Regulacje i nadzór
nad rynkami finansowymi
233710-1118 2010/11
dr Wojciech Rogowski
Szkoła Główna Handlowa, Instytut Ekonomiczny NBP
1
Regulacje i nadzór nad rynkami finansowymi
Wykład 1. Rynki finansowe – tradycja, specyfika, kryzys
Wykład 2. Przesłanki i teoretyczne podstawy regulacji rynków finansowych
Wykład 3. Struktury stabilności finansowej
Wykład 4. Prawo - podstawowe formy regulacji rynków
Wykład 5. Ponadnarodowe instytucje ustanawiające standardy nadzorcze
Wykład 6. Modele nadzoru nad narodowym rynkiem finansowym
Wykład 7. Struktura instytucjonalna nadzoru nad rynkiem finansowym w wybranych krajach
Wykład 8. Regulacje i nadzór nad rynkiem finansowym w Polsce
Wykład 9. Osiągnięcia i zamierzenia w zakresie nadzoru nad rynkiem finansowym w Unii Europejskiej
Wykład 10. Nadzór nad ponadnarodowymi instytucjami finansowymi
Wykład 11. Wpływ kryzysów finansowych na reformowanie sieci bezpieczeństwa finansowego
Wykład 12. Nowa międzynarodowa architektura finansowa
Wykład 13. Seminarium studenckie
Wykład 14. Wykład gościnny
- jak to si
ę
robi w nadzorze bankowym?
Wykład 15. Egzamin w terminie „O”
2
Wykład 3. Struktury stabilności finansowej
•
Co to jest kryzys?
•
Kryzys - „z kryzysami jest jak z pięknymi kobietami – trudno je
zdefiniować ale łatwo rozpoznać”(Kindleberger, 1999)
•
Niestabilność finansowa to sytuacja charakteryzująca się
następującymi podstawowymi kryteriami (cechami) –
(1) znacząca część cen aktywów finansowych różni się znacznie od parametrów
fundamentalnych ,
(2) funkcjonowanie rynku i dostępność kredytów (krajowa jak i międzynarodowa)
jest znacząco zniekształcona (wypaczona) co skutkuje
(3) znaczącymi odchyleniami agregatu oszczędności i zdolności wytwórczych
gospodarki. (Fergusson, FED)
•
Co to jest stabilność finansowa?
3
Wykład 3. Struktury stabilności finansowej
•
Co to jest stabilność finansowa?
–
Brak jest jednej wspólnej definicji stabilności
finansowej – stabilności systemu finansowego
–
Jest przedmiotem obserwacji i analizy
–
Brak powszechnie akceptowanych miar
–
Banki centralne nie stosują jednolitych metodologii
analiz
4
Wykład 3. Struktury stabilności finansowej
•
Co to jest stabilność finansowa?
•
…. stan systemu finansowego pozbawiony: nadmiernej zmienności cen aktywów,
zaburzeń systemowych pojawienia się i „wybuchu” finansowych „bąbli”
spekulacyjnych (disruption), nadzwyczajnego braku płynności w pewnych
segmentach rynku, przerwania operacji systemu płatniczego, nadmiernego
racjonowania kredytów lub podaży, błędów instytucji finansowych, etc. (Bank
Francji)
•
Stabilność systemu finansowego to stan, w którym system finansowy pełni swoje
funkcje w sposób ciągły i efektywny, nawet w przypadku wystąpienia
nieoczekiwanych i niekorzystnych zaburzeń o znacznej skali (Narodowy Bank
Polski)
•
…. jest definiowana jako stan, w którym system finansowy (uczestnicy, rynki
finansowe, infrastruktura rynkowa) jest zdolny do absorpcji szoków oraz
zapobiega nierównowadze na rynkach finansowych. Dzięki temu ograniczone jest
prawdopodobieństwo zakłóceń w procesie alokacji oszczędności w gospodarce (
Europejski Bank Centralny)
5
Wykład 3. Struktury stabilności finansowej
•
Stabilność finansowa
•
...stan, w którym działalność gospodarcza nie jest zakłócana przez zmiany cen
aktywów ani przez problemy instytucji finansowych w wywiązywaniu się z ich
zobowiązań. (Crocett, 1997)
•
…. należy rozumieć jako brak zaburzeń w funkcjonowaniu systemu finansowego
lub uzyskanie trwałej i dynamicznej równowagi na powiązanych ze sobą rynkach
finansowych, co umożliwia finalność rozliczeń operacji, płynność i alokację
oszczędności . (Solarz, 2001:183)
•
„Przez stabilność finansową rozumie się jako brak (nieobecność) kryzysów
finansowych.” (Fidrmuc, Schardax, 2000)
6
Wykład 3. Struktury stabilności finansowej
Stabilność finansowa
…. to sytuacja w której system finansowy jest zdolny do efektywnej alokacji zasobów
pomiędzy zastosowaniami oraz pomiędzy okresami w czasie, określania i
zarządzania ryzykami finansowymi oraz w końcu do przejmowania (absorpcji)
pojawiających się szoków.
Stabilnym określamy system finansowy, którego działanie wzmacnia wyniki
gospodarowania i akumulację bogactwa, podczas gdy jest także zdolny do
zapobiegania ujawniania się nie przewidzianych a niszczących skutków
niepomyślnych zaburzeń.
Stabilność finansowa może występować jako rozciągłe continuum zmienne w czasie i
zgodne z rozdzielającymi się kombinacjami elementów oddziaływujących na to
zjawisko.
A.Houben, J.Kakes, G.Schinasi, 2004,
•
Stabilność finansowa
(wg Mesjasz i Rogowski, 2005) to
–
całościowa ciągła właściwość dynamiki instytucji finansowych i rynków (systemów),
–
oceniana jako pozytywna zgodnie
•
z powszechnie przyjętymi kryteriami uniwersalnymi oraz
•
z kryteriami przyjętymi przez uczestników zaangażowanych w jej kształtowanie, utrzymanie i ocenę tej dynamiki.
–
Podstawowym pozytywnym atrybutem stabilności finansowej jest
•
możliwość przewidywania zjawisk negatywnie wpływających na tę dynamikę (ryzyka), powiązana z
7
Wykład 3. Struktury stabilności finansowej
Stabilność finansowa
(wg Mesjasz i Rogowski, 2005) to
–
całościowa ciągła właściwość dynamiki instytucji finansowych i rynków
(systemów),
–
oceniana jako pozytywna zgodnie
•
z powszechnie przyjętymi kryteriami uniwersalnymi oraz
•
z kryteriami przyjętymi przez uczestników zaangażowanych w jej
kształtowanie, utrzymanie i ocenę tej dynamiki.
–
Podstawowym pozytywnym atrybutem stabilności finansowej jest
•
możliwość przewidywania zjawisk negatywnie wpływających na tę
dynamikę (ryzyka), powiązana z
•
umiejętnością przewidywania i ewentualnie
•
stosowania/stymulowania środków:
–
zapobiegawczych
–
korygujących
–
wykluczających
–
restytuujących (odtwarzających)
•
odnoszących się do tych negatywnych zjawisk.
8
9
Stabilność finansowa w bankowości
bank
bankowość
narodowy system finansowy
regionalny system finansowy
globalny system finansowy
Zakres
Zarząd banku
Narodowa safety net
Akcjonariusze - Deponenci - Kredytobiorcy
Europejska safety net
Międzynarodowa safety net
Kto chroni, dba?
Co definiuje ?
(-)
brak:
•
kryzysu
• zakłóceń funkcjonowania
instytucji,
• nadmiernej zmienności cen
aktywów
• zaburzeń systemowych,
• nadzwyczajnego
• płynności w określonych
segmentach rynku,
• brak bąbli spekulacyjnych
• przerwań funkcjonowania
systemu,
• masowych problemów
instytucji finansowych.
• nadmiernego
reglamentowania kredytów
•Płynność funkcjonowania
•Ciągłe funkcjonowanie instytucji
•Ciągłe funkcjonowanie rynków
•Zmienność cen zgodnie ze
zmianami fundamentów
•Istnienie płynności
•Równowaga makroekonomiczna
Co definiuje ?
(+) istnienie:
Nadzór bankowy
Wykład 3. Struktury stabilności finansowej
•
Znaczenie stabilności finansowej:
–
System finansowy jest podatny na zakłócenia rynkowe
–
Znaczące koszty kryzysu finansowego
–
Stabilny system finansowy:
•
jest niezbędny dla osiągnięcia stabilności cen,
•
jest niezbędny dla płynnego funkcjonowania systemu płatniczego,
•
pełni kluczową rolę w transmisji impulsów polityki pieniężnej,
•
wspiera wzrost gospodarczy,
•
dobrem publicznym.
10
Wykład 3. Struktury stabilności finansowej
•
Stabilność finansowa – funkcjonalnie :
•
Zapobieganie kryzysowi finansowemu
Nadzór
Kontrole
Perswacja
Autosanacja
•
Zarządzanie kryzysem
Interwencje płynności
Pożyczka ostatniej instancji
Nacjonalizacja instytucji finansowych
11
Wykład 3. Struktury stabilności finansowej
•
Zapobieganie kryzysowi:
–
Podejście mikro-przezornościowe (ryzyka
poszczególnych instytucji finansowych) –
instytucje nadzorcze
–
Podejście makro-przezornościowe (ryzyko
systemowe) – bank centralny + ministerstwo
finansów
12
Wykład 3. Struktury stabilności finansowej
•
Zarządzanie kryzysem:
–
Instytucja nadzorcza
–
Bank centralny
–
Instytucja gwarancyjna
–
Rząd
•
Obie funkcje realizuje
sieć bezpieczeństwa finansowego
…
ogół regulacji prawnych oraz samoregulacji mających na celu
zapewnienie stabilności finansowej oraz ochronę interesów
uczestników rynku korzystających z usług pośredników finansowych,
a także ogół instytucji odpowiadających za kontrolę przestrzegania tych
regulacji i samoregulacji (Iwanicz-Drozdowska, 2008)
13
14
Instytucje sieci stabilności finansowej safety net sensu largo
Nadzór
bankowy
Ubeziecze-
nie
depozytów
Nadzór
ubezpie-
czeń
Gwaranto-
wanie
wypłaty
odszkodo-
wania
Nadzór
rynku
kapitału
Gwaranto-
wanie
rozliczeń
Polityka
pienięŜna
PoŜyczko-
dawca
ostatniej
instancji
Polityka
fiskalna
SEKTOR
RYNKU KAPITAŁOWEGO
SEKTOR
UBEZPIECZEŃ
SEKTOR
BANKOWY
Wykład 3. Struktury stabilności finansowej
Wykład 3. Struktury stabilności finansowej
Sieć bezpieczeństwa – financial safety net
1. Nie istnieje jedna optymalna struktura sieci,
2. Działania sieci bezpieczeństwa koncentrują się na:
a)
zapobieganiu kryzysom
b)
Zarządzaniu kryzysami
3. Każda instytucja sieci, angażuje się w poszczególne działania na różnych
etapach
4. Celem instytucji tworzących sieć bezpieczeństwa nie jest pomoc każdej
zagrożonej instytucji finansowej
5. Celem jest ochrona klientów i zapewnienie stabilności całego systemu
finansowego
6. Instytucje tworzące sieć bezpieczeństwa powinny unikać oficjalnego
informowania o warunkach i sposobie pomocy na wypadek kryzysu
finansowego – ograniczyć moral hazard
15
Wykład 3. Struktury stabilności finansowej
•
Jak analizować stabilność finansową (systemu
finansowego, banku, budżetu domowego (?)
–
Monitorować i przewidywać szoki
–
Znać i obserwować obszary wrażliwości
–
Kontrolować kanały oddziaływania
–
Analizować zdolność do absorpcji szoku
–
Komunikować się z rynkiem
16
Wykład 3. Struktury stabilności finansowej
•
Kanały transmisji szoków:
–
Kanał bezpośrednie:
– Kanał kredytowy
– Kanał finansowanie
– Kanał rynkowy
–
Kanały pośrednie:
– Kanał makroekonomiczny
– Kanał kapitałowy (własnościowy)
– Pośredni kanał rynkowy
– Pośredni kanał kredytowy
– Kanał zaufania
17
Spowolnienie
w EMU
Pogorszenie
sytuacji
banków-matek
„Przelanie się”
kryzysu na EM
Zaostrzenie PP
po wzroście
inflacji
Spadek cen
nieruchomości
Nadmierne
wypłaty
dywidend
Znaczny portfel
kredytów dla
gospodarstw
domowych z okresu
łagodnej polityki
kredytowej
Duży udział
kredytów
walutowych
Wzrost znaczenia
finansowania
rynkowego
Wzrost znaczenia
finansowania
zagranicznego
i od matek
Wyższy koszt
i zmienność
depozytów
detalicznych
Ograniczone
zasoby
kapitałowe
Straty
kredytowe
Wyższe koszty
finansowania
Niższe
przychody
odsetkowe
Adekwatność
kapitałowa
Akcja
kredytowa
Skutki dla sfery
realnej
Zyski
Zródło: opracowanie szkoleniowe NBP
Wykład 3. Struktury stabilności finansowej
18
Wykład 3. Struktury stabilności finansowej
•
Metody analizy:
–
Test warunków skrajnych
•
Wpływ szoku na pozycję finansową kredytobiorców – scenariusz
jednoczynnikowy
•
Wpływ szoku na zdolność sektora bankowego do absorpcji strat:
–
Symulacje (wpływ założonej ścieżki pogorszenia się jakości
kredytów)
–
Makro test warunków skrajnych
19
Wykład 3. Struktury stabilności finansowej
•
Przykłady:
–
Wpływ upadłości trzech największych kredytobiorców z
sektora niefinansowego
–
Wpływ wzrostu bezrobocia na udział kredytów
gospodarstw domowych o ujemnym buforze dochodowym
w kredytach poszczególnych rodzajów
–
Analiza prawdopodobieństwa efektu domina na rynku
międzybankowym
–
Stagflacja w USA oraz strefie euro
•
Inflacja 4% i 0% wzrostu gospodarczego w strefie euro
•
Wzrost cen żywności i energii
–
Spadek podaży kredytów
20
21
Kto włada nadzorem bankowym?
Nadzór bankowy (safety net) w świetle teorii przedstawicielstwa
koszty
władanie
nadzoru
II relacja agencji
prawo - kontrakt
formalny
I relacja agencji
domniemany
kontrakt
asymetria informacji
+ dezinformacja
podatnik
deponent
stabilność
konflikt
interesu
bank
system bankowy
korupcja
Przedstawiciel
(agent)
Mocodawca
(pryncypał)
Mocodawca
(pryncypał)
Przedstawiciel
(agent)
nadzór
bankowy
Wykład 3. Struktury stabilności finansowej
•
Literatura uzupełniająca:
Wykład 3. Struktury stabilności finansowej
22