Spotkania warsztatowo-dyskusyjne FORUM REWITALIZACJI

Instrumenty wdrażania i finansowego wspierania programów rewitalizacji o okresie 2007-2013

21/22.09.06

Materiały warsztatowe

Wstęp

Forum Rewitalizacji, obserwując prace nad formułowaniem zasad oraz budową instrumentów wspierania programów rewitalizacji, zarówno w ramach polityki UE na lata 2007-2013 jak i zamierzeń Rządu, dostrzegło potrzebę przeprowadzenia cyklu spotkań dyskusyjnych. Dzięki tym spotkaniom pragniemy stworzyć lepsze warunki do dobrego kształtowania zasad, form i procedur wspierania rewitalizacji. Chcemy wspomóc proces tworzenia wytycznych, zasad oraz standardów działania, które warunkować będą niebawem skuteczne prowadzenie rewitalizacji w Polsce oraz zapewnić Miastom i Regionom, nie tylko naszym członkom, dostęp do aktualnych informacji o nowych instrumentach wspierania rewitalizacji, wdrażania programów i ich współfinansowaniu z funduszy Unii Europejskiej. Spotkania warsztatowo-dyskusyjne mogą i powinny być platformą konstruktywnej wymiany opinii oraz budowania partnerstwa pomiędzy środowiskiem zaangażowanym w prowadzenie programów rewitalizacji i administracją rządową.

Spotkanie, współorganizowane z miastem St. Warszawą. będzie miało formę warsztatów dyskusyjnych, poprzedzonych sesja plenarna i wprowadzeniem do prac w grupach. Uczestnicy proszeni są o gruntowne zapoznanie się materiałem warsztatowym oraz przygotowanie się do dyskusji. W pracach grup uczestniczyć będą przedstawiciele Ministerstwa Rozwoju Regionalnego, Ministerstwa Budownictwa oraz Europejskiego Banku Inwestycyjnego. Pozostałe informacje dot. warsztatów znajdują się na stronie www.fr.org.pl .

A. DYLEMATY WdrażaniA polityki wobec miast - miejsce rewitalizacji w programowaniu Operacyjnym i rozwoju miast

Skoordynowane prowadzenie polityki wobec miast jest zadaniem złożonym, w wielu kwestiach może rodzić poważne kontrowersje, konflikty interesów i kompetencji (właściwości), jednak powinno być absolutnym priorytetem działania rządu. Przy tworzeniu instrumentarium polityki wobec miast należy uwzględnić różnorodne programy i działania kierowane do grup miast różnej wielkości, o zróżnicowanych barierach i potencjałach rozwojowych oraz funkcji w rozwoju kraju i województw. Wydaje się możliwe wprowadzenie następujących usprawnień i uregulowań:

1. zarządzanie miastami i planowanie rozwoju sieci osadniczej

Wprowadzenie w województwach dwustopniowej struktury ośrodków miejskich - centrów rozwoju

Centra rozwoju pierwszego / drugiego stopnia - rozróżnienie proponowane jest
w oparciu o założenie, że w strukturze miast zlokalizowanych w danym województwie użyteczne jest wyodrębnienie i wskazanie kilku ośrodków miejskich
o pierwszoplanowej, wiodącej roli dla rozwoju tego województwa (Centra Rozwoju Pierwszego Stopnia - CRPS) oraz ośrodków miejskich o mniejszej od CRPS, lecz istotnej w skali województwa, funkcji rozwojowej (Centra Rozwoju Drugiego Stopnia - CRDS); podziału (wyodrębnienia) obu grup może dokonać samorząd wojewódzki wspólnie z samorządami gmin oraz powiatów i wprowadzić go do strategii rozwoju województwa; różne formy klasyfikacji ośrodków miejskich są zazwyczaj ujęte
w treści planów zagospodarowania przestrzennego województw i mogło być podstawą proponowanej typologii. Powinna ona zostać odzwierciedlona i rozwinięta w ogólnokrajowym opracowaniu z zakresu planowania przestrzennego (dotychczas Koncepcja Przestrzennego Zagospodarowania Kraju).

Upodmiotowienie obszarów metropolitalnych i wprowadzenie standardu zarządzania tymi obszarami

Obszar metropolitalny (OM) powinien być nie tylko pożądanym, prestiżowym określeniem zespołu miejskiego czy też jednostką planowania przestrzennego ale podmiotem zarządzania i programowania rozwoju. Tylko wtedy istnienie OM ma praktyczne znaczenie dla rozwoju kraju i województw Z takiego założenia wynikają trzy implikacje:

- nadanie OM statusu prawny, określić ustrój tego podmiotu i jak najszybciej wpisać go w system prawny RP;

- włączenie OM, jako komponentu, w system planowania przestrzennego bez naruszenia władztwa planistycznego gminy;

- nadanie OM podmiotowości w systemie programowania rozwoju poprzez udostępnienie instrumentu / ów wsparcia dla funkcji metropolitalnych, co najmniej przez opracowanie i implementacja pożądanych na obecnym etapie rozwoju kraju, standardowych form zarządzania.

Usprawnienie systemu planowania, w tym planowania przestrzennego

Należy zmodyfikować istniejące rozwiązania prawne, co najmniej w następującym zakresie:

- studium uwarunkowań i kierunków rozwoju zagospodarowania przestrzennego winno stać się planem, tj. prawem obowiązującym i wiążącym wszystkie organy władz publicznych (dawniej „ plan ogólny”) przywróci to sens jego funkcjonowaniu; studium - plan ogólny nie powinien być dokumentem łatwo i swobodnie zmienianym;

- wyeliminować -dla gmin miejskich- wymóg ubiegania się o zgodę na wyłączenie gruntów z użytkowania rolnego lub leśnego; plan ogólny poprzez wskazanie terenów do zabudowy oraz sporządzane na tej podstawie plany zagospodarowania przestrzennego rozstrzygałyby ostatecznie o przeznaczeniu terenu; przy czym konieczne byłoby zachowanie odpowiednich proporcji powierzchni terenów zabudowanych do powierzchni terenów wolnych od zabudowy;

- zmodyfikować zasady naliczania i pobierania opłat planistycznych, aby wykluczyć uchylenie się od jej uiszczenia;

- wyeliminować niekonstytucyjną decyzję o warunkach zabudowy;

- wprowadzić do systemu planowania instrumenty urbanistyki operacyjnej
i opracować polskie kryterium funkcjonalne definiujących kategorie „obszar/teren zurbanizowany” obszar/teren wiejski (uwzględniając przy tym zróżnicowania regionalne);

- wprowadzić planowanie rozwoju infrastruktury na analogicznych zasadach, jak obowiązujące dziś w Prawie energetycznym dla gestorów mediów energetycznych (plany zaopatrzenia w media);

- wprowadzić integracje planowania rozwoju przestrzennego i planowania inwestycji finansowanych ze środków publicznych oraz zasadę dopuszczalności wpierania ze środków publicznych wyłącznie tych przedsięwzięć, które są realizowane na terenach objętych miejscowym planem zagospodarowania przestrzennego.

Generowanie większego zainteresowania formą partnerstwa publiczno-prywatnego (PPP)

Organizacyjno-techniczne wspieranie przedsięwzięć PPP; upowszechnienie partnerstwa publiczno-prywatnego, rozwijanie i modyfikacja rozwiązań prawnych
i organizacyjnych dedykowanych przedsięwzięciom PPP podejmowanych
w miastach, szczególnie w zakresie mieszkalnictwa, usług komunalnych i konwersji tzw. ugorów miejskich; promowanie stosowania PPP jako metody realizowania programów rewitalizacji.

Monitoring rozwoju miast

Opracowanie i wdrożenie krajowego systemu zbierania i publicznego udostępniania informacji (danych statystycznych i wyników analiz), w tamach statystyki publicznej, opisujących procesy i działania podejmowane w miastach (gminy miejskie),
w układzie i stopniu szczegółowości pozwalającym na problemową, jakościową i ilościową analizę zjawisk w skali lokalnej, regionalnej i krajowej oraz podejmowanie decyzji w zakresie rewitalizacji i rozwoju miast różnej wielkości.

2. programy operacyjne na lata 2007-2013 współfinansowane przez ue

programy operacyjne przygotowywane przez rząd

Do odpowiednich programów operacyjnych można wprowadzić:

1. Rozwinięcie funkcji o znaczeniu ponadregionalnym i regionalnym w dużych miastach (CRPS), wsparcie dla działań zwiększających konkurencyjność CRPS przy promowaniu współpracy pomiędzy tymi ośrodkami, wparcie dla działań nakierowanych na pokonywanie barier rozwojowych, w tym dla programów rewitalizacji odnoszących się do tzw. ugorów miejskich w tych miastach;

2. Rozwijanie wewnątrzregionalnych systemów transportowych wiążących stolice regionu z jej bezpośrednim zapleczem i CRPS oraz CRPS między sobą oraz integrację tych systemów z miejskim systemem komunikacyjnym;

3. Poprawienie skomunikowania najważniejszych ośrodków miejskich Polski (OM
i CRPS) z transportowym układem Europy oraz tych ośrodków między sobą,
ze szczególnym uwzględnieniem transportu kolejowego i lotniczego oraz infrastruktury z tym związanej (lotniska regionalne, dworce, integracja i koordynacja obu form, transportu, integracja z transportem miejskim itp.);

4. Wspieranie przygotowania terenów pod społeczne formy budownictwa mieszkaniowego (uzbrojenie terenu, włączenie w infrastrukturę miejską, w tym transportową); wspieranie budownictwa mieszkaniowego na wynajem;

5. Udzielanie miastom pomocy technicznej w tworzeniu i realizacji kompleksowych programów rozwojowych, opartych o struktury funkcjonalno-przestrzenne, dla uzyskania efektu synergii przy wykorzystaniu wspólnego potencjału wynikającego z położenia geograficznego i wspólnoty interesów;

6. Budowa i rozwijanie intermodalnych systemów transportu w CRPS oraz wspieranie rozwoju regionalnego transportu kolejowego;

7. Stworzenie materialnych i organizacyjnych podstaw dla upowszechnienia
w CRDS i miasteczkach technik i sieciowych systemów teleinformatycznych, rozwijania społeczeństwa informacyjnego;

8. Wspieranie inicjatyw i przedsięwzięć podejmowanych przez CRDS
i miasteczka w zakresie rozwoju kształcenia ustawicznego, w tym zawodowego
i specjalistycznego, kształcenia na odległość oraz tworzenia i uruchamiania programów stypendialnych, stażowych a szczególnie programów dla absolwentów decydujących się na podjęcie w tych ośrodkach pracy w sektorze usług publicznych, MSP lub samozatrudnienie, hamujących zjawisko niekorzystnej migracji (tzw. „drenażu mózgów”);

9. Stworzenie w CRDS warunków dla zwiększania potencjału innowacyjnego przedsiębiorstw oraz poziomu ich zaawansowania technologicznego poprzez tworzenie sub-regionalnych sieci doradztwa i wspierania przedsiębiorstw, wspieranie współpracy innowacyjnych MSP, wspomaganie ich międzynarodowej promocji;

10. Wsparcie przedsięwzięć infrastrukturalnych, otoczenia biznesu, edukacji,
(w tym kształcenia i dokształcania specjalistycznego) sfery naukowo-badawczej podejmowanych przez podmioty z siedzibą w CRDS województw: podlaskiego, warmińsko - mazurskiego, lubelskiego, podkarpackiego, świętokrzyskiego oraz wschodnich subregionów województwa mazowieckiego;

11. Wsparcie przedsięwzięć podejmowanych przez miasta które nie są CRPS/CRDS, polegających na udostępnianiu dóbr kultury oraz budowie, modernizacji
i wyposażaniu obiektów pełniących publiczne funkcje kulturalne oraz na budowie
i rozwoju ponadregionalnych produktów turystycznych, a także tradycyjnych regionalnych produktów i technologii gastronomicznych;

12. W województwach o przewadze terenów b. PGR, wsparcie miast
nie będących CRPS/CRDS w podejmowaniu przedsięwzięć uzupełniających
i kreujących funkcje edukacyjne, usługowe i mieszkaniowe oraz wzmacniające instytucje obsługi inwestorów i kooperacji MSP;

13. Wsparcie tych form współpracy terytorialnej (transgranicznej) które polegają na podejmowaniu wspólnych (bilateralnych) przedsięwzięć w miastach przygranicznych, mających na celu racjonalizowanie i poprawę ekonomicznej efektywności usług komunalnych ( szczególnie komunikacji zbiorowej, gospodarki odpadami, edukacji) oraz obsługi ruchu turystycznego i transportu międzynarodowego;

14. Udzielanie pomocy technicznej dla samorządu wojewódzkiego przy podejmowaniu i prowadzeniu prac nad zintegrowanymi planami rozwoju miast i przy ich wdrażaniu oraz dla działań pozwalających formułować regionalne polityki mieszkaniowe nastawione na zwiększanie przestrzennej mobilności społeczeństwa;

regionalne programy operacyjne

Projekty Regionalnych Programów Operacyjnych (RPO), oparte o ustalenia właściwych Strategii Rozwoju Województwa oraz doświadczenia samorządów wojewódzkich przy pracach nad Narodową Strategią Rozwoju Regionalnego 2007-2013 ogólnie rzecz biorąc ujmują problematykę rozwoju miast. Stopień uwzględnienia tej problematyki jest jednak zróżnicowany i w wielu RPO zdecydowanie niewystarczający. RPO są skonstruowane z sposób, który bezpośrednio nawiązuję do struktury definiowania priorytetów i działań ZPORR, zatem nie wskazują delimitacji przestrzennej przedmiotowej, a co za tym idzie nie gwarantują wypełnienia zasady koncentracji wsparcia i zintegrowanego podejścia do zrównoważonego rozwoju obszarów miejskich.

Należy zalecić, by z uwagi na znaczenie rozwoju miast dla rozwoju regionów i kraju oraz zgodnie z możliwościami fakultatywnego ustalania tej kwestii przez poszczególne kraje członkowskie wszystkie polskie RPO zawierały zintegrowany plan rozwoju miast (ZiPRoM). Plan taki powinien wskazywać strukturę centrów rozwoju pierwszego i drugiego stopnia w danym województwie ( CRPS, CRDS), zasady współdziałania samorządu wojewódzkiego z władzami miast, określenie działań nakierowanych na rozwój miast jakie będą wspierane z RPO i przedmiotowy zakres wsparcia. Zasadą powinno być, że wsparcie finansowe z RPO dla projektów dotyczących rozwoju miast udzielane jest wyłącznie projektom zgłaszanym przez te miasta, które ściśle współdziałać będą z samorządem wojewódzkim, formułując swoje zamierzenia w zintegrowanym programie rozwoju obszaru miejskiego
(ZiProROM), zgodnym z ZiProM'em danego województwa (co postuluje UE zabiegając o koncentrację i większą komplementarność wspieranych projektów).

Optymalnym rozwiązaniem stabilizującym proces realizacji RPO w zakresie oddziaływania polityki rozwoju regionu na rozwój miast oraz korzystnym dla miast
z uwagi na planowanie wydatków w budżetach byłoby przyjęcie zasady subdelegacji na rzecz władz miejskich za pomocą grantów globalnych.

3. Programy rewitalizacji

Należy szybko sfinalizować toczące się od wielu lat prace nad uregulowaniem zasad prowadzenie programów rewitalizacji i usunąć zdiagnozowane przeszkody prawne
i organizacyjne, hamujące rozwój tych programów. Z uwagi na kompleksowy interdyscyplinarny charakter rewitalizacji, praktyczne byłoby wprowadzenie jednego, powszechnie obowiązującego prawa (ustawy), ustalającego podstawowe ogólne ramy, zasady i niezbędne dla sprawnego prowadzenia programów ( w tym procedury tj. standardy postępowania) oraz relacje tych programów względem innych instrumentów programowania nadając mu preferencje, także w dostępie do finansowania ze środków publicznych. Jedną z dawno zdiagnozowanych barier jest finansowanie programów rewitalizacji. Skuteczne ich współfinansowanie z funduszy UE wymaga przełożenie regulacji rozporządzeń WE , a szczególnie rozporządzenia dot. ERDF na grunt krajowy w taki sposób by uwzględnić zarówno doświadczenia UE, obejmujące obie generacje inicjatywy URBAN jak przede wszystkim polskie doświadczenia programów rewitalizacji, a później Lokalnych Programów Rewitalizacji (LPR) tworzonych i wdrażanych na podstawie ustaleń Zintegrowanego Programu Operacyjnego Rozwoju Regionalnego na lata 2004-2006.

Zważywszy zróżnicowanie skali i zakresu problematyki odnowy miejskiej
i mieszkalnictwa w polskich województwach oraz po analizie zawartości projektów Regionalnych Programów Operacyjnych na lata 2007-2013 (RPO), decyzje
o udzielaniu wsparcia (na poziomie regionalnym) dla programu rewitalizacji (PR) powinna być dokonywana na podstawie ustaleń RPO oraz zintegrowanego planu rozwoju miast ( ZiPRoM). Plany te powinny oprócz elementów opisanych w powyżej w części odnoszącej się do RPO identyfikować istniejące i realizowane w województwie PR ( LPR) i przewidywać ich kontynuację, o ile takie są zamierzenia prowadzących je miast. ZiPRoM powinien także, w odniesieniu do CRPS i CRDS, zawierać sugestie podjęcia takich programów przez miasta o ile region przewiduje, że ich wdrożenie oddziaływać będzie korzystnie na rozwój województwa.

Istniejące, prowadzone przez miasta programy rewitalizacji (LPR) należy uznać,
za tożsame z „zintegrowanym programem rozwoju obszaru miejskiego (ZiProROM)
i traktować je w ten sposób, jeszcze co najmniej dwa lata po wprowadzeniu standardów i zasad dla PR- dając im tym samym wyraźna preferencję w dostępie do finansowania z funduszy UE. Takie ustalenie zapewni kontynuowanie i rozwinięcie rozpoczętych PR (LPR), ale przede wszystkim umożliwi tak potrzebne uzupełnienie ich o projekty mieszkaniowe współfinansowane z ERDF. Nastąpi także zmobilizowanie miast do zintegrowanego planowania rozwoju. Przyjmując takie rozwiązanie umożliwia się miastom (samorząd gminny) samodzielne prowadzenie projektów mieszkaniowych współfinansowanych ze środków UE (w ramach PR) jak i inspirowanie do podejmowania takich projektów przez inne podmioty (spółdzielnie mieszkaniowe, wspólnoty, TBS itp.), mając przy tym pewność, że projekty te, wpisując się w PR są komplementarnym elementem składowym kompleksowych
i wzajemnie zintegrowanych działań rozwojowych, zbieżnych z ustaleniami strategii rozwoju województwa i RPO.

Można przyjąć, że wraz z rozwojem partnerstwa region-miasta i po nadaniu PR stabilnej roli powszechnie stosowanego instrumentu rozwoju, wspieranego także ze środków budżetu państwa (ustawa) ZiProROM powinien stać się miejskim „programem operacyjnym”, zawierającym, stosownie do potrzeb i możliwości miasta, jeden lub kilka PR. Nie wydaje się by do roku 2013, przy tej skali potrzeb i stanie polskich miast możliwe było skoncentrowane współfinansowanie z funduszy UE innych kompleksowych działań w miastach niż PR. Tym niemniej budowa instrumentów polityki wobec miast wymaga by regulacje odnoszące się programów rewitalizacji zawierały finansowe narzędzia wspierania tych programów po roku 2013, gdy wsparcie finansowe UE dla Polski zdecydowanie zmaleje. Odnosi się to także do narzędzi finansowego wspierania mieszkalnictwa na wynajem (projekty mieszkaniowe).

4. programy wieloletnie i programy zadań rządowych

Choć obie te formy programowanie są krytykowane i słabo wykorzystywane, warto zwrócić uwagę na możliwość ich wykorzystania w polityce wobec miast, o ile nastąpi wreszcie zmiana w sposobie planowania wydatków budżetowych państwa. Zapowiadane na rok 2009 wprowadzenie zadaniowego i wieloletniego planowania budżetowego powinno mobilizować do poszukiwania odpowiednich instrumentów programowania działań wobec miast. Szczególnie istniejący od wielu lat, a zupełnie niewykorzystywany tryb „programu zadań rządowych” może wtedy, przy niewielkich modyfikacjach, stać się podstawa do podejmowania wieloletnich, skoordynowanych z działaniami samorządu wojewódzkiego i władzami miast takich przedsięwzięć wobec miast, które będą kluczowe z punktu widzenia interesów państwa, i przez państwo współfinansowane. Przygotowanie odpowiednich instrumentów polityki wobec miast lata 2010-2015 jest szczególnie ważne, z uwagi na znaczne ograniczenie wsparcia Polski z funduszy UE w kolejnym okresie programowania.

Szczególnie istotny dla rozwoju miast problem mieszkalnictwa wydaje się być właściwym do objęcia go - w pierwszej kolejności - wieloletnim programem rządowym. Zgodnie z art. 75 ust. 1 Konstytucji RP „władze publiczne prowadza politykę sprzyjającą zaspokojeniu potrzeb mieszkaniowych obywateli, w szczególności przeciwdziałają bezdomności, wspierają rozwój budownictwa socjalnego oraz popierają działania obywateli zmierzające do uzyskania własnego mieszkania”. Podjęte ostatnio działania w celu naprawienia sytuacji w zakresie budownictwa mieszkaniowego można traktować jako pierwszy krok w budowaniu takiego kompleksowego, wieloletniego programu.

5. projekty pilotażowe

Instrument ten, w obecnym stanie prawnym dostępny acz bliżej nie zdefiniowany powinien być w Polsce szeroko stosowany. Nie brakuje bowiem problemów, nie tylko w odniesieniu do rozwoju miast, których dobre i trwałe rozwiązanie wymaga by przed wprowadzeniem zasad obowiązujących w skali kraju sprawdzić ich użyteczność i prawidłowość poprzez wdrożenie projektu pilotażowego. Podobnie jak w przypadku PR zasadniczą , acz nie jedyną bariera jest tu finansowanie takiego projektu. Wydaje się, że w zakresie opracowań programowych (np. ZiProROM ) możliwe byłoby finansowanie ze środków przeznaczonych na pomoc techniczną. Przeprowadzenie projektu pilotażowego w odniesieniu do nowych, innowacyjnych instrumentów polityki wobec miast, jakie prawdopodobnie niebawem powstaną, powinno być warunkiem ich upowszechniania.

6. sieci współpracy, związki i stowarzyszenia miast

Stowarzyszenia i związki miast, związki celowe, pozarządowe programy wspierające współpracę miast (np. projekt UNDP Liga miast) oraz unijny program URBACT generują koncepcje, projekty i rozwiązania częstokroć warte upowszechnienia, a co najmniej wykorzystania dla prac nad polityka wobec miast. Należy w szerszym zakresie wykorzystać ten dorobek, a przede wszystkim zdobyć pełne rozeznanie i znajomość praktyki i doświadczeń poprzez zintensyfikowanie współpracy administracji rządowej z tymi podmiotami. Program URBACT rozwija się w Polsce intensywnie. Biorąc pod uwagę aktualny stanu zainteresowania tą forma współpracy miast możliwe jest inspirowanie powstawania kolejnych sieci tematycznych , dedykowanych zagadnieniom istotnym dla budowania instrumentów polityki wobec miast, a jednocześnie trudnym do szczegółowego przeanalizowania przez administracje. Wyniki pracy takich sieci, mogą stanowić podstawę do formułowania zasad wspierania rozwoju miast w skali kraju - możliwe że takim przykładem będzie rezultat pracy obu „polskich” tj. koordynowanych przez polskie miasta Płock
i Poznań sieci współpracy miast Programu URBACT (URBAMAS i HOUS-ES).

7. programy interwencyjne

Aktualny stan prawny pozwala na prowadzenie na obszarach problemowych programów interwencyjnych. Jak dotąd prowadzone są dwa, dedykowane co prawda problematyce łagodzenia skutków restrukturyzacji kopalń węgla kamiennego i zakładów syntezy chemicznej ( woj. śląskie i woj. małopolskie) tym niemniej problemy których rozwiązanie stało się celem obu programów dotykają obszarów zurbanizowanych. Rezultaty i efektywność tych programów, współtworzonych z samorządami wojewódzkimi, wg definiowanych lokalnie potrzeb i uwarunkowań obu regionów mogą być, po przeprowadzeniu szczegółowej analizy, podstawa formułowania zasad i wytycznych dla programów o podobnym charakterze, adresowanych bezpośrednio do miast.

B. Rozwój miast i mieszkalnictwo w polityce UE 2007-2013

W latach 2007-2013 Unia Europejska realizować będzie politykę spójności skoncentrowaną na wzroście gospodarczym i tworzeniu nowych miejsc pracy. Kraje członkowskie UE w trakcie dyskusji nad priorytetami rozwojowymi na lata 2007-1013 uznały, że warunkiem osiągnięcia lepszej spójności społecznej i gospodarczej Wspólnoty, szczególnie po jej niedawnym rozszerzeniu, jest wyraźne i zdecydowane włączenie wymiaru przestrzennego ( terytorialnego) do polityki spójności. W ramach spójności przestrzennej UE ujmuje: problematykę współpracy mi międzyregionalnej i zarządzania terytorialnego rozwoju miast, w tym rewitalizacji obszarów kryzysowych, tworzenia i wzmacniania policentrycznych struktury osadniczej oraz budowania obustronnie korzystnych powiązań miast z obszarami wiejskimi. Priorytety rozwojowe UE w ramach polityki spójności opisane zostały w projekcie dokumentu pn. „Strategiczne Wytyczne Wspólnoty” (SWW).

Po raz pierwszy w strategicznym dokumencie UE tak wyraźnie uwypuklone zostały zagadnienia racjonalnego gospodarowania przestrzenią, urbanizacji, rozwoju miast i powiązań funkcjonalnych pomiędzy miastami a terenami wiejskimi. Zwrócono również uwagę na szczególne znaczenie polityki miejskiej i zrównoważonego rozwoju miast dla rozwoju wspólnot lokalnych i regionalnych oraz na kluczową funkcję wielkich miast-metropolii w rozwoju UE. Wyrazem wyjątkowego podejścia do tych zagadnień jest opracowanie przez Komisje Europejską, w listopadzie 2005 r. dokumentu „Cities for growth and jobs: the urban contribution to growth and jobs in the regions” jako uzupełnienie do SWW w zakresie działań na obszarach miejskich. Dokument ten zawiera wytyczne dla tworzenia programów finansowanych z funduszy strukturalnych w miastach i zostanie opublikowany w lipcu jako Komunikat towarzyszący SWW.

Od 2004 r. w trakcie dyskusji nad zasadami wdrażania nowej polityki spójności Polska, a szybko także i pozostałe kraje Grupy Wyszehradzkiej konsekwentnie zgłaszała postulat dokonania zasadniczej zmiany w podejściu UE do współfinansowania budownictwa mieszkaniowego z funduszy strukturalnych. Dotychczasowe podejście, oparte między innymi na traktowaniu wsparcia dla mieszkalnictwa wyłącznie jako elementu krajowych, wewnętrznych polityk krajów członkowskich generalnie wykluczało wsparcie z funduszy strukturalnych dla tego typu projektów. Udało się przekonać, że podjęcie przez miasta funkcji „lokomotyw rozwoju” w nowych krajów członkowskich musi zostać poparte nowym podejściem do tego problemu. Tak by spójne z polityką rozwoju regionalnego kompleksowe plany rozwoju miast i programy rewitalizacji mogły uzyskać finansowe wsparcia UE nie tylko na przekształcanie przestrzeni publicznych i inwestycje w infrastrukturę, ale także na remonty budynków mieszkalnych.

System wdrażania nowej polityki spójności 2007-2013, a w tym polityki odnoszącej się do miast i mieszkalnictwa, opierać się będzie na realizacji ustaleń zawartych w SWW, odniesionych do uwarunkowań i priorytetów rozwojowych danego kraju członkowskiego. Określeniu zakresu i sposobu wprowadzania ustaleń SWW w danym kraju służą Narodowe Strategiczne Ramy Odniesienia. Jest to -w uproszczeniu- wymagany prawem wspólnotowym dokument opisujący, jakie priorytety rozwojowe kraju rząd ma zamiar podjąć i zrealizować w latach 2007-2013 dzięki ich współfinansowaniu z funduszy UE. NSRO, nazywane obecnie w Polsce Narodową Strategia Spójności, stanowią podstawę do negocjacji z Komisja Europejska programów operacyjnych. Krajowe oraz regionalne dokumenty programowe na lata 2007-2013 powinny zawierać strategie rozwoju miejskiego.

Do końca maja Komisja Europejska otrzymała projekty NSRO z 20 krajów członkowskich.Nie wszystkie uwzględniają tę tematykę w stopniu odpowiednim do znaczenia, jakie jej przypisano w SWW. Tym niemniej Komisja Europejska uznała, że na obecnym etapie programowania, dalsze wysiłki związane z ujmowaniem odpowiednich „miejskich” priorytetów w NSRO i przygotowaniem programów o charakterze miejskim leżą po stronie państw członkowskich, bowiem istnieją już ramy prawne pozwalające i zachęcające do uwzględniania potrzeb miast w programach operacyjnych, przede wszystkim regionalnych. Państwa, regiony i miasta mogą zatem w ramach udostępnionych instrumentów i funduszy zadbać o to, aby wymiar miejski został należycie uwzględniony, a przez to potencjał miast dobrze wykorzystany.

Podobnie jak dotychczas wsparcie ze środków UE uzyskać będą mogły tylko te projekty, których cel, zakres i forma realizacji będą zgodne z priorytetami odpowiedniego programu operacyjnego. SWW nie zawierają formalnych wymagań, co do układu ( oraz ilości) programów operacyjnych, wiążąc jednak ściśle zagadnienia rozwoju miast z polityka regionalną. Obecnie trwa proces przygotowywania wstępnych projektów programów operacyjnych. Szczegółowe zasady, w tym określenie, jakie wydatki mogą być wspólfinansowane z poszczególnych funduszy strukturalnych regulują rozporządzenia WE. Wstępne projekty programów uwzględniają już regulacje nowych rozporządzeń dot. funkcjonowania funduszy strukturalnych i Funduszu Spójności na lata 2007-2013.

11 lipca Parlament Europejski przyjął 5 rozporządzeń, regulujących dostęp do funduszy UE (teksty są dostępne na stronie: http://www.funduszestrukturalne.gov.pl/PODSTAWY+WSPARCIA+WSPOLNOTY/Polityka+spojnosci/Polityka+spojnosci+UE+2007++2013.htm).

Dla realizacji przedsięwzięć z zakresu rozwoju miast i mieszkalnictwa kluczowe znaczenie mają dwa rozporządzenia: pierwsze z nich wprowadza ogólne zasady dotyczące funduszy strukturalnych i Funduszu Spójności, drugie reguluje zasady współfinansowania projektów ze środków Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego (EFRR). Przepisy tych rozporządzeń na które należy zwrócić tu szczególną uwagę to dwa artykuły rozporządzenia ogólnego.

Art.11: W zależności od potrzeb i zgodnie z obowiązującymi przepisami krajowymi i praktyką krajową, każde państwo członkowskie organizuje partnerstwo z właściwymi władzami regionalnymi, lokalnymi i miejskimi oraz wyznacza najbardziej reprezentatywnych partnerów na poziomie krajowym, regionalnym i lokalnym. Partnerstwo obejmuje przygotowanie, realizację, monitorowanie i ocenę programów operacyjnych.

art.44: W ramach programu operacyjnego, fundusze strukturalne mogą finansować wydatki dotyczące operacji składających się z wkładów we wsparcie instrumentów inżynierii finansowej dla przedsiębiorstw oraz funduszy na rzecz rozwoju obszarów miejskich. Instrumenty inżynierii finansowej są wskazane ponieważ zwiększają efekt dzwigni wydatkowania wspólnotowych i narodowych środków finansowych.

C. Instrumenty finansowego wspierania rewitalizacji UE w latach 2007-2013 - projekty mieszkaniowe

Zgodnie z projektem Narodowej Strategii Spójności projekty mieszkaniowe uzyskać będą mogły wsparcie finansowe ze środków UE wyłącznie w ramach Regionalnych Programów Operacyjnych przygotowywanych i prowadzonych przez samorząd wojewódzki.

W oparciu o priorytety tych programów, których projekty zostały już sporządzone przez wszystkie województwa, mieszkalnictwo będzie mogło być współfinansowane poprzez różne instrumenty. Przyjmując, że województwa przeznaczą na te cele maksymalną możliwą część alokacji EFRR na swój program operacyjny ( tj. 3%) daje to na okres 2007-2013 ogólną kwotę 479 565 000 Euro. Wykorzystanie tych środków wymaga zapewnienia wkładu własnego projektodawców na poziomie minimum 84 630 000 Euro i podlega ogólnym zasadom udzielania pomocy publicznej oraz ochrony konkurencji.

Udział środków w poszczególnych województwach jest zróżnicowany i zgodnie z przyjętym algorytmem wynosi:

województwo	podział środków EFRR na województwa wg algorytmu 80/10/10 w mln euro	potencjalne środki z EFRR na mieszkalnictwo dla poszczególnych województw w okresie 2007-2013 w mln euro	minimalna kwota wkładu własnego na mieszkalnictwo w okresie 2007-2013 w mln euro
dolnośląskie	1 213,20	36,396	6,42
kujawsko-pomorskie	951,00	28,53	5,03
lubelskie	1 155,90	34,677	6,12
lubuskie	439,10	13,173	2,32
łódzkie	863,80	25,914	4,57
małopolskie	1 147,70	34,431	6,08
mazowieckie	1 831,50	54,945	9,70
opolskie	427,20	12,816	2,26
podkarpackie	1 136,30	34,089	6,02
podlaskie	636,20	19,086	3,37
pomorskie	885,10	26,553	4,69
śląskie	1 570,40	47,112	8,31
świętokrzyskie	725,80	21,774	3,84
warmińsko-mazurskie	1 036,60	31,098	5,49
wielkopolskie	1 130,30	33,909	5,98
zachodniopomorskie	835,40	25,062	4,42
POLSKA	15 985,50	479,565	84,63

Uporządkowane przedstawienie dostępnych instrumentów wymaga wprowadzenia roboczego podziału na instrumenty bezpośrednie i pośrednie. Do instrumentów bezpośrednich zaliczam znana już obecnie formułę udzielania współfinansowania ze środków UE dla konkretnych projektów, przedkładanych w procedurze naboru projektów w ramach jednego z programów operacyjnych. Instrumenty pośrednie to granty i zasilane środkami UE fundusze inwestycyjne (w odniesieniu do rozwoju miast, będzie to przede wszystkim nowy instrument pod nazwą JESSICA - Joint European Support for Sustainable Investment in City Areas).

Instrumenty bezpośrednie

Generalna zasada, której spełnienie warunkować będzie możliwość uzyskania współfinansowania dla projektów mieszkaniowych to ich planowanie i podejmowanie
w ramach operacji dotyczącej zintegrowanego rozwoju obszarów miejskich lub osi priorytetowej dla obszarów dotkniętych lub zagrożonych degradacją fizyczną i wykluczeniem społecznym;

(art. 7.2 lit. a Rozporządzenie (WE) nr 1080/2006 Parlamentu Europejskiego
i Rady z dnia 5 lipca 2006 r. w sprawie Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego (EFRR) i uchylające rozporządzenie (WE) nr 1783/1999).

Oba pojęcia - „operacja dotycząca zintegrowanego rozwoju obszarów miejskich” oraz „oś priorytetowa dla obszarów dotkniętych lub zagrożonych degradacją fizyczną i wykluczeniem społecznym” wyjaśnić trzeba w kontekście metodologii tworzenia programów operacyjnych, które będą finansowane z EFRR.

Ogólne zasady programowania, zatem także sporządzania programów operacyjnych na lata 2007-2013 cechuje większa niż dotąd fakultatywność i elastyczność. Programy operacyjne, stosownie do decyzji krajów członkowskich mogą zawierać osie priorytetowe tj. dość szczegółowe ustalenia, opisujące kryteria i zasady pozwalające na wybór indywidualnych projektów w sposób gwarantujący zachowanie zintegrowanego i kompleksowego podejścia oraz koncentracji przedmiotowej i przestrzennej. Mogą też -alternatywnie- zawierać ustalenia ogólne, odnoszące się np. do zestandaryzowanych, w stopniu stosownym do regionalnych i krajowych uwarunkowań, tzw. operacji dotyczących zintegrowanego rozwoju obszarów miejskich.

Przełożenie regulacji rozporządzeń na grunt krajowy powinno uwzględniać doświadczenia UE, obejmujące obie generacje inicjatywy URBAN oraz polskie doświadczenia programów rewitalizacji, a później Lokalnych Programów Rewitalizacji (LPR) tworzonych na podstawie ustaleń Zintegrowanego Programu Operacyjnego Rozwoju Regionalnego na lata 2004-2006. Zważywszy zróżnicowanie skali i zakresu problematyki odnowy miejskiej i mieszkalnictwa w polskich województwach oraz po analizie zawartości projektów Regionalnych Programów Operacyjnych na lata 2007-2013 (RPO), można stwierdzić, że decyzje o udzielaniu wsparcia dla projektu mieszkaniowego powinna być dokonywane na podstawie programu zintegrowanego rozwoju obszaru miejskiego, czyli programu rewitalizacji (PR). Takie ustalenie umożliwi kontynuowanie i rozwinięcie rozpoczętych LPR. Zostaną one rozwinięte
i wzbogacone o projekty mieszkaniowe. Przyjmując takie rozwiązanie umożliwia się samorządom gminnym samodzielne prowadzenie projektów mieszkaniowych współfinansowanych ze środków UE (w ramach PR) jak i inspirowanie do podejmowania takich projektów innych podmiotów (spółdzielnie mieszkaniowe, wspólnoty, TBS itp.), mając przy tym pewność, że projekty te wpisując się w PR są komplementarnym elementem składowym kompleksowych i wzajemnie zintegrowanych działań rozwojowych, zbieżnych z ustaleniami strategii rozwoju województwa i RPO.

Przyjęcie zasady oparcia działań adresujących problemy rozwoju miast, a w tym i problemy mieszkalnictwa o Programy Rewitalizacji ułatwi również samorządowi wojewódzkiemu i administracji rządowej podejmowanie decyzji o subdelegacji w oparciu o system granatu globalnego. Taką możliwość przewiduje 37.6a Rozporządzenie Rady (WE) nr 1083/2006 z dnia 11 lipca 2006 r. ustanawiające przepisy ogólne dotyczące Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego, Europejskiego Funduszu Społecznego oraz Funduszu Spójności uchylające rozporządzenie (WE) nr 1260/1999.

Niektóre z projektów RPO 2007-2013 zawierają odrębne osie priorytetowe odnoszące się do problemów rozwoju miast i mieszkalnictwa. Są one jednak skonstruowane z sposób, który bezpośrednio nawiązuję do struktury definiowania priorytetów i działań ZPORR, zatem nie wskazują delimitacji przestrzennej i przedmiotowej, a co za tym idzie nie gwarantują wypełnienia zasady koncentracji wsparcia i zintegrowanego podejścia do zrównoważonego rozwoju obszarów miejskich. Można jednak przyjąć, ze te zapisy są dobrą, użyteczną wskazówka dla miast, które gotowe są podjąć wyzwanie uaktualnienia i rozwinięcia LPR lub przygotowania programu zintegrowanego rozwoju obszaru miejskiego, czyli programu rewitalizacji (PR). Należy tutaj zaznaczyć, że dostęp do współfinansowania ze środków UE projektów mieszkaniowych został obwarowany kilkoma dodatkowymi warunkami, sformułowanymi w kolejnych punktach przywołanego wcześniej Art.7.2 (pkt. b,c):

„(...)

b) środki przyznane na mieszkalnictwo wynoszą nie więcej niż 3% alokacji EFRR na dane programy operacyjne albo 2% całkowitej alokacji EFRR;

c) wydatki są ograniczone do:

• budownictwa mieszkaniowego wielorodzinnego, lub

• budynków stanowiących własność publiczną lub własność podmiotów o celach niezarobkowych wykorzystywanych na cele mieszkaniowe dla gospodarstw domowych o niskich dochodach lub osób o szczególnych potrzebach.

Komisja przyjmuje wykaz kryteriów wymaganych do określenia obszarów, o których mowa w lit. a), oraz wykaz kwalifikowalnych interwencji zgodnie z procedurą, o której mowa w art. 103 ust. 3 (...) „

Przywołane kryteria ustala Komisja Europejska w tzw. rozporządzeniu wykonawczym, którego ostateczny kształt nie jest jeszcze znany, ale wiadomo już, że zostaną sformułowane w jego art. 47, w oparciu o doświadczenia inicjatywy wspólnotowej URBAN i obejmą:

1. wysoki poziom ubóstwa i wykluczenia,

2. wysoki poziom długotrwałego bezrobocia,

3. niestabilne trendy demograficzne,

4. niski poziom edukacji, znaczące braki w umiejętnościach i wysoki odsetek osób porzucających szkołę,

5. wysoki poziom przestępczości, w tym wśród młodocianych,

6. szczególnie zniszczone otoczenie,

7. niski poziom aktywności gospodarczej,

8. wysoki udział imigrantów, grup etnicznych i mniejszościowych oraz uchodźców,

9. porównywalnie niższy poziom wartości zasobu mieszkaniowego,

10. niski poziom wydajności energetycznej budynków.

Zgodnie z projektowana treścią tego rozporządzenia wykonawczego obszary wsparcia powinny być identyfikowane w oparciu o co najmniej trzy kryteria z podanej wyżej listy, przy czym dwa muszą odnosić się do wymiaru społecznego tj. zawierać się w katalogu od A do H.

Odnosząc doświadczenia sporządzania programów rewitalizacji ( oraz LPR) do możliwości analiz i prognozowania rozwoju miast w Polsce wydaje się, ze rzetelna i adekwatna do obserwowanych zróżnicowań regionalnych analiza stanu i delimitacja obszarów miejskich wymagających interwencji w oparciu o w/w kryteria możliwa jest jedynie w procesie tworzenia programów zintegrowanego rozwoju obszaru miejskiego, czyli programów rewitalizacji. Określenie wskaźników nastąpi najprawdopodobniej w sposób względny ( np.
w stosunku do średniej w miastach danego województwa, odstępstwo in plus lub in minus w stosunku do „normy”, wyrażone w %), na podstawie ogólnokrajowych wytycznych, obejmujących listę możliwych do stosowania wskaźników dla każdego z kryteriów wymienionych w art.47.

Zatem projekty mieszkaniowe, by uzyskać max. 85 % dofinansowanie z EFRR spełniać musza zarówno kryteria przedmiotowe lub podmiotowe ( pkt b i c) jak i wymóg lokalizacji na obszarze wparcia ( pkt a ) delimitowanym w PR w oparciu o kryteria ustalone w art.47 rozporządzenia wykonawczego.

Instrumenty pośrednie

Drugą grupą instrumentów są pośrednie formy wsparcia - granty oraz fundusze inwestycyjne zasilane środkami UE.

Czym jest grant? Obok klasycznego trybu przygotowania programów operacyjnych, Unia Europejska wykorzystuje możliwość przekazania środków z Funduszy Strukturalnych w formie grantu globalnego dla instytucji-pośrednika wskazanego przez zainteresowane państwo członkowskie. Zawarta w tej sprawie umowa określa: rodzaje działań, kryteria doboru beneficjantów, warunki i zakres pomocy Funduszy Strukturalnych, monitoring. Zasadniczo granty globalne służą wsparciu lokalnych inicjatyw rozwojowych. Instytucja-pośrednik musi przedstawić gwarancje płynności finansowej, mieć kompetencje administracyjne, operować na obszarze danego regionu (regionów).Przybliżyć formułę grantu może przykład jego zastosowania we wdrażaniu programu LEADER, gdzie wsparcie w ramach grantu przeznaczone jest na oddolne tworzenie i realizację strategii rozwoju danego terytorium, a nie na konkretne projekty. W przypadku tego programu lokalna społeczność musi zorganizować się w Lokalną Grupę Działania (LAG) i przedstawić strategię rozwoju swojego regionu. Wówczas dostaje do dyspozycji pulę środków finansowych tj. grant, którą może dość swobodnie rozporządzać, w ramach przyjętej strategii. LAG musi być ciałem posiadającym osobowość prawną i tworzyć ją mogą przedstawiciele trzech środowisk: sektora publicznego, sektora społecznego oraz sektora ekonomicznego. Taki lub podobny mechanizm, z odpowiednimi modyfikacjami, może być zastosowany w odniesieniu do zintegrowanych planów rozwoju miast w okresie od 2007-2013 o ile dany kraj członkowski wybierze taką formę korzystania z pomocy finansowej UE. Jak dotąd prace nad przygotowaniem programów operacyjnych wskazują, że formuła grantu traktowana jest jako alternatywna, dopuszczalna aczkolwiek nie preferowana forma budowania partnerstwa region - miasta. Jeśli chodzi o zasady finansowania poszczególnych projektów, w przypadku, gdy źródłem środków UE jest grant, zastosowanie maja wszystkie, wcześniej omówione zasady i warunki kwalifikowalności wydatków dla projektów mieszkaniowych. Zaletą grantu jest stabilność wieloletniego finansowania oraz przeniesienie zarządzania na poziom bliski podmiotom realizującym poszczególne projekty. Grant wydaje się więc optymalną forma współfinansowania dla zintegrowanych programów rozwoju obszarów miejskich, w ramach których możliwe będzie współfinansowanie projektów mieszkaniowych. Instytucją-pośrednikiem mogłyby być gminy (miasta) wyłonione w trybie konkursu na granty w poszczególnych województwach.

W art. 44 Rozporządzenia Rady (WE) nr 1083/2006 z dnia 11 lipca 2006 r. ustanawiające przepisy ogólne dotyczące Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego, Europejskiego Funduszu Społecznego oraz Funduszu Spójności i uchylającego rozporządzenie (WE) nr 1260/1999 mowa jest o instrumentach inżynierii finansowej: „W ramach programu operacyjnego, fundusze strukturalne mogą finansować wydatki dotyczące operacji składające się z wkładów we wsparcie instrumentów inżynierii finansowej dla przedsiębiorstw, przede wszystkim małych i średnich przedsiębiorstw, takich jak: fundusze kapitału podwyższonego ryzyka (venture capital funds), fundusze gwarancyjne i fundusze pożyczkowe, oraz fundusze na rzecz rozwoju obszarów miejskich, czyli fundusze inwestujące w partnerstwa publiczno-prywatne i inne projekty ujęte w zintegrowanym planie na rzecz trwałego rozwoju obszarów miejskich.”

Konstrukcja takich funduszy, o których mowa powyżej jest przedmiotem inicjatywy JESSICA (Joint European Support for Sustainable Investment in City Areas )czyli wspólnotowego wsparcia dla zrównoważonych inwestycji w obszarach miejskich, które zakłada współpracę między Komisją Europejską, Europejskim Bankiem Inwestycyjnym oraz Europejskim Bankiem Odbudowy i Rozwoju (EBOR) na rzecz wspierania inwestycji w zakresie zrównoważonego rozwoju na obszarach miejskich w UE. Celem tej inicjatywy jest promowanie rozwoju miejskiego oraz rewitalizacji miast, a w tym zrównoważonych inwestycji, wzrostu i zatrudnienia na europejskich obszarach miejskich. Dzięki inicjatywie JESSICA Instytucje Zarządzające programami operacyjnymi (w przypadku regionalnych programów operacyjnych 2007-2013 są to samorządy wojewódzkie) będą mogły korzystać z zewnętrznych ekspertów dla utworzenia takiego regionalnego funduszu, jeśli wybiorą taką formę wspierania rozwoju miast. Będą mieć także dostęp do kapitału pożyczkowego przeznaczonego na wspieranie rozwoju miejskiego, w tym uzyskania pożyczek na działania w zakresie społecznego budownictwa mieszkaniowego. Instytucje Zarządzające, które chciałby korzystać z inicjatywy JESSICA, muszą wydzielić środki EFRR z programu operacyjnego którym zarządzają. Fundusze te zostaną uzupełnione środkami EBI, innych instytucji finansowych, prywatnych banków i inwestorów. Środki EFRR mają finansować pożyczki przyznane w ramach funduszy rozwoju miejskiego beneficjantom końcowym w oparciu
o gwarancje ustanowione przez te fundusze oraz banki uczestniczące w przedsięwzięciu. Podobnie jak w przypadku innych instrumentów inżynierii finansowej, wydzielone z programów do funduszy środki będą uznawane jako kwalifikowane płatności okresowe w ramach EFRR. JESSICA ma za zadanie pomóc w tworzeniu specjalnych funduszy - funduszy rozwoju miejskiego (FRM). Rezultaty dotychczasowych prac nad tą Inicjatywą pozwalaja na zarysowanie następującej „ścieżki” tworzenia funduszu: Instytucja Zarządzająca decydująca się na utworzenie FRM ogłasza wezwanie do składania propozycji („calls for expression of interest”) na prowadzenie Funduszu, jako rezultat kwalifikacji podpisywane będzie tzw. „funding agreement” pomiędzy Instytucją Zarządzającą a wybranym partnerem, określające warunki oraz rodzaje inwestycji. FRM mogą być budowane przez partnerów publicznych lub prywatnych, a ich działanie może być określone terytorialnie lub przedmiotowo. Projekty, jakie będą mogły być wspierane przez FRM to na przykład:

• podstawowa infrastruktura miejska, łącznie z ulicami i chodnikami,

• odbudowa, transformacja i ponowne wykorzystanie terenów i budynków,

• udoskonalenie miejskich sieci utylizacji,

• transport miejski i plany zarządzania ruchem ulicznym,

• rozwój instytucji społecznych (social enterprises),

• poprawa dostępności mieszkań poprzez rozwój budownictwa społecznego.

Jak dotąd Inicjatywa JESSICA jest w fazie konstrukcji, a wiele kwestii dotyczących sposobu funkcjonowania FRM nie jest jeszcze rozstrzygniętych.

D. Moderatorki

1. Grupa warsztatowa: ”REWITALIZACJA a REGION”

Ewa Kipta

Nota biograficzna

Architekt, urbanista; absolwentka Wydziału Architektury Politechniki Śląskiej w Gliwicach, odbyła studia podyplomowe i szkolenia z zakresu urbanistyki (1994/95 -Politechnika Krakowska), zarządzania rozwojem miast (1991 - Leicester Polytechnic, 1992 - Rutgers University) i partnerstwa publiczno-prywatnego w procesach rewitalizacji (1993 - Harvard University).

W latach 1980-90 zatrudniona w pracowni projektowej PP PKZ o Lublin, przy projektowaniu renowacji szeregu obiektów zabytkowych i przestrzeni publicznych w strefach ochrony konserwatorskiej oraz programów rewaloryzacji zespołów zabytkowych.

W latach 1990-2000 pracuje w Lubelskiej Pracowni Urbanistycznej przy Urzędzie Miejskim uczestnicząc w opracowaniu planów miejscowych, projektów zagospodarowania i dokumentów strategicznych dla dzielnic zaniedbanych i dla zespołu staromiejskiego. Prowadzony przez nią Program Inicjatyw Lokalnych dla dzielnic zaniedbanych został uznany na konferencji UNCHS „HABITAT II” w Istambule za „Best Practice” w dziedzinie poprawy warunków życia w 1996 roku.

Od 2000 roku pracuje w wydziale Strategii i Rozwoju Urzędu Miasta przy przygotowaniu inwestycji dofinansowywanych ze środków UE, w tym projektu „Renowacja Starego Miasta” dotyczącego modernizacji uzbrojenia i aranżacji przestrzeni publicznych, realizowanych przy pomocy programu PHARE 2000 SSG. Jest członkiem-założycielem ogólnopolskiego Stowarzyszenia „Forum Rewitalizacji”. Była koordynatorem zespołu opracowującego Lokalny Program Rewitalizacji dla Miasta Lublina, przyjęty przez Radę Miasta w maju 2005 roku. Jest także konsultantem podobnego programu.

2. Grupa warsztatowa: ”MIESZKALNICTWO W PROGRAMACH REWITALIZACJI”

Ewa Bończak-Kucharczyk

Nota biograficzna

Obecnie jest współwłaścicielką i dyrektorem Konsultingowego Biura Usług „Habitat” s.c. (Warszawa, ul. Pańska 73, tel. [phone], [e-mail]).

Wcześniej (od 1998 do 2001r.) była wiceprezesem Urzędu Mieszkalnictwa i Rozwoju Miast i odpowiadała za politykę mieszkaniową państwa, opracowywanie i wdrażanie systemów finansowania budownictwa mieszkaniowego, opracowywanie i wdrażanie systemów zarządzania zasobami mieszkaniowymi, oraz opracowywanie i wdrażanie systemów efektywnego rozwoju miast. Była współautorką średniookresowej strategii sektorowej „Gospodarka przestrzenna, nieruchomości, budownictwo mieszkaniowe”, stanowiącej podstawę działań rządu Premiera Jerzego Buzka w tym zakresie oraz „Założeń polityki mieszkaniowej państwa na lata 1999 - 2003” i aktów prawnych realizujących te założenia. Kierowała pracami legislacyjnymi z zakresu mieszkalnictwa prowadzonymi przez Rząd w latach 1998 - 2001.

Jeszcze wcześniej (od 1995 do 1998 r.) pracowała jako konsultant w różnych programach jako dyrektor programu i kierownik Zespołu Programów Mieszkaniowych Fundacji Inicjatyw Społeczno-Ekonomicznych w Warszawie - kierujący pracami finansowanymi przez KHF i USAID.

A w latach 1991-1994 wiceprezydentem miasta Białegostoku, gdzie zajmowała się budżetem i finansami, gospodarką nieruchomościami, inwestycjami, gospodarką przestrzenną, architekturą i budownictwem, przekształceniami własnościowymi przedsiębiorstw, współpracą z zagranicą i promocją gminy, sprawa z zakresu ewidencji działalności gospodarczej, strategii rozwoju miasta, opracowywaniem i wdrażaniem programów rozwoju budownictwa mieszkaniowego i programów mieszkaniowych.

Pracowała też na kierowniczych stanowiskach w kilku firmach, w tym wiele lat w PKZ. Wykładała w Wyższej Szkole Gospodarowania Nieruchomościami w Warszawie, była ekspertem banku Gospodarstwa Krajowego, a w latach 2002-2002 członkiem Rady Nadzorczej BGK. Pełniła też inne funkcje, m.in. w latach 1997-1998 oraz 2003-2005 była doradcą Prezydenta m.st. Warszawy, zasiadała w Radzie Fundacji Polskiej Agencji Rozwoju Komunalnego (1999-2001 i w Radzie Nadzorczej MPWiK w m.st. Warszawie (2003-2005).

Od 2001 r. pozostaje członkiem Krajowego Sekretariatu Komitetu Osiedli Ludzkich ONZ - HABITAT.

Jest ekspertem w zakresie mieszkalnictwa, gospodarki nieruchomościami i funkcjonowania samorządów lokalnych. Autorką wielu publikacji, w tym m.in.:

• Spółdzielnie mieszkaniowe w świetle nowych przepisów”, Twigger 2002, 2003 i 2004,

• „Ochrona praw lokatorów, najem i inne formy odpłatnego używania mieszkań w świetle nowych przepisów”, Twigger 2002,

• „Własność lokali i wspólnoty mieszkaniowe”, Twigger 2000, 2002, 2004,

• „Zarządzanie nieruchomościami mieszkaniowymi”, C.H. BECK 2000, 2004,

• "Problemy funkcjonowania wspólnot mieszkaniowych w okresie wdrażania ustawy o własności lokali", Instytut Spraw Publicznych w Warszawie 1996.

Oraz współautorką książek:

• „Strategia rozwoju Oblastii Lwowskiej - monitoring rozwoju za 1 półrocze 2005”, oraz monitoring na koniec 2005 r.”, Urząd Statystyki we Lwowie 2005 i 2006,

• „Zarządzanie nieruchomościami”, praca zbiorowa pod red. Ewy Kucharskiej Stasiak, Instytut Nieruchomości Valor 2000,

• „Polityka regionalna państwa pośród uwikłań instytucjonalno-regulacyjnych”, praca zbiorowa pod redakcja Jana Szomburga, Instytut Badań nad Gospodarka Rynkową 2001,

• „Jak władze lokalne mogą wspierać przedsiębiorczość”, Polska Fundacja Promocji Małych i Średnich Przedsiębiorstw 1998,

• „TBS buduje mieszkania czynszowe” - BGK i ISP 1997,

• podręcznik „Wybrane zagadnienia z dziedziny mieszkalnictwa” BPO Warszawa 1997,

• „Poradnik dla wspólnot mieszkaniowych”, praca zbiorowa pod red. Ewy Bończak Kucharczyk, FISE, Stowarzyszenie „Wspólnota mieszkaniowa”, Konsultingowe Biuro usług „Habitat”, KHF, 1996

• „Problemy funkcjonowania wspólnot mieszkaniowych w okresie wdrażania ustawy o własności lokali”, Fundacja Spraw Publicznych, Program Reformy Polityki Społecznej, lipiec 1996,

• Poradnik dla gmin "Lokalne strategie rozwoju gospodarczego", współredagowany przez E. Bończak Kucharczyk, K. Herbst, L. Cousin i M. Stewart, KHF, FISE 1995,

• Poradnik "Program Dodatków mieszkaniowych - informator o procedurach", USAID 1995.

Od wielu lat zajmuje się też problematyką rewitalizacji zdegradowanych obszarów miast. W tym uczestniczyła w kilku próbach pisania ustawy i formułowania przepisów na ten temat.

3. Grupa warsztatowa: ”JESSICA”

Mirosława Wnuk

Nota biograficzna

Z wykształcenia ekonomista, absolwentka SGPiS Wydziału Społeczno- Ekonomicznego, specjalność gospodarka miejska, następnie Politechniki Warszawskiej Wydziału Architektury, gdzie ukończyła Podyplomowe Studia z Planowania Przestrzennego. Ukończyła również Studia Podyplomowe z zakresu organizacji i zarządzania w administracji publicznej w Wyższej Szkole Przedsiębiorczości i Zarządzania im. Leona Koźmińskiego.

Obecnie od 2003 r. jest Dyrektorem Biura Polityki Lokalowej w Urzędzie Miasta stołecznego Warszawy i odpowiada za przygotowanie i wprowadzenie przepisów prawa miejscowego regulujących zasady gospodarowania zasobem lokalowym miasta, przygotowanie i przeprowadzenie restrukturyzacji zarządzania zasobem mieszkaniowym, przygotowanie i wdrażanie programu rewitalizacji dla Warszawy, koordynuje przygotowania i wdrażanie projektów rewitalizacyjnych dla zdegradowanych obszarów miejskich, szkolenia kadry prowadzącej te działania w mieście. Dodatkowo odpowiada za przygotowywanie nowych kadr do pracy w strukturach samorządowych, prowadzi wykłady z przedmiotu „Gospodarka mieniem samorządu” na WSPiZ im. L. Koźmińskiego w Warszawie.

Poprzednio: w latach 80-tych pierwszą pracę rozpoczęła na stanowisku stażystki, asystenta w Zakładzie Planowania Przestrzennego w Instytucie Gospodarki Przestrzennej i Komunalnej w Warszawie, gdzie opracowywała podstawy metodologicznych przeprowadzania analiz społeczno-ekonomicznych możliwości rozwojowych miast dla miejscowych planów zagospodarowania przestrzennego.

Następnie w latach 1993 - 1996, jako specjalista w Departamencie Reformy Administracji Publicznej w Urzędzie Rady Ministrów, prowadziła prace nad dokumentami służącymi wprowadzeniu drugiego etapu reformy terytorialnej, prace nad projektem ustawy o gospodarce komunalnej.

W latach 1997 - 2001 była zastępcą dyrektora Departamentu Polityki Regionalnej i Przestrzennej w Rządowym Centrum Studiów Strategicznych, gdzie prowadziła sprawy dostosowania polityki regionalnej do zgodności z zasadami UE, a następnie kontynuowała przygotowania do funduszy strukturalnych w obszarze polityki regionalnej, jako zastępca dyrektora Departamentu Programowania Rozwoju Regionalnego w Ministerstwie Rozwoju Regionalnego.

W latach 2001 - 2003, jako zastępca dyrektora Departamentu Programowania Rozwoju Regionalnego w Ministerstwie Gospodarki (po zmianach nazw w Ministerstwie Gospodarki Pracy i Polityki Społecznej oraz Ministerstwie Gospodarki i Pracy), koordynuje prace związane z przygotowaniem dokumentów programowych będących podstawą do korzystania z funduszy strukturalnych UE, odpowiada za współpracę z regionami, prowadzenie konsultacji w regionach dla dokumentów rządowych służących korzystaniu przez Polskę z funduszy UE, konsultuje NPR.

Z preferencją dla CRPS i CRDS,

Skuteczność w tym przypadku oznacza: długoletnie, trwałe i stabilne finansowe wspieranie projektów realizowanych w ramach danego programu rewitalizacji

Rozporządzenie (WE) nr 1080/2006 Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 5 lipca 2006 r. w sprawie Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego i uchylające rozporządzenie (WE) nr 1783/1999)

Chodzi tu o przyjętą przez Sejm w dniu 25 sierpnia br. ustawę o finansowym wsparciu rodzin w nabywaniu własnego mieszkania oraz zaakceptowany przez Komitet Rady Ministrów lipcu br. projekt ustawy o finansowym wsparciu budownictwa dla najuboższych.

art.37 pkt 3 ustawy z dnia 20 kwietnia 2004r. o Narodowym Planie Rozwoju

art.37 pkt 1 ustawy z dnia 20 kwietnia 2004r. o Narodowym Planie Rozwoju

11

---