Nazwa przedmiotu

ORGANIZACJA I EKONOMIKA

ORGANIZACJA I EKONOMIKA

W

W

INŻYNIERII ROLNICZEJ

INŻYNIERII ROLNICZEJ

wykład 2

wykład 2

IV

IV

ORGANIZACJA PRACY

I

PRODUKCJI

Czynność

Czynność

-

to

podstawowa

część

procesów

wytwarzania lub przetwarzania każdego produktu, w
trakcie której przedmiot pracy zmienia swój stan,
właściwości lub miejsce położenia.

Produkcję

rolniczą

charakteryzuje

bardzo

duża

różnorodność czynności, podyktowana szeroką gamą
wytwarzanych produktów, znacznym zróżnicowaniem
surowców

do

produkcji

rolnej

oraz

mnogością

stosowanych narzędzi i maszyn rolniczych.

Rodzaje czynności:

Rodzaje czynności:



czynności zasadnicze

czynności zasadnicze

wpływają w sposób celowy na

zmianę właściwości przedmiotu pracy poprzez obróbkę
mechaniczną, plastyczną, cieplną lub powierzchniową,



czynności pomocnicze

czynności pomocnicze

są niezbędne do wytworzenia

gotowego produktu (uzupełniają czynności zasadnicze
procesu produkcyjnego) i służą najczęściej do sprawdzania
uzyskanych właściwości wyrobu (kontroli) oraz są
związane z jego transportem bądź składowaniem.

Spośród wszystkich czynności zasadniczych i
pomocniczych, tworzących całe procesy produkcyjne,
można wyodrębnić grupy czynności ściśle ze sobą
związanych, stanowiące składowe procesu

procesu

technologicznego

technologicznego.

Proces technologiczny

Proces technologiczny

-

lub operacja to ciąg czynności

zmierzających do uzyskania żądanego efektu
cząstkowego w danym procesie produkcyjnym.

Zabieg technologiczny

Zabieg technologiczny

- to część procesu

technologicznego obejmująca kilka ściśle powiązanych ze
sobą czynności wykonywanych w celu zmiany stanu lub
położenia przedmiotu pracy.

Procesy produkcyjne w rolnictwie realizowane są w
ramach dwóch podstawowych działów

działów

organizacyjnych.

organizacyjnych.

W zakresie

PRODUKCJI ROŚLINNEJ

PRODUKCJI ROŚLINNEJ

jest to

m.in.:



proces produkcji zbóż,



proces produkcji ziemniaków,



proces produkcji buraków cukrowych,



proces produkcji rzepaku,



proces produkcji kukurydzy,



proces produkcji siana itp.

W zakresie

PRODUKCJI ZWIERZĘCEJ

PRODUKCJI ZWIERZĘCEJ

jest to

m.in.:



proces produkcji mleka,



proces produkcji żywca wieprzowego,



proces produkcji żywca wołowego,



proces produkcji drobiu itp.

W klasycznych gałęziach produkcji roślinnej

gałęziach produkcji roślinnej

wyróżniamy:



proces technologiczny uprawy gleby,



proces technologiczny nawożenia mineralnego (roztrząsania obornika),



proces technologiczny siewu (sadzenia),



proces technologiczny ochrony roślin (pielęgnacji),



proces technologiczny zbioru zielonki (siana),



proces technologiczny zbioru zbóż (nasion, słomy),



proces technologiczny zbioru ziemniaków (buraków).

W gałęziach produkcji zwierzęcej

gałęziach produkcji zwierzęcej

wyróżniamy

m.in.:



proces technologiczny doju,



proces technologiczny przygotowania pasz,



proces technologiczny zadawania pasz,



proces technologiczny usuwania obornika i

gnojowicy,



proces technologiczny pojenia.

Ze względu na różnorodność wykonywanych
czynności procesy technologiczne

procesy technologiczne

mogą być proste

proste

lub złożone.

złożone.



Procesy proste

proste

najczęściej ograniczają się tylko

do jednego zabiegu technologicznego, np.

uprawa gleby, pielęgnacja.



Procesy złożone

złożone

mamy wówczas, gdy w trakcie

ich realizacji występuje po sobie kilka zabiegów

technologicznych (np. roztrząsanie obornika).

roztrząsanie obornika

- dwa zabiegi technologiczne: roztrząsanie i

ładowanie. Zabieg pierwszy składa się z trzech podstawowych czynności:
dojazdu z obornikiem na pole, właściwego roztrząsania obornika na polu
oraz z przejazdu powrotnego do gospodarstwa, po kolejny ładunek.

ROZTRZĄSANIE OBORNIKA

ROZTRZĄSANIE

ŁADOWANIE

DOJAZD DO POLA

ROZTRZĄSANIE

POWRÓT DO GOSPODARSTWA

Rodzaje złożonych procesów

Rodzaje złożonych procesów

technologicznych

technologicznych

:

:



proces

przerywany

przerywany

lub

potokowy,

potokowy,



proces szeregowy

szeregowy

lub równoległy

równoległy

.

Można także spotkać wiele innych kombinacji zestawionych z

elementów ww. czterech procesów podstawowych

.

Proces przerywany

Proces przerywany

- składa się z szeregu następujących

po sobie w ustalonej kolejności zabiegów (operacji), które dzięki
istnieniu składów międzyoperacyjnych nie są od siebie
uzależnione.



W linii produkcyjnej procesu przerywanego mogą pracować

zestawy maszynowe o różnej jednostkowej wydajności

pracy.



Każda operacja jest zamknięta sama w sobie, a maszyny w

zasadzie nie są ze sobą powiązane.



Przykładem procesu przerywanego jest wieloetapowy

Przykładem procesu przerywanego jest wieloetapowy

zbiór zbóż, ziemniaków, buraków cukrowych

zbiór zbóż, ziemniaków, buraków cukrowych



Przy tym systemie organizacyjnym istnieje możliwość

współdziałania nawet zupełnie przypadkowo zestawionych

ze sobą maszyn rolniczych.

Proces przerywany

Proces przerywany

1

międzyskład operacyjny

Operacja 1

Operacja 4

1

1

1

Operacja 2

Operacja 3

gdzie:

Proces potokowy

Proces potokowy

- charakteryzuje się nieprzerwanym

ciągiem połączonych ze sobą operacji, w których raz przyjęty
materiał (przedmiot pracy) jest poddawany kolejnym fazom
produkcyjnym przez poszczególne maszyny lub zespoły
maszyn.



W procesie potokowym przedmiot pracy nie jest
zatrzymywany w międzyskładach operacyjnych, które w
tym procesie w zasadzie nie występują



W niektórych przypadkach, tworzy się specjalny
międzyskład zmechanizowany w postaci zasobnika -
przykładem takich rozwiązań są zbiorniki kombajnów, które
pozwalają na okresowe przetrzymywanie pewnej części
materiału.

Proces potokowy

Proces potokowy

2

skład stały

Operacja 1

Operacja 4

Operacja 2

Operacja 3

2

gdzie:

Proces potokowy

cechuje znacznie większa sprawność

i wydajność w porównaniu z

procesem przerywanym

,

gdyż odpadają czynności prac przeładunkowych na

każdym ze składów międzyoperacyjnych.



Warunkiem funkcjonalności procesu

potokowego jest zapewnienie jednakowej

przepustowości poszczególnych członów

tworzących linię produkcyjną, aby nie

występowały jakiekolwiek zatrzymania.



Warunek ten jest zwykle stosunkowo trudny do

spełnienia i wymaga starannego doboru zestawu

maszyn współpracujących oraz dobrej i

niezawodnej organizacji pracy.

Proces potokowy i przerywany

Proces potokowy i przerywany

-

-

wady i zalety

wady i zalety



Proces przerywany jest korzystniejszy dla
gospodarstw małych z niewielkimi
zasobami siły roboczej, lub nawet
gospodarstw dużych jeszcze
niedostatecznie zmechanizowanych.

 Proces potokowy znajduje raczej

zastosowanie w gospodarstwach dużych,
dobrze zmechanizowanych.

Proces potokowy i przerywany

Proces potokowy i przerywany

-

-

wady i zalety

wady i zalety



Największą zaletą procesu przerywanego jest
naturalne wysychanie ziemiopłodów między
zabiegami (siana, słomy, ziarna). Przy procesach
potokowych czasami konieczne jest stosowanie
energochłonnych procesów dosuszania lub suszenia.



Najważniejszą zaletą procesu potokowego jest
możliwość natychmiastowego zbioru, a tym samym
znacznego zmniejszenia wpływu niekorzystnych
czynników atmosferycznych, które mogą
doprowadzić do znacznych strat plonu.

Rodzaje procesów technologicznych

Rodzaje procesów technologicznych

w produkcji rolniczej

w produkcji rolniczej



jednoetapowy

jednoetapowy



dwuetapowy

dwuetapowy



wieloetapowy

wieloetapowy

park maszynowy

park maszynowy

-

to zespół środków trwałych

podlegających amortyzacji, obejmujący poza
maszynami i narzędziami rolniczymi mechaniczną
siłę pociągową oraz żywą siłę pociągową wraz z
uprzężą

Park maszynowy powinien

Park maszynowy powinien

być

być



perspektywiczny,



kompleksowy,



ekonomicznie uzasadniony,



uniwersalny.

V

V

PARK MASZYNOWY

Charakterystyczne warunki pracy

Charakterystyczne warunki pracy

maszyn i narzędzi rolniczych

maszyn i narzędzi rolniczych



produkcja rolnicza odbywa się na
znacznej przestrzeni i jest rozproszona,



w rolnictwie głównym środkiem produkcji
jest gleba, przy uprawie której wymagane
jest ciągłe przemieszczanie urządzeń
technicznych po polu,

Charakterystyczne warunki pracy

Charakterystyczne warunki pracy

maszyn i narzędzi rolniczych

maszyn i narzędzi rolniczych



procesy technologiczne nie mogą być
dowolnie rozmieszczone w czasie, natomiast
muszą być wykonane w ściśle określonych
terminach agrotechnicznych,



przedmiotem pracy maszyn i narzędzi
pracujących w glebie, przetwarzających
rośliny oraz pomocnych przy obsłudze
zwierząt jest żywy organizm, którego stan
ciągle się zmienia zgodnie z prawami
biologii.

Obecnie w rolnictwie dominuje przede wszystkim

mechaniczna siła pociągowa

mechaniczna siła pociągowa,

której źródłem

są:



stacjonarne źródła energii

- nie

przemieszczające się w trakcie pracy (silniki elektryczne)



ruchome źródła energii

– poruszające się środki

transportowe oraz przemieszczające i napędzające
maszyny robocze (ciągniki rolnicze)

Głównym źródłem mechanicznej siły

Głównym źródłem mechanicznej siły

pociągowej są ciągniki rolnicze

pociągowej są ciągniki rolnicze

Parametrami technicznymi są:

Parametrami technicznymi są:



moc silników,

moc silników,



oraz siła uciągu.

oraz siła uciągu.

Moc podawana jest w kW (1 kW = 1,36 KM) i przede

wszystkim określa moc nominalną silników podawaną na
tabliczce znamionowej.

Moc użyteczna stanowi ok. 60÷80% mocy znamionowej i

jest zużywana na uciąg narzędzi lub maszyn
współpracujących z ciągnikiem oraz w przypadku tych
ostatnich na napęd elementów roboczych.

Przeciętna nominalna moc ciągnika w

Przeciętna nominalna moc ciągnika w

Polsce

Polsce

Wyszczególnienie

199

5

200

0

200

3

200

4

200

7

(kW)

Moc ciągnika

31,2 31,8 38,1 38,1

41,3

Źródło: Rocznik Statystyczny 2007

Liczbę ciągników w gospodarstwie można podawać
jako: -liczbę ciągników fizycznych,

liczbę ciągników fizycznych,

liczbę ciągników przeliczeniowych

liczbę ciągników przeliczeniowych

, tj. liczbę

umownych ciągników o mocy nominalnej 22,3 kW
(Ursus C330),

liczbę jednostek pociągowych

liczbę jednostek pociągowych

– 1 jednostka = 5

kW mocy efektywnej ciągnika

Zasoby mechanicznej siły

pociągowej wyrażane są
w jednostkach mocy i
stanowią sumę mocy
nominalnej silników
ciągników, samochodów
ciężarowych i
dostawczych oraz maszyn
samobieżnych.

Wskaźniki do oceny uzbrojenia

Wskaźniki do oceny uzbrojenia

technicznego gospodarstw:

technicznego gospodarstw:



moc zainstalowana

moc zainstalowana

w gospodarstwie

w gospodarstwie

[kW/ha UR]

[kW/ha UR]

;

określa moc znamionową zainstalowaną w mechanicznych
urządzeniach energetycznych do powierzchni użytków
rolnych,



wartość odtworzeniowa parku maszynowego [zł/ha UR]

wartość odtworzeniowa parku maszynowego [zł/ha UR]

;

;

suma cen nowych i w pełni sprawnych maszyn

znajdujących się na wyposażeniu gospodarstwa do

powierzchni użytków rolnych.

Struktura i wielkość parku maszynowego

Struktura i wielkość parku maszynowego

uzależniona jest od wielu czynników przyrodniczych,

uzależniona jest od wielu czynników przyrodniczych,

technicznych i ekonomicznych. Do podstawowych

technicznych i ekonomicznych. Do podstawowych

należą:

należą:



wielkość gospodarstwa

wielkość gospodarstwa

– na małych areałach maszyny o mniejszej

szerokości roboczej i niższej wydajności pracy, zaś na areałach
większych maszyny odpowiednio większe i bardziej wydajne,



specjalizacja produkcji

specjalizacja produkcji

– nadając kierunek gospodarowania

ogranicza asortyment wytwarzanych produktów, a zatem ogranicza
różnorodność strukturalną parku maszynowego



organizacja prac maszynowych

organizacja prac maszynowych

– maszyny muszą mieć właściwie

dobrane źródło energetyczne co gwarantuje ich optymalne
wykorzystane w nowoczesnych technologiach produkcji i pracy.

Zasady doboru maszyn dla gospodarstwa

Zasady doboru maszyn dla gospodarstwa

rolnego

rolnego



maszyny i narzędzia powinny być możliwie najlepiej przystosowane
do warunków w jakich będą pracować,



maszyny i narzędzia powinny być dostosowane do mocy silników
urządzeń energetycznych, za pomocą których będą przemieszczane
i napędzane,



wszystkie maszyny i narzędzia wchodzące w skład danego zestawu
powinny mieć zunifikowane parametry techniczne,



liczba maszyn przy określonych zasobach siły pociągowej powinna
zapewnić terminowe wykonanie wszystkich prac,



wprowadzenie każdej nowej maszyny powinno być poparte
rachunkiem opłacalności jej stosowania w gospodarstwie.