Pedagogika specjalna

Pedagogika specjalna

wykład 2

wykład 2

Wczesne wspomaganie
rozwoju dziecka w rodzinie

Rodzina jako system

Matka

Ojciec

Dziecko

Otoczenie

Zmiana sytuacji wewnętrznej i zewnętrznej w
rodzinie po urodzeniu niepełnosprawnego
dziecka

Znaczenie rodziny dla dziecka

niepełnosprawnego

• Zaspokajanie potrzeb dziecka – funkcja

usługowo-opiekuńcza

• Dostarczanie wzorów i standardów

wykonywania czynności i zachowywania się –
funkcja socjalizacyjna

• Wyzwalanie różnorodnych form aktywności –

funkcja psychohigieniczna

• Stymulowanie rozwoju poznawczego i

moralnego

• Wprowadzanie dziecka w świat kultury

Zobacz „Dziecko niepełnosprawne w rodzinie”

red. Irena Obuchowska WSiP 1995

Hipotetyczny ogólny model zachowania

macierzyńskiego według E. Schaefera

Komponenty postawy

Postawa

Element

poznawczy

Element

emocjonalny

Element

behawioralny

Model postaw rodzicielskich

według M. Ziemskiej (1969)

Negatywne postawy rodziców

wobec dziecka

• nadmiernie opiekuńcze i ochraniające,
• jawnego odrzucenia,
• pozornej akceptacji,
• maskowania zaburzeń spowodowanych

niepełnosprawnością,

• pobłażliwości,
• rezygnacji,
• perfekcjonizmu i nadmiernie wymagające.
Skutki negatywnych postaw.

Właściwe postawy rodzicielskie

• Postawa akceptująca –

przyjmowanie dziecka takim jakim

ono jest, z cechami fizycznymi i jego możliwościami umysłowymi.

• Współdziałanie z dzieckiem –

pozytywne

zaangażowanie i zainteresowanie rodziców wszelkiego rodzaju

aktywnością dziecka, jego zabawą, pracą, nauką…

• Dawanie dziecku rozumnej swobody –

budowanie więzi emocjonalnej między rodzicami a dzieckiem,

rozszerzanie zakresu jego swobody z jednoczesną dbałością o zdrowie i

bezpieczeństwo dziecka.

• Uznanie praw dziecka w rodzinie jako

równych –

bez przeceniania i niedoceniania jego roli.

(Na podstawie: M. Ziemska 1969) Postawy

rodzicielskie

Pozycja dziecka

niepełnosprawnego w rodzinie:

• pozycja osoby uprzywilejowanej

• status osoby pokrzywdzonej,

• obojętność wobec dziecka,

• Równoprawnego członka rodziny.

Skutki zajmowania określonej pozycji.

Trzy style kontaktów między matką a

dzieckiem:

• Bezpieczny

(66% dzieci) - cechuje się

zaufaniem dziecka do matki i wiarą w jej

stałą dostępność, wrażliwość i gotowość do

dostarczania wsparcia i opieki.

• Nerwowo-ambiwalentny

(19%) - dzieci takie nie mają poczucia

bezpieczeństwa i poczucia, że matka

zawsze pospieszy im z pomocą, ciągle

upewniają się o jej obecności, odczuwają

silny lęk przed rozstaniem z matką i

protestują już na słabą zapowiedź rozstania,

więcej płaczą i mniej interesują się

otoczeniem.

• Unikający

(21%) - dzieci są częściej

odrzucane przez matkę (w szczególności

strofowane są za próby nawiązania z nią

kontaktu fizycznego). Ich matka przejawia

więcej gniewu i irytacji, a mniej

pozytywnych uczuć niż inne matki.

(Ainsworth i inni 1978)

Stan rozwoju dziecka

• Rozwój idealny
• Rozwój prawidłowy

(normalny)

• Rozwój nieprawidłowy

Badanie poziomu rozwoju narodzonego

dziecka – narzędzia oceny

• Skala Apgar
• Skala Oceny Zachowania

Noworodka (Brazelthona)

• Skala Dubowitza
 cechy zewnętrzne (kolor

skóry, kształt małżowiny

usznej, i inne)

 kryteria neurologiczne

(m.in. zgięcie dłoni,

zdolność utrzymania

głowy)

• Skala Ballarda

maksymalnie 10 punktów.

Cecha

0 punktów

1 punkt

2 punkty

A

Appearance

(Skin color)

kolor skóry

sinica

całego

ciała

tułów różowy,

sinica części

dystalnych

kończyn

całe ciało

różowe

P

Pulse

puls/na min.

niewyczuwaln

y

<100

>100

G

Grimace

(Reflex

irritability)

reakcja na bodźce (np.
wprowadzenie cewnika
do nosa)

brak

grymas

twarzy

kaszel lub

kichanie

A

Activity

(Muscle tone)

napięcie mięśni

brak napięcia,

wiotkość

ogólna

napięcie

obniżone,

zgięte

kończyny

napięcie

prawidłowe,

samodzielne

ruchy

R

Respiration

oddychanie

brak oddechu wolny i

nieregularny

głośny płacz

Wynik:

10-9 – noworodek w dobrym stanie 8-7 – zmęczenie porodem
6-4 – zamartwica średniego stopnia 3-1 – zamartwica ciężka

•Źródło: "

http://pl.wikipedia.org/wiki/Skala_Apgar

"

Zmiany rozwojowe niemowlęcia

• Rozwój morfologiczny i zmiany

fizjologiczne

• Rozwój postawy ciała, lokomocji,

chwytania i manipulacji

• Rozwój poznawczy, czynności

eksploracyjne

• Przedwerbalne formy

komunikacji

• Porozumiewanie się z dorosłymi
• Rozwój emocjonalny i społeczny

Stwierdzenie rozwoju nieprawidłowego

• Opóźnienie osiągania

kolejnych etapów rozwoju
psychomotorycznego.

• Rozwój według wzorców

zastępczych

• Stagnacja rozwoju
• Regres (utrata już

osiągniętych funkcji)

Specjalne potrzeby mają dzieci o

nietypowym rozwoju psychomotorycznym

Ze względu na tempo rozwoju
• rozwój opóźniony
• rozwój przyspieszony
• rozwój nieharmonijny
Ze względu na zakres odchyleń od normy
• globalne zaburzenia rozwoju (opóźnienie tempa

dotyczy wszystkich funkcji)

• parcjalne zaburzenia rozwoju (zakres większy np.

mowy, na tle innych funkcji)

• fragmentaryczne zaburzenia rozwoju (zakres

mniejszy np. opóźnienie rozwoju mowy czynnej,

przy dobrym rozumieniu mowy)

Wczesne zdiagnozowanie zagrożeń i

zaburzeń oraz szybkie podjęcie rehabilitacji,

terapii

i wspomagania rozwoju dzieci szansą na

skorygowanie zaburzeń

Dlaczego należy rozpocząć proces terapii jak

najwcześniej:

• wyjątkowo duża plastyczność centralnego układu

nerwowego

• możliwość zahamowania rozwoju wielu zaburzeń o

postępującym przebiegu, a czasami nawet całkowitego

zatrzymania niekorzystnych zmian,

• większa podatność małych dzieci na postępowanie

rewalidacyjne i w efekcie szybsze postępy

usprawniania,

• łatwiejsze generalizowanie przez dzieci

wypracowanych umiejętności i nawyków,

• narastanie wielu zaburzeń wraz z wiekiem i

utrudnienie terapii oraz edukacji dzieci starszych,

• rodzice małych dzieci mają więcej nadziei, sił, zapału

i wiary,

Nieskoordynowane działania instytucji w ramach trzech resortów

Obecny

podział:

Resort zdrowia

Resort oświaty

Resort polityki

społecznej

Wczesna interwencja
medyczno-
rehabilitacyjno-
terapeutyczna
(diagnoza, program,
ewaluacja)

Wczesne
psychopedagogiczne
wspomaganie rozwoju,
postępowanie
rewalidacyjno-edukacyjno-
wychowawcze

 

Opieka zdrowotna nad
dzieckiem i rodziną

Kształcenie i wychowanie
dziecka i pomoc
psychologiczno-
pedagogiczna dziecku i
rodzinie

Rodzina, jeżeli
nie osiąga
określonego
progu
dochodowego i
stara się o pomoc
finansową

Warunek: skierowanie
lekarza pierwszego
kontaktu

Warunek: orzeczenie
poradni psychologiczno-
pedagogicznej

Orzekanie o
niepełnosprawno
ści dla celów
ewentualnych
świadczeń

Aktualnie funkcjonujący system wczesnego

wspomagania rozwoju dziecka

W publicznych poradniach psychologiczno-

pedagogicznych, działają zespoły

orzekające, które wydają:

1) orzeczenia o potrzebie kształcenia specjalnego

dzieci i młodzieży z zaburzeniami i odchyleniami

rozwojowymi,

2) orzeczenia o potrzebie indywidualnego

nauczania dzieci i młodzieży, których stan zdrowia

uniemożliwia lub znacznie utrudnia uczęszczanie do

szkoły,

3) opinie o potrzebie wczesnego wspomagania

rozwoju dziecka od chwili wykrycia

niepełnosprawności do podjęcia nauki w szkole.

Wczesna pomoc dziecku WWKSC

wczesna, wielospecjalistyczna,

kompleksowa, skoordynowana pomoc

• Wczesna interwencja medyczno-rehabilitacyjno-

terapeutyczna (opieka zdrowotna nad dzieckiem i
rodziną)

• Wczesne psychopedagogiczne wspomaganie

rozwoju, postępowanie rewalidacyjno-edukacyjno-
wychowawcze (pomoc psych.-ped. dziecku i
rodzinie)

W Polsce 120 placówek wczesnej interwencji
Program pilotażowy

Modelowe działania w zakresie WWKSC

Kiedy rodzic może stać się dobrym terapeutą

swojego dziecka?

Argumenty na rzecz udziału rodziców we

wczesnym wspomaganiu rozwoju dzieci:

• stały kontakt rodziców z dzieckiem
• dobra wieloaspektowa znajomość możliwości i

ograniczeń dziecka

• budowanie właściwych relacji D-R
• duże pokłady sił, entuzjazmu i nadziei
• możliwość urealnienia oczekiwań wobec dziecka
Andrzej Twardowski Udział rodziców we wczesnym

wspomaganiu rozwoju dzieci niepełnosprawnych

Potrzeby rodziców dzieci z zaburzeniami

rozwoju

• uzyskanie informacji o stanie dziecka i

możliwościach udzielenia mu pomocy.

• potrzeba przynależności i wsparcia.
• potrzeba doświadczania radości i rozrywki
• potrzeba odczuwania własnej wartości i

potwierdzenia swoich kompetencji rodzicielskich.

• potrzeba zapewnienia dziecku przyszłości.

Ewa Pisula Potrzeby rodziców dzieci z zaburzeniami rozwoju

Wymiary (kategorie) wsparcia

społecznego:

wsparcie strukturalne i funkcjonalne,
źródła wsparcia społecznego,
typy (rodzaje) wsparcia,
wsparcie otrzymywane i spostrzegane,
potrzebę wsparcia i mobilizację

wsparcia

H. Siek, R. Cieślak „Wsparcie społeczne,

stres i zdrowie” 2004

Kategorie podstawowe, istotne w

badaniach wsparcia społecznego:

miary sieci wsparcia społecznego

(poznanie sieci wsparcia, jej rozmiarów,
częstości kontaktów, czasu ich trwania i
innych),

miary otrzymanego wsparcia społecznego,
miary spostrzeganego wsparcia

społecznego.

Sarason, Sarason i Pierce (1990, za Cieślak

2004)

Formy spostrzeganego i

otrzymywanego wsparcia

• Sytuacja obiektywna rodziny.

• Wsparcie społeczne spostrzegane (dane z

kwestionariusza SSQ6R):

 dostępność (liczba podmiotów w społecznej sieci wsparcia),

 zadowolenie (średni wynik siły społecznej sieci wsparcia),

 zakres społecznej sieci wsparcia (pomoc, relaks,

akceptacja, opieka, poprawa nastroju, uspokojenie)

 ogólna moc społecznej sieci wsparcia (zakresy x podmioty x

siła ich wsparcia).

• Wsparcie społeczne otrzymywane (dane z wywiadu

częściowo skategoryzowanego):

 wsparcie emocjonalne,

 wsparcie informacyjne,

 wsparcie rehabilitacyjne,

 wsparcie rzeczowe,

 wsparcie duchowe.

Rodzina Marysi – spostrzegane wsparcie

społeczne (SSQ6R)

 liczba podmiotów w społecznej sieci wsparcia Żona (3 +

2

) Mąż (4)

 zakres społecznej sieci wsparcia Żona (6) pełny (pomoc, relaks,

akceptacja, opieka, poprawa nastroju, uspokojenie), Mąż (5) brak

wskazań w zakresie uspokojenia

 średni wynik społecznej sieci wsparcia Żona (4,8) Mąż (5,0)

 ogólna moc społecznej sieci wsparcia Żona (139) Mąż (100)

Szwagierka

3,7

Przyjaciel I

5,0

Przyjaciel II

4,0

Siostra

5,7

Mama

5,8

Żona

Szwagierka

3,4

Matka

5,4

Brat

5,6

Ojciec

5,6

Mąż

Rodzina Kasi – spostrzegane wsparcie

społeczne (SSQ6R)

 liczba podmiotów w społecznej sieci wsparcia Żona (2) Mąż nie żyje

 zakres społecznej sieci wsparcia Żona (2) (pomoc, relaks), brak

wskazań w zakresie: pełnej akceptacji, otoczenia opieką, poprawy

nastroju, uspokojenia.

 średni wynik społecznej sieci wsparcia Żona (4,5)

 ogólna moc społecznej sieci wsparcia Żona (9)

Siostra

4,0

Ojciec

5,0

Żona

Środowiskowe formy wsparcia dla osób

niepełnosprawnych i ich rodzin

Służba

zdrowia

Organizacje

Kościół

PFRON

MOPS

GOPS

ZUS

PCPR

Osoba

N

Ośrodek Wczesnej Interwencji
Os. Na Stoku 42 a 25-025 Kielce

Polskie Stowarzyszenie na Rzecz Osób z
Upośledzeniem Umysłowym

Poradnia dla Osób z autyzmem i Ośrodek
Rehabilitacyjno-Edukacyjno-Terapeutyczno-
Wychowawczy,
ul. Krakowska 360 25-624 Kielce

Krajowe Towarzystwo Autyzmu

Etapy rozwoju mowy (Styczek 1981)

• Okres melodii
• Okres wyrazu
• Okres zdania
• Okres swoistej mowy

dziecięcej

Ocena rozwoju mowy:
 Wykształcenie systemu

fonetycznego,

semantycznego,

gramatycznego wypowiedzi

 Poziom rozumienia mowy,

zasób słownictwa

 Świadome posługiwanie się

mową

Typowe zmiany językowe występujące u 3

latków (które mogą się utrzymywać jeszcze

do 5 roku życia) to:

• opuszczanie sylaby

początkowej lub końcowej

(zupa pomidorowa = zupa

midolowa, lokomotywa =

komotywa, porasol = palas)

•  przestawianie głosek

(elementarz = emelemtasz,

ławka = wałka)

• tworzenie nowych wyrazów na

podstawie dwóch (zadzwonić

+ telefonować = zatelefonić)

• tworzenie nowych wyrazów na

podstawie ich funkcji (żelazko

= prasowaczka, fontanna =

tryskawica, nabiorę na

widelec =zawidelcuję)

Opóźniony rozwój mowy

• Prosty opóźniony rozwój

mowy (prawidłowe

rozumienie, opóźnienie

mowy czynnej –

wyrównuje się w wyniku

stymulacji w 5 roku życia)

• Przedłużony opóźniony

rozwój mowy (jest

spowodowane konkretną

przyczyną, nie ustępuje,

przybiera postać wady

mowy, towarzyszy mu

obniżenie rozumienia

mowy i anomalie

psychoruchowe)

Zaburzenia mowy

1. Zaburzenia artykulacji
•

dyslalia (błędna

artykulacja)

•

mogilalia (opuszczanie)

•

paralalie (zastępowanie)

2. Psychogenne zaburzenia

mowy

•

jąkanie

•

mutyzm

•

afonia (bezgłos)

3. Zaburzenia środowiskowe