Historia rozwoju

systemu operacyjnego
Windows

S.J.

Jest listopad 1985 na rynku pojawia się system
operacyjny
WINDOWS 1
Okna dialogowe, sterowany myszą graficzny interfejs
użytkownika, przełączanie zadań, grafika CGA i EGA.
Pierwszy Windows był najbardziej prymitywnym
środowiskiem graficznym, jakie można sobie wyobrazić. Z
kilkoma ikonami, bez wydzielenia grupy programów z
pozostałych plików stanowił właściwie powłokę nałożoną na
DOS 2. Główne okno, zwane DOS Executive, zawierało spis
wszystkich lub tylko wyselekcjonowanych zbiorów ze
znajdujących się w wybranym katalogu. Pod tym względem
było podobne do obecnego okna Mój komputer. Dwukrotnym
kliknięciem można było uruchomić dosowy albo okienkowy
program lub otworzyć folder, w tamtych czasach zwany
katalogiem. Środowisko graficzne miało zdumiewająco małe
możliwości. Równocześnie dało się uruchomić więcej
aplikacji, ale ich okna układały się jednowarstwowo, jak
kafelki.

Większość funkcji była dostępna z rozwijanego menu,
umieszczonego w górnej części ekranu, podobnie jak w
dzisiejszych aplikacjach. Ikony wykorzystywano tylko do
reprezentowania programów w postaci zminimalizowanej.
Można było to zmienić, klikając odpowiednią ikonę z kilku
umieszczonych na pasku w dolnej części ekranu. Standardem
były okna o stałych wymiarach, tylko w niektórych
aplikacjach na wybór innej wielkości pozwalała kontrolka w
prawym górnym lub dolnym rogu. Wobec znikomej liczby
programów napisanych do tej wersji główną atrakcją było
uruchomienie wbudowanych aplikacji: kartoteki, notatnika,
kalkulatora, zegara, usługi terminalowej czy edytora
monochromatycznej grafiki. Jedynym znaczącym programem
do pierwszej wersji Windows, który uzyskał szersze uznanie,
był Aldus PageMaker, pakiet do składu publikacji, który
pojawił się w styczniu 1987 roku.

Mamy listopad 1987 na rynku pojawia się

Windows 2
Zostaje zwiększona obsługa rozszerzonej pamięci, ikony
programów i danych oraz DDE (Dynamie Data Exchange).
Druga wersja okien wyglądem bardziej przypominała
przyzwoity system graficzny. Co prawda, dalej obsługa
programów i zarządzanie plikami należało do DOS Executive,
ale inne cechy środowiska graficznego znacznie ulepszono.
System napędzany nie byle jakim procesorem, Intel 286,
obsługiwał nakładanie się okien na siebie i pozwalał na
zmianę ich wymiarów oraz położenia na ekranie. Ikony
programów można było umieszczać w dowolnym miejscu. Pod
tymi względami ekran przypominał współczesny pulpit.
Kontrolki do minimalizacji, maksymalizacji i zmiany wymiarów
okna zajęły bardziej logicznie pozycje. Wprowadzono obsługę
skrótów klawiaturowych. Windows 2 pozwalał także na
udostępnianie danych innym aplikacjom poprzez mechanizm
DDE.

W podstawie systemu, trzeciej wersji DOS-u wykorzystano
możliwości nowego procesora do rozszerzenia obsługi
pamięci poza pierwsze 640 KB. Te same cechy przejął
Windows. Wzrosła liczba programów kompatybilnych z
systemem, wśród nich zadebiutowały w nowym środowisku
Word i Excel. Apple uznał, że pod względem wygody obsługi,
nowe okna są zbyt podobne do systemu Mac OS i w 1988
roku rozpoczął się proces o prawa autorskie. Cztery lata
później zapadł wyrok na korzyść Microsoftu. Sąd stwierdza
że prawie wszystkie (161 w stosunku do 9) kwestionowane
przez Apple rozwiązania Microsoft zakupił razem z licencją
w 1985 roku.

Maj 1988
Windows 386
Zostaje udoskonalona obsługa rozszerzonej
pamięci,
wielozadaniowość.
W maju 1988 roku okienka zostały
zmodernizowane do wersji 2.1, której nazwę zmieniono
potem na Windows/386 i Windows/286. Te drugie były w
istocie wersją 2 uzupełnioną o sterownik himem.sys, który
pozwalał systemowi na szybszą pracę w 64-kilobajtowym
segmencie pamięci rozszerzonej i zwolnienie pierwszych
640 KB na potrzeby uruchamianych aplikacji. Windows/386
miał dodatkową właściwość wynikającą z większych
możliwości adresowania procesora 386: można było
uruchomić kilka programów dosowych jednocześnie w
osobnych „maszynach wirtualnych", co było początkiem
prawdziwej wielozadaniowości galowe.

Maj 1990 Windows 3.0
Najważniejsze nowe technologie udoskonalony graficzny
interfejs użytkownika z osobnym menedżerem plików i
programów, obsługa 256-kolorowej karty graficznej VGA,
pamięć wirtualna.
Trzecia wersja okienek była pierwszą, która odniosła
rynkowy sukces. Wraz z pochodnymi 3.1 i 3.11 stalą się
najpopularniejszym systemem operacyjnym do czasu
wprowadzenia Windows 95. W końcu pozbyto się DOS
Executive na korzyść dwóch elementów: opartego na
ikonach menedżera programów i osobnego menedżera
plików, wyświetlającego dane w postaci listy. Znalazło się
miejsce na menedżer druku. Dzięki wprowadzeniu
obsługi standardu VGA (256 kolorów, rozdzielczość
640x480) Windows stracił siermiężny wygląd, który
można było teraz zmieniać w zależności od
indywidualnych upodobań za pomocą centralnego panelu
sterowania.

Graficzny interfejs stał się bardziej spójny, zoptymalizowany
i sprawny, jednocześnie sam system zaczął wyróżniać się
wśród innych, m.in. jego zarządzanie pamięcią uznano za
najbardziej zaawansowane. Windows obsługiwał do 16 MB
RAM i pamięć wirtualną - część twardego dysku, która
udawała fizyczny RAM. To pozwalało uruchamiać kilka
aplikacji dosowych i okienkowych jednocześnie. Od tej
wersji stałym towarzyszem zmagań programistów stał się
SDK (Software Development Kit). W roku 1991 dodano
obsługę napędów CD-ROM i kart dźwiękowych oraz
programy Media Player i Sound Recorder. W kwietniu 1992
uzupełniono system o wektorowe czcionki TrueType oraz
obsługę przeciągania i lepszych kart graficznych Super-VGA
i XGA. W ten sposób system zyskiwał uniwersalność

Czerwiec 1992 Windows for Workgroups

3.1

Najważniejsze nowe technologie to: obsługa grup
roboczych w systemie peer-to-peer i sieci
komputerowych, sieciowe aplikacje do poczty
elektronicznej i planowania zajęć.
Windows for Workgroups (WfW) wprowadził sieci
komputerowe pod strzechy. Umożliwiał tworzenie i
obsługę zarówno prostych sieci typu każdy z każdym, jak
i bardziej skomplikowanych konfiguracji, opartych na
domenach. Współpracował z ówczesnym faworytem sieci
korporacyjnych, Noweli NetWare. Był sprzedawany jako
samodzielny pakiet albo jako sieciowe uzupełnienie
poprzedniej wersji.

Użytkownicy mogli udostępniać swoje pliki i drukarki oraz
zyskali dwie aplikacje: prostego klienta poczty
elektronicznej i sieciową wersję harmonogramu zadań.
Możliwości sieci miała także demonstrować gra w kierki w
wersji wieloosobowej. W późniejszej (listopad 1993) wersji
3.11 zwiększono stabilność i dodano kilka funkcji
poprawiających zabezpieczenia i zarządzanie w sieci.
Uzupełniono system o możliwość włączania się
komputerów z zewnątrz do sieci korporacyjnej za pomocą
serwera RAS (Remote Access Server). Wersji 3.11 chętnie
używały także osoby nie mające dostępu do sieci, jednak w
odróżnieniu od poprzednich systemów wymagała ona
procesora co najmniej 386SX.

Maj 1993 Windows NT 3.1
Najważniejsze nowe technologie to debiut architektury z
wyraźnie oddzielonym jądrem systemu, wielozadaniowość z
wywłaszczeniem, obsługa wielu procesorów, długie nazwy
plików i folderów oraz system NTFS.
Pod koniec lat osiemdziesiątych Microsoft współpracował z
IBM, zamierzając wymienić! parę starzejących się systemów
DOS/Windows na bardziej wydajną i nowoczesną technologię
pochodzącą z IBM-owego OS/2. Na przełomie dziesięcioleci
współpraca straciła dynamikę i Microsoft zaczął szukać innego
zastosowania dla nowego jądra. Z tej potrzeby zrodził się
pomysł mariażu tej nowości z graficznym interfejsem i grupą
funkcji z systemu Windows 3.1. W ten sposób powstał Windows
NT3.1 -32-bitowy system operacyjny.

Litery NT są skrótem od New Technology, ale nie wiadomo,
o którą nowość! chodzi. Jest ich kilka. System ma
zintegrowane funkcje sieciowe i został przystosowany do
pracy wielozadaniowej z możliwością wywłaszczania. Jest o
wiele stabilniejszy i bezpieczniejszy od poprzednika.
Pozwala na zarządzanie plikami na nowym poziomie za
pomocą systemu NTFS. Interfejs aplikacji jest, co prawda,
32-bitowy, ale ma wiele wspólnego z poprzednim systemem.
Wersja NT nie odniosła takiego sukcesu jak zwykła 3.1, ale
dzięki niej Microsoft zyskał akceptację na wymagającym
rynku korporacyjnym. Jej kod stał się podstawą dzisiejszej
wersji systemu Windows XP. W dwóch kolejnych korektach
3.5 i 3.51 poprawiono wydajność i dodano obsługę OpenGL

Sierpień 1995 Windows 95
Najważniejsze nowe technologie to graficzny interfejs
użytkownika, plug and play, pulpit, rejestr systemowy.
Po pięciu latach od powstania Trzeciej wersji okien Microsoft
zdecydował się na gruntowny remont graficznego interfejsu
użytkownika. Wprowadzono przycisk Stan, pasek zadań i
pulpit, wszystko w postaci podobnej do dzisiejszej. Celem
było uzyskanie systemu wygodnego dla użytkownika, z
mocną obsługą multimediów i gier, animowanymi ikonami i
komunikatami systemowymi oraz nowym modelem obsługi
sprzętu, zwanym plug and play. Nowość przygotowano w
celu pozbycia się kłopotów z konfigurowaniem nowego
sprzętu, ale nie zawsze funkcjonowała skutecznie. Złośliwi
przekręcali nazwę na plug and play (podłącz i módl się).
Często nie było wiadomo, czy automatyczne procedury
prawidłowo rozpoznały nowy sprzęt, zainstalowały i
skonfigurowały sterowniki bez udziału użytkownika.

Bardziej udał się nowy centralny pulpit, gdzie można
umieścić skróty do aplikacji, pliki i foldery. Taka organizacja
pozwala zaliczyć nowy Windows do systemów
„dokumentocentrycznych", w przeciwieństwie do
poprzedniej wersji, nastawionej bardziej na obsługę
programów. Nowe, kontekstowe menu pozwala mieć pod
ręką o wiele więcej funkcji. Podobno użyteczność myszy
wzrosła dwukrotnie. Wprowadzenie długich nazw plików i
katalogów umożliwiło pozbycie się jednego z przeżytków z
czasów DOS-u. W zakamarkach systemu czai się jeszcze
DOS w wersji 7, więc Windows 95 nie jest systemem
całkowicie 32-bitowym, ale likwidowanie zaszłości nabrało
tempa. Redukcja znaczenia starych części kodu i trybów
pracy, wraz wprowadzeniem centralnego rejestru, miała
zapobiegać konfliktom między aplikacjami. Wprowadzenie
Windows 95 okazało się niewątpliwym sukcesem i przez
dziejopisów Microsoftu zostało uznane za zwycięstwo w
rywalizacji na rynku systemów operacyjnych do maszyn
biurkowych.

Czerwiec 98 Windows 98
Najważniejsze nowe technologie to: zintegrowana
przeglądarka internetowa, Acttve Desktop, obsługa USB,
system plików FAT32. Najbardziej kontrowersyjna z wersji
Windows wkrótce po premierze stała się powodem konfliktu z
Amerykańskim Departamentem Sprawiedliwości. Poszło o
integrację Internet Explorera z systemem, którą uznano za
próbę wypchnięcia z rynku przeglądarek ówczesnego
konkurenta, Netscape’a. Zabawne, że większość nowych
funkcji była już dostępna wcześniej w poprawkach do
poprzednich systemów Microsoftu, przed wprowadzeniem
wersji 98 na rynek. Bardziej wydajny system plików FAT32
znalazł się w Windows 95 OSR (OEM Service Refease) 2,
obsługa USB - w kolejnej poprawce, OSR 2.1. Nowy interfejs
graficzny w stylu przeglądarki i Active Desktop zadebiutowały
razem z ukazaniem się Internet Explorera 4, Możliwości
Active Desktop są, rzadko wykorzystywane, ma on pozwolić
użytkownikowi na stałe uaktualnianie treści na pulpicie, a
nawet umieszczenie tam okna przeglądarki.

Prawdopodobnie pomysł wyprzedził swój czas. Większość
osób całkiem sensownie uzna go za zbytnio obciążający
zasoby i zagrażający stabilności, więc wyłączy tę nowość po
kilku minutach. Na temat interfejsu w stylu przeglądarki
zdania są podzielone. Nie każdy zaakceptuje pasek z adresem
katalogu, który ma na własnym twardym dysku, przyzwyczai
się do otwierania plików i folderów pojedynczym kliknięciem
czy zechce dobierać tło lub inne parametry indywidualnie do
każdego folderu. Jednak oceniając sens wprowadzenia wersji
98 na rynek, warto zauważyć, że była bardziej stabilna i
szybsza od kombinacji Windows 95 z IE4, wzmocnionej
obsługą USB. Właścicielom notebooków spodobało się
ulepszenie obsługi zasilania. Wprowadzony z tym systemem
zwyczaj wydawania uaktualnień z nowymi funkcjami systemu
jest kontynuowany. W 1999 ukazało się drugie wydanie
Windows 98, z IE4 wymienionym na zoptymalizowany IE5 lat.

Luty 2000 Windows 2000 Professional

Najważniejsze nowe technologieto: plug and play (do jądra
NT), obsługa IEEE-1394 i USB oraz zarządzania energią
ACPI.
Przeznaczony na następcę nie tylko NT 4, ale i innych
systemów Microsoftu używanych w biurowych pecetach i
laptopach, Windows 2000 powstał w taki sam sposób, jak
jego poprzednik: połączono kod wersji NT z interfejsem i
użytecznością linii 9x. Znane z pakietu Office
spersonalizowane menu oraz dobieranie położenia i treści
pasków narzędzi miało się spodobać zaawansowanym
użytkownikom, a udoskonalenie zarządzania energią, z
trybami hibernacji i poziomami oszczędzania - posiadaczom
laptopów.

Technologie IntelliMirror i zdalnego pulpitu pozwalają
użytkownikowi uzyskać dostęp do swoich danych z
każdego systemu w sieci zarządzanej przez wersję
serwerową Windows 2000. System miał obsługiwać USB,
IEEE-1394, DirectX 6, dynamiczny plug and play i nowy,
ujednolicony w obu liniach NT i 9x Windows Driver
Model. Do kompletu dołączono Windows Media Player.
Tak wyposażony system miał sobie poradzić z najbardziej
egzotycznym oprogramowaniem i sprzętem. Wynik był
lepszy niż poprzednio. System został zaakceptowany nie
tylko w wersji serwerowej, ale i Professional.

Wrzesień 2000 Windows Me
Najważniejsze nowe technologie to: odtwarzanie systemu,
automatyczne aktualizacje, interfejs do kamer i skanerów, w
pełni funkcjonalny Windows Media Player. Pozostałości kodu
z serii produktowej systemów pochodzących z DOS-u zostały
wreszcie uporządkowane. Usunięto pozostałości, dodano
mnóstwo funkcji, które miały ułatwić konserwację i naprawę
systemu (przywracanie i automatyczna aktualizacja), a
jednocześnie utrudnić uszkodzenia (automatyczna ochrona
plików systemowych, która „po cichu" przywraca oryginalną
lub nowszą wersję usuniętego elementu). Oprócz tego
wprowadzono raczej bezużyteczny uniwersalny sterownik
do kamer i skanerów, Windows Movie Maker i odnowiony
Windows Media Player w wersji siódmej. To wszystko miało
przygotować system do mediów cyfrowych, ale bardziej
istotna jest inna wiadomość: Windows Me to ostatni
systemem z serii rozwijanej od 15 lat.

Październik 2001 Windows XP
Najważniejsze nowe technologie to: zunifikowany kod oparty
na NT, menu Start, ClearType, zapora internetowa.
Wydany w dwóch wersjach Home i Professional. Wreszcie
doczekaliśmy się jednego rdzenia systemu operacyjnego
Microsoftu, który obejmuje wszystkie opcje. Jednak wersja
profesjonalna ma bogatszy zestaw funkcji (zdalny pulpit,
obsługa więcej niż dwóch procesorów, automatyczny system
przywracania, obsługa dysków dynamicznych i szyfrowanie
plików), których wersja domowa nie oferowała. Microsoft
planował różne powłoki do obu wersji, ale firmowym
testerom bardziej odpowiadał graficzny interfejs,
początkowo przeznaczony do domu, który ostatecznie znalazł
się w obu systemach.

Nowy panel startowy jest z pewnością wygodniejszy niż w
Windows 9x. Dzięki obsłudze 802.11 b Wi-Fi, szybszemu
przejściu w stan bezczynności oraz hibernacji i sprawniejszej
synchronizacji folderów offline użytkownicy notebooków
także znajdą coś dla siebie. Hakerzy szybko odkryli, że
wersja domowa jest niedostatecznie zabezpieczona i nadaje
się na bazę rozmaitych ataków. Dopiero drugi pakiet
poprawek (SP2) poprawił sytuację. Przyszłość XP nie jest
jasna, ale skompilowanie dwóch wersji 64-bitowych pomogło
systemowi utrzymać się w grze, a Vista dla wielu pozostaje
melodią przyszłości.