MEDYCYNA LABORATORYJNA

Podstawowe działy medycyny laboratoryjnej

[in vitro]

a. Chemia kliniczna = biochemia kliniczna

[ opis technologii wykonania badania
laboratoryjnego]

b. Hematologia laboratoryjna

[ badanie składników krwi i szpiku
kostnego ]

c. Serologia i transfuzjologia

[ antygeny komórek krwi, przetaczanie krwi
]

d. Mikrobiologia medyczna

[ drobnoustroje chorobotwórcze ]

e. Diagnostyka laboratoryjna

[ zastosowanie testów laboratoryjnych w
praktyce ]

International Society of Clinical Chemistry
and Laboratory Medicine

MEDYCYNA LABORATORYJNA

1. Podstawowe cele medycyny laboratoryjnej [in vitro]

Ocena stanu zdrowia pacjenta przy pomocy
testów laboratoryjnych in vitro [materiał biologiczny]
testów czynnościowych – np. Doustny test tolerancji glukozy

2. Podstawowe pytanie – czy określony wynik testu

laboratoryjnego może zmienić decyzję lekarską tzn.
pojęcie leczenia, zastosowana terapia, przewidywany
kierunek rozwoju choroby itp..

Ostre
zapalenie
trzustki

123

3040

882

134

880

110

2638

379

153

1534

249

28

3538

32

1850

806

3150

81

116

Żółtaczka

34

73

50

19

21

44

41

32

62

49

39

11

15

48

29

49

51

 

 

Przykład:

Grupa pacjentów z ostrym

bólem w podbrzuszu
przyjęta na ostrym
dyżurze:

Alternatywa (m.i.)

a. Ostre zapalenie trzustki

b. Żółtaczka mechaniczna

c. Inne (wrzód żołądka)

Test diagnostyczny:

oznaczanie aktywności
amylazy we krwi

Interpretacja: wartości

testu > 90 potwierdzają
OZT

MEDYCYNA LABORATORYJNA

Żółtaczk
a

Ostre zapalenie
trzustki

MEDYCYNA LABORATORYJNA

Wartość graniczna

w zbiorze wyników pozwalająca

na optymalne różnicowanie chorych od zdrowych =

Wartość wyznaczana doświadczalnie

Cztery możliwości interpretacji wyniku badania

laboratoryjnego

1. Dodatni wynik badania + choroba = wynik

prawdziwie dodatni

2. Ujemny wynik badania + choroba = wynik

fałszywie ujemny

3. Dodatni wynik badania + zdrowy człowiek =

wynik fałszywie dodatni

4. Ujemny wynik badania + zdrowy człowiek =

wynik prawdziwie ujemny

MEDYCYNA LABORATORYJNA

CZUŁOŚĆ DIAGNOSTYCZNA

PD x 100

PD = prawdziwie

dodatni

PD + FU

FU = fałszywie

ujemny

SPECYFICZNOŚĆ DIAGNOSTYCZNA

PU x 100

PU = prawdziwie

ujemny

PU + FD

FD = fałszywie dodatni

czułość testu = odstek chorych z testem prawdziwie
dodatnim
specyficzność testu = odsetek zdrowych z testem
prawdziwie ujemnym

określenie czy test wskazuje na występowanie
schorzenia zależy od przyjętych wartości granicznych
(liczbowa granica pomiędzy wartościami normalnymi i
patologicznymi)

Medyczne laboratorium

diagnostyczne

Poczekalnia

dla

pacjentów

Toaleta

dla

pacjentó
w

Pokój

pobrań

Krwi

Rejestracja

Pacjentów

Wyniki
badań

Materiał z

Oddziałów
szpitalnych

Materiał
biologicz
ny

Medyczne laboratorium

diagnostyczne

Segregacja materiału biologicznego

Laboratorium biochemiczne
bakteriologiczne

Wirowanie materiału biologicznego

[krew – mocz – kał – płyn mózgowo-
rdzeniowy]

Rozdział materiału na stanowiska
(aparaty)

Medyczne laboratorium

diagnostyczne

•Analizator biochemiczny (glukoza)

•Analizator immunochemiczny (hormony)

•Analizator hematologiczny (komórki krwi)

•Analizator do hemostazy (czynniki
krzepnięcia krwi)

•Analizy specjalne – HPLC (stężenia leków
we krwi)

Medyczne laboratorium

diagnostyczne

•Analityka ogólna

•Analiza moczu (paski)
•Analiza osadu moczu
•Analiza kału (pasożyty)

Laboratorium biologii molekularnej

wirusologia

diagnostyka materiału do przeszczepu

narządów
Bank krwi (immunohematologia)

Historia –

laboratorium jako warsztat

•

Diagnostyka medyczna in vitro dotyczyła:

Analizy chemicznej płynów ustrojowych
Analizy mikroskopowej komórek

•wymagała specyficznych kwalifikacji „chemika
klinicznego”

•Technik analizy wagowej, miareczkowej, spektralnej

•Przygotowanie odczynników chemicznych i wzorców

•Badań mikroskopowych materiału klinicznego

•Personel medycznego laboratorium diagnostycznego stanowili:

•Lekarze
•Chemicy
•Farmaceuci
•Biolodzy

•

Codzienny kontakt z klinicystami i pacjentami – obserwacja

rozwoju choroby

OBECNIE –

laboratorium jako fabryka

Automatyzacja

→ redukcja powtarzalnych czynności

manualnych  standaryzacja warunków

„wytwarzania”

•Zaprogramowanie czynności manualnych i gotowe
testy zredukowały potrzebę szerokiej wiedzy
„chemicznej” w rutynowym laboratorium medycznym

•Oddzielenie laboratorium od pacjenta → codzienny
kontakt z anonimowym materiałem biologicznym →
codzienne zadania na poziomie techników
obsługujących aparaturę medyczną

•Sporadyczna potrzeba konsultacji z personelem
zlecającym badania przed weryfikacją i
zatwierdzeniem wyniku

OBECNIE –

laboratorium jako fabryka

•

Znaczące zwiększenie liczby badań  Trudności z

monitoringiem statusu pojedynczej próbki

•Zarządzanie procesem analitycznym  zapobieganie

procesom wpływającym na skład próbki badanej oraz
funkcjonowanie analizatorów

•Kompetencje pracowników to:

• umiejętność utrzymania ruchu ciągłego

aparatury analitycznej

• dokumentowania wiarygodności wykonywanych

badań

Wybrane problemy zarządzania laboratorium
diagnostyki medycznej

Zarządzanie
zasobami

Zarządzanie
procesami

Dobór i szkolenie kadry

Tworzenie procedur operacyjnych

na stanowiskach pracy

Funkcjonalna organizacja miejsca

pracy

Zarządzanie strumieniem próbek

kierowanych do laboratorium

Zarządzanie technologią

medyczną

Nadzór nad postępowaniem i

obiegiem materiału biologicznego

Rachunek kosztów fazy

przedlaboratoryjnej

Kontrola czynników

przedanalitycznych w

laboratorium

Rachunek kosztów

laboratoryjnych i kosztów

diagnostyki

Kontrola czynników

przedlaboratoryjnych

Utrzymywanie stałego kontaktu z

użytkownikami wyników badań

Kontrola czynników

postanalitycznych i zarządzanie

danymi

Archiwizacja danych dotyczących

struktury i personelu

Archiwizacja danych dotyczących

badań

Przyszłość

•Nowe funkcje: zasoby ludzkie

•menadżer laboratorium

• Identyfikacja błędów aplikacyjnych

• Identyfikacja błędnego działania aparatury

• Optymalizacja gospodarki finansowej:

koszt/użyteczność

• Patolog

• Kontakt z klinicystami – konsultacje

• Nowe testy laboratoryjne – przydatność

diagnostyczna

• Nadzór nad fazą preanalityczną

Przyszłość

•Nowe funkcje: zasoby techniczne

•Konsolidacja badań na jednej platformie

• Redukcja personelu technicznego

• Łączenie różnych pracowni na bazie wspólnej

infrastruktury laboratorium

• Wspólny transport pobranego materiału, utylizacja

odpadów, zaplecze techniczne, administracyjne,
socjalne.

• Redukcja powierzchni użytkowej laboratorium

• Wymaga wszechstronnych kwalifikacji personelu

• Konsolidacja pracowni biochemicznych –

mikrobiologicznych –histologicznych – biologii
molekularnej 

patologii klinicznej

Przyszłość

•Zasoby osobowe – profil kształcenia fachowców

•Umiejętność pracy na różnych stanowiskach w
laboratorium

•Teoretyczna i praktyczna wiedza niezbędna dla kontaktu
z personelem medycznym i pacjentem

•Wiedza niezbędna dla obiektywnej oceny ofert
(odczynniki, wyposażenie techniczne) w warunkach
intensywnego marketingu wytwórców sprzętu i testów
laboratoryjnych

•Wiedza niezbędna dla oceny informacji medycznych
związanych z rozwojem nowych technik – genomika,
proteomika, biochemiluminiscencja  nadmiar

jednostkowych informacji  rzeczywista wartość

diagnostyczna