1

TRUCIZNY I ZATRUCIA

TRUCIZNY I ZATRUCIA

PIERWSZA POMOC

PIERWSZA POMOC

2

Podział substancji

toksycznych

Substancje

toksyczne

TRUCIZNY

ŚRODKI

SZKODLIWE

ŚRODKI

PRAKTYCZNIE

NIESZKODLIWE

3

•

trucizny -

są to związki chemiczne,

które
wskutek swych właściwości
wprowadzone w określonej
ilości
mogą wywołać zakłócenia
normalnych
funkcji życiowych lub
spowodować
śmierć w zależności od czasu
działania

4

3. Stężenie szkodliwe

dla zdrowia lub życia

człowieka w odniesieniu do pewnego okresu
oddziaływania: kilkunastu minut – dana
liczbowa (najczęściej w mg/m

3)

określająca

taką ilość związku chemicznego w
atmosferze, przy której może nastąpić u
człowieka trwałe uszkodzenie narządów
organizmu, a nawet utata życia

4. Stężenie śmiertelne

– dana liczbowa

( wyrażana najczęściej w mg/m

3

) określająca

taką ilość

substancji chemicznej w

atmosferze, w której człowiek ulega
śmiertelnemu zatruciu w krótkim okresie
czasu lub natychmiast.

5

• Próg wyczuwalności węchowej

– dana

liczbowa (zwykle w mg/m

3)

, określająca

minimalną ilość danej substancji w

atmosferze, która może być wyczuwalna przez

zmysł człowieka

• Najwyższe dopuszczalne stężenie

(NDS)

–

dana liczbowa (najczęściej w mg/m

3)

oznaczająca taką maksymalną ilość danej

substancji w atmosferze środowiska pracy

człowieka, która w ciągu 8 godzinnego czasu

pracy , przez okres jego aktywności

zawodowej nie powinna spowodować

ujemnych zmian w stanie zdrowia pracownika

oraz w stanie zdrowia jego przyszłych

pokoleń .

6

• Najwyższe dopuszczalne stężenie chwilowe (
NDSCh )

– dana liczbowa (najczęściej w

mg/m

3)

oznaczająca taką maksymalną

ilość danej substancji , która nie powinna
spowodować ujemnych zmian w stanie
zdrowia pracownika oraz w stanie zdrowia
jego przyszłych pokoleń jeśli utrzymuje się w
środowisku pracy nie dłużej niż 30 minut w
czasie zmiany roboczej.

• Najwyższe dopuszczalne stężenie progowe (
NDSP)

dana liczbowa (najczęściej w mg/m

3)

oznaczająca taką maksymalną ilość
danej substancji , która ze względu na
zagrożenie zdrowia lub życia pracownika nie
mogą być w środowisku pracownika
przekroczone w żadnym momencie .

7

Współczynniki określające toksyczność

danej substancji

- LD

50

- ilość substancji ( mg/kg ), która

podana zwierzętom doświadczalnym
powoduje śmierć połowy zwierząt w badanej
grupie .

- LC

50

- takie stężenie związku toksycznego w

powietrzu , które powoduje śmierć połowy
zwierząt w badanej grupie.

8

Podział substancji w zależności od ich

LD

50

lub LC

50

Kategoria

LD

50

doustnie

szczur mg/kg

LD

50

na skórę

królik ( mg/kg )

LC

50

inhalacyjnie

szczur ( mg/kg /

4h )

Bardzo toksyczna  25  50

 0,25
Toksyczna 25 - 200 50 - 400
0,25 - 1

Szkodliwa 200 - 2000 400 - 2000
1 - 5

9

Drogi zatruć substancjami

Drogi zatruć substancjami

toksycznymi

toksycznymi

• drogi oddechowe

( zatrucia inhalacyjne ) –

zwykle gazy, opary cieczy lub ciał stałych
,środki ochrony roślin , rozpuszczalniki itp.
Statystycznie ok. 90-95% zatruć

• przez skórę i błony śluzowe

(zatrucie dermalne

) – głównie ciała stałe i ciecze, także niektóre
gazy i opary łączące się z wilgocią na skórze ,
trucizny rozpuszczalne w tłuszczach, jady
zwierzęce , rozpuszczalniki organiczne , środki
ochrony roślin .

10

• przewód pokarmowy

( zatrucie doustne )

– ciała stałe, ciecze, w nielicznych
przypadkach gazy i opary, leki , alkohol ,
grzyby. Zwykle związane są z próbami
samobójczymi możliwe także przy
niedostatecznej higienie osobistej

• wkłucia donaczyniowe,

domięśniowe, podskórne

( zatrucia

injekcyjne ) leki , narkotyki

11

RODZAJE ZATRUĆ

RODZAJE ZATRUĆ

• zatrucia ostre

- spowodowane

wprowadzeniem od organizmu jednorazowej
odpowiedniej dawki właściwej dla danej
substancji, a objawy jej oddziaływania na
organizm są wyraźne

• Zatrucia przewlekłe

– spowodowane

wprowadzeniem stosunkowo małych ilości
substancji chemicznej lecz przez dłuższy
okres czasu, a objawy widoczne mogą
wystąpić dopiero po kilku miesiącach lub
latach

• Zatrucia podostre

– mają charakter pośredni

12

Działanie substancji toksycznych

działanie miejscowe

- poprzez

atakowanie
tkanek z którymi się zetkną
bezpośrednio np. chlor,
amoniak,
kwasy, ługi i inne przeważnie
o
działaniu silnie drażniącym.

działanie ogólne

- poprzez wchłanianie

przez
organizm, a następnie dopiero ,
często
w niezauważalny szybki sposób,
atakują narządy wewnętrzne
organizmu, powodując że brak
jest odruchów
obronnych człowieka.

13

Charakterystyka podstawowych

Charakterystyka podstawowych

grup związków chemicznych

grup związków chemicznych

Biorąc pod uwagę mechanizm działania
toksycznego na organizm ludzki substancje
chemiczne możemy podzielić na

:

- Substancje drażniące
- Substancje duszące
- Substancje narkotyczne
- Substancje o dwuetapowym

działaniu

14

Substancje drażniące

Substancje drażniące

Są bardzo aktywne chemicznie, agresywne w
stosunku do błon śluzowych dróg oddechowych,
oczu i skóry w bezpośrednim zetknięciu.

Wywołują

drażnienie, a następnie stany zapalne połączone z
ruchami obronnymi organizmu (wydzielanie śluzu,
wstrzymanie oddechu, symptomy utraty
świadomości. Są to np.

pary i gazy kwaśne,

kwasy,

zasady, chlor, amoniak itp.

15

Substancje duszące

Substancje duszące

Uniemożliwiają proces oddychania z powodu
obniżenia zawartości tlenu w powietrzu lub
pośrednio wskutek działania na krew i enzymy w
sposób inhibicyjny.

Są to np. azot, dwutlenek

węgla

,

wodór, metan.

Granicznym stężeniem tlenu w powietrzu, przy
którym zaczynają się trudności w oddychaniem to
17 % obj. Wysiłek fizyczny potęguje te trudności

16

Działanie duszące poprzez

Działanie duszące poprzez

• Substancje duszące oddziaływujące

chemicznie na hemoglobinę (blokując
jej zdolności do transportu i
odwracalnego wiązania tlenu) są to :

cyjanowodór, nitryle, chlorany

,

nadmanganiany, nitrozwiązki i aminy.

• Działanie tych toksyn jest

nieodwracalne

17

Substancje narkotyczne

Substancje narkotyczne

• Substancje te

charakteryzują się silnym

wpływem na ośrodkowy (centralny)

układ nerwowy, a w szczególności
korę mózgową. Należą
do nich :

etery, estry, węglowodory, „aromatyczne”
popularne „rozpuszczalniki” benzen,
ksylen,

aceton.

18

Substancje o dwuetapowym działaniu

Substancje o dwuetapowym działaniu

• Cechą charakterystyczną

tych substancji jest to,

że

po, wchłonięciu ich przez organizm

odczuwalne są przez pewien okres czasu
skutki zatrucia , a po odizolowaniu organizmu
od toksyny samopoczucie poprawia się aż do
stanu normalnego. Dopiero po upływie kilku lub
kilkunastu godzin następuje drugi etap mogący
skończyć się nawet śmiercią zwłaszcza w razie
braku pomocy lekarskiej. Substancjami tymi
są:

tlenki azotu, fosgen, siarkowodór,

tlenek węgla

19

• Człowiek

, który miał kontakt z

tego rodzaju substancjami bez
względu na samopoczucie

musi

poddać się obserwacji lekarskiej –
hospitalizacji. Umożliwi to , w
razie potrzeby, natychmiastową
fachową pomoc lekarską .

20

Objawy zatruć

Objawy zatruć

Rozpoznanie zatrucia mogą ułatwić
następujące objawy :

•

ze strony przewodu pokarmowego :

nudności , wymioty,

bóle brzucha , biegunka .

• ze strony układu oddechowego: trudności w
oddychaniu

• ze strony układu krążenia : przyspieszone,
bądź

zwolnione tętno, nieregularne tętno,
nadmierna

potliwość.

21

• ze strony układu nerwowego

:

zwężone

lub
nadmiernie poszerzone źrenice ,

ból głowy,
zaburzenia świadomości aż do jej

utraty ,
drgawki.
• ze strony skóry i błon śluzowych :

oparzenie ,
zaczerwienienie , pęcherze .

Pomocne w rozpoznaniu może być

otoczenie chorego:
-

miejsce w którym znajduje się

poszkodowany ,
- opakowania po lekach , środkach

chemicznych itp..
- wymiociny

22

Pierwsza pomoc w eliminowaniu

Pierwsza pomoc w eliminowaniu

trucizn z organizmu

trucizn z organizmu

w zatruciu przez przewód pokarmowy

-

osobie przytomnej podać do wypicia

1-

1,5 litra

letniej wody

-

następnie podrażnić palcem tylną

ścianę gardła ,

-

czynności te należy powtarzać aż do

uzyskania

czystych wymiocin ,

-

zabezpieczyć wymiociny do badania

toksykologicznego

23

PROWOKOWANIE WYMIOTÓW

JEST PRZECIWSKAZANE

U OSÓB :

• nieprzytomnych ,

• z niesprawnymi odruchami z gardła i

krtani ,
• zatrutych substancjami żrącymi np.

kwasy , zasady ,gdzie może dojść do

perforacji ścian przełyku i żołądka

oraz drażniącymi drogi oddechowe jak

benzyna, lub nafta ,
• zatrutych substancjami oleistymi ,

które nie wywołują odruchów

obronnych po przedostaniu się w

okolicę krtani, zwiększając ryzyko

zachłyśnięcia

24

W zatruciu przez drogi oddechowe:

-

wynieść poszkodowanego ze

skażonego pomieszczenia na świeże
powietrze ,

-

zabronione jest używanie urządzeń

elektrycznych i palenie papierosów ,
ponieważ istnieje groźba wybuchu,

-

przy braku świadomości postępować

jak z osobą nieprzytomną

25

W zatruciu przez skórę :

-

zdjąć skażoną odzież ,

-

usunąć trucizny z powierzchni ciała

poprzez spłukanie skóry dużą ilością letniej
wody przez kilkanaście minut ,

-

czynności te należy wykonywać po

założeniu gumowych rękawic

,

-

nie wolno stosować żadnych szczotek, które

zwiększają

szybkość wchłaniania poprzez

wywołanie przekrwienia ,

-

poza wodą nie stosuje się innych środków

zobojętniających, które mogą wywołać
reakcję egzotermiczną ,

-

po spłukaniu zabezpieczyć skórę jałowym

opatrunkiem

26

W zatruciu drogą injekcji :

( wchłanianie trucizny opóźnia się poprzez

)

- unieruchomienie poszkodowanego,

- założenie opaski uciskowej tak aby
było wyczuwalne tętno ,

- obłożenie miejsca wstrzyknięcia
zimnymi okładami , co na drodze
obkurczenia naczyń hamuje
wchłanianie

27

Ogólne postępowanie ratownicze

Ogólne postępowanie ratownicze

przy zatruciach

przy zatruciach

• usunąć poszkodowanego z
niebezpiecznego otoczenia ,
• sprawdzić i zabezpieczyć podstawowe

czynności życiowe ,
• ratując poszkodowanego należy

zwracać uwagę aby samemu się nie

zatruć , prowadząc sztuczne oddychanie

u zatrutego substancjami żrącymi ,

pochodnymi benzyny itp. Należy uważać

aby samemu nie wdychać powietrza

wydychanego przez poszkodowanego

28

• jeżeli to możliwe , to jak najszybciej
usunąć truciznę z organizmu ,

• zabezpieczyć wszelkie opakowania
po lekach , środkach chemicznych ,
wymiociny i zabrać je razem z
poszkodowanym do szpitala

• powiadomić pogotowie.

29