Regulacje i nadzór

nad rynkami finansowymi

233710-1118 2010/11

dr Wojciech Rogowski

Szkoła Główna Handlowa, Instytut Ekonomiczny NBP

1

Regulacje i nadzór nad rynkami finansowymi

Wykład 1. Rynki finansowe – tradycja, specyfika, kryzys

Wykład 2. Przesłanki i teoretyczne podstawy regulacji rynków finansowych

Wykład 3. Struktury stabilności finansowej

Wykład 4. Prawo - podstawowe formy regulacji rynków

Wykład 5. Ponadnarodowe instytucje ustanawiające standardy nadzorcze

Wykład 6. Modele nadzoru nad narodowym rynkiem finansowym

Wykład 7. Struktura instytucjonalna nadzoru nad rynkiem finansowym w wybranych krajach

Wykład 8. Regulacje i nadzór nad rynkiem finansowym w Polsce

Wykład 9. Osiągnięcia i zamierzenia w zakresie nadzoru nad rynkiem finansowym w Unii Europejskiej

Wykład 10. Nadzór nad ponadnarodowymi instytucjami finansowymi

Wykład 11. Wpływ kryzysów finansowych na reformowanie sieci bezpieczeństwa finansowego

Wykład 12. Nowa międzynarodowa architektura finansowa

Wykład 13. Seminarium studenckie

Wykład 14. Wykład gościnny

- jak to si

ę

robi w nadzorze bankowym?

Wykład 15. Egzamin w terminie „O”

2

Wykład 3. Struktury stabilności finansowej

•

Co to jest kryzys?

•

Kryzys - „z kryzysami jest jak z pięknymi kobietami – trudno je
zdefiniować ale łatwo rozpoznać”(Kindleberger, 1999)

•

Niestabilność finansowa to sytuacja charakteryzująca się
następującymi podstawowymi kryteriami (cechami) –

(1) znacząca część cen aktywów finansowych różni się znacznie od parametrów

fundamentalnych ,

(2) funkcjonowanie rynku i dostępność kredytów (krajowa jak i międzynarodowa)

jest znacząco zniekształcona (wypaczona) co skutkuje

(3) znaczącymi odchyleniami agregatu oszczędności i zdolności wytwórczych

gospodarki. (Fergusson, FED)

•

Co to jest stabilność finansowa?

3

Wykład 3. Struktury stabilności finansowej

•

Co to jest stabilność finansowa?

–

Brak jest jednej wspólnej definicji stabilności
finansowej – stabilności systemu finansowego

–

Jest przedmiotem obserwacji i analizy

–

Brak powszechnie akceptowanych miar

–

Banki centralne nie stosują jednolitych metodologii
analiz

4

Wykład 3. Struktury stabilności finansowej

•

Co to jest stabilność finansowa?

•

…. stan systemu finansowego pozbawiony: nadmiernej zmienności cen aktywów,
zaburzeń systemowych pojawienia się i „wybuchu” finansowych „bąbli”
spekulacyjnych (disruption), nadzwyczajnego braku płynności w pewnych
segmentach rynku, przerwania operacji systemu płatniczego, nadmiernego
racjonowania kredytów lub podaży, błędów instytucji finansowych, etc. (Bank
Francji)

•

Stabilność systemu finansowego to stan, w którym system finansowy pełni swoje
funkcje w sposób ciągły i efektywny, nawet w przypadku wystąpienia
nieoczekiwanych i niekorzystnych zaburzeń o znacznej skali (Narodowy Bank
Polski)

•

…. jest definiowana jako stan, w którym system finansowy (uczestnicy, rynki
finansowe, infrastruktura rynkowa) jest zdolny do absorpcji szoków oraz
zapobiega nierównowadze na rynkach finansowych. Dzięki temu ograniczone jest
prawdopodobieństwo zakłóceń w procesie alokacji oszczędności w gospodarce (
Europejski Bank Centralny)

5

Wykład 3. Struktury stabilności finansowej

•

Stabilność finansowa

•

...stan, w którym działalność gospodarcza nie jest zakłócana przez zmiany cen
aktywów ani przez problemy instytucji finansowych w wywiązywaniu się z ich
zobowiązań. (Crocett, 1997)

•

…. należy rozumieć jako brak zaburzeń w funkcjonowaniu systemu finansowego
lub uzyskanie trwałej i dynamicznej równowagi na powiązanych ze sobą rynkach
finansowych, co umożliwia finalność rozliczeń operacji, płynność i alokację
oszczędności . (Solarz, 2001:183)

•

„Przez stabilność finansową rozumie się jako brak (nieobecność) kryzysów
finansowych.” (Fidrmuc, Schardax, 2000)

6

Wykład 3. Struktury stabilności finansowej

Stabilność finansowa

…. to sytuacja w której system finansowy jest zdolny do efektywnej alokacji zasobów

pomiędzy zastosowaniami oraz pomiędzy okresami w czasie, określania i
zarządzania ryzykami finansowymi oraz w końcu do przejmowania (absorpcji)
pojawiających się szoków.

Stabilnym określamy system finansowy, którego działanie wzmacnia wyniki

gospodarowania i akumulację bogactwa, podczas gdy jest także zdolny do
zapobiegania ujawniania się nie przewidzianych a niszczących skutków
niepomyślnych zaburzeń.

Stabilność finansowa może występować jako rozciągłe continuum zmienne w czasie i

zgodne z rozdzielającymi się kombinacjami elementów oddziaływujących na to
zjawisko.

A.Houben, J.Kakes, G.Schinasi, 2004,

•

Stabilność finansowa

(wg Mesjasz i Rogowski, 2005) to

–

całościowa ciągła właściwość dynamiki instytucji finansowych i rynków (systemów),

–

oceniana jako pozytywna zgodnie

•

z powszechnie przyjętymi kryteriami uniwersalnymi oraz

•

z kryteriami przyjętymi przez uczestników zaangażowanych w jej kształtowanie, utrzymanie i ocenę tej dynamiki.

–

Podstawowym pozytywnym atrybutem stabilności finansowej jest

•

możliwość przewidywania zjawisk negatywnie wpływających na tę dynamikę (ryzyka), powiązana z

7

Wykład 3. Struktury stabilności finansowej

Stabilność finansowa

(wg Mesjasz i Rogowski, 2005) to

–

całościowa ciągła właściwość dynamiki instytucji finansowych i rynków
(systemów),

–

oceniana jako pozytywna zgodnie

•

z powszechnie przyjętymi kryteriami uniwersalnymi oraz

•

z kryteriami przyjętymi przez uczestników zaangażowanych w jej
kształtowanie, utrzymanie i ocenę tej dynamiki.

–

Podstawowym pozytywnym atrybutem stabilności finansowej jest

•

możliwość przewidywania zjawisk negatywnie wpływających na tę
dynamikę (ryzyka), powiązana z

•

umiejętnością przewidywania i ewentualnie

•

stosowania/stymulowania środków:

–

zapobiegawczych

–

korygujących

–

wykluczających

–

restytuujących (odtwarzających)

•

odnoszących się do tych negatywnych zjawisk.

8

9

Stabilność finansowa w bankowości

bank

bankowość

narodowy system finansowy

regionalny system finansowy

globalny system finansowy

Zakres

Zarząd banku

Narodowa safety net

Akcjonariusze - Deponenci - Kredytobiorcy

Europejska safety net

Międzynarodowa safety net

Kto chroni, dba?

Co definiuje ?

(-)

brak:

•

kryzysu

• zakłóceń funkcjonowania
instytucji,

• nadmiernej zmienności cen
aktywów

• zaburzeń systemowych,

• nadzwyczajnego

• płynności w określonych
segmentach rynku,

• brak bąbli spekulacyjnych

• przerwań funkcjonowania
systemu,

• masowych problemów
instytucji finansowych.

• nadmiernego
reglamentowania kredytów

•Płynność funkcjonowania

•Ciągłe funkcjonowanie instytucji

•Ciągłe funkcjonowanie rynków

•Zmienność cen zgodnie ze

zmianami fundamentów

•Istnienie płynności

•Równowaga makroekonomiczna

Co definiuje ?

(+) istnienie:

Nadzór bankowy

Wykład 3. Struktury stabilności finansowej

•

Znaczenie stabilności finansowej:

–

System finansowy jest podatny na zakłócenia rynkowe

–

Znaczące koszty kryzysu finansowego

–

Stabilny system finansowy:

•

jest niezbędny dla osiągnięcia stabilności cen,

•

jest niezbędny dla płynnego funkcjonowania systemu płatniczego,

•

pełni kluczową rolę w transmisji impulsów polityki pieniężnej,

•

wspiera wzrost gospodarczy,

•

dobrem publicznym.

10

Wykład 3. Struktury stabilności finansowej

•

Stabilność finansowa – funkcjonalnie :

•

Zapobieganie kryzysowi finansowemu

Nadzór

Kontrole

Perswacja

Autosanacja

•

Zarządzanie kryzysem

Interwencje płynności

Pożyczka ostatniej instancji

Nacjonalizacja instytucji finansowych

11

Wykład 3. Struktury stabilności finansowej

•

Zapobieganie kryzysowi:

–

Podejście mikro-przezornościowe (ryzyka
poszczególnych instytucji finansowych) –
instytucje nadzorcze

–

Podejście makro-przezornościowe (ryzyko
systemowe) – bank centralny + ministerstwo
finansów

12

Wykład 3. Struktury stabilności finansowej

•

Zarządzanie kryzysem:

–

Instytucja nadzorcza

–

Bank centralny

–

Instytucja gwarancyjna

–

Rząd

•

Obie funkcje realizuje

sieć bezpieczeństwa finansowego

…

ogół regulacji prawnych oraz samoregulacji mających na celu

zapewnienie stabilności finansowej oraz ochronę interesów
uczestników rynku korzystających z usług pośredników finansowych,

a także ogół instytucji odpowiadających za kontrolę przestrzegania tych

regulacji i samoregulacji (Iwanicz-Drozdowska, 2008)

13

14

Instytucje sieci stabilności finansowej safety net sensu largo

Nadzór

bankowy

Ubeziecze-

nie

depozytów

Nadzór

ubezpie-

czeń

Gwaranto-

wanie

wypłaty

odszkodo-

wania

Nadzór

rynku

kapitału

Gwaranto-

wanie

rozliczeń

Polityka

pieniężna

Pożyczko-

dawca

ostatniej
instancji

Polityka

fiskalna

SEKTOR

RYNKU KAPITAŁOWEGO

SEKTOR
UBEZPIECZEŃ

SEKTOR
BANKOWY

Wykład 3. Struktury stabilności finansowej

Wykład 3. Struktury stabilności finansowej

Sieć bezpieczeństwa – financial safety net

1. Nie istnieje jedna optymalna struktura sieci,

2. Działania sieci bezpieczeństwa koncentrują się na:

a)

zapobieganiu kryzysom

b)

Zarządzaniu kryzysami

3. Każda instytucja sieci, angażuje się w poszczególne działania na różnych

etapach

4. Celem instytucji tworzących sieć bezpieczeństwa nie jest pomoc każdej

zagrożonej instytucji finansowej

5. Celem jest ochrona klientów i zapewnienie stabilności całego systemu

finansowego

6. Instytucje tworzące sieć bezpieczeństwa powinny unikać oficjalnego

informowania o warunkach i sposobie pomocy na wypadek kryzysu
finansowego – ograniczyć moral hazard

15

Wykład 3. Struktury stabilności finansowej

•

Jak analizować stabilność finansową (systemu
finansowego, banku, budżetu domowego (?)

–

Monitorować i przewidywać szoki

–

Znać i obserwować obszary wrażliwości

–

Kontrolować kanały oddziaływania

–

Analizować zdolność do absorpcji szoku

–

Komunikować się z rynkiem

16

Wykład 3. Struktury stabilności finansowej

•

Kanały transmisji szoków:

–

Kanał bezpośrednie:

– Kanał kredytowy

– Kanał finansowanie

– Kanał rynkowy

–

Kanały pośrednie:

– Kanał makroekonomiczny

– Kanał kapitałowy (własnościowy)

– Pośredni kanał rynkowy

– Pośredni kanał kredytowy

– Kanał zaufania

17

Spowolnienie
w EMU

Pogorszenie
sytuacji
banków-matek

„Przelanie się”
kryzysu na EM

Zaostrzenie PP
po wzroście
inflacji

Spadek cen
nieruchomości

Nadmierne
wypłaty
dywidend

Znaczny portfel
kredytów dla
gospodarstw
domowych z okresu
łagodnej polityki
kredytowej

Duży udział
kredytów
walutowych

Wzrost znaczenia
finansowania
rynkowego

Wzrost znaczenia
finansowania
zagranicznego
i od matek

Wyższy koszt
i zmienność
depozytów
detalicznych

Ograniczone
zasoby
kapitałowe

Straty
kredytowe

Wyższe koszty
finansowania

Niższe
przychody
odsetkowe

Adekwatność
kapitałowa

Akcja
kredytowa

Skutki dla sfery
realnej

Zyski

Zródło: opracowanie szkoleniowe NBP

Wykład 3. Struktury stabilności finansowej

18

Wykład 3. Struktury stabilności finansowej

•

Metody analizy:

–

Test warunków skrajnych

•

Wpływ szoku na pozycję finansową kredytobiorców – scenariusz
jednoczynnikowy

•

Wpływ szoku na zdolność sektora bankowego do absorpcji strat:

–

Symulacje (wpływ założonej ścieżki pogorszenia się jakości
kredytów)

–

Makro test warunków skrajnych

19

Wykład 3. Struktury stabilności finansowej

•

Przykłady:

–

Wpływ upadłości trzech największych kredytobiorców z
sektora niefinansowego

–

Wpływ wzrostu bezrobocia na udział kredytów
gospodarstw domowych o ujemnym buforze dochodowym
w kredytach poszczególnych rodzajów

–

Analiza prawdopodobieństwa efektu domina na rynku
międzybankowym

–

Stagflacja w USA oraz strefie euro

•

Inflacja 4% i 0% wzrostu gospodarczego w strefie euro

•

Wzrost cen żywności i energii

–

Spadek podaży kredytów

20

21

Kto włada nadzorem bankowym?

Nadzór bankowy (safety net) w świetle teorii przedstawicielstwa

koszty

władanie
nadzoru

II relacja agencji
prawo - kontrakt
formalny

I relacja agencji

domniemany
kontrakt

asymetria informacji
+ dezinformacja

podatnik

deponent

stabilność

konflikt
interesu

bank

system bankowy

korupcja

Przedstawiciel

(agent)

Mocodawca

(pryncypał)

Mocodawca

(pryncypał)

Przedstawiciel

(agent)

nadzór

bankowy

Wykład 3. Struktury stabilności finansowej

•

Literatura uzupełniająca:

Wykład 3. Struktury stabilności finansowej

22