Kto przejął polską gospodarkę

Przez wiele lat liberalni ekonomiści przekonywali

nas, że „kapitał nie ma narodowości”, zatem nie ma znaczenia, do kogo należą banki czy firmy –
ważne, że dają zatrudnienie i płacą podatki. Światowy kryzys finansowy obnażył fałszywość tego
twierdzenia: rządy na całym świecie (nawet w Stanach Zjednoczonych) zaczęły ratować rodzime
banki i koncerny, a nawet je przejmować, udowadniając tym samym, że liberalne zaklęcia nijak się
mają do brutalnej rzeczywistości gospodarczej współczesnego świata.
Ta refleksja nad „narodowością kapitału” powoli przychodzi także do nas (czego znamiennym
przykładem jest „nawrócenie” Jana Krzysztofa Bieleckiego), ale niestety dopiero 20 lat po
rozpoczęciu w Polsce prywatyzacji. Owa prywatyzacja przez większość okresu III RP w praktyce
oznaczała wyprzedaż najcenniejszych składników majątku narodowego w ręce zagranicznych
inwestorów. Najbardziej drastycznym tego przejawem była prywatyzacja sektora bankowego, którą
dokładnie opisaliśmy w poprzednim numerze „NP”. Ale to nie jedyna gałąź gospodarki, która
została przejęta przez obcy kapitał. Warto dokonać podsumowania tego procesu, który powoli
dobiega końca (ale tylko dlatego, że niewiele zostało już do sprzedania…). Poniższy raport jest
próbą odpowiedzi na zasadnicze pytanie: kto i kiedy stał się właścicielem najcenniejszych
składników polskiej gospodarki?
Niemcy
Największy udział w prywatyzacji polskich przedsiębiorstw miał kapitał niemiecki. Już od początku
tego procesu, czyli od roku 1991, firmy zza Odry przejmowały kolejne państwowe zakłady z
następujących

branż:

- chemicznej („Pollena-Nowy Dwór Mazowiecki” – październik 1991 r., „Pollena-Racibórz” –
grudzień 1991 r., „Pollena-Lechia” w Poznaniu – październik 1997 r., Zakłady Chemiczne „Rokita”
w

Brzegu

Dolnym

–

kwiecień

2004

r.);

- meblarskiej (Pomorska Fabryka Mebli – marzec 1992 r., Bydgoskie Fabryki Mebli – listopad 1992
r., Czerska Fabryka Mebli – sierpień 1993 r., Gościcińska Fabryka Mebli – grudzień 1993 r.,
Słupskie Fabryki Mebli – maj 1994 r., Zakłady Płyt Wiórowych w Grajewie – sierpień 1999 r.,
Olsztyńskie Fabryki Mebli w Działdowie – maj 2000 r., Goleniowskie Fabryki Mebli – styczeń
2002

r.);

- piwowarskiej (Koszalińskie Zakłady Piwowarskie „Brok” – lipiec 1991 r., Browary „Warka” –
listopad 1994 r., Browary Dolnośląskie „Piast” we Wrocławiu – styczeń 1996 r.);
- papierniczej (Fabryka Papieru „Malta” w Poznaniu – lipiec 1992 r.);
- tekstylnej („Romeo” w Zbąszyniu – sierpień 1992 r., Zakłady Przemysłu Odzieżowego „Bobo” w
Piławie

Górnej

–

maj

1993

r.);

- farmaceutycznej i medycznej („Chifa” w Nowym Tomyślu – październik 1992 r., Bolesławicka
Fabryka Materiałów Medycznych „Polfa” – czerwiec 1998 r., „Byk-Mazovia” w Łyszkowicach –

wrzesień

2002

r.);

- spożywczej (Zakłady Koncentratów Spożywczych w Skawinie – czerwiec 1993 r., Cukrownia
Środa w Środzie Wielkopolskiej – marzec 1998 r., „Drobimex” w Szczecinie – czerwiec 2001 r.);
- budowlanej (Cementownia „Odra” w Opolu – lipiec 1993 r., Przedsiębiorstwo Produkcyjno-
Budowlane „Prefabet-Rakowice” – listopad 1993 r., Kombinat Cementowo-Wapienniczy „Warta” w
Działoszynie – kwiecień 1994 r., „Hydrobudowa-6” w Warszawie – wrzesień 1994 r., Zakład
Wapienniczy „Wojcieszów” – listopad 1994 r., „Prefabet Kluczbork” – lipiec 1999 r., Cementownia
„Nowiny” – grudzień 1999 r., Cementownia „Warszawa” – luty 2002 r., Cementownia
„Wejherowo”

–

grudzień

2003

r.);

- elektronicznej i elektrycznej (Zakłady Elektroniczne „Elwro” we Wrocławiu i ZWUT w
Warszawie – wrzesień 1993 r., ZWAR w Warszawie – styczeń 1997 r., Kujawska Fabryka
Manometrów

we

Włocławku

–

maj

2001

r.);

- metalowej i mechanicznej (Mikołowska Fabryka Transformatorów „Mefta” – grudzień 1992 r.,
Pleszewska Fabryka Obrabiarek „Ponar-Pleszew” – październik 1993 r., Fabryka Wagonów
„Pafawag” we Wrocławiu – wrzesień 1996 r., „Agromet” w Ostrzeszowie – maj 2000 r., Wytwórnia
Sprzętu Komunikacyjnego „Gorzyce” – sierpień 2001 r., Przedsiębiorstwo Topienia Bazaltu w
Starachowicach – grudzień 2003 r., Dolnośląska Fabryka Maszyn Włókienniczych „Dofama” w
Kamiennej

Górze

–

sierpień

2006

r.);

- wydobywczej i hutniczej (Huta Szkła Okiennego „Kunice” w Żarach – październik 1994 r.,
Kopalnia i Zakład Przeróbczy Piasków Szklarskich „Osiecznica” – luty 1995 r., Kopalnia
Surowców Mineralnych „Surmin Kaolin” w Nowogrodźcu – czerwiec 1999 r., Kopalnia Melafiru w
Czarnym Borze – luty 2001 r., Kopalnie Surowców Skalnych w Bartnicy – lipiec 2001 r., PCC
RAIL Szczakowa w Jaworznie – listopad 2004 r., „Heye” Fabryka Form Szklarskich w Pieńsku –
kwiecień 2009 r., Kopalnia i Zakład Wzbogacania Kwarcytu „Bukowa Góra” w Zagórzu – wrzesień
2009

r.);

- tytoniowej (Przedsiębiorstwo Wyrobów Tytoniowych w Augustowie – listopad 1995 r., Wytwórnia
Wyrobów

Tytoniowych

w

Poznaniu

–

luty

1996

r.);

- energetycznej (Elektrociepłownia „Będzin” – lipiec 2000 r., „Stoen” w Warszawie – październik
2002

r.).

Warto dodać, że ogromna większość tych przedsiębiorstw znajduje się na ziemiach zachodnich i
północnych, które przed 1945 r. należały do Niemiec.
Francuzi
Drugie miejsce na liście inwestorów przejmujących majątek państwowy zajmuje kapitał francuski.
Już w pierwszych latach prywatyzacji pojawił się on w następujących branżach:
- elektronicznej i elektrycznej („Polam-Suwałki” – czerwiec 1993 r., „Centra” w Poznaniu –
październik 1994 r., „Polar” we Wrocławiu – wrzesień 1999 r.);
- budowlanej (Kombinat Cementowo-Wapienniczy „Kujawy” w Piechcinie – lipiec 1995 r.,
„Opoczno” SA – czerwiec 2000 r., „Strada” w Środzie Wielkopolskiej – czerwiec 2005 r.,
Przedsiębiorstwo Wyposażenia Budownictwa „Metalplast-Częstochowa” – lipiec 2005 r.);
-

chemicznej

(„Stomil-Olsztyn”

–

grudzień

1995

r.);

- tytoniowej (Zakłady Przemysłu Tytoniowego w Radomiu – grudzień 1995 r.);
- papierniczej (Śląskie Zakłady Papiernicze „Silesianpap” w Tychach – listopad 1996 r., „Rawibox”
w

Rawiczu

–

listopad

2002

r.);

- metalowej i mechanicznej („Spomasz Białystok” – lipiec 2000 r., Fabryka Materiałów i Wyrobów
Ściernych

„Korund”

w

Kole

–

maj

2001

r.);

- spożywczej (Poznańskie Zakłady Przemysłu Spirytusowego „Polmos” – lipiec 2001 r., Śląska
Spółka

Cukrowa

w

Łosiowie

–

kwiecień

2003

r.);

- energetycznej (Elektrociepłownia „Kraków” – październik 1997 r., Zespół Elektrociepłowni
„Wybrzeże” w Gdańsku – czerwiec 2000 r., Elektrociepłownia „Białystok” – luty 2001 r.,
Elektrownia

„Rybnik”

–

marzec

2001

r.);

- telekomunikacyjnej (Telekomunikacja Polska – lipiec 2000 r.).

Warto podkreślić, że w przypadku dwóch ostatnich branż mamy do czynienia ze sprzedażą
państwowych przedsiębiorstw infrastrukturalnych również przedsiębiorstwom państwowym, tyle że
francuskim: Électricité de France (energetyka) i France Telecom (telekomunikacja). Trudno zatem
nazwać to prywatyzacją – raczej należałoby mówić o denacjonalizacji.
Amerykanie
Niemały udział w prywatyzacji polskiego majątku miał także kapitał amerykański, który
zainwestował

w

następujących

branżach:

- metalowej i mechanicznej (Fabryka Maszyn Papierniczych „Fampa” w Jeleniej Górze – luty 1991
r.; Łódzkie Zakłady Wyrobów Metalowych „Wizamet” – grudzień 1992 r., Zakłady Metali Lekkich
„Kęty” – grudzień 1995 r., Fabryka Amortyzatorów w Krośnie – sierpień 2003 r., Wytwórnia
Sprzętu

Komunikacyjnego

„PZL-Rzeszów”

–

marzec

2002

r.);

- spożywczej („E. Wedel” w Warszawie – sierpień 1991 r., „Polbaf” w Głownie – sierpień 1991 r.,
„Alima” w Rzeszowie – luty 1992 r., „Amino” w Poznaniu – czerwiec 1992 r., Zakłady Przemysłu
Cukierniczego „Olza” w Cieszynie” – marzec 1993 r., Nadodrzańskie Zakłady Przemysłu
Tłuszczowego w Brzegu – listopad 1994 r., Podlaska Wytwórnia Wódek „Polmos” w Siedlcach –
sierpień

2002

r.);

- papierniczej (Zakłady Celulozowo-Papiernicze w Kwidzynie – sierpień 1992 r., Przedsiębiorstwo
Opakowań

„Pakpol”

w

Białymstoku

–

czerwiec

1994

r.);

- elektronicznej i elektrycznej („Telfa” w Bydgoszczy – listopad 1992 r.);
- budowlanej („Hydrotrest” w Krakowie – czerwiec 1993 r., „Energoaparatura” w Katowicach –
lipiec 1993 r., „Bester” w Bielawie – wrzesień 2001 r.);
- wydobywczej i hutniczej (Huta Szkła „Jarosław” – wrzesień 1993 r., Huta Aluminium „Konin” –
grudzień 1995 r., Huta Szkła „Antoninek” w Poznaniu – wrzesień 2001 r.);
- chemicznej (Sanockie Zakłady Przemysłu Gumowego „Stomil Sanok” – październik 1993 r.,
Firma

Oponiarska

„Dębica”

–

grudzień

1995

r.);

- farmaceutycznej i medycznej (Kutnowskie Zakłady Farmaceutyczne „Polfa” – grudzień 1994 r.,
„Polfa Rzeszów” – październik 1997 r., Fabryka Narzędzi Chirurgicznych i Dentystycznych
„Mifam”

w

Milanówku

–

wrzesień

2002

r.);

- energetycznej (Elektrownia „Skawina” – styczeń 2002 r.).
Holendrzy
Również inwestorzy z niewielkiej Holandii (przy czym przeważnie są to koncerny o charakterze
międzynarodowym, jedynie zarejestrowane w tym kraju) poważnie zainteresowali się polską
gospodarką. Uczestniczyli w prywatyzacji firm z następujących branż:
- elektronicznej i elektrycznej (Zakłady Sprzętu Oświetleniowego „Polam” w Pile – maj 1991 r.,
Fabryka Aparatów Elektrycznych „FAEL” w Ząbkowicach Śląskich – wrzesień 1996 r., Fabryka
Silników Elektrycznych „TAMEL” w Tarnowie – kwiecień 1999 r., Bielskie Zakłady Podzespołów
Lampowych

„Polam-Bielsko”

–

luty

2001

r.);

- spożywczej (Zakłady Tłuszczowe „Olmex” w Katowicach – grudzień 1992 r., Zakłady
Tłuszczowe „Kruszwica” – lipiec 1997 r., Zakłady Przemysłu Owocowo-Warzywnego „Pudliszki”
–

maj

2000

r.);

- drzewnej (Szczeciński Przemysł Drzewny – czerwiec 1993 r.);
- tytoniowej (Zakłady Przemysłu Tytoniowego w Krakowie – styczeń 1996 r.);
- metalowej i mechanicznej (Fabryka Maszyn i Urządzeń Przemysłu Spożywczego „Spomasz” w
Żarach – grudzień 1997 r., Zakłady Naprawcze Taboru Kolejowego w Pruszkowie – wrzesień 1999
r., Fabryka Maszyn Budowlanych „Famaba” w Głogowie – marzec 2004 r.);
- piwowarskiej (Lech Browary Wielkopolskie w Poznaniu – marzec 1999 r.);
- budowlanej (Krakowskie Przedsiębiorstwo Robót Drogowych – luty 2000 r.);
- chemicznej („Pollena-Bydgoszcz” – czerwiec 1991 r., Fabryka Farb i Lakierów „Polifarb-Pilawa”
–

październik

2005

r.);

- uzdrowiskowej (Zakład Leczniczy „Uzdrowisko Nałęczów” – sierpień 2001 r.).

Szwedzi
Znaczące były także inwestycje szwedzkie, które koncentrowały się w następujących branżach:
- papierniczej (Kostrzyńskie Zakłady Papiernicze – październik 1993 r.);
- elektronicznej i elektrycznej (Zakłady Sprzętu Instalacyjnego „Polam-Szczecinek” – czerwiec
1994

r.,

„Biawar”

w

Białymstoku

–

marzec

2003

r.);

- metalowej i mechanicznej (Fabryka Łożysk Tocznych w Poznaniu – lipiec 1995 r.);
- meblarskiej (Wolsztyńska Fabryka Mebli – marzec 1997 r.);
- wydobywczej i hutniczej (Huta Szkła w Gostyniu – wrzesień 2002 r.);
- spożywczej (Lubuska Wytwórnia Wódek Gatunkowych „Polmos” w Zielonej Górze – styczeń
2003

r.);

- energetycznej (Elektrociepłownie Warszawskie – styczeń 2000 r., Górnośląski Zakład
Elektroenergetyczny

w

Gliwicach

–

grudzień

2000

r.).

W tej ostatniej branży – podobnie jak przy inwestycjach francuskich – nabywcą była szwedzka
firma państwowa Vattenfall, co znów stawia pod znakiem zapytania samo określenie
„prywatyzacja”.
Brytyjczycy
Kapitał brytyjski nie był tak aktywny, jak wyżej wymienione, ale za to uczestniczył w prywatyzacji
kilku

ważnych

branż:

- chemicznej („Pollena-Wrocław” – marzec 1993 r., „Pollena-Uroda” w Warszawie – czerwiec 1995
r.);
- spożywczej (Zakłady Przemysłu Cukierniczego „San” w Jarosławiu – marzec 1994 r., „Polmos
Łańcut”

–

lipiec

2002

r.);

- papierniczej (Kieleckie Zakłady Wyrobów Papierowych – czerwiec 1995 r.);
- farmaceutycznej i medycznej („Polfa Poznań” – styczeń 1998 r.).
Belgowie
Pewien udział w prywatyzacji miały także firmy belgijskie. Belgów interesowały przedsiębiorstwa
z

następujących

branż:

- budowlanej (Cementownia „Strzelce Opolskie” i Zakłady Cementowo-Wapiennicze „Górażdże” w
Opolu

–

lipiec

1993

r.);

- metalowej i mechanicznej (Fabryka Automatów Tokarskich we Wrocławiu – czerwiec 1999 r.);
- wydobywczej i hutniczej (Zakłady Przemysłu Wapienniczego „Bukowa” – lipiec 2001 r.);
- energetycznej (Elektrownia im. T. Kościuszki w Połańcu – kwiecień 2000 r.).
To oczywiście nie wszystkie kraje, z których pochodzą nabywcy polskiego majątku. Mniejsze
przedsiębiorstwa przejął też kapitał austriacki, duński, fiński, hiszpański, luksemburski, norweski,
szwajcarski i włoski. Zresztą wiele ze sprywatyzowanych firm zdążyło już zmienić właściciela
(nieraz wielokrotnie). Niektóre z nich postawiono w stan upadłości i zlikwidowano, ale większość
nadal funkcjonuje i przynosi zyski. Szkoda tylko, że już nie polskim właścicielom…
Paweł

Siergiejczyk

Artykuł ukazał się w tygodniku ‘Nasza Polska’ nr 10 (800) z 8 lutego 2011 r.