POŁĄCZENIA WPUSTOWE  I  WIELOWYPUSTOWE

Wykonał:

Tomasz Skóra

• Połączenia wpustowe i wielowypustowe to 
połączenia kształtowe i charakteryzują się 
tym, że łączenie elementów następuje 
wskutek 

specjalnego ukształtowania ich 

powierzchni (wypusty)

 lub przez 

zastosowanie 

łączników (wpusty) 

Połączenia 

te są rozłączne

.

• Połączenia kształtowe mogą być 

bezpośrednie

 (np. wielowypustowe) lub 

pośrednie

               (np. wpustowe, kołkowe, 

klinowe, sworzniowe).

      1.WPROWADZENIE

2. POŁĄCZENIA 
WPUSTOWE



Połączenia wpustowe należą do połączeń 
kształtowych pośrednich rozłącznych

 

służą do 

przenoszenia momentu obrotowego

 

z wału 

na osadzony na nim element np. koło zębate, 
koło pasowe, tarczę sprzęgła (lub odwrotnie).

np połączenie wpustowe 
w sprzęgle kłowym

1 – wpust
2 – piasta koła  i wał

Połączenia wpustowe są połączeniami 
pośrednimi, 
w których rolę łącznika 
spełnia wpust osadzony 
w rowku wału i rowku 
koła lub tarczy

   

Rodzaje i konstrukcje wpustów



Rozróżnia się wpusty:

a.

Pryzmatyczne

b.

Czółenkowe

c.

Czopkowe

     Najczęściej stosowane są wpusty 

pryzmatyczne.

      Wpusty pryzmatyczne



Najczęściej wpusty pryzmatyczne mogą być 
zaokrąglone lub ścięte, w tym pełne, jedno 
lub dwu otworowe oraz wyciskowe

a)

Zaokraglona pełna 

b)

b) ścieta obustronnie 

c) zaokrąglona 

jednootworowa

d) Zaokrąglona 

dwuotworowa

e) Zaokrąglona 

wyciskowa

a

b

c

d

e

Wpusty czółenkowe



Wpusty czółenkowe stosuje się gdy średnica 
czopa wału d<=40mm. Są one łatwe do 
wykonania i montażu, ze wzglądu jednak na 
dość znaczne osłabienie wału są stosowane 
głównie do połączeń obciążonych niewielkimi 
momentami skręcającymi

Podstawowe wymiary do doboru wpustów 
pryzmatycznych dobieramy za pomocą 
średnicy wałka:

d[mm]

Wpust bxh[mm]

Długość l[mm]

30-38

10x8

22

110

38-44

12x8

28

140

44-50

14x9

36

160

50-58

16x10

45

180

58-65

18x11

50

200

65-75

20x12

56

280

  4. Obliczenia wytrzymałościowe



Po dobraniu z Polskich norm odpowiedniego 

wpustu należy obliczyć jego długość, ewentualnie 

sprawdzić sprawność tego wpustu.



Wpusty sprawdza się wytrzymałościowo z 

warunku na naciski powierzchniowe

P= F/S ≤ ko                   Przydatne zależnosci:                             

                        

S= 1/2×h×L×n                 M=(F×d)/2

Gdzie:                                        

F=2M/D

n - ilość wpustów
h - wysokość wpustu
L- długość wpustu

Obliczenia wytrzymałościowe 
cdn.



W połączeniu wpustowym występują również 
naprężenia ścinające.

              T=F/S  gdzie: S=b×l×n 

 5  Zalety połączeń wpustowych

 



Zaletami połączeń wpustowych są:

- prosta konstrukcja

- niskie koszty wytwarzania

- łatwy montaż i demontaż

6 Wady połączeń 
wpustowych



Wadami połączeń wpustowych są:

- brak ustalenia wzdłużnego koła na wale

- rowek na wpust osłabia wał

- brak dobrego osiowania koła 

na wale

Połączenia 
wielowypustowe



Połączenia wielowypustowe służą podobnie jak 
wpustowe do przenoszenia momentu 
obrotowego i łączenia wałów z kołami i tarczami. 
Są to połączenia bezpośrednie na czopie wału 
są wykonane wypusty współpracujące z 
odpowiednimi rowkami w piaście.

   Są lepsze od połączeń wpustowych ponieważ 

uzyskuje się dokładne osiowanie mniejsze 
naciski jednostkowe oraz lepsza współpraca 
przy połączeniach ruchowych.

          2 Rodzaje połączeń



Połączenia o wpustach prostokątnych

 są 

spoczynkowe lub ruchowe, liczba wypustów 
wynosi 6,8 lub 10 w zależności od średnicy d, 
przy bardzo dużych obciążeniach o zmiennym 
kierunku 10, 16 lub 20.



Połączenia zębate ewolwentowe

 są coraz częściej 

stosowane zwłaszcza w produkcji wielkoseryjnej



Połączenia wielokarbowe

 mają kilkadziesiąt 

drobnych wpustów trójkątnych zatem tylko 
nieznacznie osłabiają wytrzymałość czopa

Sposoby osiowania piaty koła na 
czopie wału w połączeniach 
wielowypustowych

a) na wewnętrznej średnicy czopa d, 
b) na zewnętrznej średnicy wypustów D, 
c) na bocznych powierzchniach wypustów 
b

Wymiary połączeń 
wielowypustowych równoległych

Opis:

d – średnica wewnętrzna,

D – średnica zewnętrzna,

b – szerokość wypustu,

a – maksymalny wymiar sfazowania wypustu,

r – maksymalny promień zaokrąglenia brzegu rowka wpustowego. 

3 Obliczanie połączeń     
wielowypustowych równoległych



Średnicę wewnętrzną d wału wielowypustowego wyznacza 
się na podstawie obliczeń wytrzymałościowych wału, 
pomijając istnienie wypustów. Po dobraniu połączenia 
sprawdza się wartość nacisków powierzchniowych.

   Zakładając, że siła F działa w połowie wpustu, wyznacza się 

średnicę D

śr

=D+d/2 i, ze wzoru na na moment obrotowy 

oblicza się wartość siły 

    F=2M/D

śr

=4M/D+d. Nawet przy dokładnym wykonaniu 

wpustów i rowków różnice ich wymiarów granicach 
tolerancji powodują, że nie wszystkie wypusty przenoszą 
jednocześnie obciążenie dlatego przyjmuje się tylko 75% 
powierzchni wypustów i naciski powierzchniowe oblicza 
się z warunku.

3 Obliczanie połączeń     
wielowypustowych równoległych 
cdn.



p= F/S ≤ ko    =>    p=F/0,75h×L×n

gdzie:
Czynna ilość styków wypustów z piastą h~D-d/2
h- wysokość powierzchni styku jednego wpustu z 

piastą

n- liczba wypustów
ko- naciski dopuszczalne

4 Zalety połączenia 
wielowypustowego od wpustowego

- większa wytrzymałość przy obciążeniach zmiennych  i udarowych

- bardziej równomiernie rozłożony nacisk powierzchniowy na 

powierzchniach wypustów

- większa sztywność czopa

- łatwiejszy montaż i demontaż

- lepsze osiowanie piasty na czopie

- lepsze prowadzenie piasty na czopie w połączeniach  

    przesuwnych

- mniejsza szerokość piasty

5 Wady połączenia 
wielowypustowego



Wadą połączenia wielowypustowego jest 
większy koszt i pracochłonnosć wykonania 
wypustów na czopie wału i w otworze piasty 
koła lub tarczy.