1

Podstawy Inżynierii Ruchu

Psychofizjologiczne cechy kierowcy

1. Kto jest uczestnikiem ruchu
- kierujący
- pieszy
- osoby w pojeździe na drodze

2. Jaki jest procentowy udział czynnika ludzkiego w wypadkach drogowych
94% - 95%

3. Cechy psychofizjologiczne uczestnika ruchu
- wzrok
- słuch
- zmysł równowagi
- uwaga
- czas reakcji

4. Właściwości wzroku związane z bezpiecznym użytkowaniem drogi
- ostrość wzroku
- zakres pola widzenia
- rozpoznawanie barw

- widzenie przestrzenne (stereoskopowe)
- zdolność adaptacji wzroku
- wrażliwość na olśnienie

5. Jakie jest pole widzenia u uczestnika ruchu

6. Jaki jest wpływ prędkości na pole obserwacji

7. Co to jest uwaga i jakie są jej cechy
Uwaga – zdolność do spostrzeżeń lub zdolność do skierowania myśli na przedmiot lub zjawisko,
- podzielność uwagi
- pojemność uwagi(bodźce/jednostka czasu)
- trwałość uwagi (zdolność koncentracji)

2

8. Czas reakcji w ruchu drogowym; co to jest i jakie przybiera wartości
Czas reakcji – czas od zaistnienia bodźca do wykonania czynności, sytacje przewidywane i niespodziewane, doświadczenie i
nawyki - oczekiwane (0,4 – 0,8s), nieoczekiwane (0,5 – 1,1s)

9. Czynniki modyfikujące reakcje psychofizjologiczne
- zmęczenie
- alkohol
- narkotyki (środki odurzające)
- osobowość

- mikroklimat i czynniki meteorologiczne
- droga i otoczenie
- ruch drogowy
- nadzór nad ruchem

10. Uzasadnij, które cechy są najbardziej istotne z punktu widzenia projektowania i eksploatacji drogi
- jednolitość ukształtowania drogi
- jednoznaczność toru ruchu
- prostota rozwiązań np. skrzyżowań

- widoczność, zwłaszcza przy dużych prędkościach
- unikanie monotonii, obiektów odwracających uwagę
- miejsca odpoczynku

Pojazd w ruchu drogowym

11. Rodzaje pojazdów
-pojazd – środek transportu przeznaczony do poruszania się po drodze oraz maszyna do tego przystosowana
-pojazdy silnikowe – pojazd wyposażony w silnik z wyjątkiem motoroweru, pojazdu szynowego
- pojazd samochodowy – pojazd silnikowy przekraczający prędkość 25km/h (osobowy,autobus, samochód ciężarowy,
taksówka, motocykl)
- pojazd wolnobieżny – pojazd silnikowy nie przekraczający 25km/h
- pojazd specjalny, uprzywilejowany, zabytkowy

12. Jakie cechy pojazdów mają wpływ na jakie zagadnienia projektowania i eksploatacji drogi

13. Opisz manewr przyspieszania, wzór na długość drogi przyspieszania

3

14. Opisz manewr opóźniania, wzór na długość drogi opóźniania

15. Opisz manewr hamowania, wzór na długość drogi hamowania

16. Opisz manewr wyprzedzania, wzór na długość drogi wyprzedzania

17. Równanie I warunku ruchu
Aby ruch pojazdów mógł się odbywać, to siła napędowa nie może być mniejsza od sumy oporów ruchu

P

n

≥ Σ Q

i

18. Równanie II warunku ruchu
Aby ruch pojazdów mógł się odbywać, siła przyczepności podłużnej musi być większa od siły napędowej

Q

n

g

µ

i

≥ P

n

Q

n

– ciężar pojazdu

µ

i

- przyczepność

19. Wymień opory ruchu

1. Opór podstawowy (toczenia)

O

1

=Q

s

g f

Qs – masa pojazdu, f – współczynnik oporu zaleźny od rodzaju nawierzchni

2. Opór powietrza

O

2

= ρ α F v

2

/2

ρ - gęstość powietrza ,

α

- współczynnik oporu powietrza, F – powierzchnia czoła pojazdu

3. Opór na wzniesieniu

O

3

= +- i Qs g

i – pochylenie podłużne w ułamku, + dla ruchu w górę, - dla ruchu w dół

4. Opór bezwładności

O

4

= +- δ dv/dt

δ –

współczynnik mas wirujących

5. Opór na łuku poziomym

O

5

= 12 10

-6

Q

s

g v

4

/R

2

Zależy od odkształcenia ogumienia

20. Omów opór na wzniesieniu, na co ma wpływ w projektowaniu

Opór na wzniesieniu

O

3

= +- i Qs g

i – pochylenie podłużne w ułamku, Qs – masa pojazdu, + dla ruchu w górę, - dla ruchu w dół
Ma wpływ przy projektowaniu stopnia pochylenia drogi na wzniesieniach

4

21. Omów opór toczenia, na co ma wpływ w projektowaniu

Opór podstawowy (toczenia)

O

1

=Q

s

g f

Qs – masa pojazdu, f – współczynnik oporu zaleźny od rodzaju nawierzchni
Podczas projektowania ma wpływ na dobór nawierzchni

22. Zjawiska występujące na styku opony z nawierzchnią
-Współczynnik przyczepności
-Adhezja - przyleganie opony do powierzchni jezdni, poślizg
- Histereza gumy - strata energii wywołana odkształcaniem się gumy
- Akwaplanacja – oddzielenie przez wodę opony od nawierzchni

23. Co to jest współczynnik przyczepności i od czego zależy
Współczynnik przyczepności µ jest miarą zdolności nawierzchni do wytwarzania sił tarcia warunkujących ruch pojazdu,
możliwości zmiany prędkości i bezpieczeństwa ruchu. Zależy od:
-rodzaju nawierzchni
-tekstury
-prędkości

-obciążenia kół
-rodzaju opony
-ciśnienia w oponie

24. Wzór na siłę tarcia Tn koła na nawierzchni drogowej

Podstawowe parametry ruchu, ich pomiary i badania

25. Cele wykonywania badań ruchu
-poznanie i opisanie praw rządzących ruchem drogowym
-dostarczanie danych do studiów transportowych
-dostarczanie danych do projektowania, oceny efektywności, ekspertyz
-analiza ruchu w aspekcie socjologicznym

26. Wymień parametry ruchu
1.Parametry potoku ruchu

- prędkość (czas jazdy, podróży, odstęp czasu)

- natężenie ruchu

- gęstość

2. Parametry parkowania
3. Parametry ruchu transportu zbiorowego
4. Parametry bezpieczeństwa
5. Parametry środowiskowe
6. Parametry rozkładu przestrzennego ruchu

27. Podaj statystyczne rodzaje prędkości
średnia, medialna, kwanty

28. Podaj rodzaje prędkości z uwagi na warunki ruchu
swobodna, nieswobodna, wymuszona

29. Różnica pomiędzy prędkością chwilowa i lokalną
- chwilowa – prędkość danego pojazdu mierzona w danym miejscu (zmiennym w czasie) w danym momencie
- lokalna – prędkość pojazdów mierzona w danym stałym (niezmiennym) miejscu (przekroju) drogi

5

30. Wzór na funkcję rozkładu prędkości (rozkład normalny)

gdzie: δv, v – parametry rozkładu, odchylenie standardowe i prędkość średnia

31. Definicja gęstości ruchu
- liczba pojazdów na jednostkę długości, najczęściej kilometr (liczba pojazdów znajdujących się w danym momencie na
odcinku drogi o danej długości)

32. Definicja natężenia ruchu i jego struktur
Natężenie ruchu – liczba jednostek ruchu (pojazdów pieszych) przekraczających przekrój drogi w jednostce czasu
- struktura kierunkowa (w danym przekroju drogi np. przy wylocie ze skrzyżowania)
- rodzajowa (niejednolity potok pojazdów; podanie % udziału poszczególnych grup pojazdów w danym potoku ruchu)

33. Typowe zmienności natężenia w tygodniu i w dobie

34. Co to jest natężenie godziny 30 lub 50-tej
-

35. Jakie są sposoby pomiaru prędkości
- pomiar prędkości pojazdów przejeżdżających przez dany niezmienny przekrój poprzeczny drogi (np. fotoradar, czujniki
podczerwone, fotokomórki, itp.)
- pomiar prędkości danego pojazdu w danym momencie w danym miejscu drogi (np. pojazd testowy rejestrujący prędkość
badanego pojazdu jadącego przed nim)
- miara czasu przejazdu przez odcinek o danej długości z wyłączeniem czasów zatrzymań (prędkość jazdy)
- miara czasu przejazdu przez odcinek o danej długości bez wyłączenia czasów zatrzymań (prędkość podróży)
- pomiary za pomocą urządzeń elektronicznych bądź optycznych
- pomiary za pomocą rejestracji czasów przejazdu przez obserwatorów
- pomiary przez urządzenia pokładowe – mierniki prędkości

36. Jakie są sposoby pomiaru natężeń ruchu
- automatyczny pomiar ilości pojazdów przekraczających dany przekrój drogi za pomocą czujników podczerwonych,
fotokomórek
- zliczanie pojazdów przez obserwatorów
- statyczne (manualne i automatyczne)
- dynamiczne
- laboratoryjne
- symulacyjne
- ankietowe

Geometria drogi

37. Rodzaje przekrojów porzecznych drogi

-normalny
-charakterystyczny
-roboczy (do obliczeń robót ziemnych)
-przejściowy (przejście z wykopu w nasyp)

-odcinkowy (stokowy)
-drogowy
-uliczny

6

38. Elementy przekroju poprzecznego drogi zamiejskiej

-jezdnia z pasami ruchu
-pobocza (ziemne, utwardzone)
-skarpy nasypy i wykopy
-rowy
-pasy dzielące (przy dwóch jezdniach)

39. Elementy przekroju poprzecznego drogi miejskiej (ulicy)

-jezdnia z pasami ruchu
-chodniki i drogi rowerowe
-zatoki autobusowe i parkingowe
-przystanki
-linie transportu szynowego
-pasy dzielące (przy dwóch jezdniach)
-pasy zieleni ulicznej

40. Od czego zależy szerokość pasa ruchu
- rodzaju pojazdów przejeżdżających drogą
- od klasy drogi
- usytuowania drogi (poza lub na terenie zabudowy)
- prędkości projektowej
- od przebiegu drogi (na prostej łuku lub skrzyżowaniu)

41. Od czego zależy liczba pasów ruchu
- klasy drogi
- liczby jezdni
- ewentualnej konieczności zastosowania dodatkowych pasów ruchu (np. skrętu)

42. Od czego zależy pochylenie skarp nasypu i wykopu
- klasy drogi
- wysokości skarp/nasypów
- użytego gruntu (cechy gruntów)
- względy estetyczne
- względy ekonomiczne
- względy budowy i utrzymania

43. Co to jest skrajnia drogi
Skrajnia drogi – zarys poza, którym nie mogą wystawać żadne elementy pojazdów, aby możliwy był niezakłócony ruch.
Zarys ten jest nieco mniejszy prześwitu najmniejszej budowli na danej trasie oraz najmniejszej szerokości drogi.

44. Z czego się składa plan sytuacyjny drogi
Z prostych, krzywych przejściowych i łuków poziomych wpisanych w profil warstwicowy terenu na mapie warstwicowej
wraz z zaznaczeniem osi drogi, poboczy, skarp nasypów i wykopów, rowów przydrożnych oraz z zaznaczeniem
podstawowych parametrów drogi, takich jak promienie łuków, kilometraż, pochylenia, opisy wierzchołków i inne...,

45. Wzór na długość stycznej łuku poziomego
T = R tg

α

/2 gdzie R – promień łuku poziomego,

α

- kąt zwrotu trasy

46. Z czego składa się niweleta drogi w profilu podłużnym
- proste o nachyleniu podłużnym mieszczącym się w granicach min-max zgodnie z Dz.U.
- łuki pionowe (wklęsłe i wypukłe) o danych w Dz.U. możliwych minimalnych promieniach krzywizny i/lub ewent. ich
zestawienia
- punktów charakterystycznych trasy, punktów stałych

47. Wzór na długość stycznej łuku pionowego
T = R tg

ω

/2 gdzie R – promień łuku poziomego,

ω

- suma pochyleń niwelety przed i za łukiem = i1 +/- i2

Modelowanie ruchu

48. Jakie są grupy modeli ruchu
- m. makroskopowe
- m. mikroskopowe
- analiza hydrodynamiczna

- m. symulacyjne
- m. jazdy za liderem
- analiza kolejek

7

49. Narysuj związek prędkości, gęstości i natężenia ruchu

50. Co to jest prędkość optymalna
- prędkość przy której wystąpi maksymalne natężenie ruchu, a także optymalna gęstość pojazdów

51. Co to jest ruch swobodny, częściowo wymuszony i wymuszony
- swobodny – ruch, w którym prędkość pojazdów i swoboda ich ruchu nie jest niczym ograniczona (prędkość większa niż

prędkość swobodna dla danego natężenia i gęstości ruchu), pojazd porusza się z prędkością swobodną, przed nim
porusza się pojazd (między nimi jest >7s różnicy w przejeździe) za nim porusza się pojazd o różnicy czasu >5s

- częściowo wymuszony – ruch o prędkości zawierającej się między prędkością optymalną i swobodną ruchu przy danym

jego natężeniu i gęstości

- wymuszony – ruch o prędkości od 0 do prędkości optymalnej dla danego natężenia i gęstości ruchu; pojazdy mają

ograniczoną swobodę ruchu i prędkość ze względu na warunki na drodze, np. w ruchu kolumnowym przy dużej
gęstości ruchu za pojazdem liderem.

52. Podaj model Greenberga
v = c ln (kmax/k)
q = k c ln (kmax/k) – def. fundamentalnego wykresu ruchu drogowego

53. Co to jest falowy model ruchu (fala zaburzeniowa)

54. Co to jest model jazdy za liderem, do czego jest wykorzystywany w praktyce
- ruch za pojazdem liderem (pierwszym w kolumnie) dyktującym prędkość pozostałych pojazdów
- przyspieszenie pojazdu w kolumnie jest wprost proporcjonalne do różnicy prędkości między tym pojazdem a pojazdem
poprzedzającym
- wykorzystywane do pomiaru prędkości i przyspieszeń danego pojazdu na drodze przez pomiar urządzeniami w pojeździe
podążającym, tzw. pojeździe testowym – odwzorowanie zachowania pojazdu lidera, rejestracja danych

Przepustowość drogi dwupasowej dwukierunkowej

55. Co to jest przepustowość drogi
Największa liczba jednostek ruchu, która może przejechać przez przekrój poprzeczny drogi w jednostce czasu

56. Co to jest przepustowość teoretyczna (wzór)

V – prędkość

a

1,2

– opóźnienie pojazdu 1 i 2

t

r

– czas reakcji

l

1

– długość 1 pojazdu

57. Co to jest poziom swobody ruchu
- przypisanie danej kategorii (od A do F) dla danego ruchu w zależności od procentowego czasu blokowania, średniej
prędkości podróży oraz wartości krytycznego natężenia ruchu

8

58. Co to jest krytyczne natężenie ruchu

Maksymalna liczba jednostek ruchu przekraczających przekrój drogi w jednostce czasu, w przypadku którym wystąpi
prędkość maksymalna pojazdów na drodze; przepustowość

Krytyczne natężenie ruchu długich odcinków

Krytyczne natężenie ruchu na wzniesieniach

Q – natężenie ruchu

C – przepustowość (nat. krytyczne na poziomie i-tym)

fk, fp, fc, fso, fcw – współczynniki korygujące, wpływ odpowiednio z uwagi na strukturę kierunkową ruchu, przekroju

poprzecznego, ruchu ciężarowego, pojazdów osobowych, pojazdów ciężarowych

59. Co to są idealne warunki drogowo-ruchowe

- prędkość projektowa
- szerokość pasów >3.6m
- pobocza
- wyprzedzanie
- samochody osobowe (100%)
- struktura 50% / 50%
- ruch niezakłócony
- teren płaski

60. Jaka jest idealna struktura kierunkowa ruchu

61. Jaki jest idealny potok ruchu
- jednorodny (100% danego typu pojazdów)
- stała optymalna prędkość, maksymalne natężenie

62. Jaki jest idealny przekrój poprzeczny drogi
- szerokość jezdni > 3.6m
- odp. ilość pasów ruchu
- brak lub duża odległość do przeszkód bocznych
- optymalne pochylenia poprzeczne jezdni

63. Podaj ogólną postać wzoru na obliczanie przepustowości (natężęnia krytycznego) wg metody HCM

64. Co to jest pojazd umowny w obliczaniu przepustowości
- wszystkie typy i rodzaje pojazdów przyrównujemy do ekwiwalentnych im pojazdów osobowych za pomocą
współczynników przeliczeniowych różnych dla różnych ich typów

Związki pomiędzy parametrami geometrycznymi drogi a prędkością

65. Jakie czynniki drogowe mają wpływ na prędkość

- geometria drogi
- nawierzchnia
- środki organizacji ruchu

66. Jakie czynniki ruchowe mają wpływ na prędkość

- natężenie
- struktura rodzajowa i kierunkowa

67. Jaka jest zależność (wykres) pomiędzy prędkością a promieniem łuku

9

68. Wzór na zależność promienia od prędkości i parametrów drogi
J.w. Oraz R = f (prędkości, kąta zwrotu, współczynnika przyczepności, pochylenia podłużnego,....)

69. Jaka jest zależność (wykres) pomiędzy prędkością a pochyleniem podłużnym drogi

70. Co to jest prędkość równoważna
- prędkość przy której moc silnika równoważy się z oporami ruchu na wzniesieniu

71. Jaka jest zależność (wykres) pomiędzy prędkością a odległością do przeszkód bocznych

72. Jaka jest zależność (wykres) pomiędzy prędkością a krętością drogi

73. Jakie cechy nawierzchni drogowej mają wpływ na prędkość
- współczynnik
przyczepności
- adhezja
- histereza gumy
- akwaplanacja

- śliskość
- temperatura, plastyczność
- szorstkość
- równość

74. Przedstaw charakter zależności pomiędzy parametrami geometrycznymi a prędkością

75. Który z tych parametrów ma znaczenie dominujące, w jakich sytuacjach i dlaczego

- R łuku poziomego – łuki o małym promieniu – znaczne ograniczenie prędkości

- szer. Jezdni- im mniejsza tym mniejsza prędkość

- krętość – im większa tym mniejsza prędkość

- pochylenie podłużne – im większe tym mniejsza prędkość

- odległość przeszkód bocznych – im większa tym większa prędkość

- szerokość jezdni, pobocza – im większe tym większa prędkość

Kolokwium będzie się odbywać na przygotowanych 4 arkuszach z 20 pytaniami (5 pytań na stronę), na które należy udzielić krótkie odpowiedzi
Dobre odpowiedzi na wszystkie pytania - 100 punktów