Skąd

Skąd

w dzieciach

w dzieciach

tyle agresji ?

tyle agresji ?

,

,

,

,

Definicje robocze

Definicje robocze

AGRESJA:

zachowanie, które wykracza

poza

normy społeczne

i u podłoża

którego leżą negatywne
nastawienia bądź emocje sprawcy

PRZEMOC:

wykorzystanie swej przewagi

fizycznej, emocjonalnej lub
wynikającej z danej sytuacji nad
inną osobą dla uzyskania
ważnego dla siebie celu

Jak powstaje agresja ?

Jak powstaje agresja ?

Zachowanie człowieka pełni dwie funkcje:

1.

Osobistą

= służy zaspokajaniu jego

indywidualnych potrzeb

2.

Społeczną

= służy spełnianiu wymagań

otoczenia

W życiu każdego człowieka w każdym wieku

pojawiają się

różne przeszkody w

działaniach

, a jednak nie wszyscy zaczynają

wtedy reagować agresywnie i stosować
przemoc.

Jednostka

odczuwa

niezaspokojenie

ważnej dla siebie

potrzeby

osobistej

i / lub ma

poczucie

niespełnienia

oczekiwań

społecznych

Jednostka

odczuwa

niezaspokojenie

ważnej dla siebie

potrzeby

osobistej

i / lub ma

poczucie

niespełnienia

oczekiwań

społecznych

Podejmuje

działania

nastawione na

cel,

służący wg niej

zaspokojeniu

potrzeby i / lub

spełnieniu
oczekiwań

otoczenia

Podejmuje

działania

nastawione na

cel,

służący wg niej

zaspokojeniu

potrzeby i / lub

spełnieniu
oczekiwań

otoczenia

Osiąga cel,

jaki sobie

postawiła,

zatem

zaspokaja

ważną dla

siebie potrzebę

i/lub

oczekiwania

otoczenia

Osiąga cel,

jaki sobie

postawiła,

zatem

zaspokaja

ważną dla

siebie potrzebę

i/lub

oczekiwania

otoczenia

PRZESZKO

DA

PRZESZKO

DA

PRZESZKO

DA

PRZESZKO

DA

Co powoduje sięganie po agresję i przemoc:

Co powoduje sięganie po agresję i przemoc:

1.

doświadczanie własnej

nieskuteczności

w radzeniu sobie

z przeszkodą

2.

nieumiejętność poradzenia sobie z silnymi

negatywnymi

emocjami

, które są wywoływane pojawieniem się

przeszkody

3.

czynnikiem uruchamiającym mechanizm błędnego koła są
informacje zwrotne dotyczące efektywności zastosowanego
sposobu usunięcia przeszkody (często

KARY

)

POTRZEB

A

POTRZEB

A

DZIAŁANI

E

DZIAŁANI

E

PRZESZKO

DA

PRZESZKO

DA

CEL

CEL

1

Wzrost

napięcia

emocjonal

nego

Wzrost

napięcia

emocjonal

nego

Możliwość 1:

WYZWANIE

Możliwość 1:

WYZWANIE

Możliwość 2:

ZAGROŻENIE

Możliwość 2:

ZAGROŻENIE

2

3

W sytuacji, gdy pojawia się przeszkoda

W sytuacji, gdy pojawia się przeszkoda

jednostka ma do wyboru trzy sposoby

jednostka ma do wyboru trzy sposoby

postępowania:

postępowania:

działanie

CEL X

działanie

przeszko

da

CEL X

Sytuacja I

ten sam cel

– te same

środki

narasta

agresja

działanie

przeszko

da

CEL X

Sytuacja II

ten sam cel

– inne środki

pojawia się

przemoc

działanie

przeszko

da

CEL X`

CEL X”

Sytuacja III

inny cel

– inne środki

narasta

przemoc

jeśli cel zostanie osiągnięty

PO

użyciu

agresji / przemocy

następuje

wzmocnienie

tego sposobu

zachowania

A. Zachowanie agresywne i

A. Zachowanie agresywne i

stosowanie przemocy

stosowanie przemocy

jako efekt

jako efekt

BRAKU EDUKACJI

BRAKU EDUKACJI

(ubogie

(ubogie

zasoby)

zasoby)

ten sam cel – te same środki

ten sam cel – te same środki

Potrz

eba X

przeszko

da

CEL

X

podjęcie

działania X

ETAP
I:

Potrz

eba X

przeszko

da

CEL

X

intensyfikacja

działania X

ETAP
II:

AGRESJ

A

pr

ze

sz

ko

da

Potrz

eba X

CEL

X

dalsza eskalacja

działania X

ETAP
III:

PRZEM

OC

Ludzie sięgają po agresję i w końcu po przemoc,

bo

NIE ZNAJĄ

innych sposobów zaspokajania

swych potrzeb i realizacji stawianych sobie
samemu lub przez innych ludzi celów.

Przeciwdziałanie i pomoc to EDUKACJA:

Przeciwdziałanie i pomoc to EDUKACJA:

poszerzanie zasobów:

wzbogacanie wiedzy

i umiejętności w różnych dziedzinach

budowanie poczucia kompetencji

(wiem, co wiem i

umiem), aby osoba mogła tym, co wie i umie
posługiwać się intencjonalnie, tzn. by umiała
modyfikować swoje sposoby działania zależnie od
okoliczności i/lub modyfikować cele, do których dąży

trening radzenia sobie w sytuacjach trudnych

(„hartowanie”)

Wysokie

wymagania

= trudne

zadania

+

WSPARCIE

Wysokie

wymagania

= trudne

zadania

+

WSPARCIE

B. Zachowania agresywne i stosowanie

B. Zachowania agresywne i stosowanie

przemocy jako

przemocy jako

EFEKT NIEPRAWIDŁOWEJ

EFEKT NIEPRAWIDŁOWEJ

EDUKACJI

EDUKACJI

ten sam cel – inne środki

ten sam cel – inne środki

Potrz

eba X

przeszko

da

CEL

X

podjęcie

działania X

ETAP
I:

Potrz

eba X

przeszko

da

CEL

X

zmiana działania

z X na Y

ETAP II:

AGRESJ

A

Potrz

eba X

przeszko

da

CEL

X

szukanie innej

drogi do swego

celu

ETAP
III:

PRZEM

OC

Ludzie sięgają po agresję i przemoc, bo

NAUCZYLI SIĘ

, że:

można swoje cele osiągać niekoniecznie
drogą wymagającą wysiłku
można coś „załatwić”
można innych ludzi wykorzystywać dla
realizacji własnych celów (np. oszukać,
okłamać) czyli traktować instrumentalnie

Nauczyli się stosować agresję i przemoc

jako „normalny” środek realizacji
własnego celu

, nie jest to efekt

nieradzenia sobie z silnym negatywnym
napięciem emocjonalnym, ale decyzja
sięgnięcia po taki środek, a nie inny.

Przeciwdziałanie i pomoc to RE - EDUKACJA:

Przeciwdziałanie i pomoc to RE - EDUKACJA:

wyposażenie w takie sposoby realizacji własnych

celów, aby

nie naruszały porządku społecznego

np. w klasie, w

lokalnej społeczności, w grupie rówieśniczej, w

rodzinie
zadanie to okazuje się niezwykle trudne, gdy

systemy

wartości

i powiązane z nimi

systemy wymagań

domu

rodzinnego i szkoły oraz społeczności lokalnej

nie są

spójne

względem siebie, albo gdy są sprzeczne

wtedy traci się orientację społeczną i kieruje w życiu

przede wszystkim

zasadą ekonomii wysiłku + szybkiej

gratyfikacji

czyli szuka najkrótszej, najszybszej,

najmniej męczącej (najmniej wymagającej) drogi do

własnego celu

Czytelność

i spójność przekazu

wychowawczego

Czytelność

i spójność przekazu

wychowawczego

C. Zachowania agresywne i stosowanie

C. Zachowania agresywne i stosowanie

przemocy jako

przemocy jako

EFEKT DEMORALIZACJI

EFEKT DEMORALIZACJI

inny cel – inne środki

inny cel – inne środki

Potrz

eba X

przeszko

da

CEL

X

podjęcie

działania X

ETAP
I:

Potrz

eba X

przeszko

da

CEL

X

szukanie innej

drogi do swego

celu

ETAP
II:

AGRESJ

A /

PRZEMO

C

Potrz

eba X

przeszko

da

CEL

X`

zmiana celu

działania

ETAP
III:

AGRESJ

A /

PRZEMO

C

CEL

X’

Cele akceptowane społecznie, ale z
jakichś powodów niemożliwe lub bardzo
trudne do osiągnięcia przez jednostkę

zastępowane są celami łatwiejszymi w
realizacji, ale społecznie mniej lub wcale
nieakceptowanymi

.

Agresja i przemoc dotyczą więc w tym
przypadku bardziej tego,

jakie cele i

zadania realizuje jednostka chcąc
zaspokoić ważne
dla siebie potrzeby,

a mniej tego, jakimi

czyni to środkami, jak to miało miejsce w
sytuacji I i II.

Przeciwdziałanie i pomoc to RE - SOCJALIZACJA:

Przeciwdziałanie i pomoc to RE - SOCJALIZACJA:

pomoc musi mieć

charakter długofalowy

i

obejmować nie tylko samą osobę, ale także ważne
dla niej środowiska jej życia, np. rodzinę, grupy
rówieśnicze, klasę szkolną, zespół nauczycieli

celem pomocy jest

przekonstruowanie

osobowości

,

tak, by owa „instancja zarządzająca”
zachowaniem i kontrolująca wykorzystywanie
posiadanych zasobów stała się bardziej społecznie
odpowiedzialna

Długotrwały proces zmiany
osobowości + jednoczesne

działanie na

OSOBY ZNACZĄCE W

ŚRODOWISKU

Długotrwały proces zmiany
osobowości + jednoczesne

działanie na

OSOBY ZNACZĄCE W

ŚRODOWISKU

„

„

Niewinna” droga ku agresji i

Niewinna” droga ku agresji i

przemocy

przemocy

1.

Zachowania agresywne i sięganie po przemoc są konsekwencją

łańcucha wydarzeń, jakich doświadczamy wtedy, gdy próbując

osiągnąć ważne dla siebie cele i poprzez to zaspokoić swe potrzeby

natrafiamy na różne przeszkody.

2.

Ważną rolę odgrywają

emocje – silne, negatywne, kumulujące się

wtedy,

gdy nie udaje się pokonać przeszkody i gdy zostajemy ukarani za

sposób jej pokonywania.

3.

Wtedy jednocześnie doświadczamy

poczucia złości i wstydu wraz z

poczuciem własnej nieskuteczności

(nie poradziłem sobie z tym),

poczucia niekompetencji

(do niczego się nie nadajesz),

niezadowolenia

(nie spodziewałem się

tego po tobie),

obniżenia pozycji

w ważnej społecznej grupie

odniesienia.

4.

Sięgnięcie w kolejnym akcie działania po inne środki – agresję i

przemoc – może okazać się skuteczne na tyle, iż przynajmniej część z

tych negatywnych emocji osłabnie i

odzyskamy choć częściowo

kontrolę nad otoczeniem
=

EFEKT NAGRADZAJĄCY

.

Jaka pomoc?

Jaka pomoc?

Do „złych” zachowań wiedzie wiele dróg, ale taka, którą kroczy

większość ludzi w każdym okresie życia jest jedna 

BRAK SKUTECZNEJ POMOCY ZE STRONY INNYCH LUDZI

BRAK SKUTECZNEJ POMOCY ZE STRONY INNYCH LUDZI

W SYTUACJACH TRUDNYCH

W SYTUACJACH TRUDNYCH

Człowiek pozostawiony sam sobie, skazany tylko na swoje,

czasami nikłe,

zasoby w wielu trudnych sytuacjach sobie nie poradzi.

Pomoc ze strony innej osoby to

POMOC ZACHĘCAJĄCA

:

1)

do lepszego wykorzystania tego, co posiadamy,

2)

do poszerzania wiedzy i umiejętności,

3)

do wchodzenia w trudne sytuacje i podjęcia próby

zmagania się z nimi

To także

WSPARCIE EMOCJONALNE

w zmaganiach,

dające nadzieję i wiarę w siebie, budujące poczucie

własnej wartości.