Wartości krajobrazu i

znaczenie miejsca.

Genius loci.

KRAJOBRAZ

Wg definicji L. Berga: to suma

typowych cech, właściwa danemu
fragmentowi powierzchni ziemi, które
łączą się w jedną, wspólna całość

Wg Christiana Norberga-Schulza:

to przestrzeń, w której toczy się życie
ludzkie, między niebem a ziemia

krajobraz

krajobraz

pierwotny-naturalny

krajobraz

kulturowy

Krajobraz pierwotny-

naturalny

Krajobraz zachowany w swojej pierwotnej

postaci, na którym nie wywarł swego piętna

człowiek przez działalność gospodarcza.

Możemy tu mówić o wartościach

przyrodniczych.

Krajobraz kulturowy

• fizyczne, obserwowalne wzrokowo

wyrażenie kultury ludzkiej na
powierzchni Ziemi

• łączący elementy środowiska

przyrodniczego i kulturowego

• jest wynikiem przekształcenia

krajobrazu naturalnego

Elementy krajobrazu

kulturowego:

• struktura osadnicza
• architektura świecka i sakralna
• ogrody i parki
• rośliny i zwierzęta

Krajobraz miasta

• szczególna rolę

odgrywają
społeczności
ludzkie

• teorie i modele,

które zaspokajają
różne potrzeby
mieszkańców

Wartości krajobrazu

kulturowego

wartości zabytkowe

-miernikiem wartości jest upływ czasu
-im cos jest starsze, tym bardziej

wartościowe

-w miarę upływu czasu, zabytek wrasta

w krajobraz, a krajobraz dostosowuje
się do zabytku

-im krajobraz kulturowy starszy, tym

jest bardziej harmonijny

wartości historyczne

-historia jest procesem, który zachodzi

nieprzerwanie i nigdy się nie kończy

-wynikają z istnienia krajobrazu

kulturowego w czasie

-wartość dawności ujawnia się przez

przeciwieństwo nowości

wartości symboliczne

-symbol to obraz o dużej ilości
znaczeń,
-znaczenie symboliczne obiektów czy
miejsce, a także ich brak określają
tożsamość kraju, krajobrazu, miasta
-do pełnego odczytania treści
potrzebna jest wyobraźnia,
spostrzegawczość i wrażliwość

wartości sakralne

Wg Św. Jana od Krzyża są 3 rodzaje

miejsc świętych:

- miejsca do oddawania
czci boskiej

- miejsca samotne, w
których Bóg użycza
poszczególnym osobom łask
duchowych

- krajobrazy naturalne, które urokiem
samotnego ustronia rozbudzają
pobożność

wartości społeczne

- miejsce określa ludzi, a ludzie

wybierają określone miejsce

- stosunek do przeszłości wpływa na

postępowanie zarówno dużych jak i
niewielkich grup społecznych

- ludzie kierują się wartościami

związanymi z każdym z miejsc

wartości estetyczne

- Piękno krajobrazu jest pięknem

zmiennym.

- zależy od: pory roku, pory dnia,

pogody, nastroju, od nas…

- istnieją dwa poglądy, mówiące o tym,

że:
1) istnieje jeden rodzaj piękna
2) są różne rodzaje piękna

Hokusai i jego góra Fuji

Genius loci.

Koncepcja genius loci wg

Christina Norberga-Schulza

-kompletna, dopracowana koncepcja

przestrzeni

-zagadnienia ludzkiego bytu w świecie
-analiza wpływu człowieka na

otoczenie i otoczenia na człowieka

-zadaniem architekta jest pomaganie

człowiekowi w konkretyzacji jego
marzeń i wyobrażeń

-istotnym pojęciem jest wartość

Wartość:
-decyduje o jakościach

zawartych w ludzkim
świecie

-architektura należy do

fizycznego otoczenia
człowieka, symbolicznego,
społecznego i duchowego
jego obszaru

-wprowadzenie pojęcia przestrzeni
egzystencjalnej

Przestrzeń egzystencjalna:
miejsce o wyróżniającym się

charakterze, stanowiącym o jego
szczególności

Fenomen – zjawisko miejsca

Życie składa się

ze zjawisk

Konkretne rzeczy:

• drzewa

• woda

• las

• ludzie

• domy

Mniej dotykalne:

genius loci

Miejsce lokalizacja

Miejsce to całościowe, jakościowe zjawisko.

FENOMENOLOGIA – kierunek filozoficzny,
polega na opisie tego, co bezpośrednio
dane, aby przyjrzeć się światu tak jak on
się jawi.

Norberg-Schulz wyróżnia

pięć sposobów rozumienia

miejsca:

1) poprzez rzeczy,
2) poprzez porządek kosmiczny,
3) poprzez charakter,
4) poprzez światło,
5) poprzez czas.

Struktura miejsca

OPIS: krajobraz, osiedle
ANALIZA: przestrzeń, charakter

Przestrzeń – trójwymiarowa organizacja

elementów składających się na miejsce

Charakter – opisuje atmosferę, która

jest najbardziej zwartą właściwością
każdego miejsca

Przestrzeń

jako trójwymiarowa

koncepcja

jako pole

spostrzeżeniowe

– pole

percepcji

Każde zamknięcie

definiowane jest przez

GRANICE

zabudowa

przestrzenna:

podłoga, sufit i ściany

krajobraz:
grunt, horyzont, niebo

Charakter miejsca

-z jednej strony opis atmosfery, a z drugiej

konkretna forma i substancja elementów

-podlega wypływowi czasu oraz materiałowi, z której

dana rzecz jest zrobiona

-każde miejsce ma swój charakter: budynek-

chroniący, biuro-praktyczne, kościół-uroczysty

• Wizualizacji - sprecyzowanie

naturalnej struktury

• Uzupełnienia – potrzeba dodania

brakujących elementów

• Symbolizacji – uwolnienie znaczenia z

bezpośredniej sytuacji

Miejsca ukształtowane przez

człowieka są związane z naturą,

co widać w trzech procesach:

Duch miejsca

- pojęcie wywodzi się z Rzymu, gdzie

każdy miał swojego ducha opiekuńczego

- w chrześcijaństwie stał się Aniołem

Stróżem

- obecnie to miejsce wyjątkowe,

niezwykłe, generujące szczególne
zjawiska

1. duch romantyczny

architektura:

-irracjonalna,

subiektywna

-fantastyczna,

tajemnicza

-intymna, idylliczna

przestrzeń:

-brak geometrii
-swoboda,

zróżnicowanie

-dzikość, zmienność
-dynamizm

2. duch kosmiczny

architektura:

-uniformizm,

porządek

-racjonalna
-abstrakcyjna
-statyczna

przestrzeń:

-geometryczność
-monotonność
-jednolitość
-nieskończoność

3. duch klasyczny

krajobraz
-znajduje się między

Południem a

Północą

-nie ma w nim ani

monotonii, ani

różnorodności

-rozumna kompozycja

odrębnych

elementów

architektura
-charakteryzuje się

osobowością i

artykułowym

porządkiem

-formy nie są ani

statyczne, ani

dynamiczne, dają

poczucie

przynależności i

wolności

4. duch złożoności

-składa się w różnych proporcjach z

ducha romantycznego, kosmicznego i
klasycznego

-łączy w sobie różne aspekty

przestrzeni

-formy architektoniczne to synteza
-nakładanie się znaczeń – GENIUS LOCI

Egzemplifikacja koncepcji

genius loci w zastosowaniu

Norberga-Schulza

Norberg-Schulz wybrał trzy miasta:

Pragę, Chartum i Rzym, przeprowadził

analizę fenomenologiczną (pokazał

obraz miasta, pisał o jego przestrzeni,

strukturze, charakterze). Wynikiem

analizy jest genius loci.

PRAGA

-położona w środku Czech, a Czechy w środku

Europy

-żeby zrozumieć charakter trzeba wziąć pod

uwagę położenie i naturalne otoczenie

-jednorodna, a jednocześnie zróżnicowana

architektura

-statyczne krajobrazy

„Przechodzimy obok jak we śnie i jesteśmy

jedynie duchami dawnych czasów” (Kafka)

Chartum

- trójbiegunowa struktura
- dary natury: piasek pustyni i

światło

- miasto zbudowane z dwóch

wzorców:

1.labiryntowy
2.geometryczny

- przestrzeń uporządkowana

Starówka w Chartumie

RZYM

-wieczne miasto (długo trwająca historia,

zachowana tożsamość)

-bliski związek z naturą
-ośrodek krajobrazu regionu, który zawiera

wszystkie podstawowe kategorie

egzystencjonalne

-architektoniczne zabiegi połączone z

codziennością tworzą zróżnicowane i

bogate otoczenie

Genius loci

Genius loci w

Warszawie

l.40 XX wieku

„Dlaczego właśnie
Warszawa?”

Genius loci

Genius loci dziś…

• Czy Warszawa jest miastem

pięknym?

• Jakie postacie genius loci

odnajdujemy?

duch

romantyczny

duch klasyczny

duch

kosmiczny