego
piaski lodowcowe z g³azami
pagórkowaty pojezierny
102
F
ago-Quercetum
oraz gliny zwa³owe
75
Luzulo pilosae-F
agetum
71
Melico-F
agetum
d. Mez. P
ojezierza Starogardzkiego
gliny zwa³owe, piaski
pagórkowaty pojezierny
61
Stellario-Carpinetum
lodowcowe z g³azami
71
Melico-F
agetum
6. Dzielnica ¯u³aw W
iœlanych
namu³y
, namu³y
nadmorski deltowy
51
Ficario-Ulmetum
na torfach
chrysosplenietosum
7. Dzielnica Elbl¹sko-
W
armiñska
a. Mez. a. Wzniesieñ Elbl¹skich
gliny zwa³owe
wzniesienia morenowe
71
Melico-F
agetum
b. Mez. W
armiñski
gliny zwa³owe, i³y warwowe
równiny morenowe
61
Stellario-Carpinetum
8. Dzielnica Pojezierza I³awsko-
-Brodnickiego
a. Mez. Doliny Kwidzyñskiej
mady i piaski rzeczne
dna dolinne
41
Circaeo-Alnetum
52
Ficario-Ulmetum typicum
61
Stellario-Carpinetum
b. Mez. P
ojezierza I³awskiego
gliny zwa³owe
pagórkowaty pojezierny
71
Melico-F
agetum
i Garbu Lubawskiego
221
P
eucedano-Pinetum
c. Mez. P
ojezierza Brodnickiego
utwory sandrowe
sandrowy pojezierny
104
Pino-Quercetum
61
Stellario-Carpinetum
141
Tabela 1.2. Charakterystyka ekologiczna Krainy Mazursko-P
odlaskiej w przekroju mezoregionów
Jednostki
Dominuj¹cy
Dominuj¹cy
Dominuj¹ce zespo³y potencjalnej
przyrodniczo-leœne
utwór geologiczny
typ krajobrazu
roœlinnoœci naturalnej
naturalnego
symbol
nazwa
123
4
5
1. Dzielnica P
ojezierza Mazurskiego
a. Mez. Niziny Staropruskiej
gliny zwa³owe, i³y
równiny morenowe
633
Tilio-Carpinetum
odm. mazurska
b. Mez. P
ojezierza Mr¹gowskiego
gliny zwa³owe, utwory sandrowe
pagórkowaty pojezierny
633
Tilio-Carpinetum
odm. mazurska
61
Stellario-Carpinetum
c. Mez. Krainy W
ielkich
gliny zwa³owe
pagórkowaty pojezierny
633
Tilio-Carpinetum
Jezior Mazurskich
d. Mez. P
ojezierza E³cko-
gliny zwa³owe, piaski i ¿wiry
pagórkowaty pojezierny
633
Tilio-Carpinetum
odm. mazurska
-Suwalskiego
ozów lub moreny czo³owej
2. Dzielnica Równiny Mazurskiej
utwory sandrowe
sandrowy pojezierny
222
P
eucedano-Pinetum
odm. subborealna
104
Pino-Quercetum
3. Dzielnica Wysoczyzny
piaski lodowcowe z g³azami
równiny peryglacjalne
104
Pino-Quercetum
K
olneñskiej
miejscami na glinie zwa³owej
632
Tilio-Carpinetum
odm. mazowiecka
4. Dzielnica P
uszczy Augustowskiej
a. Mez. W
igierski
piaski akumulacji lodowcowej
sandrowy pojezierny
104
Pino-Quercetum
z g³azami na utworach sandrowych
b. Mez. Równiny Augustowskiej
utwory sandrowe, piaski rzeczne
sandrowy pojezierny
222
P
eucedano-Pinetum
tarasów akumulacyjnych
odm. subborealna
c. Mez. W
o³kuszañski
piaski rzeczne tarasów
tarasy z wydmami
222
P
eucedano-Pinetum
akumulacyjnych
odm. subborealna
91
Querco-Piceetum
Sphagno-Piceetum
5. Dzielnica Wysoczyzny Bia³ostockiej
a. Mez. K
otliny Biebrzañskiej
utwory sandrowe, torfy
, piaski
dna dolinne, tarasy z wydmami
13
Carici elongatae-Alnetum
rzeczne tarasów akumulacyjnych
odm. subborealna
3
Salici-P
opuletum
222
P
eucedano-Pinetum
odm. subborealna
b. Mez. Wzniesieñ Sokólsko-
gliny zwa³owe
równiny peryglacjalne
633
Tilio-Carpinetum
odm. mazurska
-Bia³ostockich
104
Pino-Quercetum
c. Mez. P
uszczy Knyszyñskiej
utwory sandrowe
równiny peryglacjalne
104
Pino-Quercetum
6. Dzielnica P
uszczy Bia³owieskiej
piaski lodowcowe z g³azami
równiny peryglacjalne
633
Tilio-Carpinetum
odm. mazurska
miejscami na glinie zwa³owej
104
Pino-Quercetum
142
Tabela 1.3. Charakterystyka ekologiczna Krainy W
ielkopolsko-Pomorskiej w przekroju mezoregionów
Jednostki
Dominuj¹cy
Dominuj¹cy
Dominuj¹ce zespo³y potencjalnej
przyrodniczo-leœne
utwór geologiczny
typ krajobrazu
roœlinnoœci naturalnej
naturalnego
symbol
nazwa
12
3
4
5
1. Dzielnica Borów T
ucholskich
utwory sandrowe
sandrowy pojezierny
21
Leucobryo-Pinetum
2. Dzielnica Pojezierza
Krajeñskiego
a. Mez. Równiny W
a³eckiej
utwory sandrowe
sandrowy pojezierny
21
Leucobryo-Pinetum
b. Mez. W
ysoczyzny Krajeñskiej
gliny zwa³owe
równiny morenowe
621
Galio-Carpinetum
odm. œl¹sko-wielkopolska
c. Mez. Doliny Brdy
utwory sandrowe
sandrowy pojezierny
221
P
eucedano-Pinetum
odm. sarmacka
3. Dzielnica Pojezierza
Che³miñsko-Dobrzyñskiego
a. Mez. W
ysoczyzny Œwieckiej
mozaika: gliny zwa³owe, piaski
równiny morenowe
632
Tilio-Carpinetum
lodowcowe z g³azami, utwory
odm. mazowiecka
sandrowe, piaski rzeczne
tarasów akumulacyjnych
b. Mez. K
otliny Grudzi¹dzkiej
mady i piaski rzeczne, torfy
dna dolinne
41
Circaeo-Alnetum
52
Ficario-Ulmetum typicum
c. Mez. W
ysoczyzny Dobrzyñsko-
gliny zwa³owe
pagórkowaty pojezierny
632
Tilio-Carpinetum
-Che³miñskiej
odm. mazowiecka
d. Mez. Równiny Urszulewskiej
utwory sandrowe
sandrowy pojezierny
104
Pino-Quercetum
4. Dzielnica K
otliny Gorzowskiej
a. Mez. Pradoliny W
arty
piaski rzeczne tarasów
21
Leucobryo-Pinetum
akumulacyjnych, mady
dna dolinne, tarasy z wydmami
52
Ficario-Ulmetum typicum
i piaski rzeczne, torfy
b. Mez. P
uszczy Noteckiej
utwory sandrowe, piaski
tarasy z wydmami, dna dolinne
21
Leucobryo-Pinetum
rzeczne tarasów akumulacyjnych,
mady i piaski rzeczne, piaski
mady wydmowe
5. Dzielnica K
otliny
piaski rzeczne tarasów
dna dolinne, tarasy z wydmami
221
P
eucedano-Pinetum
Toruñsko-P³ockiej
akumulacyjnych,
odm. sarmacka
piaski wydmowe
104
Pino-Quercetum
143
c.d. tab. 1.3
12
3
4
5
6. Dzielnica Pojezierza Lubuskiego
a. Mez. Ziemi Lubuskiej
piaski akumulacji lodowcowej
pagórkowaty pojezierny
,
622
Galio-Carpinetum
z g³azami, gliny zwa³owe,
sandrowy pojezierny
odm. œl¹sko-wielkopolska
utwory sandrowe
104
Pino-Quercetum
21
Leucobryo-Pinetum
102
F
ago-Quercetum
b. Mez. Równiny Nowotomysko-
piaski rzeczne tarasów
tarasy z wydmami,
21
Leucobryo-Pinetum
-Kargowskiej
akumulacyjnych, utwory
sandrowy pojezierny
104
Pino-Quercetum
sandrowe
c. Mez. Pradoliny G³ogowskiej
piaski rzeczne tarasów
tarasy z wydmami
21
Leucobryo-Pinetum
akumulacyjnych, mady
104
Pino-Quercetum
i piaski rzeczne
41
Circaeo-Alnetum
7. Dzielnica Niziny W
ielkopolsko-
-K
ujawskiej
a. Mez. Doliny Œrodkowej Noteci
torfy
, mady i piaski rzeczne
dna dolinne, tarasy z wydmami
41
Circaeo-Alnetum
b. Mez. P
ojezierza W
ielkopolskiego
gliny zwa³owe, piaski
pagórkowaty pojezierny
621
Galio-Carpinetum
lodowcowe z g³azami
odm. œl¹sko-wielkopolska
c. Mez. Sandrów GnieŸnieñskich
utwory sandrowe
sandrowy pojezierny
104
Pino-Quercetum
d. Mez. Doliny K
oniñskiej
piaski rzeczne tarasów
tarasy z wydmami, dna dolinne,
21
Leucobryo-Pinetum
akumulacyjnych
8. Dzielnica Krotoszyñska
gliny zwa³owe, piaski
równiny peryglacjalne
621
Galio-Carpinetum
lodowcowe z g³azami
odm. œl¹sko-wielkopolska
9. Dzielnica K
otliny ¯migrodzko-
piaski rzeczne tarasów
tarasy z wydmami
21
Leucobryo-Pinetum
-Grabowskiej
akumulacyjnych
104
Pino-Quercetum
144
Tabela 1.4. Charakterystyka ekologiczna Krainy Mazowiecko-Podlaskiej w przekroju mezoregionów
Jednostki
Dominuj¹cy
Dominuj¹cy
Dominuj¹ce zespo³y potencjalnej
przyrodniczo-leœne
utwór geologiczny
typ krajobrazu
roœlinnoœci naturalnej
naturalnego
symbol
nazwa
12
3
4
5
1. Dzielnica Niziny Pó³nocno-
-Mazowieckiej
a. Mez. Równiny Raci¹skiej
piaski lodowcowe z g³azami,
tarasy z wydmami
104
Pino-Quercetum
piaski rzeczne tarasów
632
Tilio-Carpinetum
akumulacyjnych
odm. mazowiecka
b. Mez. W
ysoczyzny
piaski lodowcowe z g³azami,
równiny peryglacjalne
632
Tilio-Carpinetum
Ciechanowsko-P³oñskiej
gliny zwa³owe
odm. mazowiecka
81
P
otentillo albae- Quercetum
2. Dzielnica Puszczy
piaski rzeczne tarasów
tarasy z wydmami, dna dolinne
104
Pino-Quercetum
Kampinoskiej
akumulacyjnych, mady
221
P
eucedano-Pinetum
i piaski rzeczne
odm. sarmacka
11
Carici elongatae-Alnetum
odm. subatlantycka
3. Dzielnica Równiny
W
arszawsko-K
utnowskiej
a. Mez. W
ysoczyzny K³odawsko-
piaski akumulacji lodowcowej
równiny peryglacjalne
621
Galio-Carpinetum
-T
ureckiej
z g³azami miejscami na glinach
odm. œl¹sko-wielkopolska
zwa³owych, gliny zwa³owe
b. Mez. Równiny K
utnowsko-
piaski akumulacji lodowcowej
równiny peryglacjalne
632
Tilio-Carpinetum
-B³oñskiej
z g³azami, gliny zwa³owe
odm. mazowiecka
81
P
otentillo albae- Quercetum
c. Mez. Doliny Œrodkowej W
is³y
piaski rzeczne tarasów
tarasy z wydmami, dna dolinne
52
Ficario-Ulmetum typicum
akumulacyjnych, mady
i piaski rzeczne
4. Dzielnica Puszczy K
urpiowskiej
piaski rzeczne tarasów
tarasy z wydmami
221
P
eucedano-Pinetum
akumulacyjnych, torfy
odm. sarmacka
41
Circaeo-Alnetum
145
c.d. tab. 1.4
12
3
4
5
5. Dzielnica Niziny Podlaskiej
i Wysoczyzny Siedleckiej
a. Mez. Doliny Dolnej Narwi
piaski rzeczne tarasów
tarasy z wydmami, dna dolinne
104
Pino-Quercetum
akumulacyjnych
221
P
eucedano-Pinetum
odm. sarmacka
b. Mez. W
ysoczyzny £om¿yñskiej
piaski akumulacji lodowcowej
równiny peryglacjalne
104
Pino-Quercetum
z g³azami
c. Mez. W
ysoczyzny Bielskiej
piaski akumulacji lodowcowej
równiny peryglacjalne
632
Tilio-Carpinetum
z g³azami, gliny zwa³owe
odm. mazowiecka
221
P
eucedano-Pinetum
odm. sarmacka
d. Mez. Doliny Dolnego Bugu
piaski rzeczne tarasów
tarasy z wydmami, dna dolinne
3
Salici-P
opuletum
akumulacyjnych, mady
21
Leucobryo-Pinetum
i piaski rzeczne
e. Mez. Równiny W
o³omiñsko-
piaski akumulacji lodowcowej
równiny peryglacjalne
631
Tilio-Carpinetum
-Garwoliñskiej
z g³azami, gliny zwa³owe
odm. ma³opolska
104
Pino-Quercetum
f. Mez. W
ysoczyzny Siedleckiej
piaski akumulacji lodowcowej
równiny peryglacjalne
632
Tilio-Carpinetum
z g³azami, gliny zwa³owe
odm. mazowiecka
104
Pino-Quercetum
6. Dzielnica Polesia Podlaskiego
a. Mez. Zaklês³oœci £omaskiej
piaski rzeczne tarasów
równiny poleskie
632
Tilio-Carpinetum
akumulacyjnych, gliny zwa³owe
odm. mazowiecka
104
Pino-Quercetum
b. Mez. Równiny K
odeñsko-
gliny zwa³owe, piaski lodowcowe
równiny peryglacjalne
632
Tilio-Carpinetum
-P
arczewskiej
z g³azami na glinie zwa³owej
odm. mazowiecka
c. Mez. Równiny £êczyñsko-
piaski rzeczne tarasów
równiny poleskie
41
Circaeo-Alnetum
-W³odawskiej
akumulacyjnych, torfy
12
Carici elongatae-Alnetum
odm. œrodkowoeuropejska
d. Mez. Garbu W³odawskiego
gliny zwa³owe, piaski lodowcowe
równiny peryglacjalne
104
Pino-Quercetum
z g³azami na glinie zwa³owej
7. Dzielnica Wy¿yny
W
schodniolubelskiej
a. Mez. P
olesia W
o³yñskiego
margle kredowe, i³y i mu³ki
równiny poleskie na ska³ach
635
gr¹dy typu wo³yñskiego
akumulacji jeziornej, piaski
wêglanowych
81
P
otentillo albae- Quercetum
rzeczne
tarasów akumulacyjnych
b. Mez. W
y¿yny Zachodnio-
less
wy¿ynny lessowy
635
gr¹dy typu wo³yñskiego
-wo³yñskiej
146
Tabela 1.5. Charakterystyka ekologiczna Krainy Œl¹skiej w przekroju mezoregionów
Jednostki
Dominuj¹cy
Dominuj¹cy
Dominuj¹ce zespo³y potencjalnej
przyrodniczo-leœne
utwór geologiczny
typ krajobrazu
roœlinnoœci naturalnej
naturalnego
symbol
nazwa
12
3
4
5
1. Dzielnica Równiny Dolnoœl¹skiej
a. Mez. Wzgórz Dalkowskich
piaski lodowcowe z g³azami,
równiny peryglacjalne ostañce
105
Calamagrostio-Quercetum
gliny zwa³owe, piaski i ¿wiry ozów
peryglacjalne
621
Galio-Carpinetum
i moreny czo³owej
odm. œl¹sko-wielkopolska
b. Mez. Borów Dolnoœl¹skich
piaski rzeczne tarasów
tarasy z wydmami równiny
21
Leucobryo-Pinetum
akumulacyjnych, piaski
peryglacjalne
105
Calamagrostio-Quercetum
lodowcowe z g³azami
c. Mez. P
ogórza Nowogrodzieckiego
piaski akumulacji lodowcowej
równiny peryglacjalne
622
Galio-Carpinetum
z g³azami
odm. œl¹sko-wielkopolska
105
Calamagrostio-Quercetum
2. Dzielnica W
roc³awska
a. Mez. Obni¿enia Œcinawskiego
piaski rzeczne tarasów
dna dolinne, tarasy z wydmami
52
Ficario-Ulmetum typicum
akumulacyjnych
21
Leucobryo-Pinetum
b. Mez. Wzgórz T
rzebnicko-
gliny zwa³owe, piaski lodowcowe
równiny peryglacjalne,
621
Galio-Carpinetum
-Ostrzeszowskich
z g³azami
ostañce peryglacjalne
odm. œl¹sko-wielkopolska
105
Calamagrostio-Quercetum
c. Mez. Legnicki
less
wy¿ynny lessowy
621
Galio-Carpinetum
odm. œl¹sko-wielkopolska
d. Mez. W
ysoczyzny Œredzkiej
gliny zwa³owe
równiny peryglacjalne
621
Galio-Carpinetum
odm. œl¹sko-wielkopolska
e. Mez. Równiny Wroc³awskiej
less
wy¿ynny lessowy
621
Galio-Carpinetum
odm. œl¹sko-wielkopolska
f.
Mez. Pradoliny Wroc³awskiej
mady i piaski rzeczne
dna dolinne
52
Ficario-Ulmetum typicum
g. Mez. Równiny Oleœnickiej
gliny zwa³owe, piaski
równiny peryglacjalne
621
Galio-Carpinetum
lodowcowe z g³azami
odm. œl¹sko-wielkopolska
71/75
Melico-F
agetum
(Luzulo pilosae-F
agetum)
3. Dzielnica Przedgórza Sudeckiego
i P³askowy¿u G³ubczyckiego
a. Mez. Przedgórza Sudeckiego
less
wy¿ynny lessowy
621/622
Galio-Carpinetum
odm. œl¹sko-wielkopolska
103
Luzulo-Quercetum
b. Mez. P³askowy¿u G³ubczyckiego
less
wy¿ynny lessowy
621/622
Galio-Carpinetum
odm. œl¹sko-wielkopolska
147
c.d. tab. 1.5
12
3
4
5
4. Dzielnica Równiny
Niemodliñsko-Grodkowskiej
a. Mez. Równiny Grodkowskiej
gliny zwa³owe
równiny peryglacjalne
621
Galio-Carpinetum
odm. œl¹sko-wielkopolska
b. Mez. Równiny Niemodliñskiej
piaski lodowcowe z g³azami
równiny peryglacjalne
105
Calamagrostio-Quercetum
5. Dzielnica Równiny Opolskiej
a. Mez. Borów Stobrawskich
piaski lodowcowe z g³azami
równiny peryglacjalne
621
Galio-Carpinetum
odm. œl¹sko-wielkopolska
104
Pino-Quercetum
b. Mez. Lasów Lublinieckich
piaski rzeczne tarasów
tarasy z wydmami równiny
21
Leucobryo-Pinetum
akumulacyjnych
peryglacjalne
104
Pino-Quercetum
6. Dzielnica K
êdzierzyñsko-
-R
ybnicka
a. Mez. Che³mski
wapienie, margle, dolomity
wy¿ynny na ska³ach
71
Melico-F
agetum
triasowe
wêglanowych
621/622
Galio-Carpinetum
odm. œl¹sko-wielkopolska
b. Mez. Lasów Raciborskich
piaski lodowcowe z g³azami,
równiny peryglacjalne
621/622
Galio-Carpinetum
gliny zwa³owe, utwory sandrowe
odm. œl¹sko-wielkopolska
105
Calamagrostio-Quercetum
c. Mez. W
odzis³awsko-
W
ilamowicki
less
wy¿ynny lessowy
631
Tilio-Carpinetum
odm. ma³opolska
71
Melico-F
agetum
d. Mez. P
ogórza Cieszyñskiego
wapienie i ³upki cieszyñskie,
wy¿ynny na ska³ach
631
Tilio-Carpinetum
rogowce, piaskowce, ³upki,
krzemianowych
odm. ma³opolska
warstwy gezowe, kredowe
731
Dentario glandulosae-F
agetum
(f
. podgórska)
148
Tabela 1.6. Charakterystyka ekologiczna Krainy Ma³opolskiej w przekroju mezoregionów
Jednostki
Dominuj¹cy
Dominuj¹cy
Dominuj¹ce zespo³y potencjalnej
przyrodniczo-leœne
utwór geologiczny
typ krajobrazu
roœlinnoœci naturalnej
naturalnego
symbol
nazwa
12
3
4
5
1. Dzielnica £ódzko-Opoczyñska
a. Mez. Sieradzko-£ódzki
piaski akumulacji lodowcowej
równiny peryglacjalne
631
Tilio-Carpinetum
z g³azami, gliny zwa³owe, piaski
odm. ma³opolska
rzeczne tarasów akumulacyjnych
81
P
otentillo albae- Quercetum
104
Pino-Quercetum
b. Mez. Piotrkowsko-Opoczyñski
piaski akumulacji lodowcowej
równiny peryglacjalne
104
Pino-Quercetum
z g³azami
631
Tilio-Carpinetum
odm. ma³opolska
2. Dzielnica Gór Œwiêtokrzyskich
a. Mez. P
uszczy Œwiêtokrzyskiej
piaskowce, i³o³upki i i³y pstre
podgórski
95
Abietetum polonicum
triasowe kwarcyty
, ³upki
75
Luzulo pilosae-F
agetum
b. Mez. £
ysogórski
i piaskowce kambru
góry niskie
631
Tilio-Carpinetum
i dewonu, piaskowce, zlepieñce
odm. ma³opolska
i i³y triasu, utwory jurajskie, piaski
731
Dentario glandulosae-F
agetum
akumulacji lodowcowej z g³azami
95
Abietetum polonicum
3.
Dzielnica Radomsko-I³¿ecka
a. Mez. Równiny Radomsko-
piaski akumulacji lodowcowej
równiny peryglacjalne
632
Tilio-Carpinetum
-K
ozienickiej
z g³azami, gliny zwa³owe
odm. mazowiecka
104
Pino-Quercetum
81
P
otentillo albae- Quercetum
b. Mez. Przedgórza I³¿eckiego
piaski akumulacji lodowcowej
równiny peryglacjalne
104
Pino-Quercetum
z g³azami, gliny zwa³owe
632
Tilio-Carpinetum
odm. mazowiecka
4. Dzielnica Wy¿yny
mozaika: less, miejscami less
wy¿ynny na ska³ach wêglanowych
631
Tilio-Carpinetum
Zachodniolubelskiej
na marglach kredowych,
wy¿ynny lessowy
odm. ma³opolska
margle kredowe
81
P
otentillo albae- Quercetum
5. Dzielnica Roztocza
a. Mez. Roztocza Zachodniego
less
wy¿ynny lessowy
631
Tilio-Carpinetum
odm. ma³opolska
b. Mez. Roztocza Œrodkowego
margle kredowe
podgórski
631
Tilio-Carpinetum
odm. ma³opolska
104
Pino-Quercetum
732
Dentario glandulosae-F
agetum
c. Mez. Roztocza W
schodniego
less
wy¿ynny lessowy
631
Tilio-Carpinetum
odm. ma³opolska
149
c.d. tab. 1.6
12
3
4
5
6. Dzielnica Wy¿yny W
oŸnicko-
piaski lodowcowe z g³azami,
równiny peryglacjalne
104
Pino-Quercetum
-W
ieluñskiej
gliny zwa³owe
631
Tilio-Carpinetum
odm. ma³opolska
7. Dzielnica Wy¿yny i Pogórza
Œl¹skiego
a. Mez. Górnoœl¹skiego Okrêgu
wapienie, margle i dolomity
wy¿ynny na ska³ach
631
Tilio-Carpinetum
odm. ma³opolska
Przemys³owego
triasowe
wêglanowych
72
Melico-F
agetum
b. Mez. K
otliny Oœwiêcimskiej
mady i piaski rzeczne, less
dna dolinne, tarasy z wydmami
631
Tilio-Carpinetum
odm. ma³opolska
8. Dzielnica Wy¿yny Krakowsko-
i³y
, wapienie, margle, piaski
podgórski
63
Tilio-Carpinetum
odm. ma³opolska
-Czêstochowskiej
i piaskowce jurajskie
72
Dentario-enneaphyllidis-F
agetum
731
Dentario glandulosae-F
agetum
9. Dzielnica Wy¿yny
Œrodkowopolskiej
a. Mez. Jêdrzejowsko-
W³oszczowski
piaski akumulacji lodowcowej
równiny peryglacjalne wy¿ynny
104
Pino-Quercetum
z g³azami, margle i wapienie
na ska³ach wêglanowych
631
Tilio-Carpinetum
odm. ma³opolska
kredowe
b. Mez. W
y¿yny Miechowskiej
less
wy¿ynny lessowy
631
Tilio-Carpinetum
odm. ma³opolska
c. Mez. Niecki P
o³anieckiej
piaski lodowcowe z g³azami
równiny peryglacjalne
631
Tilio-Carpinetum
odm. ma³opolska
81
P
otentillo albae- Quercetum
104
Pino-Quercetum
d. Mez. W
y¿yny Sandomierskiej
less
wy¿ynny lessowy
631
Tilio-Carpinetum
odm. ma³opolska
10. Dzielnica Niziny Sandomierskiej
a. Mez. Niziny Nadwiœlañskiej
mady i piaski rzeczne
dna dolinne
52
Ficario-Ulmetum typicum
b. Mez. P
uszczy Sandomierskiej
piaski rzeczne tarasów
tarasy z wydmami
104
Pino-Quercetum
akumulacyjnych
c. Mez. P
uszczy Solskiej
piaski rzeczne tarasów
tarasy z wydmami
21
Leucobryo-Pinetum
akumulacyjnych
11. Dzielnica Wysoczyzn
Sandomierskich
a. Mez. Bocheñsko-
Tarnowski
piaski lodowcowe z g³azami
równiny peryglacjalne
631
Tilio-Carpinetum
odm. ma³opolska
b. Mez. P³askowy¿u K
olbuszowskiego
piaski lodowcowe z g³azami,
równiny peryglacjalne
631
Tilio-Carpinetum
odm. ma³opolska
mady i piaski rzeczne
c. Mez. P³askowy¿u T
arnogrodzkiego
piaski pylaste i py³y
, piaski rzeczne
równiny peryglacjalne,
631
Tilio-Carpinetum
tarasów akumulacyjnych
tarasy z wydmami
odm. ma³opolska
d. Mez. P
odgórza Rzeszowskiego
less
wy¿ynny lessowy
631
Tilio-Carpinetum
odm. ma³opolska
150
Tabela 1.7. Charakterystyka ekologiczna Krainy Sudeckiej w przekroju mezoregionów
Jednostki
Dominuj¹cy
Dominuj¹cy
Dominuj¹ce zespo³y potencjalnej
przyrodniczo-leœne
utwór geologiczny
typ krajobrazu
roœlinnoœci naturalnej
naturalnego
symbol
nazwa
12
3
4
5
1. Dzienica Sudetów Zachodnich
a. Mez. P
ogórza Zachodnio-
less z fragm. gnejsów
, bazaltów
podgórski
622
Galio-Carpinetum
izerskiego
i ³upków
odm. œl¹sko-wielkopolska
b. Mez. P
ogórza W
schodnio-
gnejsy
, sylurskie ³upki,
góry œrednie
622
Galio-Carpinetum
izerskiego
permskie zlepieñce i piaskowce
odm. œl¹sko-wielkopolska
c. Mez. Gór Izerskich i Karkonoszy
granity i gnejsy
góry wysokie
76
Luzulo nemorosae-F
agetum
92
Piceetum hercynicum
d. Mez. K
otliny Jeleniogórskiej
osady plejstoceñskie
góry œrednie
622
Galio-Carpinetum
na pod³o¿u granitowym
odm. œl¹sko-wielkopolska
2. Dzielnica Sudetów Œrodkowych
a. Mez. P
ogórza Kaczawskiego
kambryjskie ³upki, permski
góry œrednie
622
Galio-Carpinetum
konglomerat, piaskowce, porfiry
,
odm. œl¹sko-wielkopolska
sylurskie ³upki, kredowe piaskowce
103
Luzulo-Quercetum
b. Mez. Gór Kaczawskich
kambryjskie i sylurskie ³upki
góry œrednie
622
Galio-Carpinetum
odm. œl¹sko-wielkopolska
72
Dentario-enneaphyllidis-F
agetum
c. Mez. P
ogórza i Gór W
a³brzyskich
karboñskie szarog³azy i zlepieñce
góry œrednie
622
Galio-Carpinetum
odm. œl¹sko-wielkopolska
d. Mez. Gór Kamiennych
permskie zlepieñce, piaskowce,
góry œrednie
622
Galio-Carpinetum
porfiry i melafiry
, triasowe
odm. œl¹sko-wielkopolska
i kredowe piaskowce
76
Luzulo nemorosae-F
agetum
e. Mez. Gór Sowich
paragnejsy Gór Sowich
góry œrednie
622
Galio-Carpinetum
odm. œl¹sko-wielkopolska
76
Luzulo nemorosae-F
agetum
72
Dentario-enneaphyllidis-F
agetum
f. Mez. K
otliny K³odzkiej
less
góry œrednie
622
Galio-Carpinetum
odm. œl¹sko-wielkopolska
76
Luzulo nemorosae-F
agetum
72
Dentario-enneaphyllidis-F
agetum
g. Mez. Gór Sto³owych i Bystrzyckich
kredowe piaskowce i margle,
góry œrednie, miejscami
76
Luzulo nemorosae-F
agetum
gnejsy granitowe i ³upki mikowe
wysokie
Galio-Carpinetum
622
odm. œl¹sko-wielkopolska
72
Dentario-enneaphyllidis-F
agetum
3. Dzielnica Sudetów W
schodnich
starokarboñskie gnejsy
,
góry wysokie
76
Luzulo nemorosae-F
agetum
paragnejsy
, ³upki mikowe,
7
2
Dentario-enneaphyllidis-F
agetum
sjenity i dioryty
92
Piceetum hercynicum
151
Tabela 1.8. Charakterystyka ekologiczna Krainy Karpackiej w przekroju mezoregionów
Jednostki
Dominuj¹cy
Dominuj¹cy
Dominuj¹ce zespo³y potencjalnej
przyrodniczo-leœne
utwór geologiczny
typ krajobrazu
roœlinnoœci naturalnej
naturalnego
symbol
nazwa
12
3
4
5
1. Dzielnica Beskidu Œl¹skiego
piaskowce i ³upki godulskie
góry œrednie
731
Dentario glandulosae-F
agetum
i Ma³ego
i istebniañskie
odm. zachodniokarpacka
2. Dzielnica Pogórza Œrodkowo-
beskidzkiego
a. Mez. P
ogórza W
ielicko-
³upki i piaskowce istebniañskie
podgórski
631
Tilio-Carpinetum
-Ro¿nowskiego
i godulskie , zlepieñce
odm. ma³opolska f
. podgórska
istebniañskie oraz piaskowce
i ³upki kroœnieñskie
b. Mez. P
ogórza Ciê¿kowicko-
piaskowce i ³upki kroœnieñskie,
podgórski
631
Tilio-Carpinetum
-Dynowskiego
hieroglifowe i pstre oraz godulskie,
odm. ma³opolska f
. podgórska
istebniañskie i inoceramowe
76
Luzulo nemorosae-F
agetum
732
Dentario glandulosae-F
agetum
odm. wschodniokarpacka
c. Mez. Do³ów Jasielsko-
piaskowce i ³upki kroœnieñskie
podgórski
631
Tilio-Carpinetum
-Sanockich
oraz czwartorzêdowe piaski,
odm. ma³opolska f
. podgórska
¿wiry i gliny wy¿szych i ni¿szych
tarasów rzecznych
d. Mez. P
ogórza Przemyskiego
³upki i piaskowce inoceramowe
podgórski
631
Tilio-Carpinetum
oraz piaskowce i ³upki
odm. ma³opolska f
. podgórska
kroœnieñskie
732
Dentario glandulosae-F
agetum
odm. wschodniokarpacka
3. Dzielnica Bieszczadów
piaskowce i ³upki kroœnieñskie
góry œrednie
732
Dentario glandulosae-F
agetum
oraz hieroglifowe i inoceramowe
odm. wschodniokarpacka
4. Dzielnica Beskidu
piaskowce, ³upki i margle
góry œrednie, miejscami
731
Dentario glandulosae-F
agetum
¯ywieckiego
magurskie i podmagurskie
góry wysokie
odm. zachodniokarpacka
oraz hieroglifowe, ³upki pstre
94
Abieti-Piceetum
i margle
152
c.d. tab. 1.8
12
3
4
5
5. Dzielnica Beskidu Makowskiego
i Wyspowego
a. Mez. Beskidu Makowskiego
piaskowce, ³upki i margle
góry niskie
731
Dentario glandulosae-F
agetum
magurskie i podmagurskie oraz
odm. zachodniokarpacka
hieroglifowe, ³upki pstre
i margle
b. Mez. Beskidu W
yspowego
piaskowce, ³upki i margle
góry niskie
631
Tilio-Carpinetum
magurskie i podmagurskie
odm. ma³opolska f
. podgórska
oraz hieroglifowe, ³upki pstre
732
Dentario glandulosae-F
agetum
i margle
odm. wschodniokarpacka
6. Dzielnica Gorców i Beskidu
S¹deckiego
a. Mez. Gorców
piaskowce i ³upki magurskie,
góry œrednie, miejscami
94
Abieti-Piceetum
podmagurskie, hieroglifowe
góry wysokie
731
Dentario glandulosae-F
agetum
i kroœnieñskie oraz ³upki
odm. zachodniokarpacka
i piaskowce inoceramowe
93
„Piceetum tatricum”
,
P
olysticho-Piceetum
b. Mez. Pienin
piaskowce, zlepieñce i margle
góry œrednie, miejscami góry
731
Dentario glandulosae-F
agetum
kredowe oraz margle
wysokie
odm. zachodnio-karpacka
i piaskowce serii pieniñskiej
74
wapieniolubne buczyny
storczykowe
c. Mez. Beskidu S¹deckiego
piaskowce i ³upki magurskie,
góry œrednie, miejscami góry
731
Dentario glandulosae-F
agetum
podmagurskie, beloweskie
wysokie
odm. zachodniokarpacka
i hieroglifowe
94
Abieti-Piceetum
7. Dzielnica Beskidu Niskiego
a. Mez. Góry Ropy
piaskowce, ³upki i margle
góry œrednie
732
Dentario glandulosae-F
agetum
magurskie i podmagurskie
odm. wschodniokarpacka
b. Mez. Dukielski
piaskowce i ³upki kroœnieñskie,
góry œrednie
732
Dentario glandulosae-F
agetum
hieroglifowe i menilitowe
odm. wschodniokarpacka
oraz inoceramowe
8. Dzielnica Podhala
piaskowce i ³upki zakopiañskie
góry niskie miejscami œrednie
94
Abieti-Piceetum
i chocho³owskie górnego eocenu
oraz czwartorzêdowe ¿wiry
, piaski
i gliny
9. Dzielnica T
atr
granity
, gnejsy
, ³upki krystaliczne
alpejski
93
„Piceetum tatricum”
,
oraz kredowe ³upki, piaskowce,
P
olysticho-Piceetum
dolomity
, wapienie i margle
731
Dentario glandulosae-F
agetum
odm. zachodniokarpacka
Tabela 8. Orientacyjny sk³ad gatunkowy odnowieñ w lasach nizinnych znajduj¹cych
siê pod ujemnym wp³ywem przemys³owych zanieczyszczeñ powietrza
Typ
Typ
Procentowy udzia³ gatunków
siedliskowy
drzewostanu
docelowych
fitomelioracyjnych
lasu
iglastych
liœciastych
i pomocniczych
1
2
3
4
5
Bs
So Brz
20–30
50–60
15–20
So 25
Brz 30
Olsz 10
Ak i inne 25
krzewy 10
Bœw
Db Brz So
40–50
40–50
10–20
So 35
Db 15
Olsz i Ol 10
Md 5
Brz 30
krzewy 5
So cz 10
inne 5
Bw
Brz So
40–50
40–50
10–20
So 40
Brz 35
Ol 5
Œw 5
Db 10
Gb
5
inne 5
krzewy
5
Bb, BMb
So Brz
So 20–40
Brz 50–60
10–20
(Brz So)
So 40–60
Brz 30–40
Ol 10
inne 5
inne 10
Wb 5
krzewy 5
BMœw
Db Md So
40–50
40–50
10
(Bk Md So)
So 20
Db 20
Ol 5
Md 15
Bk, Lp 10
Gb
5
inne 5
Brz i inne 10–20
krzewy 5
BMw
Brz Db So
50–60
40–50
0–10
So 50
Db 20
Ol 5
Œw 10
Brz, Lp 20
krzewy 5
i inne 5
LMœw
Db (Bk) Md
40–60
30–40
5–10
So
So 40
Db 20
Ol i Gb 5
Md i inne 20
Bk 10
Brz 5
Lp, i in. 5
LMw
Db So
40–60
30–40
10–15
So 45
Db 40
Brz 10
Œw 10
Bk i inne 10
Ol, krzewy
5
Md i inne 5
LMb
So Brz OL
20–30
70–80
So 15
Brz 40
Œw
15
Ol i inne 30
Lœw
Md Bk Db
15–25
60–80
5–10
Md 20
Db 30
Gb i inne
inne 5
Bk, 30
Lp, Jw i inne 20
Lw, L³
Js Db
0–10
80–90
0–10
Œw i inne 10
Db 45
Ol i krzewy 5
Js 30
inne 15
Ol
Ol
0–10
90–100
Œw i inne 10
Ol 75
Brz, Js i in. 10
OlJ
Db Ol Js
0–10
80–100
0–10
Œw i inne 5
Js
50
Brz i inne 10
Ol 30
Db i inne
10
153
Tabela 9. Orientacyjny sk³ad gatunkowy odnowieñ w lasach górskich i wy¿ynnych
znajduj¹cych siê pod ujemnym wp³ywem przemys³owych zanieczyszczeñ powietrza
(z wyj¹tkiem Sudetów Zachodnich)
Typ
Typ
Proc. udzia³ gatunków docelowych
W tym
siedliskowy
drzewostanu
domieszkowych
lasu
iglastych
liœciastych
do 20%
1
2
3
4
5
Lasy górskie
BG
Œw
Œw 30–70
Brz 10–30
Ol cz, Jrz
Brz Œw
Sol 10
Bk 10–20
Œw Jw Brz
Jw 10–20
BMG
Md Bk Œw
Œw 10–60
Bk 10–30
Ol cz, Jrz, Brz
Bk Jw Œw
Sol 10
Jw 10–30
Ol cz, Jrz, Brz
Md 10–20
Brz 10
Ol cz, Jrz
Jd 10
LMG
Md Bk
Œw 10–20
Bk 20–60
Brz, Js, Lp, Ol cz
Md Jw Bk
Md 10–20
Jw 10–20
Ol, Jrz, Brz, Lp
Sol 10–20
Jd 10
LG
Md Jd Bk
Jd 10–30
Bk 30–60
Brz, Js, Ol, Lp
Md Jw Bk
Md 10–20
Jw 10–20
Ol, Jrz, Brz, Lp
Œw 10
Sol 10
OlG
Js Ol
Ol 70
Wz, Brz
Js 30
Lasy wy¿ynne
BMwy¿
Brz Md So
So 10–30
Bk 10–20
Ol, Jrz
Brz Bk So
Md 10–20
Brz 10–30
Ol, Jrz, Jw
Md Bk Brz
Jd 10–20
Dbb 10–20
Sol 10
LMwy¿
Md Jd Bk
Md 10–30
Bk 20–40
Lp, Wz, Cz pt
Md Db Bk
Jd 10–30
Db 10–40
Lp, Js, Cz pt
Db Bk
So 10
Brz, Cz pt,
Lp, Jrz, Ol
Lwy¿
Db Bk
Md 10–20
Bk 30–50
Lp, Wz, Cz pt
Db 30–50
Cz pt, Lp, Js
Ol, Brz, Cz pt, Jrz
Lw
Js Db
Db 60
Gb, Lp, Ol
Ol Js Db
Js 20–30
Gb, Brz, Lp
Wz 10
Gb, Brz
Ol 10–20
OlJ
Ol Js
Js 50–70
Wz, Gb, Brz
Ol 30
Gb, Brz
Db 10
Brz
154
Tabela 10. Orientacyjny sk³ad gatunkowy odnowieñ w lasach Sudetów Zachodnich
znajduj¹cych siê pod ujemnym wp³ywem przemys³owych zanieczyszczeñ powietrza
Typ
Typ
Proc. udzia³ gatunków docelowych
W tym
siedliskowy
drzewostanu
domieszkowych
lasu
iglastych
liœciastych
do 20%
1
2
3
4
5
Strefa silnych zagro¿eñ (powy¿ej 800 m n.p.m.)
BWG
Jrz Œw
Œw
70
Jrz
20
Sok
10
BG
Brz Md Œw
Œw
60
Brz
20
Jrz Bk Jw
Md
20
BMG
Md Bk Œw
Œw 50
Bk
30
Brz Jw Jrz Jd
Md
20
LMG
Jd Œw Bk
Œw
30
Bk
40
Jw Jrz Md Brz Lp
Jd
20
Md Œw Bk
Œw 30
Bk
40
Brz Jw Js Lp Jd
Md
30
LG
Œw Jd Bk
Jd 30
Bk 50
Œw
10
Jw Jrz 10
Md Jw Bk
Md
20
Bk
50
Œw Js Brz Lp Jd
Jw 30
Jd Jw Bk
Jd 20
Bk 50
Œw Js Brz Lp Wz
Jw
30
L³G
Jw Js
Js 50
Wz Db Wb
Jw 50
OlG
Js Ol
Ol 60
Brz Œw Wb
Js 40
155
Tabela 11. Orientacyjny sk³ad gatunkowy zalesieñ na gruntach porolnych
w zale¿noœci od ¿yznoœci gleby i krainy przyrodniczo-leœnej
Potencjalny typ
Sk³ad
Kraina
siedliskowy lasu
gatunkowy
przyrodniczo-leœna
Bór suchy (Bs) – najubo¿sze
So 80; Brz, Ol, Jrz i inne 20
I–VI
i skrajnie suche fragmenty gleb
ornych VIz klasy jakoœci rolniczej
Bór œwie¿y (Bœw) – gleby orne
So 60–80; Brz 10–20;
I, IV, VI
g³ównie VI klasy jakoœci
Dbb, Bk, Lp, Gb i inne 10–20
rolniczej i klasy VIz silnie
So 60–80; Œw, Md 10–20;
II, III V, VIII
zdegradowane
Brz, Dbb, Lp, Gb i inne 10–20
Bór mieszany œwie¿y (BMœw)
So 40–50;Md 30;
I, III, V
– gleby orne g³ównie V klasy
Bk, Db, Brz i inne 20–30
jakoœci rolniczej
So 50–60; Md 20;
II, V, VI, VII
Œw, Db, Lp i inne 20–30
So 30–40; Md 30; Jd, Bk,
VI – VIII
Db, Kl i inne 30–40
So 40–50; Md 30;
IV
Db, Kl, Lp i inne 20–30
Las mieszany œwie¿y (LMœw)
Bk, Db, Lp, Kl 40–50;
I, III, V, VI–VIII
– gleby orne g³ównie IV klasy
So 20–30, Md 20–30
jakoœci rolniczej
Db, Œw, Lp, Kl 30–50;
II, IV–VIII
So 30–40; Md 20–30
Jd, Œw, Db, Bk 50–60;
VI–VIII
Md 30–40; Kl, Lp i inne 10
Las œwie¿y (Lœw) – gleby orne
Bk, Db 50–60; Md 30–40;
I, III, V, VIII
g³ównie III klasy jakoœci
Lp, Kl i inne 10
rolniczej
Db, Œw, Gb, Lp, Kl 50–60;
II, IV
Md 40–50
Bk, Jd, Db 50–60;
V–VIII
Md 30–40; Kl, Lp i inne 10
Bk, Jd, Œw, Kl, Lp 50–60
VI–VIII
Md 40–50
Przy projektowaniu sk³adu gatunkowego upraw leœnych na innych ni¿ wymienione gruntach ornych lub past-
wiskach (szczególnie w górach) nale¿y korzystaæ z tabeli 1.
156
Tabela 11. A. Ramowe sk³ady gatunków drzew i krzewów do zalesieñ gruntów porol-
nych w warunkach ekologicznego zagro¿enia przez emisje przemys³owe
Potencjalne mo¿liwoœci
Procentowy
Zestaw domieszkowych
produkcyjne (typy
udzia³ gatunków
gatunków drzew
siedliskowe lasu)
drzew
oraz krzewów
A. Warunki nizinne
gleby ubogie:
So
40–60
Ak, Brz om, So cz, Dbc, Dbb, Jrz,
1. (Bs)
Brz
20–40
Ol, rok.z., oliw.w., trz.b., ja³., iwa.
inne
20
2. (Bœw, Bw)
So
30–50
Brz om, So cz, Md, Ol, Jrz,
Brz
10–30
oliw.w., iwa, trz.b., krusz, g³óg d.,
Dbb, Dbs
20
roz.z.
inne
20
gleby œrednio zasobne
So
20–30
Kl, Jw, Lp, Brz om, Ol, Js, Bk,
(BMœw, BMw)
Md
30
Jrz, Czm, iwa, wb.sz., g³óg j.,
Dbb, Dbs
20–30
krusz., lesz., trz.e., bez c.
inne
20
gleby zasobne
Dbb, Dbs
40
Kl, Jw, Lp, Brz, Brz om, Ol, Js,
(LMœw, LMw, Lœw, Lw)
Bk
20
Gb, Jrz, Czm, iwa, krusz., trz.e.,
Md
20
g³óg j., lesz, wb.sz., bez c.
inne
20
B. Warunki wy¿ynne
gleby œrednio zasobne
So
20–30
Kl, Jw, Lp, Brz, Brz om, Gb, Bk,
(BMwy¿)
Md
30
Js, Ol, Jrz, Czm, trz.e., iwa, lesz.,
Dbb, Dbs
20
bez c., krusz, wb.sz., g³óg j.
Jd
10
inne
10–20
gleby zasobne
Dbb, Dbs
20–30
Kl, Jw, Lp, Brz, Brz om, Gb, So,
(LMwy¿, Lwy¿)
Bk
30
Jrz, czm, trz.e., lesz, iwa, wb.sz.,
Md
20
krusz., bez c., bez k., g³óg j.
Jd
10
inne
10
C. Warunki górskie
wy¿sze po³o¿enie górskie
Œw
40–70
Sol, Brz om, Jrz, Bk, Jw, kos,
(BWG, BG, BMG)
Md
20–40
wb.œl.
inne
10–20
œrednie po³o¿enie górskie
Œw
20–40
Jw, Jd, Brz, Brz om, Ol, Js, Jrz,
(BMG, LMG)
Md
30–40
lesz, iwa, wb.œl., wb.sz.
Bk
20
inne
10–20
ni¿sze po³o¿enie górskie
Bk
30–40
So, Œw, Jw, Brz, Brz om, Js, Ol,
(LMG, LG)
Md
20–30
Dbb, Dbs, Jrz, lesz, iwa, krusz,
Jd
20
wb.sz., bez k.
inne
20
157
Tabela 13. Orientacyjna liczba drzew dorodnych w drzewostanach o normalnych
cechach taksacyjnych na odpowiednich siedliskach
Panuj¹cy
Siedliskowy
Po¿¹dana liczba drzew dorodnych na 1 ha
rodzaj drzew
typ lasu
trzebie¿ wczesna
trzebie¿ póŸna
Sosna
Bœw, BMœw, BG
500–600
350–500
Modrzew
Bw, BMw, BMb
400–500
300–400
LMœw, LMw
300–400
250–350
Œwierk
BG, BMwy¿.
600–700
500–600
BMG, BMw
500–600
400–500
LMG, LMœw, LMwy¿.
400–500
350–400
LMw
Lwy¿.
Jod³a
LMG, BMwy¿., LMwy¿.
600–700
500–600
Daglezja
LG, Lwy¿.
500–600
400–500
D¹b
BMœw
300–400
200–250
LMœw, LMw,
250–300
150–200
Lœw
Lw, L³
200–250
100–150
Buk
LMœw, LMw,
300–400
250–400
LMG, LMwy¿.
Lœw, LG, Lwy¿.
200–300
150–300
Brzoza
Bœw, BMœw,
400–500
300–500
BMb
BMw, LMœw
350–400
250–400
LMw
Lœw, Lw
300–350
200–350
Olsza
Ol, L³G
400–500
250–400
OlJ, L³
300–400
200–300
Osika
LMœw, LMw
300–400
200–250
Lœw, Lw
200–300
150–200
Topola
Lw, L³, OlJ
200–300
100–150
Na siedliskach: Bs, Bb, BWG ciêcia pielêgnacyjne maj¹ charakter zachowawczy i drzew dorodnych
nie wybiera siê.
158
Tabela 14. Dawki i czêstotliwoœæ deszczowania w I okresie nawadniania
(od wysiewu do 15 czerwca)
Od wysiewu do masowych
Od masowych wschodów
wschodów do pocz¹tku maja
do 15 czerwca
Gatunek
Rodzaj gleby
dawka
dawka
czêstotliwoœæ
brutto
czêstotliwoœæ
brutto
mm
mm
Sosna
Pias. s³abogl.
codziennie
2
co 2 dzieñ
5
Œwierk
piasek gl. lek.
codziennie
2
co 2 dzieñ
5
Jod³a
pias. gl. m.
codziennie
2
co 2 dzieñ
5
Daglezja
Lipa drobn.
gl. piaszcz.
codziennie
2
co 3 dzieñ
7
D¹b
Pias. s³abogl.
codziennie
2
co 3 dzieñ
7
Buk
piasek gl. lek.
co 2 dzieñ
4co 3 dzieñ
7
Lipa
pias. gl. m.
co 2 dzieñ
4co 4
dzieñ
10
szerok.
gl. piaszcz.
co 2 dzieñ
4co 4
dzieñ
10
Brzoza
Pias. s³abogl.
2 razy dzien.
2
codziennie
2,5
Modrzew
piasek gl. lek.
2 razy dzien.
2
codziennie
2,5
Olsza czarna
pias. gl. m.
2 razy dzien.
2
co 2 dzieñ
5
Jarzêbina
gl. piaszcz.
codziennie
2
co 2 dzieñ
5
159
Wyszukiwarka
Podobne podstrony:
Zas.hod.i uż.lasu n, Zasady Hodowli Lasu
Ekologiczne podstawy hodoeli lasu, AR Poznań - Leśnictwo, ekologiczne podstawy hodowli lasu
trzebierz(1), Leśnictwo, Hodowla Lasu
TopoleKDT(1), Leśnictwo, Hodowla Lasu
ephl egzamin cwiczenia, Leśnictwo UWM Olsztyn, Semestr IV, Ekologiczne Podstawy Hodowli Lasu, Egzami
Zestawy na egzamin z EPHL, Leśnictwo UWM Olsztyn, Semestr IV, Ekologiczne Podstawy Hodowli Lasu, Egz
projekt założenia plantacyjnej uprawy lub plntacji, Kateda Hodowli Lasu
6 Wrzosowiska, Sprawozdanie z Hodowli lasu
metodyka, AR Poznań - Leśnictwo, Hodowla lasu
BRZOZA BRODAWKOWATA, AR Poznań - Leśnictwo, ekologiczne podstawy hodowli lasu, Prezentacja Brzoza br
CZYNNIKI ATMOSFERYCZNE(1), Leśnictwo, Hodowla Lasu
Katedra hodowli lasu, LEŚNICTWO SGGW, MATERIAŁY LEŚNICTWO SGGW, Hodowla
więcej podobnych podstron