1

Pamięć II

Procesy zapamiętywania, przechowywania

i wydobywania

Psychologia poznawcza

Zajęcia 6

Ewa Magier

W wykonanym te

ś

cie decyzji podejmowane

decyzje były w oparciu o trojakie kryterium:

(1) Czy napisane mał

ą

czy du

żą

liter

ą

?

(2) Okre

ś

lenie brzmienia wyrazów

(3) Rozwa

ż

enie znaczenia słowa (kategoria

semantyczna)

Procesualne koncepcje pamięci: Lockhart Craik

1.

Rodzaj liter

(fizykalne cechy)

2.

Brzmienie

(fonemiczne cechy)

3. Znaczenie
(semantyczne

cechy)

Powierzchowne
przetwarzanie
wyrazów

Gł

ę

bsze

przetwarzanie w
stosunku do
wizualnego

Kodowanie
semantyczne

•Ubogi

ś

lad

pami

ę

ciowy

•Słabe
zapami

ę

tywanie

•Słabe
rozpoznawanie

Łatwiejsze
przypominanie
(ni

ż

przy

powierzchownym
kodowaniu)

Silny i trwały

ś

lad

pami

ę

ciowy

Łatwe
przypominanie

Procesualne koncepcje pamięci: Lockhart Craik

Autorzy: Lockhart, Craik, 1972

Liczba informacji zachowanych w pami

ę

ci zale

ż

y od tego,

jak

„gł

ę

boko”

s

ą

one przetwarzane podczas

fazy nabywania

(uczenia)

Przetwarzanie

płytkie

: w kategoriach cech wizualnych

Przetwarzanie

gł

ę

bsze

: tworzenie reprezentacji d

ź

wi

ę

ków

Przetwarzanie

gł

ę

bokie

: kodowanie semantyczne

Informacje kodowane w postaci bogatych i szczegółowych
reprezentacji

ś

wiata s

ą

łatwiej dost

ę

pne ni

ż

materiał

przetwarzany w postaci prostszych, ubo

ż

szych schematów

Procesualne koncepcje pamięci: Lockhart Craik

Autorzy: Lockhart, Craik, 1972

Pamięć jest systemem

jednorodnym

wykorzystującym różne

mechanizmy
Trwałość śladów pamięciowych wiąże się z

głębokością

przetwarzania bodźca!!

Procesualne koncepcje pamięci: Lockhart Craik

Rodzaje pamięci

Pami

ęć

długotrwała

Deklaratywna (explicite)

Nie-deklaratywna (implicite)

Semantyczna

(fakty)

Epizodyczna
(zdarzenia)

Priming

Proceduralna
umiejetno

ś

ci

motoryczne,
perceptualne,
poznawcze

Warunkowanie

Nie-asocjacyjna
(Habituacja /
Sensytyzacja)

2

Pamięć niejawna

Jacoby’ego koncepcja dysocjacji wskaźników świadomego

versus nieświadomego odpamiętywania

• Definicja:
wiedza nieświadoma: stosowana bez intencji,
wiedza świadoma: stosowana zgodnie z intencjami
• Procedura dysocjacji : umożliwia odrębne oszacowanie wkładu

procesów świadomych i nieświadomych.

• Badanie

Faza 1: uczestnicy studiowali list

ę

nieznanych nazwisk w dwóch warunkach:

pełnej i podzielonej uwagi.

Informacja dla badanych: nazwiska nie s

ą

sławne.

• Rozróżnienie dało szansę na uzyskanie wskaźnika rozpoznania i czułości na

znane

Faza 2: lista nazwisk: z fazy1(niesławne stare), sławnych, niesławnych

nowych.

zadanie: wska

ż

sławne (je

ś

li rozpoznane jako z poprzedniego etapu to

wiadomo,

ż

e niesławne)

Wyniki eksperymentu Jacoby’ego

0.1

0.15

0.2

0.25

0.3

0.35

0.4

nowe

stare

p

r

-s

tw

o

o

k

r

śl

en

ia

j

a

k

o

s

ła

w

n

e

pełna uwaga

podzielona uwaga

W warunkach pełnej uwagi: jawne pamiętanie faktu uczenia się nazwisk stało się
podstawą do ich odrzucenia
•Poczucie znajomości doprowadza do błędnych atrybucji pamięciowych:
W warunkach uwagi podzielonej, ulega wzmocnieniu siła zapisów pamięciowych
kodujących nazwiska, ale

nie dochodzi do jawnego ich powiązania z materiałem

eksperymentalnym

Nazwiska nieznane

Torowanie – paradygmaty badawcze

• Percepcyjna identyfikacja

bod

ź

ca

Polega na:
• prezentacja bod

ź

ca (czasami

maskowanego)

• prezentowanie bod

ź

ców

„nowych” i „starych”

• polecenie rozpoznania

Efekt:

• wyższa trafność decyzji w

identyfikacji bodźca wcześniej
prezentowanego w stosunku do
bodźca nieprezentowanego

• krótszy czas identyfikacji bodźca

„znanego”

• Uzupełnianie fragmentów

Polega na:

• prezentacja bod

ź

ca

Słowo/AARDVARK

• po czasie (kila sek/miesi

ę

cy)

prezentowanie

Frg. słowa/ -AR-VA–

• Polecenie: uzupełnij pierwszym

skojarzeniem jakie przyjdzie do
g

ł

owy

Efekt:

• ujawnia się przez wzrastająca

tendencje do kompletowania
fragmentu słowem prezentowanym w
fazie wcześniejszej, również wówczas,
gdy instrukcja zabraniała
wykorzystywania słów z fazy
wcześniejszej

Pamięć semantyczna

Tulving 1972- podzielił pamięć na:

•

epizodyczną

– zapis osobniczego doświadczenia

człowieka uporządkowany zgodnie z
następstwem czasowym

•

semantyczną

– zapis wiedzy ogólnej, wyrwanej z

autobiograficznego kontekstu. W wąskim
rozumieniu – zapis znaczenia wyrażeń w języku
naturalnym (znaczenie słów i zdań)

Organizacja pamięci semantycznej

Organizacyjną strukturę, bliskość w pamięci
wyznacza podobieństwo znaczenia
reprezentowanych obiektów.

3

Podstawowa metoda eksperymentalna

Badanie:

pomiar

czasu reakcji

weryfikacji zdań.

–

Z czasu reakcji wnioskuje się o regułach rządzących organizacją
pojęciową składników pamięci semantycznej.

Założenia:

•

Czas reakcji jest tym dłuższy, im odleglejsze
(organizacyjnie) są w pamięci pojęcia

•

Pojęcia znaczeniowo bliższe są bliższe
organizacyjnie

•

Zarzut co do koncepcji

:

Czas reakcji na zdanie „kot jest

zwierzęciem” jest krótszy niż na „kot jest ssakiem”, a według koncepcji
odległość między kot-ssak powinna być mniejsza niż między kot-
zwierzę.

Pamięć semantyczna

krótki RT

długi RT

Małe
podobieństwo=

Duża odległość w
sieci semantycznej

długi RT

krótki RT

Duże
podobieństwo

=

Mała odległość w
sieci semantycznej

Zdanie fałszywe

zdanie prawdziwe

Odległości między
węzłami

Modele sieci semantycznej

• Model sieci

hierarchicznej

• Paradygmat badawczy:

czas reakcji weryfikacji
(oceny prawdziwości)
zdań

• Model

rozprzestrzeniającego
się pobudzenia

• Paradygmat badawczy:

RT decyzji leksykalnych

Model sieci hierarchicznej

Collinsa i

Collinsa i

Quilliana

Quilliana

Założenie:

pojęcia reprezentowane są w postaci punktów –

węzłów

połączonych siecią

relacji

.

Relacje

między

węzłami

:

•Relacje przynależności do klasy nadrzędnej

•Relacje przypisania własności

Działanie sieci hierarchicznej:

Gdy system poznawczy ma odpowiedzieć na

pytanie

: „czy drozd jest ptakiem?” :

1.znajduje w pamięci węzły „ptak” i „drozd”
2.sprawdza relacje, w jakie każdy z tych węzłów

wchodzi

3.ocenia czy jedna z tych relacji jest czy nie jest tą,

którą zawierało zdanie.

Założenie:
• ekonomika poznawcza
• struktura hierarchiczna

Model rozchodzącego się pobudzenia

• Aktywacyjna koncepcji pamięci (

Collins, Loftus,

1975)

• Założenia:

– Czynnikiem decydującym o bliskości w sieci semantycznej jest

znaczenie

pojęć.

– Aktywizacja

węzłów

(reprezentacji umysłowych) pamięci

semantycznej powoduje automatyczne rozchodzenie się
pobudzenia

• Reprezentacje związane semantycznie z aktywizowaną

reprezentacją umysłową będą wówczas także
zaktywizowane, czyli bardziej dostępne pamięciowo:

(Reguła Dostępności Pamięciowej)

4

Model rozchodzącego się pobudzenia

• Koncepcja tłumaczy

efekt poprzedzania

semantycznego:

– Czas reakcji na słowo docelowe jest krótszy, gdy jest

ono poprzedzone innym związanym znaczeniowo
słowem niż gdy poprzedzane słowem niezwiązanym
znaczeniowo

Np. spójność: „meble” – „krzesło”

brak spójności: ptak”- „szafa”

• Przypominanie

• Konieczna jest kompletna

informacja na temat
bod

ź

ca

• Łatwiej przypominane

słowa o wysokiej cz

ę

sto

ś

ci

• Lepsze wyniki uzyskujemy

przy uczeniu si

ę

zamierzonym

• Ujawniaj

ą

si

ę

efekty

pierwsze

ń

stwa i

ś

wie

ż

o

ś

ci

• Rozpoznawanie

• Proces mniej zło

ż

ony,

mo

ż

e nast

ę

powa

ć

bez

przypominania:
wystarcz

ą

informacje

dyskryminacyjno-
rozró

ż

niaj

ą

ce

•

Ł

atwiejsze

przypominanie s

ł

ów o

niskiej cz

ę

sto

ś

ci

• Uczenie zamierzone i

mimowolne równie
skuteczne (np. lista
s

ł

ów + wykonywanie

innego zadania)